अन्याकृतकर्मसम्भूतिप्रकारोक्ति रियम् ।
आत्मा हि संसारावस्थायां पारिणामिकचैतन्यस्वभावमपरित्यजन्नेवानादिबन्धन- बद्धत्वादनादिमोहरागद्वेषस्निग्धैरविशुद्धैरेव भावैर्विवर्तते । स खलु यत्र यदा मोहरूपं रागरूपं द्वेषरूपं वा स्वस्य भावमारभते, तत्र तदा तमेव निमित्तीकृत्य जीवप्रदेशेषु परस्परावगाहेनानुप्रविष्टाः स्वभावैरेव पुद्गलाः कर्मभावमापद्यन्त इति ।।६५।।
anvayārthaḥ — [ आत्मा ] ātmā [ स्वभावं ] (moharāgadveṣharūp) potānā bhāvane [ करोति ] kare chhe; [ तत्र गताः पुद्गलाः ] (tyāre) tyān rahelān pudgalo [ स्वभावैः ] potānā bhāvothī [ अन्योन्यावगाहावगाढाः ] jīvane viṣhe (vishiṣhṭa prakāre) anyonya-avagāharūpe praveshyān thakān [ कर्मभावम् गच्छन्ति ] karmabhāvane pāme chhe.
ṭīkāḥ — anya vaḍe karavāmān āvyā vinā karmanī utpatti kaī rīte thāy chhe tenun ā kathan chhe.
ātmā kharekhar sansār-avasthāmān pāriṇāmik chaitanyasvabhāvane chhoḍyā vinā ja anādi bandhan vaḍe baddha hovāthī anādi moharāgadveṣh vaḍe *snigdha evā avishuddha bhāvorūpe ja vivartan pāme chhe ( – pariṇame chhe). te (sansārastha ātmā) kharekhar jyān ane jyāre moharūp, rāgarūp ke dveṣharūp evā potānā bhāvane kare chhe, tyān ane tyāre te ja bhāvane nimitta karīne pudgalo potānā bhāvothī ja jīvanā pradeshomān (vishiṣhṭatāpūrvak) paraspar avagāharūpe praveshyān thakān karmabhāvane pāme chhe.
bhāvārthaḥ — ātmā je kṣhetre ane je kāḷe ashuddha bhāve pariṇame chhe, te ja kṣhetre rahelā kārmāṇavargaṇārūp pudgalaskandho te ja kāḷe svayam potānā bhāvothī ja jīvanā pradeshomān khās prakāre paraspar-avagāharūpe praveshyā thakā karmapaṇāne pāme chhe.
ā rīte, jīvathī karāyā vinā ja pudgalo svayam karmapaṇe pariṇame chhe. 65.
10
*snigdha = chīkaṇā; chīkāshavāḷā. (moharāgadveṣh karmabandhanā nimittabhūt hovāne līdhe moharāgadveṣhane snigdhatānī upamā āpavāmān āve chhe. tethī ahīn avishuddha bhāvone ‘moharāgadveṣh vaḍe snigdha’ kahyā chhe.)