Panchastikay Sangrah-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 14-26.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 4 of 15

 

Page 32 of 264
PDF/HTML Page 61 of 293
single page version

೩೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಗನ್ಧವರ್ಣಪೃಗ್ಥಭೂತಪುದ್ಗಲವದ್ಗುಣೈರ್ವಿನಾ ದ್ರವ್ಯಂ ನ ಸಂಭವತಿ. ತತೋ ದ್ರವ್ಯಗುಣಾನಾಮಪ್ಯಾದೇಶವಶಾತ್
ಕಥಂಚಿದ್ಭೇದೇಽಪ್ಯೇಕಾಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವಾದನ್ಯೋನ್ಯಾಜಹದ್ವೃತ್ತೀನಾಂ ವಸ್ತುತ್ವೇನಾಭೇದ ಇತಿ.. ೧೩..

ಸಿಯ ಅತ್ಥಿ ಣತ್ಥಿ ಉಹಯಂ ಅವ್ವತ್ತವ್ವಂ ಪುಣೋ ಯ ತತ್ತಿದಯಂ.
ದವ್ವಂ ಖು ಸತಭಂಗಂ
ಆದೇಸವಸೇಣ ಸಂಭವದಿ.. ೧೪..
ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ನಾಸ್ತ್ಯುಭಯಮವಕ್ತವ್ಯಂ ಪುನಶ್ಚ ತತ್ತ್ರಿತಯಮ್.
ದ್ರವ್ಯಂ ಖಲು ಸಪ್ತಭಙ್ಗಮಾದೇಶವಶೇನ ಸಮ್ಭವತಿ.. ೧೪..
ಅತ್ರ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾದೇಶವಶೇನೋಕ್ತಾ ಸಪ್ತಭಙ್ಗೀ.
ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾದವಕ್ತವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ
ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ. ಅತ್ರ
ಸರ್ವಥಾತ್ವನಿಷೇಧಕೋ
-----------------------------------------------------------------------------

ನಹೀಂ ಹೋತಾ. ಇಸಲಿಯೇ, ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ ಆದೇಶವಶಾತ್ ಕಥಂಚಿತ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ, ವೇ ಏಕ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ
ನಿಯತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅನ್ಯೋನ್ಯವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ ಇಸಲಿಏ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಉನಕಾ ಭೀ ಅಭೇದ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ
ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ ಭೀ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಅಭೇದ ಹೈ].. ೧೩..
ಗಾಥಾ ೧೪
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ದ್ರವ್ಯಂ] ದ್ರವ್ಯ [ಆದೇಶವಶೇನ] ಆದೇಶವಶಾತ್ [–ಕಥನಕೇ ವಶ] [ಖುಲ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ
[ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ] ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ, [ನಾಸ್ತಿ] ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ, [ಉಭಯಮ್] ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ–ನಾಸ್ತಿ,
[ಅವಕ್ತವ್ಯಮ್] ಸ್ಯಾತ್ ಅವಕ್ತವ್ಯ [ಪುನಃ ಚ] ಔರ ಫಿರ [ತತ್ತ್ರಿತಯಮ್] ಅವಕ್ತವ್ಯತಾಯುಕ್ತ ತೀನ ಭಂಗವಾಲಾ [–
ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ–ಅವಕ್ತವ್ಯ, ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ–ಅವಕ್ತವ್ಯ ಔರ ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ–ನಾಸ್ತಿ–ಅವಕ್ತವ್ಯ] [–ಸಪ್ತಧಙ್ಗಮ್]
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಾತ ಭಂಗವಾಲಾ [ಸಮ್ಭವತಿ] ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಆದೇಶಕೇ ವಶ ಸಪ್ತಭಂಗೀ ಕಹೀ ಹೈ.
[೧] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೨] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೩] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ ಔರ
ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೪] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈೇ; [೫] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೬] ದ್ರವ್ಯ
‘ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೭] ದ್ರವ್ಯ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ, ನಾಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಛೇ ಅಸ್ತಿ ನಾಸ್ತಿ, ಉಭಯ ತೇಮ ಅವಾಚ್ಯ ಆದಿಕ ಭಂಗ ಜೇ,
ಆದೇಶವಶ ತೇ ಸಾತ ಭಂಗೇ ಯುಕ್ತ ಸರ್ವೇ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ. ೧೪.

Page 33 of 264
PDF/HTML Page 62 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೩೩
ಽನೇಕಾನ್ತದ್ಯೋತಕಃ ಕಥಂಚಿದರ್ಥೇ ಸ್ಯಾಚ್ಛಬ್ದೋ ನಿಪಾತಃ. ತತ್ರ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರಾದ್ಷ್ಟಿಮಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ,
ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರಾದಿಷ್ಟಂ ನಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಃ ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಕ್ರಮೇಣಾ–
ದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚ ದವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಃ ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಯುಗಪದಾದಿಷ್ಟಮವಕ್ತವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ,
ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರ್ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಚರದ್ರವ್ಯ–
ಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈರ್ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಂ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲಭಾವೈಃ
ಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚ ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಕಾಲಭಾವೈಶ್ಚಾದಿಷ್ಟಮಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ. ನ
ಚೈತದನುಪಪನ್ನಮ್, ಸರ್ವಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಾದಿನಾ ಅಶೂನ್ಯತ್ವಾತ್, ಪರರೂಪಾದಿನಾ ಶೂನ್ಯತ್ವಾತ್,
-----------------------------------------------------------------------------
ಯಹಾಂ [ಸಪ್ತಭಂಗೀಮೇಂ] ಸರ್ವಥಾಪನೇಕಾ ನಿಷೇಧಕ, ಅನೇಕಾನ್ತಕಾ ದ್ಯೋತಕ ‘ಸ್ಯಾತ್’ ಶಬ್ದ ‘ಕಥಂಚಿತ್’ ಐಸೇ
ಅರ್ಥಮೇಂ ಅವ್ಯಯರೂಪಸೇ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹುಆ ಹೈ. ವಹಾಂ –[೧] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ
ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೨] ದ್ರವ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈೇ; [೩] ದ್ರವ್ಯ
ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕ್ರಮಶಃ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ
ಔರ ನಾಸ್ತಿ’ ಹೈ; [೪] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಯುಗಪದ್
ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘
ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೫] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರ–
ದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೬] ದ್ರವ್ಯ ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–
ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ನಾಸ್ತಿ ಔರ
ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; [೭] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ, ಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಔರ ಯುಗಪದ್
ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇ ಪರ ‘ಅಸ್ತಿ, ನಾಸ್ತಿ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ. – ಯಹ
[ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಬಾತ] ಅಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸರ್ವ ವಸ್ತು [೧] ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ‘
ಅಶೂನ್ಯ’ ಹೈ, [೨]
ಪರರೂಪಾದಿಸೇ ‘ಶೂನ್ಯ’ ಹೈ, [೩] ದೋನೋಂಸೇ [ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ಔರ ಪರರೂಪಾದಿಸೇ] ‘ಅಶೂನ್ಯ ಔರ ಶೂನ್ಯ’ ಹೈ
[೪] ದೋನೋಂಸೇ [ಸ್ವರೂಪಾದಿಸೇ ಔರ
--------------------------------------------------------------------------
೧ ಸ್ಯಾತ್=ಕಥಂಚಿತ್; ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ; ಕಿಸೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ. [‘ಸ್ಯಾತ್’ ಶಬ್ದ ಸರ್ವಥಾಪನೇಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಅನೇಕಾನ್ತಕೋ
ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರತಾ ಹೈ – ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ.]

೨. ಅವಕ್ತವ್ಯ=ಜೋ ಕಹಾ ನ ಜಾ ಸಕೇ; ಅವಾಚ್ಯ. [ಏಕಹೀ ಸಾಥ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯ ತಥಾ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಕಥನಮೇಂ
ನಹೀಂ ಆ ಸಕತಾ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ.]

೩. ಅಶೂನ್ಯ=ಜೋ ಶೂನ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವ ವಾಲಾ; ಸತ್.

೪. ಶೂನ್ಯ=ಜಿಸಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ; ಅಸತ್.

Page 34 of 264
PDF/HTML Page 63 of 293
single page version

೩೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಉಭಾಭ್ಯಾಮಶೂನ್ಯಶೂನ್ಯತ್ವಾತ್, ಸಹಾವಾಚ್ಯತ್ವಾತ್, ಭಙ್ಗಸಂಯೋಗಾರ್ಪಣಾಯಾಮಶೂನ್ಯಾವಾಚ್ಯತ್ವಾತ್, ಶೂನ್ಯಾವಾಚ್ಯ–ತ್ವಾತ್,
ಅಶೂನ್ಯಶೂನ್ಯಾವಾಚ್ಯತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ.. ೧೪..
ಭಾವಸ್ಸ ಣತ್ಥಿ ಣಾಸೋ ಣತ್ಥಿ ಅಭಾವಸ್ಸ ಚೇವ ಉಪ್ಪಾದೋ.
ಗುಣಪಞ್ಜಯೇಸು ಭಾವಾ ಉಪ್ಪಾದವಏ ಪಕುವ್ವಂತಿ.. ೧೫..
ಭಾವಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿ ನಾಶೋ ನಾಸ್ತಿ ಅಭಾವಸ್ಯ ಚೈವ ಉತ್ಪಾದಃ.
ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಷು ಭಾವಾ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾನ್ ಪ್ರಕುರ್ವನ್ತಿ.. ೧೫..
-----------------------------------------------------------------------------

ಪರರೂಪಾದಿಸೇ] ಏಕಹೀ ಸಾಥ ‘ಅವಾಚ್ಯ’ ಹೈ, ಭಂಗೋಂಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಕಥನ ಕರನೇ ಪರ [೫] ‘ಅಶೂನ್ಯ ಔರ
ಅವಾಚ್ಯ’ ಹೈ, [೬] ‘ಶೂನ್ಯ ಔರ ಅವಾಚ್ಯ’ ಹೈ, [೭] ‘ಅಶೂನ್ಯ, ಶೂನ್ಯ ಔರ ಅವಾಚ್ಯ’ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– [೧] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಹೈ’. [೨] ದ್ರವ್ಯ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ನಹೀಂ ಹೈ’.
[೩] ದ್ರವ್ಯ ಕ್ರಮಶಃ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಔರ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಹೈ ಔರ ನಹೀಂ ಹೈ’. [೪] ದ್ರವ್ಯ ಯುಗಪದ್
ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಔರ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ ಹೈ’. [೫] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಔರ ಯುಗಪದ್
ಸ್ವಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಹೈ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ ಹೈೇ’. [೬] ದ್ರವ್ಯ ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ, ಔರ ಯುಗಪದ್
ಸ್ವಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ನಹೀಂ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ ಹೈ’. [೭] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ, ಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಔರ
ಯುಗಪದ್ ಸ್ವಪರಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಹೈ, ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ ಹೈ’. – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಯಹಾಂ ಸಪ್ತಭಂಗೀ ಕಹೀ ಗಈ
ಹೈ.. ೧೪..
ಗಾಥಾ ೧೫
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಭಾವಸ್ಯ] ಭಾವಕಾ [ಸತ್ಕಾ] [ನಾಶಃ] ನಾಶ [ನ ಅಸ್ತಿ] ನಹೀಂ ಹೈ [ಚ ಏವ] ತಥಾ
[ಅಭಾವಸ್ಯ] ಅಭಾವಕಾ [ಅಸತ್ಕಾ] [ಉತ್ಪಾದಃ] ಉತ್ಪಾದ [ನ ಅಸ್ತಿ] ನಹೀಂ ಹೈ; [ಭಾವಾಃ] ಭಾವ [ಸತ್
ದ್ರವ್ಯೋಂ] [ಗುಣಪರ್ಯಾಯಷು] ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ [ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾನ್] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯ [ಪ್ರಕೃರ್ವನ್ತಿ] ಕರತೇ ಹೈಂ.
--------------------------------------------------------------------------
ಸ್ವದ್ರವ್ಯ, ಸ್ವಕ್ಷೇತ್ರ, ಸ್ವಕಾಲ ಔರ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ . ಸ್ವದ್ರವ್ಯ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಜ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ
ಆಧಾರಭೂತ ವಸ್ತು ಸ್ವಯಂ; ಸ್ವಕ್ಷೇತ್ರ ಅರ್ಥಾತ ವಸ್ತುಕಾ ನಿಜ ವಿಸ್ತಾರ ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವಪ್ರದೇಶಸಮೂಹ; ಸ್ವಕಾಲ ಅರ್ಥಾತ್ ವಸ್ತುಕೀ
ಅಪನೀ ವರ್ತಮಾನ ಪರ್ಯಾಯ; ಸ್ವಭಾವ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಜಗುಣ– ಸ್ವಶಕ್ತಿ.
ನಹಿ ‘ಭಾವ’ ಕೇರೋ ನಾಶ ಹೋಯ, ‘ಅಭಾವ’ನೋ ಉತ್ಪಾದ ನಾ;
‘ಭಾವೋ’ ಕರೇ ಛೇ ನಾಶ ನೇ ಉತ್ಪಾದ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮಾಂ. ೧೫.

Page 35 of 264
PDF/HTML Page 64 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೩೫
ಅತ್ರಾಸತ್ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವತ್ವಮುತ್ಪಾದಸ್ಯ ಸದುಚ್ಛೇದತ್ವಂ ವಿಗಮಸ್ಯ ನಿಷಿದ್ಧಮ್.
ಭಾವಸ್ಯ ಸತೋ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ನ ದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ವಿನಾಶಃ, ಅಭಾವಸ್ಯಾಸತೋಽನ್ಯದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ನ ದ್ರವ್ಯತ್ವೇನೋತ್ಪಾದಃ.
ಕಿನ್ತು ಭಾವಾಃ ಸನ್ತಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಸದುಚ್ಛೇದಮಸದುತ್ಪಾದಂ ಚಾನ್ತರೇಣೈವ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಷು ವಿನಾಶಮುತ್ಪಾದಂ ಚಾರಭನ್ತೇ. ಯಥಾ
ಹಿ ಘೃತೋತ್ಪತೌ ಗೋರಸಸ್ಯ ಸತೋ ನ ವಿನಾಶಃ ನ ಚಾಪಿ ಗೋರಸವ್ಯತಿರಿಕ್ತಸ್ಯಾರ್ಥಾನ್ತರಸ್ಯಾಸತಃ ಉತ್ಪಾದಃ ಕಿನ್ತು
ಗೋರಸಸ್ಯೈವ ಸದುಚ್ಛೇದಮಸದುತ್ಪಾದಂ ಚಾನುಪಲಭ–ಮಾನಸ್ಯ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಾದಿಷು ಪರಿಣಾಮಿಷು ಗುಣೇಷು
ಪೂರ್ವಾವಸ್ಥಯಾ ವಿನಶ್ಯತ್ಸೂತ್ತರಾವಸ್ಥಯಾ ಪ್ರಾದರ್ಭವತ್ಸು ನಶ್ಯತಿ ಚ ನವನೀತಪರ್ಯಾಯೋ ಘತೃಪರ್ಯಾಯ ಉತ್ಪದ್ಯತೇ, ತಥಾ
ಸರ್ವಭಾವಾನಾಮಪೀತಿ.. ೧೫..
-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ–
ಯಹಾಂ ಉತ್ಪಾದಮೇಂ ಅಸತ್ಕೇ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಕಾ ಔರ ವ್ಯಯಮೇಂ ಸತ್ಕೇ ವಿನಾಶಕಾ ನಿಷೇಧ ಕಿಯಾ ಹೈ
[ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇಸೇ ಕಹೀಂ ಅಸತ್ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಔರ ವ್ಯಯ ಹೋನೇಸೇ ಕಹೀಂ ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ನಹೀಂ
ಹೋತಾ ––ಐಸಾ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ].
ಭಾವಕಾ–ಸತ್ ದ್ರವ್ಯಕಾ–ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ವಿನಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ, ಅಭಾವಕಾ –ಅಸತ್ ಅನ್ಯದ್ರವ್ಯಕಾ –ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ
ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೈ; ಪರನ್ತು ಭಾವ–ಸತ್ ದ್ರವ್ಯೋಂ, ಸತ್ಕೇ ವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್ಕೇ ಉತ್ಪಾದ ಬಿನಾ ಹೀ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ
ವಿನಾಶ ಔರ ಉತ್ಪಾದ ಕರತೇ ಹೈಂ. ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಘೀಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಗೋರಸಕಾ–ಸತ್ಕಾ–ವಿನಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ
ಗೋರಸಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥಾನ್ತರಕಾ–ಅಸತ್ಕಾ–ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಗೋರಸಕೋ ಹೀ, ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಔರ
ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಹೀ, ಪೂರ್ವ ಅವಸ್ಥಾಸೇ ವಿನಾಶ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇ ವಾಲೇ ಔರ ಉತ್ತರ ಅವಸ್ಥಾಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ
ಹೋನೇ ವಾಲೇ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಾದಿಕ ಪರಿಣಾಮೀ ಗುಣೋಂಮೇಂ ಮಕ್ಖನಪರ್ಯಾಯ ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ ತಥಾ
ಘೀಪರ್ಯಾಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವ ಭಾವೋಂಕಾ ಭೀ ವೈಸಾ ಹೀ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ನವೀನ
ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಔರ
ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಹೀ, ಪಹಲೇಕೀ [ಪುರಾನೀ] ಅವಸ್ಥಾಸೇ ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ಔರ ಬಾದಕೀ
[ನವೀನ] ಅವಸ್ಥಾಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ
ಪರಿಣಾಮೀ ಗುಣೋಂಮೇಂ ಪಹಲೇಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ವಿನಾಶ ಔರ ಬಾದಕೀ ಪರ್ಯಾಯಕೀ
ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ].. ೧೫..
--------------------------------------------------------------------------

ಪರಿಣಾಮೀ=ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇವಾಲೇ; ಪರಿಣಾಮವಾಲೇ. [ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಸೇ ಗುಣ ಪರಿಣಾಮೀ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ.]

Page 36 of 264
PDF/HTML Page 65 of 293
single page version

೩೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಭಾವಾ ಜೀವಾದೀಯಾ ಜೀವಗುಣಾ ಚೇದಣಾ ಯ ಉವಓಗೋ.
ಸುರಣರಣಾರಯತಿರಿಯಾ ಜೀವಸ್ಸ ಯ ಪಜ್ಜಯಾ ಬಹುಗಾ.. ೧೬..
ಭಾವಾ ಜೀವಾದ್ಯಾ ಜೀವಗುಣಾಶ್ಚೇತನಾ ಚೋಪಯೋಗಃ.
ಸುರನರನಾರಕತಿರ್ಯಞ್ಚೋ ಜೀವಸ್ಯ ಚ ಪರ್ಯಾಯಾಃ ಬಹವಃ.. ೧೬..
ಅತ್ರ ಭಾವಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಿತಾಃ.
ಭಾವಾ ಹಿ ಜೀವಾದಯಃ ಷಟ್ ಪದಾರ್ಥಾಃ. ತೇಷಾಂ ಗುಣಾಃ ಪರ್ಯಾಯಾಶ್ಚ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಃ. ತಥಾಪಿ ಜೀವಸ್ಯ
ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣೋದಾಹರಣಪ್ರಸಿದ್ಧಯಥರ್ಮಭಿಧೀಯನ್ತೇ. ಗುಣಾ ಹಿ ಜೀವಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣಾ ಶುದ್ಧಚೇತನಾ,
ಕಾರ್ಯಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣಾ ಕರ್ಮಫಲಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣಾ ಚಾಶುದ್ಧಚೇತನಾ, ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣಃ ಸ–
ವಿಕಲ್ಪನಿರ್ವಿಕಲ್ಪರೂಪಃ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧತಯಾ ಸಕಲವಿಕಲತಾಂ
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೧೬

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ–
[ಜೀವಾದ್ಯಾಃ] ಜೀವಾದಿ [ದ್ರವ್ಯ] ವೇ [ಭಾವಾಃ] ‘ಭಾವ’ ಹೈಂ. [ಜೀವಗುಣಾಃ] ಜೀವಕೇ ಗುಣ
[ಚೇತನಾ ಚ ಉಪಯೋಗಃ] ಚೇತನಾ ತಥಾ ಉಪಯೋಗ ಹೈಂ [ಚ] ಔರ [ಜೀವಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಜೀವಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ
[ಸುರನರನಾರಕತಿರ್ಯಞ್ಚಃ] ದೇವ–ಮನುಷ್ಯ–ನಾರಕ–ತಿರ್ಯಂಚರೂಪ [ಬಹವಃ] ಅನೇಕ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾ ಭಾವೋಂ [ದ್ರವ್ಯೋಂ], ಗುಣೋಂಂ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಬತಲಾಯೇ ಹೈಂ.
ಜೀವಾದಿ ಛಹ ಪದಾರ್ಥ ವೇ ‘ಭಾವ’ ಹೈಂ. ಉನಕೇ ಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೈಂ, ತಥಾಪಿಆಗೇ [ಅಗಲೀ
ಗಾಥಾಮೇಂ] ಜೋ ಉದಾಹರಣ ದೇನಾ ಹೈ ಉಸಕೀ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಕೇ ಹೇತು ಜೀವಕೇ ಗುಣೋಂ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ
ಹೈಃ–
ಜೀವಕೇ ಗುಣೋಂ ಜ್ಞಾನಾನುಭೂತಿಸ್ವರೂಪ ಶುದ್ಧಚೇತನಾ ತಥಾ ಕಾರ್ಯಾನುಭೂತಿಸ್ವರೂಪ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಾನುಭೂತಿ–
ಸ್ವರೂಪ ಅಶುದ್ಧಚೇತನಾ ಹೈ ಔರ ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ–ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ, ಸವಿಕಲ್ಪನಿರ್ವಿಕಲ್ಪರೂಪ, ಶುದ್ಧತಾ–
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಅಗಲೀ ಗಾಥಾಮೇಂ ಜೀವಕೀ ಬಾತ ಉದಾಹರಣಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಲೇನಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸ ಉದಾಹರಣಕೋ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಯಹಾಂ
ಜೀವಕೇ ಗುಣೋಂ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
೨. ಶುದ್ಧಚೇತನಾ ಜ್ಞಾನಕೀ ಅನುಭೂತಿಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಔರ ಅಶುದ್ಧಚೇತನಾ ಕರ್ಮಕೀ ತಥಾ ಕರ್ಮಫಲಕೀ ಅನುಭೂತಿಸ್ವರೂಪ ಹೈ.
೩. ಚೈತನ್ಯ–ಅನುವಿಧಾಯೀ ಪರಿಣಾಮ ಅರ್ಥಾತ್ ಚೈತನ್ಯಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರನೇವಾಲಾ ಪರಿಣಾಮ ವಹ ಉಪಯೋಗ ಹೈ. ಸವಿಕಲ್ಪ
ಉಪಯೋಗಕೋ ಜ್ಞಾನ ಔರ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಉಪಯೋಗಕೋ ದರ್ಶನ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗಕೇ ಭೇದೋಂಮೇಂಸೇ ಮಾತ್ರ ಕೇವಜ್ಞಾನ ಹೀ ಶುದ್ಧ
ಹೋನೇಸೇ ಸಕಲ [ಅಖಣ್ಡ, ಪರಿಪೂರ್ಣ] ಹೈ ಔರ ಅನ್ಯ ಸಬ ಅಶುದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ ವಿಕಲ [ಖಣ್ಡಿತ, ಅಪೂರ್ಣ] ಹೈಂ;
ದರ್ಶನೋಪಯೋಗಕೇ ಭೇದೋಂಮೇಸೇ ಮಾತ್ರ ಕೇವಲದರ್ಶನ ಹೀ ಶುದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ ಸಕಲ ಹೈ ಔರ ಅನ್ಯ ಸಬ ಅಶುದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ ವಿಕಲ ಹೈಂ.

ಜೀವಾದಿ ಸೌ ಛೇ ‘ಭಾವ,’ ಜೀವಗುಣ ಚೇತನಾ ಉಪಯೋಗ ಛೇ;
ಜೀವಪರ್ಯಯೋ ತಿರ್ಯಂಚ–ನಾರಕ–ದೇವ–ಮನುಜ ಅನೇಕ ಛೇ. ೧೬.

Page 37 of 264
PDF/HTML Page 66 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೩೭
ದಧಾನೋ ದ್ವೇಧೋಪಯೋಗಶ್ಚ. ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತ್ವಗುರುಲಘುಗುಣಹಾನಿವೃದ್ಧಿನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ ಶುದ್ಧಾಃ, ಸೂತ್ರೋಪಾತ್ತಾಸ್ತು ಸುರನಾರಕ–
ತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಲಕ್ಷಣಾಃ ಪರದ್ರವ್ಯಸಮ್ಬನ್ಧನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾದಶುದ್ಧಾಶ್ಚೇತಿ.. ೧೬..
ಮಣುಸತ್ತಣೇಣ ಣಠ್ಠೋ ದೇಹೀ ದೇವೋ ಹವೇದಿ ಇದರೋ ವಾ.
ಉಭಯತ್ಥ ಜೀವಭಾವೋ ಣ ಣಸ್ಸದಿ ಣ ಜಾಯದೇ ಅಣ್ಣೋ.. ೧೭..
ಮನುಷ್ಯತ್ವೇನ ನಷ್ಟೋ ದೇಹೀ ದೇವೋ ಭವತೀತರೋ ವಾ.
ಉಭಯತ್ರ ಜೀವಭಾವೋ ನ ನಶ್ಯತಿ ನ ಜಾಯತೇಽನ್ಯಃ.. ೧೭..
ಇದಂ ಭಾವನಾಶಾಭಾವೋತ್ಪಾದನಿಷೇಧೋದಾಹರಣಮ್.
-----------------------------------------------------------------------------
ಅಶುದ್ಧತಾಕೇ ಕಾರಣ ಸಕಲತಾ–ವಿಕಲತಾ ಧಾರಣ ಕರನೇವಾಲಾ, ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಉಪಯೋಗ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೀವಕೇ
ಗುಣೋಂ ಶುದ್ಧ–ಅಶುದ್ಧ ಚೇತನಾ ತಥಾ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಉಪಯೋಗ ಹೈಂ].
ಜೀವಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈಂಃ–– ಅಗುರುಲಘುಗುಣಕೀ ಹಾನಿವೃದ್ಧಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಶುದ್ಧ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ ಔರ
ಸುತ್ರಮೇಂ [–ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಕಹೀ ಹುಈ, ದೇವ–ನಾರಕ–ತಿರ್ಯಂಚ–ಮನುಷ್ಯಸ್ವರೂಪ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ
ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಅಶುದ್ಧ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ.. ೧೬..
ಗಾಥಾ ೧೭
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಮನುಷ್ಯತ್ವೇನ] ಮನುಷ್ಯಪತ್ವಸೇ [ನಷ್ಟಃ] ನಷ್ಟ ಹುಆ [ದೇಹೀ] ದೇಹೀ [ಜೀವ]
[ದೇವಃ ವಾ ಇತರಃ] ದೇವ ಅಥವಾ ಅನ್ಯ [ಭವತಿ] ಹೋತಾ ಹೈ; [ಉಭಯತ್ರ] ಉನ ದೋನೋಂಮೇಂ [ಜೀವಭಾವಃ] ಜೀವಭಾವ
[ನ ನಶ್ಯತಿ] ನಷ್ಟ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಔರ [ಅನ್ಯಃ] ದೂಸರಾ ಜೀವಭಾವ [ನ ಜಾಯತೇ] ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.
ಟೀಕಾಃ– ‘ಭಾವಕಾ ನಾಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಔರ ಅಭಾವಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ’ ಉಸಕಾ ಯಹ ಉದಾಹರಣ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯಸೇ ಗುಣ ಭೀ ಪರಿಣಾಮೀ ಹೈಂ. [ದಖಿಯೇ, ೧೫ ವೀಂ ಗಾಥಾಕೀ ಟೀಕಾ.]

ಮನುಜತ್ವಥೀ ವ್ಯಯ ಪಾಮೀನೇ ದೇವಾದಿ ದೇಹೀ ಥಾಯ ಛೇ;
ತ್ಯಾಂ ಜೀವಭಾವ ನ ನಾಶ ಪಾಮೇ, ಅನ್ಯ ನಹಿ ಉದ್ಭವ ಲಹೇ. ೧೭.

Page 38 of 264
PDF/HTML Page 67 of 293
single page version

೩೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪ್ರತಿಸಮಯಸಂಭವದಗುರುಲಘುಗುಣಹಾನಿವೃದ್ಧಿನಿರ್ವೃತ್ತಸ್ವಭಾವಪರ್ಯಾಯಸಂತತ್ಯವಿಚ್ಛೇದಕೇನೈಕೇನ ಸೋಪಾಧಿನಾ
ಮನುಷ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣೇನ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ವಿನಶ್ಯತಿ ಜೀವಃ, ತಥಾವಿಧೇನ ದೇವತ್ವಲಕ್ಷಣೇನ ನಾರಕತಿರ್ಯಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣೇನ ವಾನ್ಯೇನ
ಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪದ್ಯತೇ. ನ ಚ ಮನುಷ್ಯತ್ವೇನ ನಾಶೇ ಜೀವತ್ವೇನಾಪಿ ನಶ್ಯತಿ, ದೇವತ್ವಾದಿನೋತ್ಪಾದೇ ಜೀವತ್ವೇನಾಪ್ಯುತ್ಪದ್ಯತೇಃ
ಕಿಂ ತು ಸದುಚ್ಛೇದಮಸದುತ್ಪಾದಮನ್ತರೇಣೈವ ತಥಾ ವಿವರ್ತತ ಇತಿ..೧೭..
ಸೋ ಚೇವ ಜಾದಿ ಮರಣಂ ಜಾದಿ ಣ ಣಠ್ಠೋ ಣ ಚೇವ ಉಪ್ಪಣ್ಣೋ.
ಉಪ್ಪಣ್ಣೋ ಯ ವಿಣಟ್ಠೋ ದೇವೋ ಮಣುಸು ತ್ತಿ ಪಜ್ಜಾಓ.. ೧೮..
ಸ ಚ ಏವ ಯಾತಿ ಮರಣಂ ಯಾತಿ ನ ನಷ್ಟೋ ನ ಚೈವೋತ್ಪನ್ನಃ.
ಉತ್ಪನ್ನಶ್ಚ ವಿನಷ್ಟೋ ದೇವೋ ಮನುಷ್ಯ ಇತಿ ಪರ್ಯಾಯಃ.. ೧೮..
ಅತ್ರ ಕಥಂಚಿದ್ವಯಯೋತ್ಪಾದವತ್ತ್ವೇಽಪಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸದಾವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನತ್ವಂ ಖ್ಯಾಪಿತಮ್.
ಯದೇವ ಪೂರ್ವೋತ್ತರಪರ್ಯಾಯವಿವೇಕಸಂಪರ್ಕಾಪಾದಿತಾಮುಭಯೀಮವಸ್ಥಾಮಾತ್ಮಸಾತ್ಕುರ್ವಾಣಮುಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನಮುತ್ಪದ್ಯ–ಮಾನಂ ಚ
-----------------------------------------------------------------------------
ಪ್ರತಿಸಮಯ ಹೋನೇವಾಲೀ ಅಗುರುಲಧುಗುಣಕೀ ಹಾನಿವೃದ್ಧಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಸ್ವಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಸಂತತಿಕಾ
ವಿಚ್ಛೇದ ನ ಕರನೇವಾಲೀ ಏಕ ಸೋಪಾಧಿಕ ಮನುಷ್ಯತ್ವಸ್ವರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಜೀವ ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ
ತಥಾವಿಧ [–ಸ್ವಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಪ್ರವಾಹಕೋ ನ ತೋಡನೇವಾಲೀ ಸೋಪಾಧಿಕ] ದೇವತ್ವಸ್ವರೂಪ, ನಾರಕತ್ವಸ್ವರೂಪ ಯಾ
ತಿರ್ಯಂಚತ್ವಸ್ವರೂಪ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ. ವಹಾಂ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಮನುಷ್ಯಪತ್ವಸೇ ವಿನಷ್ಟ ಹೋನೇಪರ
ಜೀವತ್ವಸೇ ಭೀ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ದೇವತ್ವಸೇ ಆದಿಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇಪರ ಜೀವತ್ವ ಭೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿನ್ತು
ಸತ್ಕೇ ಉಚ್ಛೇದ ಔರ ಅಸತ್ಕೇ ಉತ್ಪಾದ ಬಿನಾ ಹೀ ತದನುಸಾರ ವಿವರ್ತನ [–ಪರಿವರ್ತನ, ಪರಿಣಮನ] ಕರತಾ ಹೈ..
೧೭..
ಗಾಥಾ ೧೮
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಃ ಚ ಏವ] ವಹೀ [ಯಾತಿ] ಜನ್ಮ ಲೇತಾ ಹೈ ಔರ [ಮರಣಂಯಾತಿ] ಮೃತ್ಯು ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ
ತಥಾಪಿ [ನ ಏವ ಉತ್ಪನ್ನಃ] ವಹ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ [ಚ] ಔರ [ನ ನಷ್ಟಃ] ನಷ್ಟ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; [ದೇವಃ
ಮನುಷ್ಯಃ] ದೇವ, ಮುನಷ್ಯ [ಇತಿ ಪರ್ಯಾಯಃ] ಐಸೀ ಪರ್ಯಾಯ [ಉತ್ಪನ್ನಃ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ [ಚ] ಔರ [ವಿನಷ್ಟಃ]
ವಿನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ, ದ್ರವ್ಯ ಕಥಂಚಿತ್ ವ್ಯಯ ಔರ ಉತ್ಪಾದವಾಲಾ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉಸಕಾ ಸದಾ ಅವಿನಷ್ಟಪನಾ ಔರ
ಅನುತ್ಪನ್ನಪನಾ ಕಹಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------

ಜನ್ಮೇ ಮರೇ ಛೇ ತೇ ಜ, ತೋಪಣ ನಾಶ–ಉದ್ಭವ ನವ ಲಹೇ;
ಸುರ–ಮಾನವಾದಿಕ ಪರ್ಯಯೋ ಉತ್ಪನ್ನ ನೇ ಲಯ ಥಾಯ ಛೇ. ೧೮.

Page 39 of 264
PDF/HTML Page 68 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೩೯
ದ್ರವ್ಯಮಾಲಕ್ಷ್ಯತೇ, ತದೇವ ತಥಾವಿಧೋಭಯಾವಸ್ಥಾವ್ಯಾಪಿನಾ ಪ್ರತಿನಿಯತೈಕ– ವಸ್ತುತ್ವನಿಬನ್ಧನಭೂತೇನ
ಸ್ವಭಾವೇನಾವಿನಷ್ಟಮನುತ್ಪನ್ನಂ ವಾ ವೇದ್ಯತೇ. ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತು ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಪರಿಣಾಮೋ–ಪಮರ್ದೋತ್ತರೋತ್ತರಪರಿಣಾಮೋತ್ಪಾದರೂಪಾಃ
ಪ್ರಣಾಶಸಂಭವಧರ್ಮಾಣೋಽಭಿಧೀಯನ್ತೇ. ತೇ ಚ ವಸ್ತುತ್ವೇನ ದ್ರವ್ಯಾದಪೃಥಗ್ಭೂತಾ ಏವೋಕ್ತಾಃ. ತತಃ ಪರ್ಯಾಯೈಃ
ಸಹೈಕವಸ್ತುತ್ವಾಜ್ಜಾಯಮಾನಂ ಮ್ರಿಯಮಾಣಮತಿ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಸರ್ವದಾನುತ್ಪನ್ನಾ ವಿನಷ್ಟಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್. ದೇವಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತು
ಕ್ರಮವರ್ತಿತ್ವಾದುಪಸ್ಥಿತಾತಿವಾಹಿತಸ್ವಸಮಯಾ ಉತ್ಪದ್ಯನ್ತೇ ವಿನಶ್ಯನ್ತಿ ಚೇತಿ.. ೧೮..
ಏವಂ ಸದೋ ವಿಣಾಸೋ ಅಸದೋ ಜೀವಸ್ಸ ಣತ್ಥಿ ಉಪ್ಪಾದೋ.
ತಾವದಿಓ ಜೀವಾಣಂ ದೇವೋ ಮಣುಸೋ ತ್ತಿ ಗದಿಣಾಮೋ.. ೧೯..
ಏವಂ ಸತೋ ವಿನಾಶೋಽಸತೋ ಜೀವಸ್ಯ ನಾಸ್ತ್ಯುತ್ಪಾದಃ.
ತಾವಜ್ಜೀವಾನಾಂ ದೇವೋ ಮನುಷ್ಯ ಇತಿ ಗತಿನಾಮ.. ೧೯..
-----------------------------------------------------------------------------

ಜೋ ದ್ರವ್ಯ
ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯಕೇ ವಿಯೋಗಸೇ ಔರ ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಹೋನೇವಾಲೀ ಉಭಯ ಅವಸ್ಥಾಕೋ ಆತ್ಮಸಾತ್
[ಅಪನೇರೂಪ] ಕರತಾ ಹುಆ ವಿನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಔರ ಉಪಜತಾ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ, ವಹೀ [ದ್ರವ್ಯ] ವೈಸೀ ಉಭಯ
ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜೋ ಪ್ರತಿನಿಯತ ಏಕವಸ್ತುತ್ವಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಸ್ವಭಾವ ಉಸಕೇ ದ್ವಾರಾ [–ಉಸ
ಸ್ವಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ಅವಿನಷ್ಟ ಏವಂ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಉಸಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಪೂರ್ವ–ಪೂರ್ವ ಪರಿಣಾಮಕೇ ನಾಶರೂಪ
ಔರ ಉತ್ತರ–ಉತ್ತರ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಉತ್ಪಾದರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ವಿನಾಶ–ಉತ್ಪಾದಧರ್ಮವಾಲೀ [–ವಿನಾಶ ಏವಂ ಉತ್ಪಾದರೂಪ
ಧರ್ಮವಾಲೀ] ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ, ಔರ ವೇ [ಪರ್ಯಾಯೇಂ] ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅಪೃಥಗ್ಭೂತ ಹೀ ಕಹೀ ಗಈ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ,
ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಥ ಏಕವಸ್ತುಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜನ್ಮತಾ ಔರ ಮರತಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೀವದ್ರವ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಏವಂ
ಅವಿನಷ್ಟ ಹೀ ದೇಖನಾ [–ಶ್ರದ್ಧಾ ಕರನಾ]; ದೇವ ಮನುಷ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಉಪಜತೀ ಹೈ ಔರ ವಿನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ
ವೇ ಕ್ರಮವರ್ತೀ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕಾ ಸ್ವಸಮಯ ಉಪಸ್ಥಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಬೀತ ಜಾತಾ ಹೈ.. ೧೮..
ಗಾಥಾ ೧೯
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಏವಂ] ಇಸಪ್ರಕಾರ [ಜೀವಸ್ಯ] ಜೀವಕೋ [ಸತಃ ವಿನಾಶಃ] ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಔರ
[ಅಸತಃ ಉತ್ಪಾದಃ] ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ [ನ ಅಸ್ತಿ] ನಹೀಂ ಹೈ; [‘ದೇವ ಜನ್ಮತಾ ಹೈೇ ಔರ ಮನುಷ್ಯ ಮರತಾ ಹೈ’ –
ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸಕಾ ಯಹ ಕಾರಣ ಹೈ ಕಿ] [ಜೀವಾನಾಮ್] ಜೀವೋಂಕೀ [ದೇವಃ ಮನುಷ್ಯಃ] ದೇವ, ಮನುಷ್ಯ
[ಇತಿ ಗತಿನಾಮ] ಐಸಾ ಗತಿನಾಮಕರ್ಮ [ತಾವತ್] ಉತನೇ ಹೀ ಕಾಲಕಾ ಹೋತಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಪೂರ್ವ = ಪಹಲೇಕೀ. ೨. ಉತ್ತರ = ಬಾದಕೀ
ಏ ರೀತೇ ಸತ್–ವ್ಯಯ ನೇ ಅಸತ್–ಉತ್ಪಾದ ಹೋಯ ನ ಜೀವನೇ;
ಸುರನರಪ್ರಮುಖ ಗತಿನಾಮನೋ ಹದಯುಕ್ತ ಕಾಳ ಜ ಹೋಯ ಛೇ. ೧೯.

Page 40 of 264
PDF/HTML Page 69 of 293
single page version

೪೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಅತ್ರ ಸದಸತೋರವಿನಾಶಾನುತ್ಪಾದೌ ಸ್ಥಿತಿಪಕ್ಷತ್ವೇನೋಪನ್ಯಸ್ತೌ.
ಯದಿ ಹಿ ಜೀವೋ ಯ ಏವ ಮ್ರಿಯತೇ ಸ ಏವ ಜಾಯತೇ, ಯ ಏವ ಜಾಯತೇ ಸ ಏವ ಮ್ರಿಯತೇ, ತದೈವಂ ಸತೋ
ವಿನಾಶೋಽಸತ್ ಉತ್ಪಾದಶ್ಚ ನಾಸ್ತೀತಿ ವ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ. ಯತ್ತು ದೇವೋ ಜಾಯತೇ ಮನುಷ್ಯೋ ಮ್ರಿಯತೇ ಇತಿ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ
ತದವಧೃತಕಾಲದೇವಮನುಷ್ಯತ್ವಪರ್ಯಾಯನಿರ್ವರ್ತಕಸ್ಯ ದೇವಮನುಷ್ಯಗತಿನಾಮ್ನಸ್ತನ್ಮಾತ್ರತ್ವಾದವಿರುದ್ಧಮ್. ಯಥಾ ಹಿ ಮಹತೋ
ವೇಣುದಣ್ಡಸ್ಯೈಕಸ್ಯ ಕ್ರಮವೃತ್ತೀನ್ಯನೇ ಕಾನಿ ಪರ್ವಾಣ್ಯಾತ್ಮೀಯಾತ್ಮೀಯಪ್ರಮಾಣಾವಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾತ್ ಪರ್ವಾನ್ತರಮಗಚ್ಛನ್ತಿ
ಸ್ವಸ್ಥಾನೇಷು ಭಾವಭಾಜ್ಜಿ ಪರಸ್ಥಾನೇಷ್ವಭಾವಭಾಜ್ಜಿ ಭವನ್ತಿ, ವೇಣುದಣ್ಡಸ್ತು ಸರ್ವೇಷ್ವಪಿ ಪರ್ವಸ್ಥಾನೇಷು ಭಾವಭಾಗಪಿ
ಪರ್ವಾನ್ತರಸಂಬನ್ಧೇನ ಪರ್ವಾನ್ತರಸಂಬನ್ಧಾಭಾವಾದಭಾವಭಾಗ್ಭವತಿ; ತಥಾ ನಿರವಧಿತ್ರಿ–ಕಾಲಾವಸ್ಥಾಯಿನೋ
ಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯೈಕಸ್ಯ ಕ್ರಮವೃತ್ತಯೋಽನೇಕೇಃ ಮನುಷ್ಯತ್ವಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ಆತ್ಮೀಯಾತ್ಮೀಯಪ್ರಮಾಣಾ–ವಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾತ್
ಪರ್ಯಾಯಾನ್ತರಮಗಚ್ಛನ್ತಃ ಸ್ವಸ್ಥಾನೇಷು ಭಾವಭಾಜಃ ಪರಸ್ಥಾನೇಷ್ವಭಾವಭಾಜೋ ಭವನ್ತಿ, ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ತು
ಸರ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಥಾನೇಷು ಭಾವಭಾಗಪಿ ಪರ್ಯಾಯಾನ್ತರಸಂಬನ್ಧೇನ ಪರ್ಯಾಯಾನ್ತರಸಂಬನ್ಧಾಭಾವಾದಭಾವಭಾಗ್ಭವತಿ..೧೯..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಸತ್ಕಾ ಅವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್ಕಾ ಅನುತ್ಪಾದ ಧ್ರುವತಾಕೇ ಪಕ್ಷಸೇ ಕಹಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್
ಧ್ರುವತಾಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಯಾ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ–– ಐಸಾ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ].

ಯದಿ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೋ ಜೀವ ಮರತಾ ಹೈ ವಹೀ ಜನ್ಮತಾ ಹೈ, ಜೋ ಜೀವ ಜನ್ಮತಾ ಹೈ ವಹೀ ಮರತಾ ಹೈ, ತೋ
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಔರ ‘ದೇವ ಜನ್ಮತಾ ಹೈೇ
ಔರ ಮನುಷ್ಯ ಮರತಾ ಹೈ’ ಐಸಾ ಜೋ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ [ಭೀ] ಅವಿರುದ್ಧ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮರ್ಯಾದಿತ ಕಾಲಕೀ
ದೇವತ್ವಪರ್ಯಾಯ ಔರ ಮನುಷ್ಯತ್ವಪರ್ಯಾಯಕೋ ರಚನೇ ವಾಲೇ ದೇವಗತಿನಾಮಕರ್ಮ ಔರ ಮನುಷ್ಯಗತಿನಾಮಕರ್ಮ ಮಾತ್ರ ಉತನೇ
ಕಾಲ ಜಿತನೇ ಹೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಬಡೇ಼ ಬಾಂಸಕೇ ಕ್ರ್ರಮವರ್ತೀ ಅನೇಕ
ಪರ್ವ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಮಾಪಮೇಂ
ಮರ್ಯಾದಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅನ್ಯ ಪರ್ವಮೇಂ ನ ಜಾತೇ ಹುಏ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಭಾವವಾಲೇ [–ವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೈಂ ಔರ ಪರ
ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಅಭಾವವಾಲೇ [–ಅವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೈಂ ತಥಾ ಬಾಂಸ ತೋ ಸಮಸ್ತ ಪರ್ವಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಭಾವವಾಲಾ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಅನ್ಯ
ಪರ್ವಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧ ದ್ವಾರಾ ಅನ್ಯ ಪರ್ವಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಅಭಾವವಾಲಾ [ಭೀ] ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ನಿರವಧಿ
ತ್ರಿಕಾಲ ಸ್ಥಿತ ರಹನೇವಾಲೇ ಏಕ ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೀ ಕ್ರಮವರ್ತೀ ಅನೇಕ ಮನುಷ್ಯತ್ವಾದಿಪರ್ಯಾಯ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಮಾಪಮೇಂ
ಮರ್ಯಾದಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ನ ಜಾತೀ ಹುಈ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಭಾವವಾಲೀ ಹೈಂ ಔರ ಪರ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ
ಅಭಾವವಾಲೀ ಹೈಂ ತಥಾ ಜೀವದ್ರವ್ಯ ತೋ ಸರ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಥಾನೋಮೇಂ ಭಾವವಾಲಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧ ದ್ವಾರಾ
ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಅಭಾವವಾಲಾ [ಭೀ] ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಪರ್ವ=ಏಕ ಗಾಂಠಸೇ ದೂಸರೀ ಗಾಂಠ ತಕಕಾ ಭಾಗ; ಪೋರ.

Page 41 of 264
PDF/HTML Page 70 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೪೧
ಣಾಣಾವರಣಾದೀಯಾ ಭಾವಾ ಜೀವೇಣ ಸುಟ್ಠ ಅಣುಬದ್ಧಾ.
ತೇಸಿಮಭಾವಂ ಕಿಚ್ಚಾ
ಅಭೂದಪುವ್ವೋ ಹವದಿ ಸಿದ್ಧೋ.. ೨೦..
ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದ್ಯಾ ಭಾವಾ ಜೀವೇನ ಸುಷ್ಠು ಅನುಬದ್ಧಾ.
ತೇಷಾಮಭಾವಂ ಕುತ್ವಾಽಭೂತಪೂರ್ವೋ ಭವತಿ ಸಿದ್ಧಃ.. ೨೦..
-----------------------------------------------------------------------------
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಜೀವಕೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಸತ್ಕಾ ವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೈ. ‘ಮನುಷ್ಯ ಮರತಾ
ಹೈ ಔರ ದೇವ ಜನ್ಮತಾ ಹೈ’ –ಐಸಾ ಜೋ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಬಾತ ಭೀ ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ವಿವರಣಕೇ ಸಾಥ ವಿರೋಧಕೋ
ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ. ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಬಡೇ಼ ಬಾಂಸಕೀ ಅನೇಕ ಪೋರೇಂ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ಔರ
ದೂಸರೀ ಪೋರೋಂಕೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ತಥಾ ಬಾಂಸ ತೋ ಸರ್ವ ಪೋರೋಂಕೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಅನ್ವಯರೂಪಸೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋನೇ
ಪರ ಭೀ ಪ್ರಥಮಾದಿ ಪೋರಕೇ ರೂಪಮೇಂ ದ್ವಿತೀಯಾದಿ ಪೋರಮೇಂ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಭೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ
ತ್ರಿಕಾಲ–ಅವಸ್ಥಾಯೀ ಏಕ ಜೀವಕೀ ನರನಾರಕಾದಿ ಅನೇಕ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಕಾಲಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ಔರ
ದೂಸರೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಕಾಲಮೇಂ ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ತಥಾ ಜೀವ ತೋ ಸರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಅನ್ವಯರೂಪಸೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಭೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.. ೧೯..
ಗಾಥಾ ೨೦
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದ್ಯಾಃ ಭಾವಾಃ] ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಭಾವ [ಜೀವೇನ] ಜೀವಕೇ ಸಾಥ [ಸುಷ್ಠು] ಭಲೀ
ಭಾಂತಿ [ಅನುಬದ್ಧಾಃ] ಅನುಬದ್ಧ ಹೈ; [ತೇಷಾಮ್ ಅಭಾವಂ ಕೃತ್ವಾ] ಉನಕಾ ಅಭಾವ ಕರಕೇ ವಹ [ಅಭೂತಪೂರ್ವಃ ಸಿದ್ಧಃ]
ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಸಿದ್ಧ [ಭವತಿ] ಹೋತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಸಿದ್ಧಕೋ ಅತ್ಯನ್ತ ಅಸತ್–ಉತ್ಪಾದಕಾ ನಿಷೇಧ ಕಿಯಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಸಿದ್ಧತ್ವ ಹೋನೇಸೇ
ಸರ್ವಥಾ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ].
--------------------------------------------------------------------------
ಜ್ಞಾನಾವರಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಭಾವೋ ಜೀವ ಸಹ ಅನುಬದ್ಧ ಛೇ;
ತೇನೋ ಕರೀನೇ ನಾಶ, ಪಾಮೇ ಜೀವ ಸಿದ್ಧಿ ಅಪೂರ್ವನೇ. ೨೦.

Page 42 of 264
PDF/HTML Page 71 of 293
single page version

೪೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಅತ್ರಾತ್ಯನ್ತಾಸದುತ್ಪಾದತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಸ್ಯ ನಿಷಿದ್ಧಮ್.
ಯಥಾ ಸ್ತೋಕಕಾಲಾನ್ವಯಿಷು ನಾಮಕರ್ಮವಿಶೇಷೋದಯನಿರ್ವೃತ್ತೇಷು ಜೀವಸ್ಯ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವೇಕಸ್ಮಿನ್
ಸ್ವಕಾರಣನಿವೃತೌ ನಿವೃತ್ತೇಽಭೂತಪೂರ್ವ ಏವ ಚಾನ್ಯಸ್ಮಿನ್ನುತ್ಪನ್ನೇ ನಾಸದುತ್ಪತ್ತಿಃ, ತಥಾ ದೀರ್ಧಕಾಲಾ– ನ್ವಯಿನಿ
ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮಸಾಮಾನ್ಯೋದಯನಿರ್ವೃತ್ತಿಸಂಸಾರಿತ್ವಪರ್ಯಾಯೇ ಭವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಕಾರಣನಿವೃತ್ತೌ ನಿವೃತ್ತೇ ಸುಮುತ್ಪನ್ನೇ
ಚಾಭೂತಪೂರ್ವೇ ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯೇ ನಾಸದುತ್ಪತ್ತಿರಿತಿ. ಕಿಂ ಚ–ಯಥಾ ದ್ರಾಘೀಯಸಿ ವೇಣುದಣ್ಡೇ ವ್ಯವಹಿತಾ–
ವ್ಯವಹಿತವಿಚಿತ್ರಚಿತ್ರಕಿರ್ಮೀರತಾಖಚಿತಾಧಸ್ತನಾರ್ಧಭಾಗೇ ಏಕಾನ್ತವ್ಯವಹಿತಸುವಿಶುದ್ಧೋರ್ಧ್ವಾರ್ಧಭಾಗೇಽವತಾರಿತಾ
ದ್ರಷ್ಟಿಃ ಸಮನ್ತತೋ ವಿಚಿತ್ರಚಿತ್ರಕಿರ್ಮೀರತಾವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ಪಶ್ಯನ್ತೀ ಸಮುನಮಿನೋತಿ ತಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರಾವಿಶುದ್ಧತ್ವಂ, ತಥಾ
ಕ್ವಚಿದಪಿ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ವ್ಯವಹಿತಾವ್ಯವಹಿತಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮಕಿರ್ಮೀರತಾಖಚಿತಬಹುತರಾಧಸ್ತನಭಾಗೇ ಏಕಾನ್ತ–
ವ್ಯವಹಿತಸುವಿಶುದ್ಧಬಹುತರೋರ್ಧ್ವಭಾಗೇಽವತಾರಿತಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಮನ್ತತೋ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮಕಿರ್ಮೀರತಾವ್ಯಾಪ್ತಿ
ವ್ಯವಸ್ಯನ್ತೀ ಸಮನುಮಿನೋತಿ ತಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರಾವಿಶುದ್ಧತ್ವಮ್. ಯಥಾ ಚ ತತ್ರ ವೇಣುದಣ್ಡೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನಾಭಾಸನಿ–
ಬನ್ಧನವಿಚಿತ್ರಚಿತ್ರ ಕಿರ್ಮೀರತಾನ್ವಯಃ ತಥಾ ಚ ಕ್ವಚಿಜ್ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಜ್ಞಾನಾವರ–
-----------------------------------------------------------------------------
ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಕುಛ ಸಮಯ ತಕ ಅನ್ವಯರೂಪಸೇ [–ಸಾಥ–ಸಾಥ] ರಹನೇ ವಾಲೀ, ನಾಮಕರ್ಮವಿಶೇಷಕೇ ಉದಯಸೇ
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಜೋ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಉನಮೇಂಸೇ ಜೀವಕೋ ಏಕ ಪರ್ಯಾಯ ಸ್ವಕಾರಣಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋನೇಪರ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ
ತಥಾ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯಹೀ ಉತ್ಪನ್ನಹೋ, ವಹಾಂ ಅಸತ್ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದೀರ್ಧ ಕಾಲ
ತಕ ಅನ್ವಯರೂಪಸೇ ರಹನೇವಾಲೀ, ಜ್ಞಾನವರಣಾದಿಕರ್ಮಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ಉದಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಸಂಸಾರಿತ್ವಪರ್ಯಾಯ
ಭವ್ಯಕೋ ಸ್ವಕಾರಣಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋನೇ ಪರ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಔರ ಅಭೂತಪೂರ್ವ [–ಪೂರ್ವಕಾಲಮೇಂ ನಹೀಂ ಹುಈ ಐಸೀ]
ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋ, ವಹಾಂ ಅಸತ್ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ.
ಪುನಶ್ಚ [ವಿಶೇಷ ಸಮಝಾಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ.]ಃ–
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸಕಾ ವಿಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೋಂಸೇ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರ ನೀಚೇಕಾ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ಕುಛ ಢಂಕಾಹುಆ ಔರ ಕುಛ
ಬಿನ ಢಂಕಾ ಹೋ ತಥಾ ಸುವಿಶುದ್ಧ [–ಅಚಿತ್ರಿತ] ಊಪರಕಾ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಢಂಕಾ ಹುಆ ಹೀ ಹೋ ಐಸೇ ಬಹುತ ಲಂಬೇ
ಬಾಂಸ ಪರ ದ್ರಷ್ಟಿ ಡಾಲನೇಸೇ ವಹ ದ್ರಷ್ಟಿ ಸರ್ವತ್ರ ವಿಚಿತ್ರ ಚತ್ರೋಂಸೇ ಹುಏ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕೀ ವ್ಯಾಪ್ತಿಕಾ ನಿರ್ಣಯ ಕರತೀ
ಹುಈ ‘ವಹ ಬಾಂಸ ಸರ್ವತ್ರ ಅವಿಶುದ್ಧ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ರಂಗಬಿರಂಗಾ ಹೈ]’ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕರತೀ ಹೈ;
ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಜಿಸಕಾ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮೋಂಸೇ ಹುಆ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರತಾಯುಕ್ತ [–ವಿವಿಧ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ]
ಬಹುತ ಬಡಾ ನೀಚೇಕಾ ಭಾಗ ಕುಛ ಢಂಕಾ ಹುಆ ಔರ ಕುಛ ಬಿನ ಢಂಕಾ ಹೈ ತಥಾ ಸುವಿಶುದ್ಧ [ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ],
ಬಹುತ ಬಡಾ ಊಪರಕಾ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಢಂಕಾ ಹುಆ ಹೀ ಹೈ ಐಸೇ ಕಿಸೀ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಬುದ್ಧಿ ಲಗಾನೇಸೇ ವಹ ಬುದ್ಧಿ ಸರ್ವತ್ರ
ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮಸೇ ಹುಏ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕೀ ವ್ಯಾಪ್ತಿಕಾ ನಿರ್ಣಯ ಕರತೀ ಹುಈ ‘ವಹ ಜೀವ ಸರ್ವತ್ರ ಅವಿಶುದ್ಧ ಹೈ
[ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೈ]’ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕರತೀ ಹೈ. ಪುನಶ್ಚ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಉಸ ಬಾಂಸಮೇಂ
ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನಾಭಾಸಕಾ ಕಾರಣ [ನೀಚೇಕೇ ಖುಲೇ ಭಾಗಮೇಂ] ವಿಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೋಂಸೇ ಹುಏ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕಾ ಅನ್ವಯ [–
ಸಂತತಿ, ಪ್ರವಾಹ] ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಉಸ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನಾಭಾಸಕಾ ಕಾರಣ [ನಿಚೇಕೇ ಖುಲೇ ಭಾಗಮೇಂ]

Page 43 of 264
PDF/HTML Page 72 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೪೩
ಣಾದಿಕರ್ಮಕಿರ್ಮೀರತಾನ್ವಯಃ. ಯಥೈವ ಚ ತತ್ರ ವೇಣುದಣ್ಡೇ ವಿಚಿತ್ರಚಿತ್ರಕಿರ್ಮೀರತಾನ್ವಯಾಭಾವಾತ್ಸುವಿಶುದ್ಧತ್ವಂ, ತಥೈವ
ಚ ಕ್ವಚಿಜ್ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಜ್ಞಾನವರಣಾದಿಕರ್ಮ ಕಿರ್ಮೀರತಾನ್ವಯಾಭಾವಾದಾಪ್ತಾಗಮಸಮ್ಯಗನುಮಾನಾತೀನ್ದ್ರಿಯ–
ಜ್ಞಾನಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತ್ಸಿದ್ಧತ್ವಮಿತಿ.. ೨೦..
-----------------------------------------------------------------------------
ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮಸೇ ಹುಏ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕಾ ಅನ್ವಯ ಹೈ. ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಂಂಸಮೇಂ [ಉಪರಕೇ ಭಾಗಮೇಂ]
ಸುವಿಶುದ್ಧಪನಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ [ವಹಾಂ] ವಿಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೋಂಸೇ ಹುಏ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕೇ ಅನ್ವಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ
ಉಸ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮೇಂ [ಉಪರಕೇ ಭಾಗಮೇಂ] ಸಿದ್ಧಪನಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ [ವಹಾಂ] ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮಸೇ ಹುಏ
ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರಪನೇಕೇ ಅನ್ವಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ– ಕಿ ಜೋ ಅಭಾವ ಆಪ್ತ– ಆಗಮಕೇ ಜ್ಞಾನಸೇ ಸಮ್ಯಕ್ ಅನುಮಾನಜ್ಞಾನಸೇ
ಔರ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಕೀ ಪ್ರಗಟ ಸಂಸಾರೀ ದಶಾ ದೇಖಕರ ಅಜ್ಞಾನೀ ಜೀವಕೋ ಭ್ರಮ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ
– ‘ಜೀವ ಸದಾ ಸಂಸಾರೀ ಹೀ ರಹತಾ ಹೈ, ಸಿದ್ಧ ಹೋ ಹೀ ನಹೀಂ ಸಕತಾ; ಯದಿ ಸಿದ್ಧ ಹೋ ತೋ ಸರ್ವಥಾ ಅಸತ್–
ಉತ್ಪಾದಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಉಪಸ್ಥಿತ ಹೋ.’ ಕಿನ್ತು ಅಜ್ಞಾನೀಕೀ ಯಹ ಬಾತ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ.
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವಕೋ ದೇವಾದಿರೂಪ ಏಕ ಪರ್ಯಾಯಕೇ ಕಾರಣಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಪರ ಉಸ ಪರ್ಯಾಯಕಾ ನಾಶ
ಹೋಕರ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ, ಜೀವದ್ರವ್ಯ ತೋ ಜೋ ಹೈ ವಹೀ ರಹತಾ ಹೈ; ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವಕೋ
ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಾದಿಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಪರ ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯಕಾ ನಾಶ ಹೋಕರ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯ
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ, ಜೀವದ್ರವ್ಯ ತೋ ಜೋ ಹೈ ವಹೀ ರಹತಾ ಹೈ. ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯ ಔರ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯ ದೋನೋಂ ಏಕ ಹೀ
ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ.
ಪುನಶ್ಚ, ಅನ್ಯ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂಃ– ಮಾನ ಲೋ ಕಿ ಏಕ ಲಂಬಾ ಬಾಂಸ ಖಡಾ ರಖಾ ಗಯಾ ಹೈ;
ಉಸಕಾ ನೀಚೇಕಾ ಕುಛ ಭಾಗ ರಂಗಬಿರಂಗಾ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಶೇಷ ಉಪರಕಾ ಭಾಗ ಅರಂಗೀ [–ಸ್ವಾಭಾವಿಕ
ಶುದ್ಧ] ಹೈ. ಉಸ ಬಾಂಸಕೇ ರಂಗಬಿರಂಗೇ ಭಾಗಮೇಂಸೇ ಕುಛ ಭಾಗ ಖುಲಾ ರಖಾ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಶೇಷ ಸಾರಾ ರಂಗಬಿರಂಗಾ
ಭಾಗ ಔರ ಪೂರಾ ಅರಂಗೀ ಭಾಗ ಢಕ ದಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ. ಉಸ ಬಾಂಸಕಾ ಖುಲಾ ಭಾಗ ರಂಗಬಿೇರಂಗಾ ದೇಖಕರ ಅವಿಚಾರೀ
ಜೀವ ‘ಜಹಾಂ–ಜಹಾಂ ಬಾಂಸ ಹೋ ವಹಾಂ–ವಹಾಂ ರಂಗಬಿರಂಗೀಪನಾ ಹೋತಾ ಹೈ’ ಐಸೀ ವ್ಯಾಪ್ತಿ [–ನಿಯಮ,
ಅವಿನಾಭಾವಸಮ್ಬನ್ಧ] ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕರ ಲೇತಾ ಹೈ ಔರ ಐಸೇ ಮಿಥ್ಯಾ ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನ ದ್ವಾರಾ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಖೀಂಚ
ಲೇತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ನೀಚೇಸೇ ಉಪರ ತಕ ಸಾರಾ

Page 44 of 264
PDF/HTML Page 73 of 293
single page version

೪೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಏವಂ ಭಾವಮಭಾವಂ ಭಾವಾಭಾವಂ ಅಭಾವಭಾವಂ ಚ.
ಗುಣಪಜ್ಜಯೇಹಿಂ ಸಹಿದೋ ಸಂಸರಮಾಣೋ ಕುಣದಿ ಜೀವೋ.. ೨೧..
ಏವಂ ಭಾವಮಭಾವಂ ಭಾವಾಭಾವಮಭಾವಭಾವಂ ಚ.
ಗುಣಪರ್ಯಯೈಃ ಸಹಿತಃ ಸಂಸರನ್ ಕರೋತಿ ಜೀವಃ.. ೨೧..
-----------------------------------------------------------------------------
ಬಾಂಸ ರಂಗಬಿರಂಗಾ ಹೈ.’ ಯಹ ಅನುಮಾನ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ತೋ ಉಸ ಬಾಂಸಕೇ ಊಪರಕಾ ಭಾಗ
ರಂಗಬಿರಂಗೇಪನೇಕೇ ಅಭಾವವಾಲಾ ಹೈ, ಅರಂಗೀ ಹೈ. ಬಾಂಸಕೇ ದ್ರಷ್ಟಾಂತಕೀ ಭಾಂತಿ–ಕೋಈ ಏಕ ಭವ್ಯ ಜೀವ ಹೈ; ಉಸಕಾ
ನೀಚೇಕಾ ಕುಛ ಭಾಗ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅನಾದಿ ಕಾಲಸೇ ವರ್ತಮಾನ ಕಾಲ ತಕಕಾ ಔರ ಅಮುಕ ಭವಿಷ್ಯ ಕಾಲ ತಕಕಾ
ಭಾಗ] ಸಂಸಾರೀ ಹೈ ಔರ ಊಪರಕಾ ಅನನ್ತ ಭಾಗ ಸಿದ್ಧರೂಪ [–ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಶುದ್ಧ] ಹೈ. ಉಸ ಜೀವಕೇ
ಸಂಸಾರೀ ಭಾಗಮೇಂ ಸೇ ಕುಛ ಭಾಗ ಖುಲಾ [ಪ್ರಗಟ] ಹೈ ಔರ ಶೇಷ ಸಾರಾ ಸಂಸಾರೀ ಭಾಗ ಔರ ಪೂರಾ ಸಿದ್ಧರೂಪ ಭಾಗ
ಢಂಕಾ ಹುಆ [ಅಪ್ರಗಟ] ಹೈೇ. ಉಸ ಜೀವಕಾ ಖುಲಾ [ಪ್ರಗಟ] ಭಾಗ ಸಂಸಾರೀ ದೇಖಕರ ಅಜ್ಞಾನೀ ಜೀವ ‘ಜಹಾಂ–
ಜಹಾಂ ಜೀವ ಹೋ ವಹಾಂ–ವಹಾಂ ಸಂಸಾರೀಪನಾ ಹೈ’ ಐಸೀ ವ್ಯಾಪ್ತಿಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕರ ಲೇತಾ ಹೈ ಔರ ಐಸೇ ಮಿಥ್ಯಾ
ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನ ದ್ವಾರಾ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಅನಾದಿ–ಅನನ್ತ ಸಾರಾ ಜೀವ ಸಂಸಾರೀ ಹೈ.’ ಯಹ ಅನುಮಾನ
ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಜೀವಕಾ ಉಪರಕಾ ಭಾಗ [–ಅಮುಕ ಭವಿಷ್ಯ ಕಾಲಕೇ ಬಾದಕಾ ಅನನ್ತ ಭಾಗ]
ಸಂಸಾರೀಪನೇಕೇ ಅಭಾವವಾಲಾ ಹೈ, ಸಿದ್ಧರೂಪ ಹೈ– ಐಸಾ ಸರ್ವಜ್ಞಪ್ರಣೀತ ಆಗಮಕೇ ಜ್ಞಾನಸೇ, ಸಮ್ಯಕ್ ಅನುಮಾನಜ್ಞಾನಸೇ
ತಥಾ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನಸೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಇಸ ತರಹ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಜೀವ ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯ ನಷ್ಟ ಕರಕೇ ಸಿದ್ಧರೂಪಪರ್ಯಾಯರೂಪ
ಪರಿಣಮಿತ ಹೋ ವಹಾಂ ಸರ್ವಥಾ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.. ೨೦..
--------------------------------------------------------------------------
ಗುಣಪರ್ಯಯೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಜೀವ ಸಂಸರಣ ಕರತೋ ಏ ರೀತೇ
ಉದ್ಭವ, ವಿಲಯ, ವಲೀ ಭಾವ–ವಿಲಯ, ಅಭಾವ–ಉದ್ಭವನೇ ಕರೇ. ೨೧.

Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೪೫
ಜೀವಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಸದುಚ್ಛೇದಾಸದುತ್ಪಾದಕರ್ತೃತ್ವೋಪಪತ್ತ್ಯುಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್.
ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ಸರ್ವದಾಽವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನಮಾಮ್ನತಮ್ ತತೋ ಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣ ನಿತ್ಯತ್ವಮುಪನ್ಯಸ್ತಮ್ ತಸ್ಯೈವ
ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತೋ ಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮುಕ್ತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ
ವ್ಯಯತೋಽಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚ ಸತೋ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋಚ್ಛೇದಮಾರಭಮಾಣಸ್ಯ ಭಾವಾಭಾವ–
ಕರ್ತೃತ್ವಮುದಿತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚಾಸತಃ ಪುನರ್ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದಮಾರಭಮಾಣಸ್ಯಾಭಾವಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮಭಿಹಿತಮ್
ಸರ್ವಮಿದಮನವದ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನ್ಯತರಗುಣಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ ತಥಾ ಹಿ–ಯದಾ ಜೀವಃ ಪರ್ಯಾಯ–ಗುಣತ್ವೇನ
ದ್ರವ್ಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ ತದಾ ನೋತ್ಪದ್ಯತೇ, ನ ವಿನಶ್ಯತಿ, ನ ಚ ಕ್ರಮವೃತ್ತ್ಯಾವರ್ತಮಾನತ್ವಾತ್
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೨೧
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಏವಮ್] ಇಸಪ್ರಕಾರ [ಗುಣಪರ್ಯಯೈಃ ಸಹಿತ] ಗುಣಪರ್ಯಾಯ ಸಹಿತ [ಜೀವಃ] ಜೀವ [ಸಂಸರನ್]
ಸಂಸರಣ ಕರತಾ ಹುಆ [ಭಾವಮ್] ಭಾವ, [ಅಭಾವಮ್] ಅಭಾವ, [ಭಾವಾಭಾವಮ್] ಭಾವಾಭಾವ [ಚ] ಔರ
[ಅಭಾವಭಾವಮ್] ಅಭಾವಭಾವಕೋ [ಕರೋತಿ] ಕರತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಜೀವ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ, ಸತ್–ವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್–ಉತ್ಪಾದಕಾ ಕರ್ತೃತ್ವ ಹೋನೇಕೀ
ಸಿದ್ಧಿರೂಪ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ.
ದ್ರವ್ಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸರ್ವದಾ ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಆಗಮಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೋ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ
ನಿತ್ಯಪನಾ ಕಹಾ ಗಯಾ. [೧] ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ [–ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೋ ಹೀ]
ಭಾವಕಾ [–ಉತ್ಪಾದಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; [೨] ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ
ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಅಭಾವಕಾ [–ವ್ಯಯಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; [೩] ಸತ್ [ವಿದ್ಯಮಾನ] ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಕಾ
ನಾಶ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಭಾವಾಭಾವಕಾ [–ಸತ್ಕೇ ವಿನಾಶಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; ಔರ [೪]
ಫಿರಸೇ ಅಸತ್ [–ಅವಿದ್ಯಮಾನ] ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಅಭಾವಭಾವಕಾ [–
ಅಸತ್ಕೇ ಉತ್ಪಾದಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.
–ಯಹ ಸಬ ನಿರವದ್ಯ [ನಿರ್ದೋಷ, ನಿರ್ಬಾಧ, ಅವಿರುದ್ಧ] ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಮೇಂಸೇ ಏಕಕೀ
ಗೌಣತಾಸೇ ಔರ ಅನ್ಯಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಃ––

Page 46 of 264
PDF/HTML Page 75 of 293
single page version

೪೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಸತ್ಯಪರ್ಯಾಯಜಾತಮುಚ್ಛಿನತ್ತಿ, ನಾಸದುತ್ಪಾದಯತಿ ಯದಾ ತು ದ್ರವ್ಯಗುಣತ್ವೇನ ಪರ್ಯಾಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ ತದಾ
ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ, ವಿನಶ್ಯತಿ, ಸತ್ಪರ್ಯಾಯಜಾತಮತಿವಾಹಿತಸ್ವಕಾಲಮುಚ್ಛಿನತ್ತಿ, ಅಸದುಪಸ್ಥಿತ–ಸ್ವಕಾಲಮುತ್ಪಾದ
ಯತಿ ಚೇತಿ. ಸ ಖಲ್ವಯಂ ಪ್ರಸಾದೋಽನೇಕಾನ್ತವಾದಸ್ಯ ಯದೀದ್ರಶೋಽಪಿ ವಿರೋಧೋ ನ ವಿರೋಧಃ..೨೧..
ಇತಿ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಪ್ರರೂಪಣಾ.
ಜೀವಾ ಪುಗ್ಗಲಕಾಯಾ ಆಯಾಸಂ ಅತ್ಥಿಕಾಇಯಾ ಸೇಸಾ.
ಅಮಯಾ ಅತ್ಥಿತ್ತಮಯಾ ಕಾರಣಭುದಾ
ಹಿ ಲೋಗಸ್ಸ.. ೨೨..
ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾ ಆಕಾಶಮಸ್ತಿಕಾಯೌ ಶೇಷೌ.
ಅಮಯಾ ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯಾಃ ಕಾರಣಭೂತಾ ಹಿ ಲೋಕಸ್ಯ.. ೨೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಜಬ ಜೀವ, ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಗೌಣತಾಸೇ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ವಿವಕ್ಷಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ವಹ [೧] ಉತ್ಪನ್ನ
ನಹೀಂ ಹೋತಾ, [೨] ವಿನಷ್ಟ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, [೩] ಕ್ರಮವೃತ್ತಿಸೇ ವರ್ತನ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಇಸಲಿಯೇ ಸತ್ [–ವಿದ್ಯಮಾನ]
ಪರ್ಯಾಯಸಮೂಕೋೇ ವಿನಷ್ಟ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಔರ [೪] ಅಸತ್ಕೋ [–ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಪರ್ಯಾಯಸಮೂಹಕೋ] ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ
ಕರತಾ; ಔರ ಜಬ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಗೌಣತಾಸೇ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ವಿವಕ್ಷಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ವಹ [೧]
ಉಪಜತಾ ಹೈ, [೨] ವಿನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ, [೩] ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಕಾಲ ಬೀತ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಸತ್ [–ವಿದ್ಯಮಾನ]
ಪರ್ಯಾಯಸಮೂಹಕೋ ವಿನಷ್ಟ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ [೪] ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಕಾಲ ಉಪಸ್ಥಿತ ಹುಆ ಹೈ [–ಆ ಪಹುಂಚಾ ಹೈ] ಐಸೇ
ಅಸತ್ಕೋ [–ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಪರ್ಯಾಯಸಮೂಹಕೋ] ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತಾ ಹೈ.
ವಹ ಪ್ರಸಾದ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅನೇಕಾನ್ತವಾದಕಾ ಹೈ ಕಿ ಐಸಾ ವಿರೋಧ ಭೀ [ವಾಸ್ತವಮೇಂ] ವಿರೋಧ ನಹೀಂ ಹೈ.. ೨೧..
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಕೀ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರರೂಪಣಾ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಈ.
ಗಾಥಾ ೨೨

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ–
[ಜೀವಾಃ] ಜೀವ, [ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ] ಪುದ್ಗಲಕಾಯ, [ಆಕಾಶಮ್] ಆಕಾಶ ಔರ [ಶೇಷೌ
ಅಸ್ತಿಕಾಯೌ] ಶೇಷ ದೋ ಅಸ್ತಿಕಾಯ [ಅಮಯಾಃ] ಅಕೃತ ಹೈಂ, [ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯಾಃ] ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯ ಹೈಂ ಔರ [ಹಿ]
ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಲೋಕಸ್ಯ ಕಾರಣಭೂತಾಃ] ಲೋಕಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ], ಸಾಮಾನ್ಯತಃ ಜಿನಕಾ ಸ್ವರೂಪ [ಪಹಲೇ] ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಛಹ
ದ್ರವ್ಯೋಂಮೇಂಸೇ ಪಾಂಚಕೋ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ಸ್ಥಾಪಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಜೀವದ್ರವ್ಯ, ಪುದ್ದಗಲಕಾಯ, ನಭ ನೇ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋ ಶೇಷ ಬೇ
ಅಣುಕೃತಕ ಛೇ, ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯ ಛೇ, ಲೋಕಕಾರಣಭೂತ ಛೇ. ೨೨.

Page 47 of 264
PDF/HTML Page 76 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೪೭
ಅತ್ರ ಸಾಮಾನ್ಯೇನೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಾನಾಂ ಷಣ್ಣಾಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಮಧ್ಯಾತ್ಪಶ್ಚಾನಾಮಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಿತಮ್.
ಅಕೃತತ್ವಾತ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯತ್ವಾತ್ ವಿಚಿತ್ರಾತ್ಮಪರಿಣತಿರೂಪಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯ ಕಾರಣತ್ವಾಚ್ಚಾಭ್ಯುಪಗಮ್ಯಮಾನೇಷು
ಷಟ್ಸು ದವ್ಯೇಷು ಜೀವಪುದ್ಗಲಾಕಾಶಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಃ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾಃ. ನ ಖಲು
ಕಾಲಸ್ತದಭಾವಾದಸ್ತಿಕಾಯ ಇತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದವಸೀಯತ ಇತಿ.. ೨೨..
ಸಬ್ಭಾವಸಭಾವಾಣಂ ಜೀವಾಣಂ ತಹ ಯ ಪೋಗ್ಗಲಾಣಂ ಚ.
ಪರಿಯಟ್ಟಣಸಂಭೂದೋ ಕಾಲೋ ಣಿಯಮೇಣ ಪಣ್ಣತ್ತೋ.. ೨೩..
ಸದ್ಭಾವಸ್ವಭಾವಾನಾಂ ಜೀವಾನಾಂ ತಥೈವ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಚ.
ಪರಿವರ್ತನಸಮ್ಭೂತಃ ಕಾಲೋ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತ.. ೨೩..
ಅತ್ರಾಸಿತಕಾಯತ್ವೇನಾನುಕ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಕಾಲಸ್ಯಾರ್ಥಾಪನ್ನತ್ವಂ ದ್ಯೋತಿತಮ್.
-----------------------------------------------------------------------------
ಅಕೃತ ಹೋನೇಸೇ, ಅಸ್ತಿತ್ವಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಅಪನೀ ಪರಿಣತಿರೂಪ ಲೋಕಕೇ ಕಾರಣ
ಹೋನೇಸೇ ಜೋ ಸ್ವೀಕಾರ [–ಸಮ್ಮತ] ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ ಐಸೇ ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಮೇಂ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಆಕಾಶ, ಧರ್ಮ ಔರ
ಅಧರ್ಮ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕ [–ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ಸಮೂಹಮಯ] ಹೋನೇಸೇ ವೇ ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಹೈಂ. ಕಾಲಕೋ
ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕಪನೇಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ನಹೀಂ ಹೈಂ ಐಸಾ [ಬಿನಾ–ಕಥನ ಕಿಯೇ ಭೀ]
ಸಾಮರ್ಥ್ಯಸೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.. ೨೨..
ಗಾಥಾ ೨೩
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸದ್ಭಾವಸ್ವಭಾವಾನಾಮ್] ಸತ್ತಾಸ್ವಭಾವವಾಲೇ [ಜೀವಾನಾಮ್ ತಥಾ ಏವ ಪುದ್ಗಲಾನಾಮ್ ಚ] ಜೀವ
ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ [ಪರಿವರ್ತನಸಮ್ಭೂತಃ] ಪರಿವರ್ತನಸೇ ಸಿದ್ಧ ಹೋನೇ ವಾಲೇ [ಕಾಲಃ] ಐಸಾ ಕಾಲ [ನಿಯಮೇನ
ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಃ] [ಸರ್ವಜ್ಞೋಂ ದ್ವಾರಾ] ನಿಯಮಸೇ [ನಿಶ್ಚಯಸೇ] ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಕಾಲ ಅಸ್ತಿಕಾಯರೂಪಸೇ ಅನುಕ್ತ [–ನಹೀಂ ಕಹಾ ಗಯಾ] ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಉಸೇ ಅರ್ಥಪನಾ
[ಪದಾರ್ಥಪನಾ] ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ದರ್ಶಾಯಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಲೋಕ ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಅನೇಕವಿಧ ಪರಿಣಾಮರೂಪ [–ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯರೂಪ] ಹೈೇ; ಇಸಲಿಯೇ ಛಹ ದ್ರವ್ಯ ಸಚಮುಚ ಲೋಕಕೇ
ಕಾರಣ ಹೈಂ.
ಸತ್ತಾಸ್ವಭಾವೀ ಜೀವ ನೇ ಪುದ್ಗಲ ತಣಾ ಪರಿಣಮನಥೀ
ಛೇ ಸಿದ್ಧಿ ಜೇನೀ, ಕಾಲ ತೇ ಭಾಖ್ಯೋ ಜಿಣಂದೇ ನಿಯಮಥೀ . ೨೩.

Page 48 of 264
PDF/HTML Page 77 of 293
single page version

೪೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಇಹ ಹಿ ಜೀವಾನಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಚ ಸತ್ತಾಸ್ವಭಾವತ್ವಾದಸ್ತಿ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈಕವೃತ್ತಿರೂಪಃ ಪರಿಣಾಮಃ. ಸ
ಖಲು ಸಹಕಾರಿಕಾರಣಸದ್ಭಾವೇ ದ್ರಷ್ಟಃ, ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯವಗಾಹಪರಿಣಾಮವತ್. ಯಸ್ತು ಸಹಕಾರಿಕಾರಣಂ ಸ ಕಾಲಃ.
ತತ್ಪರಿಣಾಮಾನ್ಯಥಾನುಪಪತಿಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾದನುಕ್ತೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲೋಽ–ಸ್ತೀತಿ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ. ಯಸ್ತು
ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಪರ್ಯಾಯರೂಪೋ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ ಸ ಜೀವಪದ್ಗಲಪರಿಣಾಮೇನಾಭಿ–ವ್ಯಜ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ತದಾಯತ್ತ ಏವಾಭಿಗಮ್ಯತ
ಏವೇತಿ.. ೨೩..
-----------------------------------------------------------------------------
ಇಸ ಜಗತಮೇಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೀವೋಂಕೋ ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಸತ್ತಾಸ್ವಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಏಕವೃತ್ತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ವರ್ತತಾ ಹೈ. ವಹ [–ಪರಿಣಾಮ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಹಕಾರೀ ಕಾರಣಕೇ
ಸದ್ಭಾವಮೇಂ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ, ಗತಿ–ಸ್ಥಿತ–ಅವಗಾಹಪರಿಣಾಮಕೀ ಭಾಂತಿ. [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಗತಿ, ಸ್ಥಿತಿ ಔರ
ಅವಗಾಹರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶರೂಪ ಸಹಕಾರೀ ಕಾರಣೋಂಕೇ ಸದ್ಭಾವಮೇಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೀ ಏಕತಾರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಸಹಕಾರೀ ಕಾರಣಕೇ ಸದ್ಭಾವಮೇಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ.] ಯಹ ಜೋ ಸಹಕಾರೀ
ಕಾರಣ ಸೋ ಕಾಲ ಹೈ.
ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೀ ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ ದ್ವಾರಾ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಏ,
ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ–[ಅಸ್ತಿಕಾಯರೂಪಸೇ] ಅನುಕ್ತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ–[ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ] ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಔರ ಜೋ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ವಹ, ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ವ್ಯಕ್ತ [–ಗಮ್ಯ]
ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಅವಶ್ಯ ತದಾಶ್ರಿತ ಹೀ [–ಜೀವ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೀ] ಗಿನಾ ಜಾತಾ ಹೈ
..೨೩..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಯದ್ಯಪಿ ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಮಾಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಾದಿಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೋ ಭೀ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈ
ತಥಾಪಿ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಸ್ಪಷ್ಟ ಖ್ಯಾಲಮೇಂ ಆತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೋ ಸಿದ್ಧ ಕರನೇಮೇಂ ಮಾತ್ರ ಉನ ದೋಕೇ
ಪರಿಣಾಮಕೀ ಹೀ ಬಾತ ಲೀ ಗಈ ಹೈ.
೨. ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ = ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ. [ಜೀವ– ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ
ಪರಿಣಾಮ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕೀ ಸಮಯವಿಶಿಷ್ಟ ವೃತ್ತಿ. ವಹ ಸಮಯವಿಶಿಷ್ಟ ವೃತ್ತಿ ಸಮಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೇ ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥಕೇ
ಬಿನಾ [–ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೇ ಬಿನಾ] ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೀ. ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಆಕಾಶ ಬಿನಾ ದ್ರವ್ಯ ಅವಗಾಹನ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಕರ
ಸಕತೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕಾ ವಿಸ್ತಾರ [ತಿರ್ಯಕಪನಾ] ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ಬಿನಾ ದ್ರವ್ಯ ಪರಿಣಾಮಕೋ
ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕೋ ಪ್ರವಾಹ [ಊರ್ಧ್ವಪನಾ] ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೇ ಅಸ್ತಿತ್ವ
ಬಿನಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಸದ್ಭಾವ ಬಿನಾ] ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಬನ ನಹೀಂ
ಸಕತೇ ಇಸಲಿಯೇ ‘ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ’ ಐಸಾ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ– ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.]

Page 49 of 264
PDF/HTML Page 78 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೪೯
ವವಗದಪಣವಣ್ಣರಸೋ ವವಗದದೋಗಂಧಅಟ್ಠಫಾಸೋ ಯ.
ಅಗುರುಲಹುಗೋ ಅಮುತ್ತೋ ವಟ್ಟಣಲಕ್ಖೋ ಯ ಕಾಲೋ ತ್ತಿ.. ೨೪..
ವ್ಯಪಗತಪಶ್ಚವರ್ಣರಸೋ ವ್ಯಪಗತದ್ವಿಗನ್ಧಾಷ್ಟಸ್ಪರ್ಶಶ್ಚ.
ಅಗುರುಲಘುಕೋ ಅಮೂರ್ತೋ ವರ್ತನಲಕ್ಷಣಶ್ಚ ಕಾಲ ಇತಿ.. ೨೪..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೨೪
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಕಾಲಃ ಇತಿ] ಕಾಲ [ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ] [ವ್ಯಪಗತಪಞ್ಚವರ್ಣರಸಃ] ಪಾಂಚ ವರ್ಣ ಔರ ಪಾಂಚ ರಸ
ರಹಿತ, [ವ್ಯಪಗತದ್ವಿಗನ್ಧಾಷ್ಟಸ್ಪರ್ಶಃ ಚ] ದೋ ಗಂಧ ಔರ ಆಠ ಸ್ಪರ್ಶ ರಹಿತ, [ಅಗುರುಲಘುಕಃ ] ಅಗುರುಲಘು,
[ಅಮೂರ್ತಃ] ಅಮೂರ್ತ [ಚ] ಔರ [ವರ್ತನಲಕ್ಷಣಃ] ವರ್ತನಾಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಯಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಹೈ.
ಲೋಕಾಕಾಶಕೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರದೇಶಮೇಂ ಏಕ–ಏಕ ಕಾಲಾಣು [ಕಾಲದ್ರವ್ಯ] ಸ್ಥಿತ ಹೈ. ವಹ ಕಾಲಾಣು
[ಕಾಲದ್ರವ್ಯ] ಸೋ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ಹೈ. ಅಲೋಕಾಕಾಶಮೇಂ ಕಾಲಾಣು [ಕಾಲದ್ರವ್ಯ] ನಹೀಂ ಹೈ.
ವಹ ಕಾಲ [ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ] ವರ್ಣ–ಗಂಧ–ರಸ–ಸ್ಪರ್ಶ ರಹಿತ ಹೈ, ವರ್ಣಾದಿ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ ಔರ
ಅಮೂರ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮ, ಅತನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ. ಔರ ವಹ ಷಟ್ಗುಣಹಾನಿವೃದ್ಧಿಸಹಿತ ಅಗುರುಲಘುತ್ವಸ್ವಭಾವವಾಲಾ
ಹೈ. ಕಾಲಕಾ ಲಕ್ಷಣ ವರ್ತನಾಹೇತುತ್ವ ಹೈ; ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಶೀತಋತುಮೇಂ ಸ್ವಯಂ ಅಧ್ಯಯನಕ್ರಿಯಾ ಕರತೇ ಹುಏ
ಪುರುಷಕೋ ಅಗ್ನಿ ಸಹಕಾರೀ [–ಬಹಿರಂಗ ನಿಮಿತ್ತ] ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಯಂ ಘುಮನೇ ಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಕರತೇ ಹುಏ
ಕುಮ್ಭಾರಕೇ ಚಾಕಕೋ ನೀಚೇಕೀ ಕೀಲೀ ಸಹಕಾರೀ ಹೈ ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಪರಿಣಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಜೀವ–
ಪುದ್ಗಲಾದಿ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ [ವ್ಯವಹಾರಸೇ] ಕಾಲಾಣುರೂಪ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ಬಹಿರಂಗ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ.
ಪ್ರಶ್ನಃ– ಅಲೋಕಮೇಂ ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹಾಂ ಆಕಾಶಕೀ ಪರಿಣತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ?
--------------------------------------------------------------------------
ಶ್ರೀ ಅಮೃತಚದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವನೇ ಇಸ ೨೪ವೀಂ ಗಾಥಾಕೀ ಟೀಕಾ ಲಿಖೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ಅನುವಾದಮೇಂ ಅನ್ವಯಾರ್ಥಕೇ ಬಾದ ತುರನ್ತ
ಭಾವಾರ್ಥ ಲಿಖಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ರಸವರ್ಣಪಂಚಕ ಸ್ಪರ್ಶ–ಅಷ್ಟಕ, ಗಂಧಯುಗಲ ವಿಹೀನ ಛೇ,
ಛೇ ಮೂರ್ತಿಹೀನ, ಅಗುರುಲಘುಕ ಛೇ, ಕಾಳ ವರ್ತನಲಿಂಗ ಛೇ. ೨೪.

Page 50 of 264
PDF/HTML Page 79 of 293
single page version

೫೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಸಮಓ ಣಿಮಿಸೋ ಕಟ್ಠಾ ಕಲಾ ಯ ಣಾಲೀ ತದೋ ದಿವಾರತ್ತೀ.
ಮಾಸೋದುಅಯಣಸಂವಚ್ಛರೋ ತ್ತಿ
ಕಾಲೋ ಪರಾಯತ್ತೋ.. ೨೫..
ಸಮಯೋ ನಿಮಿಷಃ ಕಾಷ್ಠಾ ಕಲಾ ಚ ನಾಲೀ ತತೋ ದಿವಾರಾತ್ರ.
ಮಾಸರ್ತ್ವಯನಸಂವತ್ಸರಮಿತಿ ಕಾಲಃ ಪರಾಯತ್ತ.. ೨೫..
ಅತ್ರ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಸ್ಯ ಕಥಂಚಿತ್ಪರಾಯತ್ತತ್ವಂ ದ್ಯೋತಿತಮ್.
ಪರಮಾಣುಪ್ರಚಲನಾಯತ್ತಃ ಸಮಯಃ. ನಯನಪುಟಘಟನಾಯತ್ತೋ ನಿಮಿಷಃ. ತತ್ಸಂಖ್ಯಾವಿಶೇಷತಃ ಕಾಷ್ಠಾ ಕಲಾ ನಾಲೀ
-----------------------------------------------------------------------------
ಉತ್ತರಃ– ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಲಟಕತೀ ಹುಈ ಲಮ್ಬೀ ಡೋರೀಕೋ, ಲಮ್ಬೇ ಬಾಂಸಕೋ ಯಾ ಕುಮ್ಹಾರಕೇ ಚಾಕಕೋ ಏಕ ಹೀ
ಸ್ಥಾನ ಪರ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರನೇ ಪರ ಸರ್ವತ್ರ ಚಲನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮನೋಜ್ಞ ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಕಾ ಅಥವಾ
ರಸನೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಕಾ ಶರೀರಕೇ ಏಕ ಹೀ ಭಾಗಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ಸುಖಾನುಭವ ಹೋತಾ ಹೈ
ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸರ್ಪದಂಶ ಯಾ ವ್ರಣ [ಘಾವ] ಆದಿ ಶರೀರಕೇ ಏಕ ಹೀ ಭಾಗಮೇಂ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮಾಮೇಂ
ದುಃಖವೇದನಾ ಹೋತೀ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ಲೋಕಾಕಾಶಮೇಂ ಹೀ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಆಕಾಶಮೇಂ ಪರಿಣತಿ
ಹೋತೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆಕಾಶ ಅಖಣ್ಡ ಏಕ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ.

ಯಹಾಂ ಯಹ ಬಾತ ಮುಖ್ಯತಃ ಧ್ಯಾನಮೇಂ ರಖನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ಕಾಲ ಕಿಸೀ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಕರತಾ,
ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಸ್ವತಂತ್ರತಾಸೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇವಾಲೇ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ವಹ ಬಾಹ್ಯನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಹೈ .

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ ದರ್ಶಾಯಾ ಗಯಾ.. ೨೪..
ಗಾಥಾ ೨೫
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಮಯಃ] ಸಮಯ, [ನಿಮಿಷಃ] ನಿಮೇಷ, [ಕಾಷ್ಠಾ] ಕಾಷ್ಠಾ, [ಕಲಾ ಚ] ಕಲಾ, [ನಾಲೀ]
ಘಡೀ, [ತತಃ ದಿವಾರಾತ್ರಃ] ಅಹೋರಾತ್ರ, [–ದಿವಸ], [ಮಾಸರ್ತ್ವಯನಸಂವತ್ಸರಮ್] ಮಾಸ, ಋತು, ಅಯನ ಔರ ವರ್ಷ
– [ಇತಿ ಕಾಲಃ] ಐಸಾ ಜೋ ಕಾಲ [ಅರ್ಥಾತ್ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ] [ಪರಾಯತ್ತಃ] ವಹ ಪರಾಶ್ರಿತ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕಾ ಕಥಂಚಿತ್ ಪರಾಶ್ರಿತಪನಾ ದರ್ಶಾಯಾ ಹೈ.
ಪರಮಾಣುಕೇ ಗಮನಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಸಮಯ ಹೈ; ಆಂಖಕೇ ಮಿಚನೇಕೇ ಆಶ್ರಿತ ನಿಮೇಷ ಹೈ; ಉಸಕೀ [–ನಿಮೇಷಕೀ]
ಅಮುಕ ಸಂಖ್ಯಾಸೇ ಕಾಷ್ಠಾ, ಕಲಾ ಔರ ಘಡೀ ಹೋತೀ ಹೈ; ಸೂರ್ಯಕೇ ಗಮನಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಅಹೋರಾತ್ರ ಹೋತಾ ಹೈ; ಔರ
ಉಸಕೀ [–ಅಹೋರಾತ್ರಕೀ] ಅಮುಕ ಸಂಖ್ಯಾಸೇ ಮಾಸ, ಋತು, ಅಯನ ಔರ ವರ್ಷ ಹೋತೇ ಹೈಂ. –ಐಸಾ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ

Page 51 of 264
PDF/HTML Page 80 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೫೧
ಚ. ಗಗನಮಣಿಗಮನಾಯತ್ತೋ ದಿವಾರಾತ್ರಃ. ತತ್ಸಂಖ್ಯಾವಿಶೇಷತಃ ಮಾಸಃ, ಋತುಃ ಅಯನಂ, ಸಂವತ್ಸರಮಿತಿ.
ಏವಂವಿಧೋ ಹಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ ಕೇವಲಕಾಲಪರ್ಯಾಯಮಾತ್ರತ್ವೇನಾವಧಾರಯಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್ ಪರಾಯತ್ತ ಇತ್ಯುಪಮೀಯತ
ಇತಿ.. ೨೫..
ಣತ್ಥಿ ಚಿರಂ ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಮತ್ತಾರಹಿದಂ ತು ಸಾ ವಿ ಖಲು ಮತ್ತಾ.
ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವೇಣ
ವಿಣಾ ತಮ್ಹಾ ಕಾಲೋ ಪಡ್ಡಚ್ಚಭವೋ.. ೨೬..
ನಾಸ್ತಿ ಚಿರಂ ವಾ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಮಾತ್ರಾರಹಿತಂ ತು ಸಾಪಿ ಖಲು ಮಾತ್ರಾ.
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯೇಣ ವಿನಾ ತಸ್ಮಾತ್ಕಾಲ ಪ್ರತೀತ್ಯಭವಃ.. ೨೬..
-----------------------------------------------------------------------------
ಕೇವಲ ಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯಮಾತ್ರರೂಪಸೇ ಅವಧಾರನಾ ಅಶಕಯ ಹೋನಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಬಿನಾ– ಪರಮಾಣು,
ಆಂಖ, ಸೂರ್ಯ ಆದಿ ಪರ ಪದಾರ್ಥೋಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಬಿನಾ–ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕಾ ಮಾಪ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಅಶಕಯ ಹೋನೇಸೇ]
ಉಸೇ ‘ಪರಾಶ್ರಿತ’ ಐಸೀ ಉಪಮಾ ದೀ ಜಾತೀ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ‘ಸಮಯ’ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಐಸೇ ಮಂದ ಗತಿಸೇ ಪರಿಣತ ಪುದ್ಗಲ–ಪರಮಾಣು ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ–
ಮಾಪಾ ಜಾತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಮಾಣುಕೋ ಏಕ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಸೇ ದೂಸರೇ ಅನನ್ತರ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಮೇಂ ಮಂದಗತಿಸೇ ಜಾನೇಮೇಂ
ಜೋ ಸಮಯ ಲಗೇ ಉಸೇ ಸಮಯ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ]. ‘ನಿಮೇಷ’ ಆಂಖಕೇ ಮಿಚನೇಸೇ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಖುಲೀ
ಆಂಖಕೇ ಮಿಚನೇಮೇಂ ಜೋ ಸಮಯ ಲಗೇ ಉಸೇ ನಿಮೇಷ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ವಹ ಏಕ ನಿಮೇಷ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಸಮಯಕಾ
ಹೋತಾ ಹೈ]. ಪನ್ದ್ರಹ ನಿಮೇಷಕಾ ಏಕ ‘ಕಾಷ್ಠಾ’, ತೀಸ ಕಾಷ್ಠಾಕೀ ಏಕ ‘ಕಲಾ’, ಬೀಸಸೇ ಕುಛ ಅಧಿಕ ಕಲಾಕೀ
ಏಕ ‘ಘಡೀ’ ಔರ ದೋ ಘಡೀಕಾ ಏಕ ‘ಮಹೂರ್ತ ಬನತಾ ಹೈ]. ‘ಅಹೋರಾತ್ರ’ ಸೂರ್ಯಕೇ ಗಮನಸೇ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ [ಔರ
ವಹ ಏಕ ಅಹೋರಾತ್ರ ತೀಸ ಮುಹೂರ್ತಕಾ ಹೋತಾ ಹೈ] ತೀಸ ಅಹೋರಾತ್ರಕಾ ಏಕ ‘ಮಾಸ’, ದೋ ಮಾಸಕೀ ಏಕ ‘ಋತು’
ತೀನ ಋತುಕಾ ಏಕ ‘ಅಯನ’ ಔರ ದೋ ಅಯನಕಾ ಏಕ ‘ವರ್ಷ’ ಬನತಾ ಹೈ. – ಯಹ ಸಬ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಹೈೇ.
‘ಪಲ್ಯೋಪಮ’, ‘ಸಾಗರೋಪಮ’ ಆದಿ ಭೀ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಕೇ ಭೇದ ಹೈಂ.
ಉಪರೋಕ್ತ ಸಮಯ–ನಿಮೇಷಾದಿ ಸಬ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮಾತ್ರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೀ ಹೀ [–ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕೀ ಹೀ] ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ
ಪರನ್ತು ವೇ ಪರಮಾಣು ಆದಿ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರ ಪದಾರ್ಥೋಂ ದ್ವಾರಾ ಮಾಪೀ ಸಕತೀ ಹೈಂ
ಇಸಲಿಯೇ] ಉನ್ಹೇಂ ಉಪಚಾರಸೇ ಪರಾಶ್ರಿತ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.. ೨೫..
--------------------------------------------------------------------------

‘ಚಿರ’ ‘ಶೀಧ್ರ’ ನಹಿ ಮಾತ್ರಾ ಬಿನಾ, ಮಾತ್ರಾ ನಹೀಂ ಪುದ್ಗಲ ಬಿನಾ,
ತೇ ಕಾರಣೇ ಪರ–ಆಶ್ರಯೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಭಾಖ್ಯೋ ಕಾಲ ಆ. ೨೬.