Page 12 of 264
PDF/HTML Page 41 of 293
single page version

೧೨

ದ್ವಯಣುಕಪುದ್ಗಲಸ್ಕನ್ಧಾನಾಮಪಿ ತಥಾವಿಧತ್ವಮ್. ಅಣವಶ್ಚ ಮಹಾನ್ತಶ್ಚ ವ್ಯಕ್ತಿಶಕ್ತಿರೂಪಾಭ್ಯಾಮಿತಿ ಪರಮಾಣು– ನಾಮೇಕಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕತ್ವೇಽಪಿ ತತ್ಸಿದ್ಧಿಃ. ವ್ಯಕ್ತಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಶಕ್ತಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಚ ಪ್ರದೇಶ ಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಮಹತ್ತ್ವಸ್ಯಾಭಾವಾತ್ಕಾಲಾಣೂನಾಮಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವೇಽಪ್ಯಕಾಯತ್ವಮನೇನೈವ ಸಾಧಿತಮ್. ಅತ ಏವ ತೇಷಾಮಸ್ತಿಕಾಯ– ಪ್ರಕರಣೇ ಸತಾಮಪ್ಯನುಪಾದಾನಮಿತಿ.. ೪.. -----------------------------------------------------------------------------

ಉನಕೇ ಕಾಯಪನಾ ಭೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಯಹಾಂ ಅಣು ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರದೇಶ–ಮೂರ್ತ ಔರ ಅಮೂರ್ತ ನಿರ್ವಿಭಾಗ [ಛೋಟೇಸೇ ಛೋಟೇ] ಅಂಶ; ‘ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ [–ಬಹು ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ] ಮಹಾನ ಹೋ’ ವಹ ಅಣುಮಹಾನ; ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕ [–ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ಸಮೂಹಮಯ] ಹೋ ವಹ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನ್ಹೇಂ [ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಪಾಂಚ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ] ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ. [ಉಪರ ಜೋ ಅಣುಮಹಾನಕೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಕೀ ಉಸಮೇಂ ಅಣುಓಂಕೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ಲಿಯೇ ಬಹುವಚನಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕಿಯಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷಾಕೇ ನಿಯಮಾನುಸಾರ ಬಹುವಚನಮೇಂ ದ್ವಿವಚನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಇಸಲಿಯೇ ಅಬ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಕಿಂಚಿತ್ ಭಾಷಾಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಕರಕೇ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧೋಂಕೋ ಭೀ ಅಣುಮಹಾನ ಬತಲಾಕರ ಉನಕಾ ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ] ‘ದೋ ಅಣುಓಂ [–ದೋ ಪ್ರದೇಶೋಂ] ದ್ವಾರಾ ಮಹಾನ ಹೋ’ ವಹ ಅಣುಮಹಾನ– ಐಸೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಸೇ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧೋಂಕೋ ಭೀ [ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಹೋನೇಸೇ] ಕಾಯತ್ವ ಹೈ. [ಅಬ, ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ ವಹ ಬತಲಾಕರ ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ;] ವ್ಯಕ್ತಿ ಔರ ಶಕ್ತಿರೂಪಸೇ ‘ಅಣು ತಥಾ ಮಹಾನ’ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಮಾಣು ವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಸೇ ಏಕ ಪ್ರದೇಶೀ ತಥಾ ಶಕ್ತಿರೂಪಸೇ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ] ಪರಮಾಣುಓಂಕೋ ಭೀ , ಉನಕೇ ಏಕ ಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕಪನಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ [ಅಣುಮಹಾನಪನಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋನೇಸೇ] ಕಾಯತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ. ಕಾಲಾಣುಓಂಕೋ ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ತಥಾ ಶಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕ ಮಹಾನಪನೇಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ, ಯದ್ಯಪಿ ವೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ ಹೈ ತಥಾಪಿ, ಉನಕೇ ಅಕಾಯತ್ವ ಹೈ ––ಐಸಾ ಇಸೀಸೇ [–ಇಸ ಕಥನಸೇ ಹೀ] ಸಿದ್ಧ ಹುಆ. ಇಸಲಿಯೇ, ಯದ್ಯಪಿ ವೇ ಸತ್ [ವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೈಂ ತಥಾಪಿ, ಉನ್ಹೇಂ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ ನಹೀಂ ಲಿಯಾ ಹೈ. ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೇ ನಾಮ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ ಹೈಂ. ವೇ ನಾಮ ಉನಕೇ ಅರ್ಥಾನುಸಾರ ಹೈಂ .

ಯೇ ಪಾಂಚೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಸೇ ಅಪನೇಸೇ ಕಥಂಚಿತ ಭಿನ್ನ ಐಸೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಸೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈಂ.

Page 13 of 264
PDF/HTML Page 42 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

-----------------------------------------------------------------------------

ಪುನಶ್ಚ, ಯಹ ಪಾಂಚೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಕಾಯತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂ ಕಾರಣ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ. ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಹೈಂ ಸೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂಃ––‘ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ’ ಕೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಹೈಃ [೧] ಅಣುಭಿಃ ಮಹಾನ್ತಃ ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ ಜೋ ಬಹು ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ [– ದೋ ಸೇ ಅಧಿಕ ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ] ಬಡೇ಼ ಹೋಂ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ಜೀವ, ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಅಸಂಖ್ಯಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ; ಆಕಾಶ ಅನಂತಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ; ಔರ ತ್ರಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧಸೇ ಲೇಕರ ಅನನ್ತಾಣುಕ ಸ್ಕಂಧ ತಕಕೇ ಸರ್ವ ಸ್ಕನ್ಧ ಬಹುಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ. [೨] ಅಣುಭ್ಯಾಮ್ ಮಹಾನ್ತಃ ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ ಜೋ ದೋ ಪ್ರದೇಶೋಂ ದ್ವಾರಾ ಬಡೇ಼ ಹೋಂ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. [೩] ಅಣವಶ್ಚ ಮಹಾನ್ತಶ್ಚ ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಅಣುರೂಪ [–ಏಕ ಪ್ರದೇಶೀ] ಭೀ ಹೋಂ ಔರ ಮಹಾನ [ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶೀ] ಭೀ ಹೋಂ ವೇ ಅಣುಮಹಾನ ಹೈಂ. ಇಸ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಅನುಸಾರ ಪರಮಾಣು ಅಣುಮಹಾನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವೇ ಏಕಪ್ರದೇಶೀ ಹೈಂ ಔರ ಶಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶೀ ಭೀ [ಉಪಚಾರಸೇ] ಹೈಂ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಪಾಂಚೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಅಣುಮಹಾನ ಹೋನೇಸೇ ಕಾಯತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ.

ಕಾಲಾಣುಕೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಅಸ್ತಿಕಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ.. ೪..

ಪ್ರವಾಹಕ್ರಮನಕೇ ತಥಾ ವಿಸ್ತಾರಕ್ರಮಕೇ ಅಂಶೋಂಕೇ] [ಸಹ] ಸಾಥ [ಸ್ವಭಾವಃ] ಅಪನತ್ವ [ಅಸ್ತಿ] ಹೈ [ತೇ] ವೇ [ಅಸ್ತಿಕಾಯಾಃ ಭವನ್ತಿ] ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಹೈ [ಯೈಃ] ಕಿ ಜಿನಸೇ [ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮ್] ತೀನ ಲೋಕ [ನಿಷ್ಪನ್ನಮ್] ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೈ. -------------------------------------------------------------------------- ಪರ್ಯಾಯೇಂ = [ಪ್ರವಾಹಕ್ರಮಕೇ ತಥಾ ವಿಸ್ತಾರಕ್ರಮಕೇ] ನಿರ್ವಿಭಾಗ ಅಂಶ. [ಪ್ರವಾಹಕ್ರಮಕೇ ಅಂಶ ತೋ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು ವಿಸ್ತಾರಕ್ರಮಕೇ ಅಂಶ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಹೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ.]

Page 14 of 264
PDF/HTML Page 43 of 293
single page version

೧೪

ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಮಸ್ತಿತ್ವಸಂಭವಪ್ರಕಾರಃ ಕಾಯತ್ವಸಂಭವಪ್ರಕಾರಶ್ಚೋಕ್ತಃ.

ಅಸ್ತಿ ಹ್ಯಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಗುಣೈಃ ಪರ್ಯಾಯೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈಃ ಸಹ ಸ್ವಭಾವೋ ಆತ್ಮಭಾವೋಽ ನನ್ಯತ್ವಮ್. ವಸ್ತುನೋ ವಿಶೇಷಾ ಹಿ ವ್ಯತಿರೇಕಿಣಃ ಪರ್ಯಾಯಾ ಗುಣಾಸ್ತು ತ ಏವಾನ್ವಯಿನಃ. ತತ ಐಕೇನ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ಪ್ರಲೀಯಮಾನಸ್ಯಾನ್ಯೇನೋಪಜಾಯಮಾನಸ್ಯಾನ್ವಯಿನಾ ಗುಣೇನ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಬಿಭ್ರಾಣಸ್ಯೈಕಸ್ಯಾಽಪಿ ವಸ್ತುನಃ ಸಮುಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣಮಸ್ತಿತ್ವಮುಪಪದ್ಯತ ಏವ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಸರ್ವಥಾನ್ಯತ್ವೇ ತ್ವನ್ಯೋ ವಿನಶ್ಯತ್ಯನ್ಯಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತ್ಯನ್ಯೋ ಧ್ರವುತ್ವಮಾಲಮ್ಬತ ಇತಿ ಸರ್ವಂ ವಿಪ್ಲವತೇ. ತತಃ ಸಾಧ್ವಸ್ತಿತ್ವಸಂಭವ–ಪ್ರಕಾರಕಥನಮ್. ಕಾಯತ್ವಸಂಭವಪ್ರಕಾರಸ್ತ್ವಯಮುಪದಿಶ್ಯತೇ. ಅವಯವಿನೋ ಹಿ ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶ–ಪದಾರ್ಥಾಸ್ತೇಷಾಮವಯವಾ ಅಪಿ ಪ್ರದೇಶಾಖ್ಯಾಃ ಪರಸ್ಪರವ್ಯತಿರೇಕಿತ್ವಾತ್ಪರ್ಯಾಯಾಃ ಉಚ್ಯನ್ತೇ. ತೇಷಾಂ ತೈಃ ಸಹಾನನ್ಯತ್ವೇ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿರೂಪಪತ್ತಿಮತೀ. ನಿರವಯವಸ್ಯಾಪಿ ಪರಮಾಣೋಃ ಸಾವಯವತ್ವಶಕ್ತಿಸದ್ಭಾವಾತ್ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿರನಪವಾದಾ. ನ ಚೈತದಾಙ್ಕಯಮ್

-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ, ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈೇ ಔರ ಕಾಯತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ವಹ ಕಹಾ ಹೈ.

ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ ವಿವಿಧ ಗುಣೋಂ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಥ ಸ್ವಪನಾ–ಅಪನಾಪನ–ಅನನ್ಯಪನಾ ಹೈ. ವಸ್ತುಕೇ ೧ವ್ಯತಿರೇಕೀ ವಿಶೇಷ ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ ಔರ ೨ಅನ್ವಯೀ ವಿಶೇಷೋ ವೇ ಗುಣ ಹೈಂ. ಇಸಲಿಯೇ ಏಕ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಪ್ರಲಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೀ, ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಔರ ಅನ್ವಯೀ ಗುಣಸೇ ಧ್ರುವ ರಹನೇವಾಲೀ ಏಕ ಹೀ ವಸ್ತುಕೋ ೩ವ್ಯಯ–ಉತ್ಪಾದ–ಧೌವ್ಯಲಕ್ಷಣ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೀ ಹೈ. ಔರ ಯದಿ ಗುಣೋಂ ತಥಾ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಥ [ವಸ್ತುಕೋ] ಸರ್ವಥಾ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೋ ತಬ ತೋ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ, ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಕೋ [ಉತ್ಪಾದಕೋ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ ಔರ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಧ್ರುವ ರಹೇಗಾ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಬ ೪ವಿಪ್ಲವ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾಯೇಗಾ. ಇಸಲಿಯೇ [ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ] ಅಸ್ತಿತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಯಹ [ಉಪರ್ಯುಕ್ತ] ಕಥನ ಸತ್ಯ– ಯೋಗ್ಯ–ನ್ಯಾಯಯುಕ್ತ ಹೈೇ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ವ್ಯತಿರೇಕ=ಭೇದ; ಏಕಕಾ ದುಸರೇರೂಪ ನಹೀಂ ಹೋನಾ; ‘ಯಹ ವಹ ನಹೀಂ ಹೈ’ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಭಿನ್ನರೂಪತಾ. [ಏಕ ಪರ್ಯಾಯ

೨. ಅನ್ವಯ=ಏಕರೂಪತಾ; ಸದ್ರಶತಾ; ‘ಯಹ ವಹೀ ಹೈ’ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಏಕರೂಪತಾ. [ಗುಣೋಂಮೇಂ ಸದೈವ ಸದ್ರಶತಾ ರಹತೀ

೩. ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಸ್ವರೂಪ ವ್ಯಯ–ಉತ್ಪಾದ–ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ. ೪. ವಿಪ್ಲವ=ಅಂಧಾಧೂ್ರನ್ಧೀ; ಉಥಲಪುಥಲ; ಗಡ಼ಬಡ಼ೀ; ವಿರೋಧ.

Page 15 of 264
PDF/HTML Page 44 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ನ ಚೈತದಾಙ್ಕಯಮ್ ಪುದ್ಗಲಾದನ್ಯೇಷಾಮಮೂರ್ತರ್ರ್ತ್ವಾದವಿಭಾಜ್ಯಾನಾಂ ಸಾವಯವತ್ವಕಲ್ಪನಮನ್ಯಾಯ್ಯಮ್. ದ್ರಶ್ಯತ ಏವಾವಿಭಾಜ್ಯೇಽಪಿ ವಿಹಾಯ–ಸೀದಂ ಘಟಾಕಾಶಮಿದಮಘಟಾಕಾಶಮಿತಿ ವಿಭಾಗಕಲ್ಪನಮ್. ಯದಿ ತತ್ರ ವಿಭಾಗೋ ನ ಕಲ್ಪೇತ ತದಾ ಯದೇವ ಘಟಾಕಾಶಂ ತದೇವಾಘಟಾಕಾಶಂ ಸ್ಯಾತ್. ನ ಚ ತದಿಷ್ಟಮ್. ತತಃ ಕಾಲಾಣುಭ್ಯೋಽನ್ಯತ್ರ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಕಾಯತ್ವಾಖ್ಯಂ ಸಾವಯವತ್ವಮವಸೇಯಮ್. ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರೂಪೇಣ ನಿಷ್ಪನ್ನತ್ವಮಪಿ ತೇಷಾಮಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಸಾಧನಪರಮುಪನ್ಯಸ್ತಮ್. ತಥಾ ಚ–ತ್ರಯಾಣಾಮೂರ್ಧ್ವಾಽಧೋಮಧ್ಯಲೋಕಾನಾಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವನ್ತಸ್ತದ್ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕಾ ಭಾವಾ ಭವನ್ತಸ್ತೇಷಾಂ ಮೂಲ– -----------------------------------------------------------------------------

ಅಬ, [ಉನ್ಹೇಂ] ಕಾಯತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಉಸಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ– ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ, ಔರ ಆಕಾಶ ಯಹ ಪದಾರ್ಥ ೧ಅವಯವೀ ಹೈಂ. ಪ್ರದೇಶ ನಾಮಕೇ ಉನಕೇ ಜೋ ಅವಯವ ಹೈಂ ವೇ ಭೀ ಪರಸ್ಪರ ವ್ಯತಿರೇಕವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ೨ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಕಹಲಾತೀ ಹೈ. ಉನಕೇ ಸಾಥ ಉನ [ಪಾಂಚ] ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಅನನ್ಯಪನಾ ಹೋನೇಸೇ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿ ಘಟಿತ ಹೋತೀ ಹೈ. ಪರಮಾಣು [ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ೩ನಿರವಯವ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉನಕೋ ಸಾವಯವಪನೇಕೀ ಶಕ್ತಿಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಕಾಯತ್ವಸಿದ್ಧಿ ೪ನಿರಪವಾದ ಹೈ. ವಹಾಂ ಐಸೀ ಆಶಂಕಾ ಕರನಾ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ಅಮೂರ್ತಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ೫ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕೇ ಸಾವಯವಪನೇಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ನ್ಯಾಯ ವಿರುದ್ಧ [ಅನುಚಿತ] ಹೈ. ಆಕಾಶ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉಸಮೇಂ ‘ಯಹ ಘಟಾಕಾಶ ಹೈ, ಯಹ ಅಘಟಾಕಾಶ [ ಪಟಾಕಾಶ] ಹೈ’ ಐಸೀ ವಿಭಾಗಕಲ್ಪನಾ ದ್ರಷ್ಟಿಗೋಚರ ಹೋತೀ ಹೀ ಹೈ. ಯದಿ ವಹಾಂ [ಕಥಂಚಿತ್] ವಿಭಾಗಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ನ ಕೀ ಜಾಯೇ ತೋ ಜೋ ಘಟಾಕಾಶ ಹೈೇ ವಹೀ [ಸರ್ವಥಾ] ಅಘಟಾಕಾಶ ಹೋ ಜಾಯೇಗಾ; ಔರ ವಹ ತೋ ಈಷ್ಟ [ಮಾನ್ಯ] ನಹೀಂ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲಾಣುಓಂಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯ ಸರ್ವಮೇಂ ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕಾ ಸಾವಯವಪನಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ.

-------------------------------------------------------------------------- ೧. ಅವಯವೀ=ಅವಯವವಾಲಾ; ಅಂಶವಾಲಾ; ಅಂಶೀ; ಜಿನಕೇೇ ಅವಯವ [ಅರ್ಥಾತ್] ಏಕಸೇ ಅಧಿಕ ಪ್ರದೇಶ] ಹೋಂ ಐಸೇ. ೨. ಪರ್ಯಾಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಪರಸ್ಪರ ವ್ಯತಿರೇಕ ಹೈ. ವಹ ಲಕ್ಷಣ ಪ್ರದೇಶೋಂಮೇಂ ಭೀ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದೂಸರೇ ಪ್ರದೇಶರೂಪ ನ

೩. ನಿರವಯವ=ಅವಯವ ರಹಿತ; ಅಂಶ ರಹಿತ ; ನಿರಂಶ; ಏಕಸೇ ಅಧಿಕ ಪ್ರದೇಶ ರಹಿತ. ೪. ನಿರಪವಾದ=ಅಪವಾದ ರಹಿತ. [ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ ಕಾಯಪನಾ ಹೋನೇಮೇಂ ಏಕ ಭೀ ಅಪವಾದ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಉಪಚಾರಸೇ]

೫. ಅವಿಭಾಜ್ಯ=ಜಿನಕೇ ವಿಭಾಗ ನ ಕಿಯೇ ಜಾ ಸಕೇಂ ಐಸೇ.

Page 16 of 264
PDF/HTML Page 45 of 293
single page version

೧೬

ಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಯೋಗಪೂರ್ವಕಮಸ್ತಿತ್ವಂ ಸಾಧಯನ್ತಿ. ಅನುಮೀಯತೇ ಚ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮೂರ್ಧ್ವಾಽ– ಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವಿಭಾಗರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮನಾತ್ಕಾಯತ್ವಾಖ್ಯಂ ಸಾವಯವತ್ವಮ್. ಝವಿಾನಾಮಪಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮೂರ್ಧ್ವಾಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವಿಭಾಗರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮನಾಲ್ಲೋಕಪೂರಣಾವಸ್ಥಾವ್ಯವಸ್ಥಿತವ್ಯಕ್ತೇಸ್ಸದಾ ಸನ್ನಿಹಿತ– ಶಕ್ತೇಸ್ತದನುಮೀಯತ ಏವ. ಪುದ್ಗಲಾನಾಮಪ್ಯೂರ್ಧ್ವಾಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವಿಭಾಗರೂಪಪರಿಣತಮಹಾಸ್ಕನ್ಧತ್ವಪ್ರಾಪ್ತಿವ್ಯಕ್ತಿ– ಶಕ್ತಿಯೋಗಿತ್ವಾತ್ತಥಾವಿಧಾ ಸಾವಯವತ್ವಸಿದ್ಧಿರಸ್ತ್ಯೇವೇತಿ.. ೫.. -----------------------------------------------------------------------------

ಉನಕೀ ಜೋ ತೀನ ಲೋಕರೂಪ ನಿಷ್ಪನ್ನತಾ [–ರಚನಾ] ಕಹೀ ವಹ ಭೀ ಉನಕಾ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ [ಅಸ್ತಿಪನಾ ತಥಾ ಕಾಯಪನಾ] ಸಿದ್ಧ ಕರನೇಕೇ ಸಾಧನ ರೂಪಸೇ ಕಹೀ ಹೈ. ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈಃ–

[೧] ಊರ್ಧ್ವ–ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ತೀನ ಲೋಕಕೇ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧ್ರೌವ್ಯವಾಲೇ ಭಾವ– ಕಿ ಜೋ ತೀನ ಲೋಕಕೇ ವಿಶೇಷಸ್ವರೂಪ ಹೈಂ ವೇ–ಭವತೇ ಹುಏ [ಪರಿಣಮತ ಹೋತೇ ಹುಏ] ಅಪನೇ ಮೂಲಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಯುಕ್ತ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ. [ತೀನ ಲೋಕಕೇ ಭಾವ ಸದೈವ ಕಥಂಚಿತ್ ಸದ್ರಶ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ ಬದಲತೇ ರಹತೇ ಹೈಂ ವೇ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈ ಕಿ ತೀನ ಲೋಕಕೇ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥ ಕಥಂಚಿತ್ ಸದ್ರಶ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ ಪರಿವರ್ತಿತ ಹೋತೇ ರಹತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧೌವ್ಯವಾಲಾ ಅಥವಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೈ.]

[೨] ಪುನಶ್ಚ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ ಯಹ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪದಾರ್ಥ ಊರ್ಧ್ವ–ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ಐಸೇ ಲೋಕಕೇ [ತೀನ] ೧ವಿಭಾಗರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕೇೇ ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕಾ ಸಾವಯವಪನಾ ಹೈ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜೀವಕೇ ಭೀ ಊರ್ಧ್ವ–ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ಐಸೇ ತೀನ ಲೋಕಕೇ [ತೀನ] ವಿಭಾಗರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ --------------------------------------------------------------------------

Page 17 of 264
PDF/HTML Page 46 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಕಾಲಸ್ಯ ಚ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್. ----------------------------------------------------------------------------- ಲೋಕಪೂರಣ ಅವಸ್ಥಾರೂಪ ವ್ಯಕ್ತಿಕೀ ಶಕ್ತಿಕಾ ಸದೈವ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವೋಂಕೋ ಭೀ ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕಾ ಸಾವಯವಪನಾ ಹೈ ಐಸಾ ಅನುಮಾನ ಕಿಯಾ ಹೀ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ. ಪುದ್ಗಲೋ ಭೀ ಊರ್ಧ್ವ ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ಐಸೇ ಲೋಕಕೇ [ತೀನ] ವಿಭಾಗರೂಪ ಪರಿಣತ ಮಹಾಸ್ಕಂಧಪನೇಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೀ ವ್ಯಕ್ತಿವಾಲೇ ಅಥವಾ ಶಕ್ತಿವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ಉನ್ಹೇಂ ಭೀ ವೈಸೀ [ಕಾಯತ್ವ ನಾಮಕೀ] ಸಾವಯವಪನೇಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಹೈ ಹೀ.. ೫..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತ್ರೈಕಾಲಿಕಭಾವಪರಿಣತಾಃ] ಜೋ ತೀನ ಕಾಲಕೇ ಭಾವೋಂರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ತಥಾ [ನಿತ್ಯಾಃ] ನಿತ್ಯ ಹೈಂ [ತೇ ಚ ಏವ ಅಸ್ತಿಕಾಯಾಃ] ಐಸೇ ವೇ ಹೀ ಅಸ್ತಿಕಾಯ, [ಪರಿವರ್ತನಲಿಙ್ಗಸಂಯುಕ್ತಾಃ] ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ [ಕಾಲ] ಸಹಿತ, [ದ್ರವ್ಯಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ] ದ್ರವ್ಯತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ಛಹೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ.]

-------------------------------------------------------------------------- ಲೋಕಪೂರಣ=ಲೋಕವ್ಯಾಪೀ. [ಕೇವಲಸಮುದ್ದ್ಯಾತ ಕೇ ಸಮಯ ಜೀವಕೀ ತ್ರಿಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ದಶಾ ಹೋತೀ ಹೈ. ಉಸ ಸಮಯ ‘ಯಹ

Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293
single page version

೧೮

ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಕಾಲಸ್ಯ ಚ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್.

ವೃತ್ತವರ್ತಮಾನವರ್ತಿಷ್ಯಮಾಣಾನಾಂ ಭಾವಾನಾಂ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಪರಿಣತತ್ವಾದಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಪರಿವರ್ತನಲಿಙ್ಗಸ್ಯ ಕಾಲಸ್ಯ ಚಾಸ್ತಿ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮ್. ನ ಚ ತೇಷಾಂ ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾತ್ಮನಾ ಪರಿಣಮಮಾನಾನಾಮನಿತ್ಯತ್ವಮ್, ಯತಸ್ತೇ ಭೂತಭವದ್ಭವಿಷ್ಯದ್ಭಾವಾವಸ್ಥಾಸ್ವಪಿ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವರೂಪಾಪರಿತ್ಯಾಗಾ–ನ್ನಿತ್ಯಾ ಏವ. ಅತ್ರ ಕಾಲಃ ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಹೇತುತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಾದಿಪರಿವರ್ತನಗಮ್ಯಮಾನಪರ್ಯಾಯತ್ವಾ–ಚ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇಷ್ವನ್ತರ್ಭಾವಾರ್ಥ ಸ ಪರಿವರ್ತನ– ಲಿಙ್ಗ ಇತ್ಯುಕ್ತ ಇತಿ.. ೬.. -----------------------------------------------------------------------------

ದ್ರವ್ಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಹಭಾವೀ ಗುಣೋಂಕೋ ತಥಾ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ೧ಅನನ್ಯರೂಪಸೇ ಆಧಾರಭೂತ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ ವರ್ತ ಚೂಕೇ ಹೈಂ, ವರ್ತ ರಹೇ ಹೈಂ ಔರ ಭವಿಷ್ಯಮೇಂ ವರ್ತೇಂಗೇ ಉನ ಭಾವೋಂ–ಪರ್ಯಾಯೋಂರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [ಪಾಂಚ] ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ ೨ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ ಕಾಲ [ವೇ ಛಹೋಂ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ. ಭೂತ, ವರ್ತಮಾನ ಔರ ಭಾವೀ ಭಾವಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ವೇ ಕಹೀಂ ಅನಿತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಭೂತ, ವರ್ತಮಾನ ಔರ ಭಾವೀ ಭಾವರೂಪ ಅವಸ್ಥಾಓಂಮೇಂ ಭೀ ಪ್ರತಿನಿಯತ [–ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ನಿಶ್ವಿತ] ಸ್ವರೂಪಕೋ ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ನಿತ್ಯ ಹೀ ಹೈ.

ಯಹಾಂ ಕಾಲ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನಕಾ ಹೇತು ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಉಸಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಗಮ್ಯ [ಜ್ಞಾತ] ಹೋತೀ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕಾ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಮೇಂ ಸಮಾವೇಶ ಕರನೇಕೇ ಹೇತು ಉಸೇ ‘೩ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಕಹಾ ಹೈ. [ಪುದ್ಗಲಾದಿ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಉನಕೇ ಪರಿವರ್ತನ (ಪರಿಣಮನ) ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಔರ ಉನಕೇ ಪರಿವರ್ತನಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಉನ ಪರಿವರ್ತನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ಅಥವಾ ಉಸ ಪರಿವರ್ತನ ದ್ವಾರಾ ಜಿನಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ವರ್ಣನಮೇಂ ಕಾಲಕೇ ವರ್ಣನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಕರನಾ ಅನುಚಿತ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ದರ್ಶಾನೇಕೇ ಹೇತು ಇಸ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಂ ಕಾಲಕೇ ಲಿಯೇ ‘ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ’ ಶಬ್ದಕಾ ಉಪಯೋಗ ಕಿಯಾ ಹೈ.].. ೬.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಅನನ್ಯರೂಪ=ಅಭಿನ್ನರೂಪ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಅಗ್ನಿ ಆಧಾರ ಹೈ ಔರ ಉಷ್ಣತಾ ಆಧೇಯ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ

೨. ಪರಿವರ್ತನಲಿಂಗ=ಪುದ್ಗಲಾದಿಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಜಿಸಕಾ ಲಿಂಗ ಹೈ; ವಹ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕೇ ಪರಿಣಮನ ದ್ವಾರಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ ಹೈ

೩. [೧] ಯದಿ ಪುದ್ಗಲಾದಿಕಾ ಪರಿವರ್ತನ ಹೋತಾ ಹೈ ತೋ ಉಸಕಾ ಕೋಈ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ–ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಿವರ್ತನರೂಪೀ ಚಿಹ್ನ

Page 19 of 264
PDF/HTML Page 48 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅತ್ರ ಷಣ್ಣಾಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಮತ್ಯನ್ತಸಂಕರೇಽಪಿ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವರೂಪಾದಪ್ರಚ್ಯವನಮುಕ್ತಮ್.

ಅತ ಏವ ತೇಷಾಂ ಪರಿಣಾಮವತ್ತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರಾಗ್ನಿತ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್. ಅತ ಏವ ಚ ನ ತೇಷಾಮೇಕತ್ವಾಪತ್ತಿರ್ನ ಚ ಜೀವಕರ್ಮಣೋರ್ವ್ಯವಹಾರನಯಾದೇಶಾದೇಕತ್ವೇಽಪಿ ಪರಸ್ಪರಸ್ವರೂಪೋಪಾದಾನಮಿತಿ.. ೭.. ----------------------------------------------------------------------------

[ಅವಕಾಶಮ್ ದದನ್ತಿ] ಅವಕಾಶ ದೇತೇ ಹೈಂ, [ಮಿಲನ್ತಿ] ಪರಸ್ಪರ [ಕ್ಷೀರ–ನೀರವತ್] ಮಿಲ ಜಾತೇ ಹೈಂ. [ಅಪಿ ಚ] ತಥಾಪಿ [ನಿತ್ಯಂ] ಸದಾ [ಸ್ವಕಂ ಸ್ವಭಾವಂ] ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ [ನ ವಿಜಹನ್ತಿ] ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ.

ನಿಶ್ವಿತ] ಸ್ವರೂಪಸೇ ಚ್ಯುತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ [–ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಚ್ಯುತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಇಸಲಿಯೇ], ಪರಿಣಾಮವಾಲೇ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ನಿತ್ಯ ಹೈಂ–– ಐಸಾ ಪಹಲೇ [ಛಠವೀ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಕಹಾ ಥಾ; ಔರ ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಏಕತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ; ಔರ ಯದ್ಯಪಿ ಜೀವ ತಥಾ ಕರ್ಮಕೋ ವ್ಯವಹಾರನಯಕೇ ಕಥನಸೇ ಏಕತ್ವ [ಕಹಾ ಜಾತಾ] ಹೈ ತಥಾಪಿ ವೇ [ಜೀವ ತಥಾ ಕರ್ಮ] ಏಕ–ದೂಸರೇಕೇ ಸ್ವರೂಪಕೋ ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತೇ.. ೭.. -------------------------------------------------------------------------- ಸಂಕರ=ಮಿಲನ; ಮಿಲಾಪ; [ಅನ್ಯೋನ್ಯ–ಅವಗಾಹರೂಪ] ಮಿಶ್ರಿತಪನಾ.

Page 20 of 264
PDF/HTML Page 49 of 293
single page version

೨೦

ಅತ್ರಾಸ್ತಿತ್ವಸ್ವರೂಪಮುಕ್ತಮ್. ಅಸ್ತಿತ್ವಂ ಹಿ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಸತೋ ಭಾವಃ ಸತ್ತ್ವಮ್. ನ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯತಯಾ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕತಯಾ ವಾ ವಿದ್ಯಮಾನಮಾತ್ರಂ ವಸ್ತು. ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಸ್ತತ್ತ್ವತಃ ಕ್ರಮಭುವಾಂ ಭಾವಾನಾಮಭಾವಾತ್ಕುತೋ ವಿಕಾರವತ್ತ್ವಮ್. ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕಸ್ಯ ಚ ತತ್ತ್ವತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ ಕುತ ಏಕಸಂತಾನತ್ವಮ್. ತತಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಹೇತುಭೂತೇನ ಕೇನಚಿತ್ಸ್ವರೂಪೇಣ ಧ್ರೌವ್ಯಮಾಲಮ್ಬ್ಯಮಾನಂ ಕಾಭ್ಯಾಂಚಿತ್ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ವರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಲೀಯಮಾನಮುಪಜಾಯಮಾನಂ ಚೈಕಕಾಲಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತಸ್ತ್ರಿತಯೀಮವಸ್ಥಾಂ ಬಿಭ್ರಾಣಂ ವಸ್ತು ಸದವಬೋಧ್ಯಮ್. ಅತ ಏವ ಸತ್ತಾಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾಽವಬೋದ್ಧವ್ಯಾ, ಭಾವಭಾವವತೋಃ ಕಥಂಚಿದೇಕಸ್ವರೂಪತ್ವಾತ್. ಸಾ ಚ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸತ್ತಾ] ಸತ್ತಾ [ಭಙ್ಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಿಕಾ] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ, [ಏಕಾ] ಏಕ, [ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾ] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ, [ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ] ಸವಿಶ್ವರೂಪ, [ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ] ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯ ಔರ [ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ] ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ [ಭವತಿ] ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಹೈ.

ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅರ್ಥಾತ ಸತ್ತಾ ನಾಮಕ ಸತ್ಕಾ ಭಾವ ಅರ್ಥಾತ ೧ಸತ್ತ್ವ.

ವಿದ್ಯಮಾನಮಾತ್ರ ವಸ್ತು ನ ತೋ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯರೂಪ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ನ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕರೂಪ ಹೋತೀ ಹೈ. ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯ ವಸ್ತುಕೋ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಭಾವೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವಿಕಾರ [–ಪರಿವರ್ತನ, ಪರಿಣಾಮ] ಕಹಾಂಸೇ ಹೋಗಾ? ಔರ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ವಸ್ತುಮೇಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ೨ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಏಕಪ್ರವಾಹಪನಾ ಕಹಾಂಸೇ ರಹೇಗಾ? ಇಸಲಿಯೇೇ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಕೇ ಹೇತುಭೂತ ಕಿಸೀ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಧ್ರುವ ರಹತೀ ಹುಈ ಔರ ಕಿನ್ಹೀಂ ದೋ ಕ್ರಮವರ್ತೀ ಸ್ವರೂಪೋಂಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹುಈ ತಥಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹುಈ – ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ತಿಗುನೀ [ತೀನ ಅಂಶವಾಲೀ] ಅವಸ್ಥಾಕೋ ಧಾರಣ ಕರತೀ ಹುಈ ವಸ್ತು ಸತ್ ಜಾನನಾ. ಇಸಲಿಯೇ ‘ಸತ್ತಾ’ ಭೀ

-------------------------------------------------------------------------- ೧. ಸತ್ತ್ವ=ಸತ್ಪನಾಂ; ಅಸ್ತಿತ್ವಪನಾ; ವಿದ್ಯಮಾನಪನಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಭಾವ; ‘ಹೈ’ ಐಸಾ ಭಾವ. ೨. ವಸ್ತು ಸರ್ವಥಾ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೋ ತೋ ‘ಜೋ ಪಹಲೇ ದೇಖನೇಮೇಂ [–ಜಾನನೇಮೇಂ] ಆಈ ಥೀ ವಹೀ ಯಹ ವಸ್ತು ಹೈ’ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋ

Page 21 of 264
PDF/HTML Page 50 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಸಮಸ್ತಸ್ಯಾಪಿ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಸ್ಯ ಸಾದ್ರಶ್ಯಸೂಚಕತ್ವಾದೇಕಾ. ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾ ಚ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸದಿತ್ಯಭಿಧಾನಸ್ಯ ಸದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥೇಷು ತನ್ಮೂಲಸ್ಯೈವೋಪಲಮ್ಭಾತ್. ಸವಿಶ್ವರೂಪಾ ಚ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಸ್ಯಾಪಿ ರೂಪೈಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣೈಃ ಸ್ವಭಾವೈಃ ಸಹ ವರ್ತಮಾನತ್ವಾತ್. ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾ ಚಾನನ್ತಾಭಿರ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯವ್ಯಕ್ತಿಭಿಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಪರಿಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ ಏವಂಭೂತಾಪಿ ಸಾ ನ ಖಲು ನಿರಕುಶಾ ಕಿನ್ತು ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಾ. ಪ್ರತಿಪಕ್ಷೋ ಹ್ಯಸತ್ತಾ ಸತ್ತಾಯಾಃ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ, ಅನೇಕತ್ವಮೇಕಸ್ಯಾಃ, ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾಯಾಃ, ಏಕರೂಪತ್ವಂ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾಯಾಃ, ಏಕಪರ್ಯಾಯತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾಯಾ ಇತಿ. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ’ [ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ] ಜಾನನಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ೧ಭಾವ ಔರ ಭಾವವಾನಕಾ ಕಥಂಚಿತ್ ಏಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಏಕ’ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಕಾ ಸಾದ್ರಶ್ಯ ಸೂಚಿತ ಕರತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ [–ಸತ್ತಾಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ] ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಮೇಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಕೀ [–ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೀ], ‘ಸತ್’ ಐಸೇ ಕಥನಕೀ ತಥಾ ‘ಸತ’ ಐಸೀ ಪ್ರತೀತಿಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ವಿಶ್ವಕೇ ರೂಪೋಂ ಸಹಿತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುವಿಸ್ತಾರಕೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಸ್ವಭಾವೋಂ ಸಹಿತ ವರ್ತತೀ ಹೈ. ಔರ ವಹ [ಸತ್ತಾ] ‘ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಅನನ್ತ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ. [ಇಸಪ್ರಕಾರ ೨ಸಾಮಾನ್ಯ–ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕಾ ಉಸಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಕ್ಷಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಪಕ್ಷಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವರ್ಣನ ಹುಆ.]

ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೨] ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಕೋ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೩] ಏಕಕೋ ಅನೇಕಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೪] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಕೋ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೫] ಸವಿಶ್ವರೂಪಕೋ ಏಕರೂಪಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ; [೬]ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯಕೋ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಹೈ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಸತ್ತಾ ಭಾವ ಹೈ ಔರ ವಸ್ತು ಭಾವವಾನ ಹೈ. ೨. ಯಹಾಂ ‘ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಕ’ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಮಹಾ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ‘ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ’ ಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಅವಾನ್ತರ’ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ.

೩. ನಿರಂಕುಶ=ಅಂಕುಶ ರಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ರಹಿತ ; ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ. [ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕಾ ಊಪರ ಜೋ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ

೪. ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ=ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿಪಕ್ಷ ಸಹಿತ; ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷ ಸಹಿತ.

Page 22 of 264
PDF/HTML Page 51 of 293
single page version

೨೨

ದ್ವಿವಿಧಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ– ಮಹಾಸತ್ತಾ–ವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಚ. ತತ್ರ ಸವಪದಾರ್ಥಸಾರ್ಥವ್ಯಾಪಿನೀ ಸಾದ್ರಶ್ಯಾಸ್ತಿತ್ವಸೂಚಿಕಾ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಪ್ರೋಕ್ತೈವ. ಅನ್ಯಾ ತು ಪ್ರತಿನಿಯತವಸ್ತುವರ್ತಿನೀ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಸೂಚಿಕಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾ. ತತ್ರ ಮಹಾಸತ್ತಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪೇಣಾಽ–ಸತ್ತಾಽವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಚ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪೇಣಾಽಸತ್ತೇತ್ಯಸತ್ತಾ ಸತ್ತಾಯಾಃ. ಯೇನ ಸ್ವರೂಪೇಣೋತ್ತ್ಪಾದಸ್ತತ್ತಥೋ–ತ್ಪಾದೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ಯೇನ ಸ್ವರೂಪೇಣೋಚ್ಛೇದಸ್ತತ್ತಥೋಚ್ಛೇುದೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ಯೇನ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಧ್ರೋವ್ಯಂ ತತ್ತಥಾ ಧ್ರೌವ್ಯೈಕಲಕ್ಷಣಮೇವ, ತತ ಉತ್ಪದ್ಯಮಾನೋಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಾನಾಂ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಾಣಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ತ್ರೈಲಕ್ಷಣ್ಯಾಭಾವಾದತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಂಃ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ. ಏಕಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಾನ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ಭವತೀತ್ಯನೇಕತ್ವಮೇಕಸ್ಯಾಃ. ಪ್ರತಿನಿಯತಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಾಭಿರೇವ ಸತ್ತಾಭಿಃ ಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಪ್ರತಿನಿಯಮೋ -----------------------------------------------------------------------------

[ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಪನಾ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಮಝಾಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ–] ಸತ್ತಾ ದ್ವಿವಿಧ ಹೈಃ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಔರ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ . ಉನಮೇಂ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೀ, ಸಾದ್ರಶ್ಯ ಅಸ್ತಿತ್ವಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರನೇವಾಲೀ ಮಹಾಸತ್ತಾ [ಸಾಮಾನ್ಯಸತ್ತಾ] ತೋ ಕಹೀ ಜಾ ಚುಕೀ ಹೈ. ದೂಸರೀ, ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ [–ಏಕ–ಏಕ ನಿಶ್ಚಿತ] ವಸ್ತುಮೇಂ ರಹೇನೇವಾಲೀ, ಸ್ವರೂಪ–ಅಸ್ತಿತ್ವಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರನೇವಾಲೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ [ವಿಶೇಷಸತ್ತಾ] ಹೈ. [೧] ವಹಾಂ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈೇ ಔರ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸತ್ತಾಕೋ ಅಸತ್ತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಸತ್ತಾ’ ಹೈ ವಹೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅಸತ್ತಾ’ ಭೀ ಹೈ]. [೨] ಜಿಸ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ಉತ್ಪಾದ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ಜಿಸ ಸ್ವರೂಪಸೇ ವ್ಯಯ ಹೈೇ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ವ್ಯಯ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ ಉಸಕಾ [–ಉಸ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಉಸಪ್ರಕಾರಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಸ್ತುಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋೇನೇವಾಲೇ, ನಷ್ಟ ಹೋೇನೇವಾಲೇ ಔರ ಧ್ರುವ ರಹನೇತವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪೋಂಮೇಂಸೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೋ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಭೀ ಹೈ]. [೩] ಏಕ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ಅನ್ಯ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಏಕ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಅನೇಕಪನಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅನೇಕ’ ಭೀ ಹೈ]. [೪] ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ [ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ನಿಶ್ಚಿತ] ಪದಾರ್ಥಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತಪನಾ [–ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ನಿಶ್ಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ] ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ

Page 23 of 264
PDF/HTML Page 52 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಭವತೀತ್ಯೇಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥ ಸ್ಥಿತಾಯಾಃ. ಪ್ರತಿನಿಯತೈಕರೂಪಾಭಿರೇವ ಸತ್ತಾಭಿಃ ಪ್ರತಿನಿಯತೈಕರೂಪತ್ವಂ ವಸ್ತೂನಾಂ ಭವತೀತ್ಯೇಕರೂಪತ್ವಂ ಸವಿಶ್ವರೂಪಾಯಾಃ ಪ್ರತಿಪರ್ಯಾಯನಿಯತಾಭಿರೇವ ಸತ್ತಾಭಿಃ ಪ್ರತಿನಿಯತೈಕಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಾನನ್ತ್ಯಂ ಭವತೀತ್ಯೇಕಪರ್ಯಾಯ–ತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯಾಯಾಃ. ಇತಿ ಸರ್ವಮನವದ್ಯಂ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಪ್ರರೂಪಣಪ್ರವಣನಯದ್ವಯಾಯತ್ತತ್ವಾತ್ತದ್ದೇಶನಾಯಾಃ.. ೮..

----------------------------------------------------------------------------- ‘ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ’ ಭೀ ಹೈ.] [೫] ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ–ಏಕ ರೂಪವಾಲೀ ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಪ್ರತಿನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ಏಕರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸವಿಶ್ವರೂಪ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕರೂಪಪನಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕರೂಪ’ ಭೀ ಹೈ]. [೬] ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸ್ಥಿತ [ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ] ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪ್ರತಿನಿಶ್ವಿತ ಏಕ–ಏಕ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅನನ್ತಪನಾ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ [ಸತ್ತಾ] ಕೋ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ ವಹೀ ಯಹಾಂ ಕಹೀ ಹುಈ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಭೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಭೀ ಹೈ].

ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಬ ನಿರವದ್ಯ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಊಪರ ಕಹಾ ಹುಆ ಸರ್ವ ಸ್ವರೂಪ ನಿರ್ದೋಷ ಹೈ, ನಿರ್ಬಾಧ ಹೈ, ಕಿಂಚಿತ ವಿರೋಧವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ] ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕಾ [–ಸತ್ತಾಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಕಥನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಔರ ವಿಶೇಷಕೇ ಪ್ರರೂಪಣ ಕೀ ಓರ ಢಲತೇ ಹುಏ ದೋ ನಯೋಂಕೇ ಆಧೀನ ಹೈ.

ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾಕೇ ದೋ ಪಕ್ಷ ಹೈಂಃ–– ಏಕ ಪಕ್ಷ ವಹ ಮಹಾಸತ್ತಾ ಔರ ದೂಸರಾ ಪಕ್ಷ ವಹ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ. [೧] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈೇ ಔರ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪಸೇ ಅಸತ್ತಾ ಹೈೇ; ಇಸಲಿಯೇ ಯದಿ ಮಹಾಸತ್ತಾಕೋ ‘ಸತ್ತಾ’ ಕಹೇ ತೋ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾಕೋ ‘ಅಸತ್ತಾ’ ಕಹಾ ಜಾಯಗಾ. [೨] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಐಸೇ ತೀನ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ. ವಸ್ತುಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ನಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವ್ಯಯ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ಧ್ರುವ ರಹನೇವಾಲೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೀ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉನ ತೀನ ಸ್ವರೂಪೋಂಮೇಂಸೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಏಕ ಹೀ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ’ ಹೈ. [೩] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹಮೇಂ ‘ಸತ್, ಸತ್, ಸತ್’ ಐಸಾ ಸಮಾನಪನಾ ದರ್ಶಾತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಏಕ ಹೈೇ. ಏಕ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ವಸ್ತುಕೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜಿತನೀ ವಸ್ತುಏಂ ಉತನೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾಏಂ; ಇಸಲಿಯೇ ಐಸೀ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾಏಂ ಅಥವಾ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾಏಂ ‘ಅನೇಕ’ ಹೈಂ.

Page 24 of 264
PDF/HTML Page 53 of 293
single page version

೨೪

----------------------------------------------------------------------------- [೪] ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥ ಸತ್ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಮಹಾಸತ್ತಾ ‘ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ’ ಹೈ. ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಸತ್ತಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ನಿಶ್ಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ರಹ ಸಕತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸ–ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಉಸ–ಉಸ ‘ಏಕ ಪದಾರ್ಥಮೇಂ ಹೀ ಸ್ಥಿತ’ ಹೈ. [೫] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುಸಮೂಹಕೇ ರೂಪೋಂ [ಸ್ವಭಾವೋಂ] ಸಹಿತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ಸವಿಶ್ವರೂಪ’ [ಸರ್ವರೂಪವಾಲೀ] ಹೈ. ವಸ್ತುಕೀ ಸತ್ತಾಕಾ [ಕಥಂಚಿತ್] ಏಕ ರೂಪ ಹೋ ತಭೀ ಉಸ ವಸ್ತುಕಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ರೂಪ [–ನಿಶ್ಚಿತ ಏಕ ಸ್ವಭಾವ] ರಹ ಸಕತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸ್ತುಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ನಿಶ್ಚಿತ ‘ಏಕ ರೂಪವಾಲೀ’ ಹೀ ಹೈ. [೬] ಮಹಾಸತ್ತಾ ಸರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೈ. ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ [ಕಥಂಚಿತ್] ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಸತ್ತಾಏಂ ಹೋಂ ತಭೀ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ರಹಕರ ಅನನ್ತ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಸಿದ್ಧ ಹೋಂಗೀ, ನಹೀಂ ತೋ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅನನ್ತಪನಾ ಹೀ ನಹೀಂ ರಹೇಗಾ–ಏಕಪನಾ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಕೀ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾ ಉಸ–ಉಸ ‘ಏಕ ಪರ್ಯಾಯಮಯ’ ಹೀ ಹೈ.

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಸತ್ತಾ, ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪ ತಥಾ ಅವಾನ್ತರಸತ್ತಾರೂಪ ಹೋನೇಸೇ, [೧] ಸತ್ತಾ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಅಸತ್ತಾ ಭೀ ಹೈ, [೨] ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾ ಭೀ ಹೈ, [೩] ಏಕ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಅನೇಕ ಭೀ ಹೈ, [೪] ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತ ಭೀ ಹೈ. [೫] ಸವಿಶ್ವರೂಪ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕರೂಪ ಭೀ ಹೈ, [೬] ಅನಂತಪರ್ಯಾಯಮಯ ಭೀ ಹೈ ಔರ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯ ಭೀ ಹೈ.. ೮.. --------------------------------------------------------------------------

Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅತ್ರ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪೇಣ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ತಾಂಸ್ತಾನ್ ಕ್ರಮಭುವಃ ಸಹಭುವಶ್ವಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್ ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷಾನಿತ್ಯನುಗತಾರ್ಥಯಾ ನಿರುಕ್ತಯಾ ದ್ರವ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯ–ಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಭ್ಯಃ ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭೇದೇಽಪಿ ವಸ್ತುತಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅಪೃಥಗ್ಭೂತಮೇವೇತಿ ಮನ್ತವ್ಯಮ್. ತತೋ ಯತ್ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ತ್ವಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮೇಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಮೇಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ವಿಶ್ವ– -----------------------------------------------------------------------------

ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ – [ಗಚ್ಛತಿ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, [ತತ್] ಉಸೇ [ದ್ರವ್ಯಂ ಭಣನ್ತಿ] [ಸರ್ವಜ್ಞ] ದ್ರವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ – [ಸತ್ತಾತಃ ಅನನ್ಯಭೂತಂ ತು] ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನನ್ಯಭೂತ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಸತ್ತಾನೇ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅರ್ಥಾನ್ತರಪನಾ [ಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥಪನಾ, ಅನ್ಯಪದಾರ್ಥಪನಾ] ಹೋನೇಕಾ ಖಣ್ಡನ ಕಿಯಾ ಹೈ.

ಹೋತಾ ಹೈ – ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ – ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಸ್ವರೂಪಸೇೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ’ – ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ೨ಅನುಗತ ಅರ್ಥವಾಲೀ ನಿರುಕ್ತಿಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಕೀ ಗಈ. ಔರ ಯದ್ಯಪಿ ೩ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಕ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಸತ್ತಾಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವಸ್ತುತಃ [ಪರಮಾರ್ಥೇತಃ] ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾಸೇ ಅಪೃಥಕ್ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ಮಾನನಾ. ಇಸಲಿಯೇ ಪಹಲೇ [೮ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಸತ್ತಾಕೋ ಜೋ ಸತ್ಪನಾ, ಅಸತ್ಪನಾ, ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಏಕಪನಾ,

-------------------------------------------------------------------------- ೧. ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವಕೀ ಟೀಕಾಮೇಂ ಭೀ ಯಹಾಂಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೀ ‘ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ’ ಕಾ ಏಕ ಅರ್ಥ ತೋ ‘ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್

೨. ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಜೋ ನಿರುಕ್ತಿ ಕೀ ಗಈ ಹೈ ವಹ ‘ದ್ರು’ ಧಾತುಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರತೇ ಹುಏ [–ಮಿಲತೇ ಹುಏ] ಅರ್ಥವಾಲೀ ಹೈಂ. ೩. ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ.

Page 26 of 264
PDF/HTML Page 55 of 293
single page version

೨೬

ರೂಪತ್ವಮೇಕರೂಪತ್ವಮನನ್ತಪರ್ಯಾಯತ್ವಮೇಕಪರ್ಯಾಯತ್ವಂ ಚ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಂ ಸತ್ತಾಯಾಸ್ತತ್ಸರ್ವಂ ತದನರ್ಥಾನ್ತರಭೂತಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಸ್ಯೈವ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್. ತತೋ ನ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ತೇಷು ಸತ್ತಾ ವಿಶೇಷೋಽವಶಿಷ್ಯೇತ ಯಃ ಸತ್ತಾಂ ವಸ್ತುತೋ ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯೇದಿತಿ.. ೯..

ಅತ್ರ ತ್ರೇಧಾ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಮ್. ಸದ್ರ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್ ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅವಿಶೇಷಾದ್ರ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಸ್ವರೂಪಮೇವ ಲಕ್ಷಣಮ್. ನ ಚಾನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸನ್ಮಾತ್ರಮೇವ ಸ್ವಂ ರೂಪಂ ಯತೋ ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಭಾಗಾಭಾವ ಇತಿ. ಉತ್ಪಾದ– ----------------------------------------------------------------------------- ಅನೇಕಪನಾ, ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ, ಏಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತಪನಾ, ವಿಶ್ವರೂಪಪನಾ, ಏಕರೂಪಪನಾ, ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಔರ ಏಕಪರ್ಯಾಯಮಯಪನಾ ಕಹಾ ಗಯಾ ವಹ ಸರ್ವ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನರ್ಥಾಂತರಭೂತ [ಅಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥಭೂತ, ಅನನ್ಯಪದಾರ್ಥಭೂತ] ದ್ರವ್ಯಕೋ ಹೀ ದೇಖನಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ಪನಾ, ಅಸತ್ಪನಾ, ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಆದಿ ಸಮಸ್ತ ಸತ್ತಾಕೇ ವಿಶೇಷ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ಮಾನನಾ]. ಇಸಲಿಯೇ ಉನಮೇಂ [–ಉನ ಸತ್ತಾಕೇ ವಿಶೇಷೋಮೇಂ] ಕೋಈ ಸತ್ತಾವಿಶೇಷ ಶೇಷ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಕೋ ವಸ್ತುತಃ [ಪರಮಾರ್ಥತಃ] ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್ ಸ್ಥಾಪಿತ ಕರೇ .. ೯..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯತ್] ಜೋ [ಸಲ್ಲಕ್ಷಣಕಮ್] ‘ಸತ್’ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಹೈ, [ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರುವತ್ವಸಂಯುಕ್ತಮ್] ಜೋ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಸಂಯುಕ್ತ ಹೈ [ವಾ] ಅಥವಾ [ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಶ್ರಯಮ್] ಜೋ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಆಶ್ರಯ ಹೈ, [ತದ್] ಉಸೇೇ [ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ] ಸರ್ವಜ್ಞ [ದ್ರವ್ಯಂ] ದ್ರವ್ಯ [ಭಣನ್ತಿ] ಕಹತೇ ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಕಹಾ ಹೈ.

‘ಸತ್’ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ. ಪುರ್ವೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಸತ್ತಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಅಭಿನ್ನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ‘ಸತ್’ ಸ್ವರೂಪ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ. ಔರ ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸತ್ಮಾತ್ರ ಹೀ ಸ್ವರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಜಿಸಸೇ ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣಕೇ ವಿಭಾಗಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ. [ಸತ್ತಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಜೋ ಸತ್ತಾರೂಪ ಸ್ವರೂಪ ವಹೀ --------------------------------------------------------------------------

Page 27 of 264
PDF/HTML Page 56 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ವಾ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್. ಏಕಜಾತ್ಯವಿರೋಧಿನಿ ಕ್ರಮಭುವಾಂ ಭಾವಾನಾಂ ಸಂತಾನೇ ಪೂರ್ವಭಾವವಿನಾಶಃ ಸುಮಚ್ಛೇದಃ, ಉತ್ತರಭಾವಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಶ್ಚ ಸಮುತ್ಪಾದಃ, ಪೂರ್ವೋತರಭಾವೋಚ್ಛೇದೋತ್ಪಾದಯೋರಪಿ ಸ್ವಜಾತೇರಪರಿತ್ಯಾಗೋ ಧ್ರೌವ್ಯಮ್. ತಾನಿ ಸಾಮಾನ್ಯಾದೇಶಾದ–ಭಿನ್ನಾನಿ ವಿಶೇಷಾದೇಶಾದ್ಭಿನ್ನಾನಿ ಯುಗಪದ್ಭಾವೀನಿ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾನಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತೀತಿ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ವಾ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್. ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋಽನ್ವಯಿನೋ ವಿಶೇಷಾ ಗುಣಾ ವ್ಯತಿರೇಕಿಣಃ ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೇ ದ್ರವ್ಯೇ ಯೌಗಪದ್ಯೇನ ಕ್ರಮೇಣ ಚ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭಿನ್ನಾಃ ಕಥಞ್ಚಿದಭಿನ್ನಾಃ ಸ್ವಭಾವಭೂತಾಃ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣತಾಮಾ– ----------------------------------------------------------------------------- ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ. ಪ್ರಶ್ನಃ–– ಯದಿ ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ – ಸತ್ತಾ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ, ತೋ ‘ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ’ – ಐಸಾ ವಿಭಾಗ ಕಿಸಪ್ರಕಾರ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ? ಉತ್ತರಃ–– ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅನನ್ತ ಸ್ವರೂಪ ಹೈೇಂ, ಉನಮೇಂಸೇ ಸತ್ತಾ ಭೀ ಉಸಕಾ ಏಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಅನನ್ತಸ್ವರೂಪವಾಲಾ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ ಔರ ಉಸಕಾ ಸತ್ತಾ ನಾಮಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ – ಐಸಾ ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಭಾಗ ಅವಶ್ಯ ಘಟಿತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಬಾಧಿತರೂಪಸೇ ಸತ್ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.]

ಭಾವೋಂಕಾ ಪ್ರವಾಹ ಉಸಮೇಂ ಪೂರ್ವ ಭಾವಕಾ ವಿನಾಶ ಸೋ ವ್ಯಯ ಹೈ, ಉತ್ತರ ಭಾವಕಾ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವ [–ಬಾದಕೇ ಭಾವಕೀ ಅರ್ಥಾತ ವರ್ತಮಾನ ಭಾವಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ] ಸೋ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಪೂರ್ವ–ಉತ್ತರ ಭಾವೋಂಕೇ ವ್ಯಯ–ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸ್ವಜಾತಿಕಾ ಅತ್ಯಾಗ ಸೋ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ. ವೇ ಉತ್ಪಾದ–ವ್ಯಯ–ಧ್ರೌವ್ಯ –– ಜೋ–ಕಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆದೇಶಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಥನಸೇ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ], ವಿಶೇಷ ಆದೇಶಸೇ [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ಯುಗಪದ್ ವರ್ತತೇ ಹೈೇಂ ಔರ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.

ವ್ಯತಿರೇಕೀ ವಿಶೇಷ ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ. ವೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ [ಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ] – ಜೋ ಕಿ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ತಥಾ ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಹೈಂ, [ದ್ರವ್ಯಸೇ] ಕಥಂಚಿತ ಭಿನ್ನ ಔರ ಕಥಂಚಿತ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ ತಥಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈಂ ವೇ – ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ.

-------------------------------------------------------------------------- ೧. ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಭಾವೋಂಕಾ ಪ್ರವಾಹ ಏಕ ಜಾತಿಕೋ ಖಂಡಿತ ನಹೀಂ ಕರತಾ–ತೋಡತಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಾತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ

೨. ಅನ್ವಯ ಔರ ವ್ಯತಿರೇಕಕೇ ಲಿಯೇ ಪೃಷ್ಠ ೧೪ ಪರ ಟಿಪ್ಪಣೀ ದೇಖಿಯೇ.

Page 28 of 264
PDF/HTML Page 57 of 293
single page version

೨೮

ಪದ್ಯನ್ತೇ. ತ್ರಯಾಣಾಮಪ್ಯಮೀಷಾಂ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಾನಾಮೇಕಸ್ಮಿನ್ನಭಿಹಿತೇಽನ್ಯದುಭಯಮರ್ಥಾದೇವಾಪದ್ಯತೇ. ಸಚ್ಚೇದುತ್ಪಾದ– ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚೇತ್ಸಚ್ಚ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚ. ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಚ್ಚೇತ್ಸ– ಚ್ಚೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಚ್ಚೇತಿ. ಸದ್ಧಿ ನಿನ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವತ್ವಾದ್ಧ್ರುವತ್ವಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕತಾಞ್ಚ ಪ್ರಥಯತಿ, ಧ್ರುವತ್ವಾತ್ಮಕೈರ್ಗುಣೈರುತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕೈಃ ಪರ್ಯಾಯೈಶ್ಚ ಸಹೈಕತ್ವಞ್ಚಾಖ್ಯಾತಿ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ತು ನಿತ್ಯಾ–ನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಾರ್ಥಂ ಸದಾವೇದಯನ್ತಿ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಂಶ್ಚಾತ್ಮಲಾಭನಿಬನ್ಧನಭೂತಾನ ಪ್ರಥಯನ್ತಿ. -----------------------------------------------------------------------------

ದ್ರವ್ಯಕೇ ಇನ ತೀನೋಂ ಲಕ್ಷಣೋಂಮೇಂಸೇ [–ಸತ್, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ ಔರ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಇನ ತೀನ ಲಕ್ಷಣೋಂಮೇಂಸೇ] ಏಕ ಕಾ ಕಥನ ಕರನೇ ಪರ ಶೇಷ ದೋನೋಂ [ಬಿನಾ ಕಥನ ಕಿಯೇ] ಅರ್ಥಸೇ ಹೀ ಆಜಾತೇ ಹೈಂ. ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ ಹೋ, ತೋ ವಹ [೧] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಔರ [೨] ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ; ಯದಿ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೋ, ತೋ ವಹ [೧] ಸತ್ ಔರ [೨] ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ; ಗುಣಪರ್ಯಾಯವಾಲಾ ಹೋ, ತೋ ವಹ [೧] ಸತ್ ಔರ [೨] ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯವಾಲಾ ಹೋಗಾ. ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರಃ– ಸತ್ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ [೧] ಧ್ರೌವ್ಯಕೋೇ ಔರ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕತಾಕೋ ಪ್ರಕಟ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ [೨] ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಗುಣೋಂ ಔರ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಾತ್ಮಕ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಥ ಏಕತ್ವ ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ [೧] ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪ ೧ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸತ್ಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ತಥಾ [೨] ೨ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಪ್ರಕಟ ಕರತೇ ಹೈಂ, ೩ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ವಯ ಔರ -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ=ವಾಸ್ತವಿಕ; ಯಥಾರ್ಥ; ಸಚ್ಚಾ . [ವಾಸ್ತವಿಕ ಸತ್ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ. ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯ ಅನಿತ್ಯತಾಕೋ

೨. ಅಪನೇ= ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಕೇ. [ಯದಿ ಗುಣ ಹೋ ತಭೀ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಯದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೋಂ ತಭೀ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯ ಹೋತಾ

೩. ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ವಯ ದ್ವಾರಾ ಧ್ರಾವ್ಯಕೋ ಸಿೂಚತ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ವ್ಯತಿರೇಕ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯನೇ ಸಿೂಚತ ಕರತೇ ಹೈಂ ;

Page 29 of 264
PDF/HTML Page 58 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತ್ವನ್ವಯವ್ಯ–ತಿರೇಕಿತ್ವಾದ್ಧ್ರೌವ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶಾನ್ ಸುಚಯನ್ತಿ, ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವಂ ಪರಮಾರ್ಥಂ ಸಚ್ಚೋಪಲಕ್ಷಯನ್ತೀತಿ..೧೦..

ಅತ್ರೋಭಯನಯಾಭ್ಯಾಂ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಮ್. ----------------------------------------------------------------------------- ವ್ಯತಿರೇಕವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ [೧] ಧ್ರೌವ್ಯಕೋ ಔರ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ ತಥಾ [೨] ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸತ್ಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ.

ಅವಿನಾಭಾವೀ ಹೈಂ; ಜಹಾಂ ಏಕ ಹೋ ವಹಾಂ ಶೇಷ ದೋನೋಂ ನಿಯಮಸೇ ಹೋತೇ ಹೀ ಹೈಂ.. ೧೦..

ನಹೀಂ ಹೈ, [ಸದ್ಭಾವಃ ಅಸ್ತಿ] ಸದ್ಭಾವ ಹೈ. [ತಸ್ಯ ಏವ ಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಉಸೀಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ [ವಿಗಮೋತ್ಪಾದಧ್ರುವತ್ವಂ] ವಿನಾಶ, ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಧ್ರುವತಾ [ಕುರ್ವನ್ತಿ] ಕರತೀ ಹೈಂ.

ದ್ರವ್ಯಕೇ ಲಕ್ಷಣಕೇ ದೋ ವಿಭಾಗ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ].

ಸಹವರ್ತೀ ಗುಣೋಂ ಔರ ಕ್ರಮವರ್ತೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸದ್ಭಾವರೂಪ, ತ್ರಿಕಾಲ–ಅವಸ್ಥಾಯೀ [ ತ್ರಿಕಾಲ ಸ್ಥಿತ ರಹನೇವಾಲೇ], ಅನಾದಿ–ಅನನ್ತ ದ್ರವ್ಯಕೇ ವಿನಾಶ ಔರ ಉತ್ಪಾದ ಉಚಿತ ನಹೀಂ ಹೈ. ಪರನ್ತು ಉಸೀಕೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ– --------------------------------------------------------------------------

Page 30 of 264
PDF/HTML Page 59 of 293
single page version

೩೦

ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಹಿ ಸಹಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಗುಣಪರ್ಯಾಯಸದ್ಭಾವರೂಪಸ್ಯ ತ್ರಿಕಾಲಾವಸ್ಥಾಯಿನೋಽನಾದಿನಿಧನಸ್ಯ ನ ಸಮುಚ್ಛೇದಸಮುದಯೌ ಯುಕ್ತೌ. ಅಥ ತಸ್ಯೈವ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಸಹಪ್ರವೃತ್ತಿಭಾಜಾಂ ಕೇಷಾಂಚಿತ್ ಧ್ರೌವ್ಯಸಂಭವೇಽಪ್ಯರೇಷಾಂ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿಭಾಜಾಂ ವಿನಾಶಸಂಭವಸಂಭಾವನಮುಪಪನ್ನಮ್. ತತೋ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಾರ್ಪಣಾಯಾಮನುತ್ಪಾದಮುಚ್ಛೇದಂ ಸತ್ಸ್ವಭಾವಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ, ತದೇವ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾರ್ಪಣಾಯಾಂ ಸೋತ್ಪಾದಂ ಸೋಚ್ಛೇದಂ ಚಾವಬೋದ್ಧವ್ಯಮ್. ಸರ್ವಮಿದಮನವದ್ಯಞ್ಚ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಭೇದಾತ್.. ೧೧..

ಅತ್ರ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಭೇದೋ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ. ----------------------------------------------------------------------------- ಸಹವರ್ತೀ ಕತಿಪಯ [ಪರ್ಯಾಯೋಂ] ಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅನ್ಯ ಕ್ರಮವರ್ತೀ [ಪರ್ಯಾಯೋಂ] ಕೇ–ವಿನಾಶ ಔರ ಉತ್ಪಾದ ಹೋನಾ ಘಟಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಆದೇಶಸೇ [–ಕಥನಸೇ] ಉತ್ಪಾದ ರಹಿತ, ವಿನಾಶ ರಹಿತ, ಸತ್ಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೀ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ವಹೀ [ದ್ರವ್ಯ] ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಆದೇಶಸೇ ಉತ್ಪಾದವಾಲಾ ಔರ ವಿನಾಶವಾಲಾ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ.

–––ಯಹ ಸಬ ನಿರವದ್ಯ [–ನಿರ್ದೋಷ, ನಿರ್ಬಾಧ, ಅವಿರುದ್ಧ] ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅಭೇದ [–ಅಭಿನ್ನಪನಾ ] ಹೈ.. ೧೧..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಪರ್ಯಯವಿಯುತಂ] ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ರಹಿತ [ದ್ರವ್ಯಂ] ದ್ರವ್ಯ [ಚ] ಔರ [ದ್ರವ್ಯವಿಯುಕ್ತಾಃ] ದ್ರವ್ಯ ರಹಿತ [ಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಪರ್ಯಾಯೇಂ [ನ ಸನ್ತಿ] ನಹೀಂ ಹೋತೀ; [ದ್ವಯೋಃ] ದೋನೋಂಕಾ [ಅನನ್ಯಭೂತಂ ಭಾವಂ] ಅನನ್ಯಭಾವ [– ಅನನ್ಯಪನಾ] [ಶ್ರಮಣಾಃ] ಶ್ರಮಣ [ಪ್ರರೂಪಯನ್ತಿ] ಪ್ರರೂಪಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅಭೇದ ದರ್ಶಾಯಾ ಹೈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 31 of 264
PDF/HTML Page 60 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ದುಗ್ಧದಧಿನವನೀತಧೃತಾದಿವಿಯುತಗೋರಸವತ್ಪರ್ಯಾಯವಿಯುತಂ ದ್ರವ್ಯಂ ನಾಸ್ತಿ. ಗೋರಸವಿಯುಕ್ತದುಗ್ಧದಧಿ– ನವನೀತಧೃತಾದಿವದ್ರ್ರವ್ಯವಿಯುಕ್ತಾಃ ಪರ್ಯಾಯಾ ನ ಸನ್ತಿ. ತತೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಞ್ಚಾದೇಶವಶಾತ್ಕಥಂಚಿದ್ಭೇದೇಽ– ಪ್ಪೇಕಾಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವಾದನ್ಯೋನ್ಯಾಜಹದ್ವೃತ್ತೀನಾಂ ವಸ್ತುತ್ವೇನಾಭೇದ ಇತಿ.. ೧೨..

ಅತ್ರದ್ರವ್ಯಗುಣಾನಾಮಭೇದೋ ನಿರ್ದಷ್ಟಃ. ಪುದ್ಗಲಪೃಥಗ್ಭೂತಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣವದ್ರ್ರವ್ಯೇಣ ವಿನಾ ನ ಗುಣಾಃ ಸಂಭವನ್ತಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸ– -----------------------------------------------------------------------------

ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ದೂಧ, ದಹೀ, ಮಕ್ಖಣ, ಘೀ ಇತ್ಯಾದಿಸೇ ರಹಿತ ಗೋರಸ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ರಹಿತ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಗೋರಸಸೇ ರಹಿತ ದೂಧ, ದಹೀ, ಮಕ್ಖಣ, ಘೀ ಇತ್ಯಾದಿ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಸೇ ರಹಿತ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತೀ. ಇಸಲಿಯೇ ಯದ್ಯಪಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಆದೇಶವಶಾತ್ [– ಕಥನಕೇ ವಶ] ಕಥಂಚಿತ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ, ವೇ ಏಕ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ [–ದ್ರಢರೂಪಸೇ ಸ್ಥಿತ] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅನ್ಯೋನ್ಯವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಛೋಡತೇ ಇಸಲಿಏ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಉನಕಾ ಅಭೇದ ಹೈ.. ೧೨..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ದ್ರವ್ಯೇಣ ವಿನಾ] ದ್ರವ್ಯ ಬಿನಾ [ಗುಣಃ ನ] ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, [ಗುಣೈಃ ವಿನಾ] ಗುಣೋಂ ಬಿನಾ [ದ್ರವ್ಯಂ ನ ಸಮ್ಭವತಿ] ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; [ತಸ್ಮಾತ್] ಇಸಲಿಯೇ [ದ್ರವ್ಯಗುಣಾನಾಮ್] ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ [ಅವ್ಯತಿರಿಕ್ತಃ ಭಾವಃ] ಅವ್ಯತಿರಿಕ್ತಭಾವ [–ಅಭಿನ್ನಪಣುಂ] [ಭವತಿ] ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ ಅಭೇದ ದರ್ಶಾಯಾ ಹೈ .

ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಪುದ್ಗಲಸೇ ಪೃಥಕ್ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಬಿನಾ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೋತೇ; ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಸೇ ಪೃಥಕ್ ಪುದ್ಗಲ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಗುಣೋಂಕೇ ಬಿನಾ ದ್ರವ್ಯ -------------------------------------------------------------------------- ಅನ್ಯೋನ್ಯವೃತ್ತಿ=ಏಕ–ದೂಸರೇಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ ನಿರ್ವಾಹ ಕರನಾ; ಏಕ–ದೂಸರೇಕೇ ಆಧಾರಸೇ ಸ್ಥಿತ ರಹನಾ; ಏಕ–ದೂಸರೇಕೇ ಬನಾ