बद्धजीवस्य षडगतयः कर्मनिमित्ताः । मुक्त स्याप्यूर्ध्वगतिरेका स्वाभाविकी- त्यत्रोक्त म् ।।७३।।
अथ पुद्गलद्रव्यास्तिकायव्याख्यानम् ।
anvayārthaḥ — [ प्रकृतिस्थित्यनुभागप्रदेशबन्धैः ] prakr̥itibandh, sthitibandh, anubhāgabandh ane pradeshabandhathī [ सर्वतः मुक्तः ] sarvataḥ mukta jīv [ ऊर्ध्वं गच्छति ] ūrdhvagaman kare chhe; [ शेषाः ] bākīnā jīvo (bhavāntaramān jatān) [ विदिग्वर्जां गतिं यान्ति ] vidishāo chhoḍīne gaman kare chhe.
ṭīkāḥ — baddha jīvane karmanimittak ṣhaḍvidh gaman (arthāt karma jemān nimittabhūt chhe evun chha dishāomān gaman) hoy chhe; mukta jīvane paṇ svābhāvik evun ek ūrdhvagaman hoy chhe. — ām ahīn kahyun chhe.
bhāvārthaḥ — samasta rāgādivibhāv rahit evun je shuddhātmānubhūtilakṣhaṇ dhyān tenā baḷ vaḍe chaturvidh bandhathī sarvathā mukta thayelo jīv paṇ, svābhāvik anant gnānādi guṇothī yukta vartato thako, ekasamayavartī avigrahagati vaḍe (lokāgraparyant) svābhāvik ūrdhvagaman kare chhe. bākīnā sansārī jīvo maraṇānte vidishāo chhoḍīne pūrvokta ṣhaṭ- apakramasvarūp (karmanimittak) anushreṇīgaman kare chhe. 73.
ā rīte jīvadravyāstikāyanun vyākhyān samāpta thayun.
have pudgaladravyāstikāyanun vyākhyān chhe.