Page 12 of 264
PDF/HTML Page 41 of 293
single page version
ನಾಮೇಕಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕತ್ವೇಽಪಿ ತತ್ಸಿದ್ಧಿಃ. ವ್ಯಕ್ತಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಶಕ್ತಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಚ ಪ್ರದೇಶ ಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕಸ್ಯ
ಮಹತ್ತ್ವಸ್ಯಾಭಾವಾತ್ಕಾಲಾಣೂನಾಮಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವೇಽಪ್ಯಕಾಯತ್ವಮನೇನೈವ ಸಾಧಿತಮ್. ಅತ ಏವ ತೇಷಾಮಸ್ತಿಕಾಯ–
ಪ್ರಕರಣೇ ಸತಾಮಪ್ಯನುಪಾದಾನಮಿತಿ.. ೪..
ಉನಕೇ ಕಾಯಪನಾ ಭೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಯಹಾಂ ಅಣು ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರದೇಶ–ಮೂರ್ತ ಔರ ಅಮೂರ್ತ
ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕ [–ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ಸಮೂಹಮಯ] ಹೋ ವಹ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನ್ಹೇಂ [ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಪಾಂಚ
ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ] ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ. [ಉಪರ ಜೋ ಅಣುಮಹಾನಕೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಕೀ ಉಸಮೇಂ ಅಣುಓಂಕೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ
ಲಿಯೇ ಬಹುವಚನಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕಿಯಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷಾಕೇ ನಿಯಮಾನುಸಾರ ಬಹುವಚನಮೇಂ ದ್ವಿವಚನಕಾ ಸಮಾವೇಶ
ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಇಸಲಿಯೇ ಅಬ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಕಿಂಚಿತ್ ಭಾಷಾಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಕರಕೇ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧೋಂಕೋ ಭೀ ಅಣುಮಹಾನ
ಬತಲಾಕರ ಉನಕಾ ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ] ‘ದೋ ಅಣುಓಂ [–ದೋ ಪ್ರದೇಶೋಂ] ದ್ವಾರಾ ಮಹಾನ ಹೋ’ ವಹ
ಅಣುಮಹಾನ– ಐಸೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಸೇ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧೋಂಕೋ ಭೀ [ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಹೋನೇಸೇ] ಕಾಯತ್ವ ಹೈ.
[ಅಬ, ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ ವಹ ಬತಲಾಕರ ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ
ಜಾತಾ ಹೈ;] ವ್ಯಕ್ತಿ ಔರ ಶಕ್ತಿರೂಪಸೇ ‘ಅಣು ತಥಾ ಮಹಾನ’ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಮಾಣು ವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಸೇ ಏಕ ಪ್ರದೇಶೀ
ತಥಾ ಶಕ್ತಿರೂಪಸೇ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ] ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಭೀ , ಉನಕೇ ಏಕ ಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕಪನಾ ಹೋನೇ
ಪರ ಭೀ [ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ] ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ. ಕಾಲಾಣುಓಂಕೋ ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ತಥಾ
ಶಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕ ಮಹಾನಪನೇಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ, ಯದ್ಯಪಿ ವೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ ಹೈ ತಥಾಪಿ,
ಉನಕೇ ಅಕಾಯತ್ವ ಹೈ ––ಐಸಾ ಇಸೀಸೇ [–ಇಸ ಕಥನಸೇ ಹೀ] ಸಿದ್ಧ ಹುಆ. ಇಸಲಿಯೇ, ಯದ್ಯಪಿ ವೇ ಸತ್
[ವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೈಂ ತಥಾಪಿ, ಉನ್ಹೇಂ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ ನಹೀಂ ಲಿಯಾ ಹೈ.
ಯೇ ಪಾಂಚೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಸೇ ಅಪನೇಸೇ ಕಥಂಚಿತ ಭಿನ್ನ ಐಸೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ಔರ
Page 13 of 264
PDF/HTML Page 42 of 293
single page version
ತೇ ಹೋಂತಿ ಅತ್ಥಿಕಾಯಾ ಣಿಪ್ಪಿಣ್ಣಂ ಜೇಹಿಂ ತಇಲ್ಲುಕ್ಕಂ.. ೫..
ತೇ ಭವನ್ತ್ಯಸ್ತಿಕಾಯಾಃ ನಿಷ್ಪನ್ನಂ ಯೈಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮ್.. ೫..
ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ ಜೋ ಬಹು ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ [– ದೋ ಸೇ ಅಧಿಕ ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ] ಬಡೇ಼ ಹೋಂ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ.
ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ಜೀವ, ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಅಸಂಖ್ಯಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ; ಆಕಾಶ ಅನಂತಪ್ರದೇಶೀ
ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ; ಔರ ತ್ರಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧಸೇ ಲೇಕರ ಅನನ್ತಾಣುಕ ಸ್ಕಂಧ ತಕಕೇ ಸರ್ವ ಸ್ಕನ್ಧ ಬಹುಪ್ರದೇಶೀ
ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ. [೨] ಅಣುಭ್ಯಾಮ್ ಮಹಾನ್ತಃ ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ ಜೋ ದೋ ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ ಬಡೇ಼ ಹೋಂ ವೇ
ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. [೩] ಅಣವಶ್ಚ ಮಹಾನ್ತಶ್ಚ
ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಅಣುರೂಪ [–ಏಕ ಪ್ರದೇಶೀ] ಭೀ ಹೋಂ ಔರ ಮಹಾನ [ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶೀ] ಭೀ ಹೋಂ ವೇ
ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ಪರಮಾಣು ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವೇ ಏಕಪ್ರದೇಶೀ ಹೈಂ
ಔರ ಶಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶೀ ಭೀ [ಉಪಚಾರಸೇ] ಹೈಂ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಪಾಂಚೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಅಣುಮಹಾನ
ಹೋನೇಸೇ ಕಾಯತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ.
ಕಾಲಾಣುಕೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ಕಿನ್ತು
[ಅಸ್ತಿಕಾಯಾಃ ಭವನ್ತಿ] ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಹೈ [ಯೈಃ] ಕಿ ಜಿನಸೇ [ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮ್] ತೀನ ಲೋಕ [ನಿಷ್ಪನ್ನಮ್] ನಿಷ್ಪನ್ನ
ಹೈ.
ಕಿನ್ತು ವಿಸ್ತಾರಕ್ರಮಕೇ ಅಂಶ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಹೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ.]
ತೇ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋ ಜಾಣವಾ, ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರಚನಾ ಜೇ ವಡೇ. ೫.
Page 14 of 264
PDF/HTML Page 43 of 293
single page version
ಪ್ರಲೀಯಮಾನಸ್ಯಾನ್ಯೇನೋಪಜಾಯಮಾನಸ್ಯಾನ್ವಯಿನಾ ಗುಣೇನ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಬಿಭ್ರಾಣಸ್ಯೈಕಸ್ಯಾಽಪಿ ವಸ್ತುನಃ
ಸಮುಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣಮಸ್ತಿತ್ವಮುಪಪದ್ಯತ ಏವ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಸರ್ವಥಾನ್ಯತ್ವೇ ತ್ವನ್ಯೋ ವಿನಶ್ಯತ್ಯನ್ಯಃ
ಪ್ರಾದುರ್ಭವತ್ಯನ್ಯೋ ಧ್ರವುತ್ವಮಾಲಮ್ಬತ ಇತಿ ಸರ್ವಂ ವಿಪ್ಲವತೇ. ತತಃ ಸಾಧ್ವಸ್ತಿತ್ವಸಂಭವ–ಪ್ರಕಾರಕಥನಮ್.
ಕಾಯತ್ವಸಂಭವಪ್ರಕಾರಸ್ತ್ವಯಮುಪದಿಶ್ಯತೇ. ಅವಯವಿನೋ ಹಿ ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶ–ಪದಾರ್ಥಾಸ್ತೇಷಾಮವಯವಾ ಅಪಿ
ಪ್ರದೇಶಾಖ್ಯಾಃ ಪರಸ್ಪರವ್ಯತಿರೇಕಿತ್ವಾತ್ಪರ್ಯಾಯಾಃ ಉಚ್ಯನ್ತೇ. ತೇಷಾಂ ತೈಃ ಸಹಾನನ್ಯತ್ವೇ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿರೂಪಪತ್ತಿಮತೀ.
ನಿರವಯವಸ್ಯಾಪಿ ಪರಮಾಣೋಃ ಸಾವಯವತ್ವಶಕ್ತಿಸದ್ಭಾವಾತ್ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿರನಪವಾದಾ. ನ ಚೈತದಾಙ್ಕಯಮ್
ವಸ್ತುಕೋ
[ಉತ್ಪಾದಕೋ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ ಔರ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಧ್ರುವ ರಹೇಗಾ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಬ
ಯೋಗ್ಯ–ನ್ಯಾಯಯುಕ್ತ ಹೈೇ.
ವಿಶೇಷ ಹೈಂ.]
೪. ವಿಪ್ಲವ=ಅಂಧಾಧೂ್ರನ್ಧೀ; ಉಥಲಪುಥಲ; ಗಡ಼ಬಡ಼ೀ; ವಿರೋಧ.
Page 15 of 264
PDF/HTML Page 44 of 293
single page version
ಕಲ್ಪೇತ ತದಾ ಯದೇವ ಘಟಾಕಾಶಂ ತದೇವಾಘಟಾಕಾಶಂ ಸ್ಯಾತ್. ನ ಚ ತದಿಷ್ಟಮ್. ತತಃ ಕಾಲಾಣುಭ್ಯೋಽನ್ಯತ್ರ ಸರ್ವೇಷಾಂ
ಕಾಯತ್ವಾಖ್ಯಂ ಸಾವಯವತ್ವಮವಸೇಯಮ್. ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರೂಪೇಣ ನಿಷ್ಪನ್ನತ್ವಮಪಿ ತೇಷಾಮಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಸಾಧನಪರಮುಪನ್ಯಸ್ತಮ್.
ತಥಾ ಚ–ತ್ರಯಾಣಾಮೂರ್ಧ್ವಾಽಧೋಮಧ್ಯಲೋಕಾನಾಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವನ್ತಸ್ತದ್ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕಾ ಭಾವಾ ಭವನ್ತಸ್ತೇಷಾಂ ಮೂಲ–
ಅಬ, [ಉನ್ಹೇಂ] ಕಾಯತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಉಸಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ– ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ,
[ ಪಟಾಕಾಶ] ಹೈ’ ಐಸೀ ವಿಭಾಗಕಲ್ಪನಾ ದ್ರಷ್ಟಿಗೋಚರ ಹೋತೀ ಹೀ ಹೈ. ಯದಿ ವಹಾಂ [ಕಥಂಚಿತ್] ವಿಭಾಗಕೀ
ಕಲ್ಪನಾ ನ ಕೀ ಜಾಯೇ ತೋ ಜೋ ಘಟಾಕಾಶ ಹೈೇ ವಹೀ [ಸರ್ವಥಾ] ಅಘಟಾಕಾಶ ಹೋ ಜಾಯೇಗಾ; ಔರ ವಹ ತೋ ಈಷ್ಟ
[ಮಾನ್ಯ] ನಹೀಂ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲಾಣುಓಂಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯ ಸರ್ವಮೇಂ ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕಾ ಸಾವಯವಪನಾ ನಿಶ್ಚಿತ
ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ.
೨. ಪರ್ಯಾಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಪರಸ್ಪರ ವ್ಯತಿರೇಕ ಹೈ. ವಹ ಲಕ್ಷಣ ಪ್ರದೇಶೋಂಮೇಂ ಭೀ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದೂಸರೇ ಪ್ರದೇಶರೂಪ ನ
೪. ನಿರಪವಾದ=ಅಪವಾದ ರಹಿತ. [ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ ಕಾಯಪನಾ ಹೋನೇಮೇಂ ಏಕ ಭೀ ಅಪವಾದ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಉಪಚಾರಸೇ]
Page 16 of 264
PDF/HTML Page 45 of 293
single page version
ಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವಿಭಾಗರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮನಾತ್ಕಾಯತ್ವಾಖ್ಯಂ ಸಾವಯವತ್ವಮ್. ಝವಿಾನಾಮಪಿ
ಶಕ್ತೇಸ್ತದನುಮೀಯತ ಏವ. ಪುದ್ಗಲಾನಾಮಪ್ಯೂರ್ಧ್ವಾಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವಿಭಾಗರೂಪಪರಿಣತಮಹಾಸ್ಕನ್ಧತ್ವಪ್ರಾಪ್ತಿವ್ಯಕ್ತಿ–
ಶಕ್ತಿಯೋಗಿತ್ವಾತ್ತಥಾವಿಧಾ ಸಾವಯವತ್ವಸಿದ್ಧಿರಸ್ತ್ಯೇವೇತಿ.. ೫..
ಕರತೇ ಹೈಂ. [ತೀನ ಲೋಕಕೇ ಭಾವ ಸದೈವ ಕಥಂಚಿತ್ ಸದ್ರಶ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ ಬದಲತೇ ರಹತೇ ಹೈಂ ವೇ ಐಸಾ
ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈ ಕಿ ತೀನ ಲೋಕಕೇ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥ ಕಥಂಚಿತ್ ಸದ್ರಶ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ ಪರಿವರ್ತಿತ ಹೋತೇ
ರಹತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧೌವ್ಯವಾಲಾ ಅಥವಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೈ.]
೧. ಯದಿ ಲೋಕಕೇ ಊರ್ಧ್ವ, ಅಧಃ ಔರ ಮಧ್ಯ ಐಸೇ ತೀನ ಭಾಗ ಹೈಂ ತೋ ಫಿರ ‘ಯಹ ಊರ್ಧ್ವಲೋಕಕಾ ಆಕಾಶಭಾಗ ಹೈ, ಯಹ
ಅಧೋಲೋಕಕಾ ಆಕಾಶಭಾಗ ಹೈ ಔರ ಯಹ ಮಧ್ಯಲೋಕಕಾ ಆಕಾಶಭಾಗ ಹೈೇ’ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಆಕಾಶಕೇ ಭೀ ವಿಭಾಗ ಕಿಯೇ ಜಾ
ಸಕತೇ ಹೈಂ ಔರ ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಸಾವಯವ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಯತ್ವವಾಲಾ ಹೈ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಭೀ
ಸಾವಯವ ಅರ್ಥಾತ ಕಾಯತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂ.
Page 17 of 264
PDF/HTML Page 46 of 293
single page version
ಗಚ್ಛಂತಿ ದವಿಯಭಾವಂ ಪರಿಯಟ್ಟಣಲಿಂಗಸಂಜುತಾ.. ೬..
ಗಚ್ಛಂತಿ ದ್ರವ್ಯಭಾವಂ ಪರಿವರ್ತನಲಿಙ್ಗಸಂಯುಕ್ತಾಃ.. ೬..
ಲೋಕಪೂರಣ ಅವಸ್ಥಾರೂಪ ವ್ಯಕ್ತಿಕೀ ಶಕ್ತಿಕಾ ಸದೈವ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವೋಂಕೋ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕಾ
ಸಾವಯವಪನಾ ಹೈ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕಿಯಾ ಹೀ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ. ಪುದ್ಗಲೋ ಭೀ ಊರ್ಧ್ವ ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ಐಸೇ ಲೋಕಕೇ
[ತೀನ] ವಿಭಾಗರೂಪ ಪರಿಣತ ಮಹಾಸ್ಕಂಧಪನೇಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೀ ವ್ಯಕ್ತಿವಾಲೇ ಅಥವಾ ಶಕ್ತಿವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ಉನ್ಹೇಂ ಭೀ
ವೈಸೀ [ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕೀ] ಸಾವಯವಪನೇಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಹೈ ಹೀ.. ೫..
ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ [ಕಾಲ] ಸಹಿತ, [ದ್ರವ್ಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ] ದ್ರವ್ಯತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ಛಹೋಂ ದ್ರವ್ಯ
ಹೈಂ.]
ಜಾ ಸಕತೇ ಹೈ. ಐಸೀ ತ್ರಿಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ದಶಾ [ಅವಸ್ಥಾ] ಕೀ ಶಕ್ತಿ ತೋ ಜೀವೋಂಮೇಂ ಸದೈವ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಸದೈವ
ಸಾವಯವ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಯತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ.]
ಏ ಪಾಂಚ ತೇಮ ಜ ಕಾಲ ವರ್ತನಲಿಂಗ ಸರ್ವೇ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ. ೬.
Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293
single page version
ಕಾಲಸ್ಯ ಚಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮ್. ನ ಚ ತೇಷಾಂ ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾತ್ಮನಾ ಪರಿಣಮಮಾನಾನಾಮನಿತ್ಯತ್ವಮ್, ಯತಸ್ತೇ
ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾವಸ್ಥಾಸ್ವಪಿ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವರೂಪಾಪರಿತ್ಯಾಗಾ–ನ್ನಿತ್ಯಾ ಏವ. ಅತ್ರ ಕಾಲಃ
ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಹೇತುತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಗಮ್ಯಮಾನಪರ್ಯಾಯತ್ವಾ–ಚ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇಷ್ವನ್ತರ್ಭಾವಾರ್ಥ ಸ ಪರಿವರ್ತನ–
ಲಿಙ್ಗ ಇತ್ಯುಕ್ತ ಇತಿ.. ೬..
[ಪಾಂಚ] ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ
ಪ್ರತಿನಿಯತ [–ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ನಿಶ್ವಿತ] ಸ್ವರೂಪಕೋ ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ನಿತ್ಯ ಹೀ ಹೈ.
‘
ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ಅಥವಾ ಉಸ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಜಿನಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕಾ
[ಕಾಲಕಾ] ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ವರ್ಣನಮೇಂ ಕಾಲಕೇ
ವರ್ಣನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ದರ್ಶಾನೇಕೇ ಹೇತು ಇಸ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಂ ಕಾಲಕೇ ಲಿಯೇ
‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಶಬ್ದಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕಿಯಾ ಹೈ.].. ೬..
ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲ ‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಹೈ. [೨] ಔರ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ [–‘ಕರ್ಮ ಸಮಯ’,
‘ಅಧಿಕ ಸಮಯ ಐಸೀ ಕಾಲಕೀ ಅವಸ್ಥಾಏಂ] ಗಮ್ಯ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಭೀ ಕಾಲ ‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಹೈ.
Page 19 of 264
PDF/HTML Page 48 of 293
single page version
ಮ್ೇಲಂತಾ ವಿ ಯ ಣಿಚ್ಚಂ ಸಗಂ ಸಭಾವಂ ಣ ವಿಜಹಂತಿ.. ೭..
ಮಿಲನ್ತ್ಯಪಿ ಚ ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಕಂ ಸ್ವಭಾವಂ ನ ವಿಜಹನ್ತಿ.. ೭..
ಚ] ತಥಾಪಿ [ನಿತ್ಯಂ] ಸದಾ [ಸ್ವಕಂ ಸ್ವಭಾವಂ] ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ [ನ ವಿಜಹನ್ತಿ] ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ.
ಇಸಲಿಯೇ], ಪರಿಣಾಮವಾಲೇ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ನಿತ್ಯ ಹೈಂ–– ಐಸಾ ಪಹಲೇ [ಛಠವೀ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಕಹಾ ಥಾ; ಔರ
ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಏಕತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ; ಔರ ಯದ್ಯಪಿ ಜೀವ ತಥಾ ಕರ್ಮಕೋ ವ್ಯವಹಾರನಯಕೇ ಕಥನಸೇ
ಏಕತ್ವ [ಕಹಾ ಜಾತಾ] ಹೈ ತಥಾಪಿ ವೇ [ಜೀವ ತಥಾ ಕರ್ಮ] ಏಕ–ದೂಸರೇಕೇ ಸ್ವರೂಪಕೋ ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತೇ..
೭..
ಸಂಕರ=ಮಿಲನ; ಮಿಲಾಪ; [ಅನ್ಯೋನ್ಯ–ಅವಗಾಹರೂಪ] ಮಿಶ್ರಿತಪನಾ.
ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಮಿಲನ, ಛತಾಂ ಕದೀ ಛೋಡೇ಼ ನ ಆಪಸ್ವಭಾವನೇ. ೭.
Page 20 of 264
PDF/HTML Page 49 of 293
single page version
ಮಂಗುಪ್ಪಾದಧುವತ್ತಾ ಸಪ್ಪಡಿವಕ್ಖಾ ಹವದಿ
ಭಙ್ಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ ಮವತ್ಯೇಕಾ.. ೮..
ಅಸ್ತಿತ್ವಂ ಹಿ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಸತೋ ಭಾವಃ ಸತ್ತ್ವಮ್. ನ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯತಯಾ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕತಯಾ ವಾ
ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕಸ್ಯ ಚ ತತ್ತ್ವತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ ಕುತ ಏಕಸಂತಾನತ್ವಮ್. ತತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಹೇತುಭೂತೇನ
ಕೇನಚಿತ್ಸ್ವರೂಪೇಣ ಧ್ರೌವ್ಯಮಾಲಮ್ಬ್ಯಮಾನಂ ಕಾಭ್ಯಾಂಚಿತ್ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ವರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಲೀಯಮಾನಮುಪಜಾಯಮಾನಂ
ಚೈಕಕಾಲಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತಸ್ತ್ರಿತಯೀಮವಸ್ಥಾಂ ಬಿಭ್ರಾಣಂ ವಸ್ತು ಸದವಬೋಧ್ಯಮ್. ಅತ ಏವ
ಸತ್ತಾಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾಽವಬೋದ್ಧವ್ಯಾ, ಭಾವಭಾವವತೋಃ ಕಥಂಚಿದೇಕಸ್ವರೂಪತ್ವಾತ್. ಸಾ ಚ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ
[ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ] ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ [ಭವತಿ] ಹೈ.
ಹೋಗಾ? ಔರ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ವಸ್ತುಮೇಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ
ಸ್ವರೂಪೋಂಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹುಈ ತಥಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹುಈ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ತಿಗುನೀ [ತೀನ
ಅಂಶವಾಲೀ] ಅವಸ್ಥಾಕೋ ಧಾರಣ ಕರತೀ ಹುಈ ವಸ್ತು ಸತ್ ಜಾನನಾ. ಇಸಲಿಯೇ ‘ಸತ್ತಾ’ ಭೀ
೨. ವಸ್ತು ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೋ ತೋ ‘ಜೋ ಪಹಲೇ ದೇಖನೇಮೇಂ [–ಜಾನನೇಮೇಂ] ಆಈ ಥೀ ವಹೀ ಯಹ ವಸ್ತು ಹೈ’ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋ
ಸರ್ವಾರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತ, ಸವಿಶ್ವರೂಪ, ಅನಂತಪರ್ಯಯವಂತ ಛೇ,
ಸತ್ತಾ ಜನಮ–ಲಯ–ಧ್ರೌವ್ಯಮಯ ಛೇ, ಏಕ ಛೇ, ಸವಿಪಕ್ಷ ಛೇ. ೮.
Page 21 of 264
PDF/HTML Page 50 of 293
single page version
ಸದಿತ್ಯಭಿಧಾನಸ್ಯ ಸದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥೇಷು ತನ್ಮೂಲಸ್ಯೈವೋಪಲಮ್ಭಾತ್. ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ ಚ ವಿಶ್ವಸ್ಯ
ಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಸ್ಯಾಪಿ ರೂಪೈಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣೈಃ ಸ್ವಭಾವೈಃ ಸಹ ವರ್ತಮಾನತ್ವಾತ್. ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ
ಚಾನನ್ತಾಭಿರ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯವ್ಯಕ್ತಿಭಿಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಪರಿಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ ಏವಂಭೂತಾಪಿ ಸಾ ನ ಖಲು ನಿರಕುಶಾ ಕಿನ್ತು
ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ. ಪ್ರತಿಪಕ್ಷೋ ಹ್ಯಸತ್ತಾ ಸತ್ತಾಯಾಃ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ, ಅನೇಕತ್ವಮೇಕಸ್ಯಾಃ,
ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾಯಾಃ, ಏಕರೂಪತ್ವಂ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾಯಾಃ, ಏಕಪರ್ಯಾಯತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾಯಾ
ಇತಿ.
‘ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ’ [ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ] ಜಾನನಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ
ಸೂಚಿತ ಕರತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ [–ಸತ್ತಾಕೇ ಕಾರಣ
ಹೀ] ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಮೇಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಕೀ [–ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೀ], ‘ಸತ್’ ಐಸೇ ಕಥನಕೀ ತಥಾ ‘ಸತ’ ಐಸೀ
ಪ್ರತೀತಿಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ವಿಶ್ವಕೇ ರೂಪೋಂ ಸಹಿತ
ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಕೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಸ್ವಭಾವೋಂ ಸಹಿತ ವರ್ತತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ]
‘ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಅನನ್ತ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ. [ಇಸಪ್ರಕಾರ
ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಕೋ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೫] ಸವಿಶ್ವರೂಪಕೋ ಏಕರೂಪಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ;
[೬]ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯಕೋ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ.
೨. ಯಹಾಂ ‘ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಕ’ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಮಹಾ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ‘ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ’ ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಅವಾನ್ತರ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ.
೩. ನಿರಂಕುಶ=ಅಂಕುಶ ರಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ರಹಿತ ; ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ. [ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕಾ ಊಪರ ಜೋ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ
ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಹೈೇ.]
೪. ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ=ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ಸಹಿತ.
Page 22 of 264
PDF/HTML Page 51 of 293
single page version
ಮಹಾಸತ್ತಾ ಪ್ರೋಕ್ತೈವ. ಅನ್ಯಾ ತು ಪ್ರತಿನಿಯತವಸ್ತುವರ್ತಿನೀ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಸೂಚಿಕಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾ. ತತ್ರ
ಮಹಾಸತ್ತಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪೇಣಾಽ–ಸತ್ತಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಚ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪೇಣಾಽಸತ್ತೇತ್ಯಸತ್ತಾ ಸತ್ತಾಯಾಃ. ಯೇನ
ಸ್ವರೂಪೇಣೋತ್ತ್ಪಾದಸ್ತತ್ತಥೋ–ತ್ಪಾದೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ಯೇನ ಸ್ವರೂಪೇಣೋಚ್ಛೇದಸ್ತತ್ತಥೋಚ್ಛೇುದೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ಯೇನ ಸ್ವರೂಪೇಣ
ಧ್ರೋವ್ಯಂ ತತ್ತಥಾ ಧ್ರೌವ್ಯೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ತತ ಉತ್ಪದ್ಯಮಾನೋಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಾನಾಂ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಾಣಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ
ತ್ರೈಲಕ್ಷಣ್ಯಾಭಾವಾದತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಂಃ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ. ಏಕಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಾನ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ
ಭವತೀತ್ಯನೇಕತ್ವಮೇಕಸ್ಯಾಃ. ಪ್ರತಿನಿಯತಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾಭಿರೇವ ಸತ್ತಾಭಿಃ ಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಪ್ರತಿನಿಯಮೋ
[ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಪನಾ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಮಝಾಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ–]
ಸತ್ತಾ ದ್ವಿವಿಧ ಹೈಃ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಔರ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ . ಉನಮೇಂ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೀ,
ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ [–ಏಕ–ಏಕ ನಿಶ್ಚಿತ] ವಸ್ತುಮೇಂ ರಹೇನೇವಾಲೀ, ಸ್ವರೂಪ–ಅಸ್ತಿತ್ವಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರನೇವಾಲೀ
ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ [ವಿಶೇಷಸತ್ತಾ] ಹೈ. [೧] ವಹಾಂ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈೇ ಔರ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ
ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸತ್ತಾಕೋ ಅಸತ್ತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ
ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಸತ್ತಾ’ ಹೈ ವಹೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅಸತ್ತಾ’ ಭೀ ಹೈ]. [೨] ಜಿಸ
ಸ್ವರೂಪಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ಜಿಸ
ಸ್ವರೂಪಸೇ ವ್ಯಯ ಹೈೇ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ವ್ಯಯ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಸ್ವರೂಪಸೇ
ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಸ್ತುಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ
ಹೋೇನೇವಾಲೇ, ನಷ್ಟ ಹೋೇನೇವಾಲೇ ಔರ ಧ್ರುವ ರಹನೇತವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪೋಂಮೇಂಸೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೋ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ
ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ
‘ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಭೀ ಹೈ]. [೩] ಏಕ
ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ಅನ್ಯ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಏಕ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಅನೇಕಪನಾ ಹೈ.
[ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ
ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅನೇಕ’ ಭೀ ಹೈ]. [೪] ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ [ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ನಿಶ್ಚಿತ] ಪದಾರ್ಥಮೇಂ ಸ್ಥಿತ
ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತಪನಾ [–ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ನಿಶ್ಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ] ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ
ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ
ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ
Page 23 of 264
PDF/HTML Page 52 of 293
single page version
ವಸ್ತೂನಾಂ ಭವತೀತ್ಯೇಕರೂಪತ್ವಂ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾಯಾಃ ಪ್ರತಿಪರ್ಯಾಯನಿಯತಾಭಿರೇವ ಸತ್ತಾಭಿಃ
ಪ್ರತಿನಿಯತೈಕಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಾನನ್ತ್ಯಂ ಭವತೀತ್ಯೇಕಪರ್ಯಾಯ–ತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾಯಾಃ. ಇತಿ ಸರ್ವಮನವದ್ಯಂ
ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಪ್ರರೂಪಣಪ್ರವಣನಯದ್ವಯಾಯತ್ತತ್ವಾತ್ತದ್ದೇಶನಾಯಾಃ.. ೮..
‘ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಭೀ ಹೈ.] [೫]
ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ–ಏಕ ರೂಪವಾಲೀ ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ಏಕರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ
ಸವಿಶ್ವರೂಪ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕರೂಪಪನಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ
‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕರೂಪ’ ಭೀ ಹೈ]. [೬] ಪ್ರತ್ಯೇಕ
ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸ್ಥಿತ [ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ] ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪ್ರತಿನಿಶ್ವಿತ ಏಕ–ಏಕ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅನನ್ತಪನಾ
ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ
ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ
‘ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಭೀ ಹೈ].
ಓರ ಢಲತೇ ಹುಏ ದೋ ನಯೋಂಕೇ ಆಧೀನ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕೇ ದೋ ಪಕ್ಷ ಹೈಂಃ–– ಏಕ ಪಕ್ಷ ವಹ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಔರ ದೂಸರಾ ಪಕ್ಷ
ಅಸತ್ತಾ ಹೈೇ; ಇಸಲಿಯೇ ಯದಿ ಮಹಾಸತ್ತಾಕೋ ‘ಸತ್ತಾ’ ಕಹೇ ತೋ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾಕೋ ‘ಅಸತ್ತಾ’ ಕಹಾ ಜಾಯಗಾ.
[೨] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಐಸೇ ತೀನ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ. ವಸ್ತುಕೇ
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ನಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವ್ಯಯ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ
ಔರ ಧ್ರುವ ರಹನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉನ ತೀನ ಸ್ವರೂಪೋಂಮೇಂಸೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೀ
ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ. [೩] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹಮೇಂ ‘ಸತ್,
ಸತ್, ಸತ್’ ಐಸಾ ಸಮಾನಪನಾ ದರ್ಶಾತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಏಕ ಹೈೇ. ಏಕ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ವಸ್ತುಕೀ
ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜಿತನೀ ವಸ್ತುಏಂ ಉತನೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾಏಂ; ಇಸಲಿಯೇ ಐಸೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾಏಂ ಅಥವಾ
ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾಏಂ ‘ಅನೇಕ’ ಹೈಂ.
Page 24 of 264
PDF/HTML Page 53 of 293
single page version
ದವಿಯಂ
ದ್ರವ್ಯ ತತ್ ಭಣನ್ತಿ ಅನನ್ಯಭೂತಂ ತು ಸತ್ತಾತಃ.. ೯..
[೪] ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥ ಸತ್ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಮಹಾಸತ್ತಾ ‘ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ’ ಹೈ. ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ
ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ನಿಶ್ಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ರಹ ಸಕತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ
ಉಸ–ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಉಸ–ಉಸ ‘ಏಕ ಪದಾರ್ಥಮೇಂ ಹೀ ಸ್ಥಿತ’ ಹೈ. [೫] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಸಮಸ್ತ
ವಸ್ತುಸಮೂಹಕೇ ರೂಪೋಂ [ಸ್ವಭಾವೋಂ] ಸಹಿತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ [ಸರ್ವರೂಪವಾಲೀ] ಹೈ. ವಸ್ತುಕೀ
ಸತ್ತಾಕಾ [ಕಥಂಚಿತ್] ಏಕ ರೂಪ ಹೋ ತಭೀ ಉಸ ವಸ್ತುಕಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ರೂಪ [–ನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ಸ್ವಭಾವ] ರಹ
ಸಕತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸ್ತುಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ನಿಶ್ಚಿತ ‘ಏಕ ರೂಪವಾಲೀ’ ಹೀ ಹೈ. [೬] ಮಹಾಸತ್ತಾ
ಸರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ. ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ [ಕಥಂಚಿತ್] ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ
ಸತ್ತಾಏಂ ಹೋಂ ತಭೀ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ರಹಕರ ಅನನ್ತ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಸಿದ್ಧ ಹೋಂಗೀ, ನಹೀಂ ತೋ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ
ಅನನ್ತಪನಾ ಹೀ ನಹೀಂ ರಹೇಗಾ–ಏಕಪನಾ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಉಸ–ಉಸ
‘ಏಕ ಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೀ ಹೈ.
ಭೀ ಹೈ, [೪] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ ಭೀ ಹೈ. [೫] ಸವಿಶ್ವರೂಪ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕರೂಪ
ಭೀ ಹೈ, [೬] ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯ ಭೀ ಹೈ.. ೮..
ತೇನೇ ಕಹೇ ಛೇ ದ್ರವ್ಯ, ಜೇ ಸತ್ತಾ ಥಕೀ ನಹಿ ಅನ್ಯ ಛೇ. ೯.
Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293
single page version
ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪೇಣ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ತಾಂಸ್ತಾನ್ ಕ್ರಮಭುವಃ ಸಹಭುವಶ್ವಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್
ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷಾನಿತ್ಯನುಗತಾರ್ಥಯಾ ನಿರುಕ್ತಯಾ ದ್ರವ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯ–ಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಭ್ಯಃ
ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭೇದೇಽಪಿ ವಸ್ತುತಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅಪೃಥಗ್ಭೂತಮೇವೇತಿ ಮನ್ತವ್ಯಮ್. ತತೋ ಯತ್ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ತ್ವಂ
ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮೇಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಮೇಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ವಿಶ್ವ–
– [ಸತ್ತಾತಃ ಅನನ್ಯಭೂತಂ ತು] ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನನ್ಯಭೂತ ಹೈ.
ಇಸಲಿಯೇ
ಅರ್ಥಾತ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ದೂಸರಾ ಅರ್ಥ ಭೀ ಯಹಾಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
೩. ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ.
Page 26 of 264
PDF/HTML Page 55 of 293
single page version
ದ್ರವ್ಯಾಸ್ಯೈವ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್. ತತೋ ನ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ತೇಷು ಸತ್ತಾ ವಿಶೇಷೋಽವಶಿಷ್ಯೇತ ಯಃ ಸತ್ತಾಂ ವಸ್ತುತೋ ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಕ್
ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯೇದಿತಿ.. ೯..
ಗುಣಪಜ್ಜಯಾಸಯಂ ವಾ ಜಂ ತಂ ಭಣ್ಣಂತಿ ಸವ್ವಣ್ಹು.. ೧೦..
ಗುಣಪಯಾಯಾಶ್ರಯಂ ವಾ ಯತ್ತದ್ಭಣನ್ತಿ ಸರ್ವಜ್ಞಾ.. ೧೦..
ಸದ್ರ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್ ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅವಿಶೇಷಾದ್ರ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಸ್ವರೂಪಮೇವ ಲಕ್ಷಣಮ್. ನ
ಅನೇಕಪನಾ, ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ, ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ, ವಿಶ್ವರೂಪಪನಾ, ಏಕರೂಪಪನಾ, ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ
ಔರ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಕಹಾ ಗಯಾ ವಹ ಸರ್ವ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನರ್ಥಾಂತರಭೂತ [ಅಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥಭೂತ, ಅನನ್ಯಪದಾರ್ಥಭೂತ]
ದ್ರವ್ಯಕೋ ಹೀ ದೇಖನಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ಪನಾ, ಅಸತ್ಪನಾ, ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಆದಿ ಸಮಸ್ತ ಸತ್ತಾಕೇ
ವಿಶೇಷ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ಮಾನನಾ]. ಇಸಲಿಯೇ ಉನಮೇಂ [–ಉನ ಸತ್ತಾಕೇ ವಿಶೇಷೋಮೇಂ] ಕೋಈ ಸತ್ತಾವಿಶೇಷ ಶೇಷ
ನಹೀಂ ರಹತಾ ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಕೋ ವಸ್ತುತಃ [ಪರಮಾರ್ಥತಃ] ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್ ಸ್ಥಾಪಿತ ಕರೇ .. ೯..
[ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ] ಸರ್ವಜ್ಞ [ದ್ರವ್ಯಂ] ದ್ರವ್ಯ [ಭಣನ್ತಿ] ಕಹತೇ ಹೈಂ.
ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣಕೇ ವಿಭಾಗಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ. [ಸತ್ತಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಜೋ ಸತ್ತಾರೂಪ ಸ್ವರೂಪ ವಹೀ
ಛೇ ಸತ್ತ್ವ ಲಕ್ಷಣ ಜೇಹನುಂ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರುವಯುಕ್ತ ಜೇ,
ಗುಣಪರ್ಯಯಾಶ್ರಯ ಜೇಹ, ತೇನೇ ದ್ರವ್ಯ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ಕಹೇ. ೧೦.
Page 27 of 264
PDF/HTML Page 56 of 293
single page version
ಸುಮಚ್ಛೇದಃ, ಉತ್ತರಭಾವಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಶ್ಚ ಸಮುತ್ಪಾದಃ, ಪೂರ್ವೋತರಭಾವೋಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಯೋರಪಿ ಸ್ವಜಾತೇರಪರಿತ್ಯಾಗೋ ಧ್ರೌವ್ಯಮ್.
ತಾನಿ ಸಾಮಾನ್ಯಾದೇಶಾದ–ಭಿನ್ನಾನಿ ವಿಶೇಷಾದೇಶಾದ್ಭಿನ್ನಾನಿ ಯುಗಪದ್ಭಾವೀನಿ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾನಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ
ಭವನ್ತೀತಿ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ವಾ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್. ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋಽನ್ವಯಿನೋ ವಿಶೇಷಾ ಗುಣಾ ವ್ಯತಿರೇಕಿಣಃ
ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೇ ದ್ರವ್ಯೇ ಯೌಗಪದ್ಯೇನ ಕ್ರಮೇಣ ಚ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭಿನ್ನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದಭಿನ್ನಾಃ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾಃ
ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣತಾಮಾ–
‘ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ’ – ಐಸಾ ವಿಭಾಗ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ? ಉತ್ತರಃ––
ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅನನ್ತ ಸ್ವರೂಪ ಹೈೇಂ, ಉನಮೇಂಸೇ ಸತ್ತಾ ಭೀ ಉಸಕಾ ಏಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ
ಅನನ್ತಸ್ವರೂಪವಾಲಾ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ ಔರ ಉಸಕಾ ಸತ್ತಾ ನಾಮಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ – ಐಸಾ ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಭಾಗ
ಅವಶ್ಯ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಬಾಧಿತರೂಪಸೇ ಸತ್ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.]
ಅಥವಾ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.
ಅರ್ಥಾತ ವರ್ತಮಾನ ಭಾವಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ] ಸೋ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಪೂರ್ವ–ಉತ್ತರ ಭಾವೋಂಕೇ ವ್ಯಯ–ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಸ್ವಜಾತಿಕಾ ಅತ್ಯಾಗ ಸೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ. ವೇ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧ್ರೌವ್ಯ –– ಜೋ–ಕಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆದೇಶಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ
[ಅರ್ಥಾತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಥನಸೇ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ], ವಿಶೇಷ ಆದೇಶಸೇ [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ಯುಗಪದ್ ವರ್ತತೇ ಹೈೇಂ
ಔರ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.
ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಹೈಂ, [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಕಥಂಚಿತ ಭಿನ್ನ ಔರ ಕಥಂಚಿತ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ ತಥಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.
Page 28 of 264
PDF/HTML Page 57 of 293
single page version
ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚೇತ್ಸಚ್ಚ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚೇತ್ಸ–
ಚ್ಚೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚೇತಿ. ಸದ್ಧಿ ನಿನ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವತ್ವಾದ್ಧ್ರುವತ್ವಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕತಾಞ್ಚ ಪ್ರಥಯತಿ,
ಧ್ರುವತ್ವಾತ್ಮಕೈರ್ಗುಣೈರುತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕೈಃ ಪರ್ಯಾಯೈಶ್ಚ ಸಹೈಕತ್ವಞ್ಚಾಖ್ಯಾತಿ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ತು
ನಿತ್ಯಾ–ನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪಂ
ತೋ ವಹ [೧] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಔರ [೨] ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ; ಯದಿ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೋ,
ತೋ ವಹ [೧] ಸತ್ ಔರ [೨] ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ; ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋ, ತೋ ವಹ [೧] ಸತ್ ಔರ [೨]
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ. ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರಃ– ಸತ್ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ [೧] ಧ್ರೌವ್ಯಕೋೇ ಔರ
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕತಾಕೋ ಪ್ರಕಟ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ [೨] ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಗುಣೋಂ ಔರ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ
ಸಾಥ ಏಕತ್ವ ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ [೧] ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪ
ಇಸಪ್ರಕಾರ ‘ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ಕಹನೇಸೇ ‘ವಹ ಸತ್ ಹೈ’ ಐಸಾ ಭೀ ಬಿನಾ ಕಹೇ ಹೀ ಆಜಾತಾ ಹೈ.]
‘ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೈ’ –ಐಸಾ ಕಹನೇಸೇ ವಹ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಭೀ ಸಿದ್ಧ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ.]
ವ್ಯತಿರೇಕ ದ್ವಾರಾ ಅನಿತ್ಯತಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ; –ಇಸಪ್ರಕಾರ ವೇ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪ ಸತ್ಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ.
Page 29 of 264
PDF/HTML Page 58 of 293
single page version
ಸಚ್ಚೋಪಲಕ್ಷಯನ್ತೀತಿ..೧೦..
ವಿಗಮುಪ್ಪಾದಧವತ್ತಂ ಕರೇಂತಿ ತಸ್ಸೇವ ಪಜ್ಜಾಯಾ.. ೧೧..
ವಿಗಮೋತ್ಪಾದಧುವ್ರತ್ವಂ ಕುರ್ವನ್ತಿ ತಸ್ಯೈವ ಪರ್ಯಾಯಾಃ.. ೧೧..
ವ್ಯತಿರೇಕವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ [೧] ಧ್ರೌವ್ಯಕೋ ಔರ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ ತಥಾ [೨]
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸತ್ಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ.
ವಿನಾಶ, ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಧ್ರುವತಾ [ಕುರ್ವನ್ತಿ] ಕರತೀ ಹೈಂ.
ತೇನಾ ಜ ಜೇ ಪರ್ಯಾಯ ತೇ ಉತ್ಪಾದ–ಲಯ–ಧ್ರುವತಾ ಕರೇ. ೧೧.
Page 30 of 264
PDF/HTML Page 59 of 293
single page version
ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿಭಾಜಾಂ ವಿನಾಶಸಂಭವಸಂಭಾವನಮುಪಪನ್ನಮ್. ತತೋ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಾರ್ಪಣಾಯಾಮನುತ್ಪಾದಮುಚ್ಛೇದಂ ಸತ್ಸ್ವಭಾವಮೇವ
ದ್ರವ್ಯಂ, ತದೇವ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾರ್ಪಣಾಯಾಂ ಸೋತ್ಪಾದಂ ಸೋಚ್ಛೇದಂ ಚಾವಬೋದ್ಧವ್ಯಮ್. ಸರ್ವಮಿದಮನವದ್ಯಞ್ಚ
ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಭೇದಾತ್.. ೧೧..
ದೋಣ್ಹಂ ಅಣಣ್ಣಭೂದಂ ಭಾವಂ ಸಮಣಾ ಪರುವಿಂತಿ.. ೧೨..
ದ್ವಯೋರನನ್ಯಭೂತಂ ಭಾವಂ ಶ್ರಮಣಾಃ ಪ್ರರೂಪಯನ್ತಿ.. ೧೨..
ಸಹವರ್ತೀ ಕತಿಪಯ [ಪರ್ಯಾಯೋಂ] ಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅನ್ಯ ಕ್ರಮವರ್ತೀ [ಪರ್ಯಾಯೋಂ] ಕೇ–ವಿನಾಶ ಔರ ಉತ್ಪಾದ
ಹೋನಾ ಘಟಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಆದೇಶಸೇ [–ಕಥನಸೇ] ಉತ್ಪಾದ ರಹಿತ, ವಿನಾಶ ರಹಿತ,
ಸತ್ಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೀ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ವಹೀ [ದ್ರವ್ಯ] ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಆದೇಶಸೇ ಉತ್ಪಾದವಾಲಾ ಔರ
ವಿನಾಶವಾಲಾ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ.
ಅನನ್ಯಪನಾ] [ಶ್ರಮಣಾಃ] ಶ್ರಮಣ [ಪ್ರರೂಪಯನ್ತಿ] ಪ್ರರೂಪಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ.
ಪರ್ಯಾಯ ತೇಮ ಜ ದ್ರವ್ಯ ಕೇರೀ ಅನನ್ಯತಾ ಶ್ರಮಣೋ ಕಹೇ. ೧೨.
Page 31 of 264
PDF/HTML Page 60 of 293
single page version
ಪ್ಪೇಕಾಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವಾದನ್ಯೋನ್ಯಾಜಹದ್ವೃತ್ತೀನಾಂ ವಸ್ತುತ್ವೇನಾಭೇದ ಇತಿ.. ೧೨..
ಅವ್ವದಿರಿತ್ತೋ ಭಾವೋ
ಅವ್ಯತಿರಿಕ್ತೋ ಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಗುಣಾನಾಂ ಭವತಿ ತಸ್ಮಾತ್.. ೧೩..
ಪುದ್ಗಲಪೃಥಗ್ಭೂತಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣವದ್ರ್ರವ್ಯೇಣ ವಿನಾ ನ ಗುಣಾಃ ಸಂಭವನ್ತಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸ–
ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಸೇ ರಹಿತ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತೀ. ಇಸಲಿಯೇ ಯದ್ಯಪಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಆದೇಶವಶಾತ್ [–
ಕಥನಕೇ ವಶ] ಕಥಂಚಿತ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ, ವೇ ಏಕ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ [–ದ್ರಢರೂಪಸೇ ಸ್ಥಿತ] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ
[ಅವ್ಯತಿರಿಕ್ತಃ ಭಾವಃ] ಅವ್ಯತಿರಿಕ್ತಭಾವ [–ಅಭಿನ್ನಪಣುಂ] [ಭವತಿ] ಹೈ.
ತೇಥೀ ಗುಣೋ ನೇ ದ್ರವ್ಯ ಕೇರೀ ಅಭಿನ್ನತಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಛೇ. ೧೩.