Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version

ಪ್ರಶ್ನಃ– ವ್ಯವಹಾರನಯ ಪರಕೋ ಉಪದೇಶ ಕರನೇಮೇಂ ಹೀ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಹೈ ಯಾ ಸ್ವಯಂಕಾ ಭೀ ಪ್ರಯೋಜನ ಸಾಧತಾ ಹೈ?

ಉತ್ತರಃ– ಸ್ವಯಂ ಭೀ ಜಬ ತಕ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಪ್ರರೂಪತಿ ವಸ್ತುಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ತಬತಕ ವ್ಯವಹಾರಮಾರ್ಗ ದ್ವಾರಾ ವಸ್ತುಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ನೀಚಲೀ ದಶಾಮೇಂ ಸ್ವಯಂಕೋ ಭೀ ವ್ಯವಹಾರನಯ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಹೈ. ಪರನ್ತು ವ್ಯವಹಾರಕೋ ಉಪಚಾರಮಾತ್ರ ಮಾನಕರ ಉಸಕೇ ದ್ವಾರಾ ವಸ್ತುಕಾ ಶ್ರದ್ಧಾನ ಬರಾಬರ ಕಿಯಾ ಜಾವೇ ತೋ ವಹ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಹೋ, ಔರ ಯದಿ ನಿಶ್ಚಯಕೀ ಭಾಂತಿ ವ್ಯವಹಾರ ಭೀ ಸತ್ಯಭೂತ ಮಾನಕರ ‘ವಸ್ತು ಐಸೀ ಹೀ ಹೈ’ ಐಸಾ ಶ್ರದ್ಧಾನ ಕಿಯಾ ಜಾವೇ ತೋ ವಹ ಉಲ್ಟಾ ಅಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಹೋ ಜಾಯೇ. ಯಹೀ ಪುರುಷಾರ್ಥಸಿದ್ಧಯುಪಾಯಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈಃ–

ಅರ್ಥಃ– ಮುನಿರಾಜ, ಅಜ್ಞಾನೀಕೋ ಸಮಝಾನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಅಸತ್ಯಾರ್ಥ ಜೋ ವ್ಯವಹಾರನಯ ಉಸಕೋ ಉಪದೇಶ ದೇತೇ ಹೈಂ. ಜೋ ಕೇವಳ ವ್ಯವಹಾರಕೋ ಹೀ ಸಮಝಾತಾ ಹೈ, ಉಸೇ ತೋ ಉಪದೇಶ ಹೀ ದೇನಾ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೋ ಸಚ್ಚೇ ಸಿಂಹಕೋ ನ ಸಮಝತಾ ಉಸೇ ತೋ ಬಿಲಾವ ಹೀ ಸಿಂಹ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜೋ ನಿಶ್ಚಯಕೋ ನಹೀಂ ಸಮಝತಾ ಉಸಕೇ ತೋ ವ್ಯವಹಾರ ಹೀ ನಿಶ್ಚಯಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ.

Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version

ಅಬ, ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರ ದೋನೋಂ ನಯೋಂಕೇ ಆಭಾಸಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಲೇತೇ ಹೈಂ ಐಸೇ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಯೋಂಕಾ ನಿರೂಪಣ ಕರತೇ ಹೈಂಃ––

ಕೋಈ ಐಸಾ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಜಿನಮತಮೇಂ ನಿಶ್ಚಯ ಔರ ವ್ಯವಹಾರ ದೋ ನಯ ಕಹೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಹಮೇಂ ಉನ ದೋನೋಂಕಾ ಅಂಗೀಕಾರ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಐಸಾ ವಿಚಾರಕರ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೇವಳನಿಶ್ಚಯಭಾಸಕೇ ಅವಲಿಮ್ಬಯೋಂಕಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಥಾ ತದನುಸಾರ ತೋ ವೇ ನಿಶ್ಚಯಕಾ ಅಂಗೀಕಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೇವಲವ್ಯವಹಾರಾಭಾಸಕೇ ಅವಲಿಮ್ಬಯೋಂಕಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಥಾ ತದನುಸಾರ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ಅಂಗೀಕಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ. ಯದ್ಯಪಿ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಂಗೀಕಾರ ಕರನೇಮೇಂ ದೋನೋಂ ನಯೋಂಮೇಂ ವಿರೋಧ ಹೈ, ತಥಾಪಿ ಕರೇಂ ಕ್ಯಾ? ದೋನೋಂ ನಯೋಂಕಾ ಸಚ್ಚಾ ಸ್ವರೂಪ ತೋ ಭಾಸಿತ ಹುಆ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಜಿನಮತಮೇಂ ದೋ ನಯ ಕಹೇ ಹೈಂ ಉನಮೇಂಸೇ ಕಿಸೀಕೋ ಛೋಡಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಜಾತಾ. ಇಸಲಿಯೇ ಭ್ರಮಪೂರ್ವಕ ದೋನೋಂ ನಯೋಕಾಂ ಸಾಧನ ಸಾಧತೇ ಹೈಂ. ಉನ ಜೀವೋಂಕೋ ಭೀ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿ ಜಾನನಾ.

ಅಬ ಉನಕೀ ಪ್ರವೃತ್ತಿಕೀ ವಿಶೇಷತಾ ದರ್ಶಾತೇ ಹೈಂಃ–

ಅಂತರಂಗಮೇಂ ಸ್ವಯಂಕೋ ತೋ ನಿರ್ಧಾರ ಕರಕೇ ಯಥಾವತ್ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೋ ಪಹಿಚಾನಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಪರನ್ತು ಜಿನ–ಆಜ್ಞಾ ಮಾನಕರ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರರೂಪ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಮಾನತೇ ಹೈಂ. ಅಬ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ತೋ ಕಹೀಂ ದೋ ಹೈಂ ನಹೀಂ, ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ನಿರೂಪಣ ದೋ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಹೈ. ಜಹಾಂಂ ಸಚ್ಚೇ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೋ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ನಿರೂಪಣ ಕಿಯಾ ಹೈ ವಹ ನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಹೈ, ಔರ ಜಹಾಂಂಂ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ತೋ ಹೈ ನಹೀಂ ಕಿನ್ತು ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈೇ ಅಥವಾ ಸಹಚಾರೀ ಹೈ, ಉಸೇ ಉಪಚಾರಸೇ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಕಹೇಂ ವಹ ವ್ಯವಹಾರಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರಕಾ ಸರ್ವತ್ರ ಐಸಾ ಹೀ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ. ಸಚ್ಚಾ ನಿರೂಪಣ ಸೋ ನಿಶ್ಚಯ, ಉಪಚಾರ ನಿರೂಪಣ ಸೋ ವ್ಯವಹಾರ. ಇಸಲಿಯೇ ನಿರೂಪಣಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾಸೇ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಜಾನನಾ. ಪರಂತು ಏಕ ನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಹೈ ತಥಾ ಏಕ ವ್ಯವಹಾರಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ದೋ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಮಾನನಾ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ.

ಪುನಶ್ಚ, ವೇ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರ ದೋನೋಂಕೋ ಉಪಾದೇಯ ಮಾನತೇ ಹೈಂ. ವಹ ಭೀ ಭ್ರಮ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ನಿಶ್ಚಯ ಔರ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ಸ್ವರೂಪ ತೋ ಪರಸ್ಪರ ವಿರೋಧ ಸಹಿತ ಹೈ –

Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version

ವಿಷಯ

೧ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯ

ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಆದಿಮೇಂ ಭಾವನಮಸ್ಕಾರರೂಪ

ಅಸಾಧಾರಣ ಮಂಗಲ

ಸಮಯ ಅರ್ಥಾತ ಆಗಮಕೋ ಪ್ರಣಾಮ ಕರಕೇ ಉಸಕಾ ಕಥನ ಕರನೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ

ಶ್ರೀಮದ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯ ದೇವಕೀ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ

ಶಬ್ದರೂಪಸೇ, ಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಔರ ಅರ್ಥರೂಪಸೇ

ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಕಾ ‘ಸಮಯ’ ಶಬ್ದಕಾ

ಅರ್ಥ ತಥಾ ಲೋಕ–ಅಲೋಕರೂಪ ವಿಭಾಗ

ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೀ ವಿಶೇಷ ಸಂಜ್ಞಾ, ಸಾಮಾನ್ಯ

–ವಿಶೇಷ ಅಸ್ತಿತ್ವ ತಥಾ ಕಾಯತ್ವಕಾ ಕಥನ

ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ

ಸೇ ಹೈ ಔರ ಕಾಯತ್ವ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಹೈ

ಉಸಕಾ ಕಥನ

ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೋ ತಥಾ ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯ–

ಪನೇಕಾ ಕಾ ಕಥನ

ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಪರಸ್ಪರ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಕರ ಹೋನೇಪರ

ಭೀ ವೇ ಅಪನೇ ಅಪನೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ವರೂಪಸೇ

ಚ್ಯುತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಐಸಾ ಕಥನ

ಅಸ್ತಿತ್ವ ಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅರ್ಥಾನ್ತರಪನಾ ಹೋನೇಕಾ

ಖಣ್ಡನ

ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ

Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version

ವಿಷಯ

ಜೀವದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಸಾಂಸಾರದಶಾವಾಲೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸೌಪಾಧಿ ಔರ

ನಿರುಪಾಧಿ ಸ್ವರೂಪ

ಮುಕ್ತದಶಾವಾಲೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ನಿರುಪಾಧಿ ಸ್ವರೂಪ

ಸಿದ್ಧಕೇ ನಿರುಪಾಧಿ ಜ್ಞಾನ ದರ್ಶನ ಔರ

ಸುಖಕಾ ಸಮರ್ಥನ

ಜೀವತ್ವಗುಣಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ

ಜೀವೋಂಕಾ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಮಾಣ ತಥಾ ಉನಕಾ

ಮುಕ್ತ ಔರ ಅಮುಕ್ತ ಐಸಾ ವಿಭಾಗ

ಜೀವಕೇ ದೇಹಪ್ರಮಾಣಪನೇಕೇ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತಕಾ ಕಥನ

ಜೀವಕಾ ದೇಹಸೇ ದೇಹಾನ್ತರಮೇಂ ಅಸ್ತಿತ್ವ, ದೇಹ ಸೇ ಪೃಥಕತ್ವ ತಥಾ ದೇಹಾನ್ತರಮೇಂ ಗಮನ ಕಾ

ಕಾರಣ

ಸಿದ್ಧ ಭಗವನ್ತೋಂಕೇ ಜೀವತ್ವ ಏವಂ ದೇಹ– ಪ್ರಮಾಣತ್ವಕೀ ವ್ಯವಸ್ಥಾ

ಸಿದ್ಧಭಗವಾನಕೋ ಕಾರ್ಯಪನಾ ಔರ

ಕಾರಣಪನಾ ಹೋನೇಕಾ ನಿರಾಕರಣ

‘ಜೀವಕಾ ಅಭಾವ ಸೋ ಮುಕ್ತಿ’ –ಇಸ ಬಾತ

ಕಾ ಖಣ್ಡನ

ಚೇತಯಿತೃತ್ವ ಗುಣಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ

ಕಿಸ ಜೀವಕೋ ಕೌನಸೀ ಚೇತನಾ ಹೋತೀ ಹೈ

ಉಸಕಾ ಕಥನ

ಉಪಯೋಗ ಗುಣಕೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾ ಪ್ರಾರಮ್ಭ

ಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗಕೇ ಭೇದೋಂಕೇ ನಾಮ ಔರ

ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ

ದರ್ಶನೋಪಯೋಗಕೇ ಭೇದೋಂಕೇ ನಾಮ ಔರ

ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ

ಏಕ ಆತ್ಮಾ ಅನೇಕ ಜ್ಞಾನಾತ್ಮಕ ಹೋನೇಕಾ

ಸಮರ್ಥನ

ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣೋಂಸೇ ಭಿನ್ನತ್ವ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ

ದ್ರವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನತ್ವ ಹೋನೇಮೇಂ ದೋಷ

ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣೋಂಕಾ ಸ್ವೋಚಿತ ಅನನ್ಯಪನಾ

Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version

ವಿಷಯ

ಕರ್ಮಕೋ ಜೀವಭಾವಕಾ ಕರ್ತಾಪನಾ ಹೋನೇಕೇ

ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ

೫೯ ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹೇ ಹುಏ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಕೇ

ಸಮಾಧಾನರೂಪ ಸಿದ್ಧಾನ್ತ

ನಿಶ್ಚನಯ ಸೇ ಜೀವ ಕೋ ಅಪನೇ ಭಾವೋಂ ಕಾ

ಕರ್ತಾಪನಾ ಔರ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮೋಂಕಾ ಅಕರ್ತಾಪನಾ

ನಿಶ್ಚನಯಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಕಾರಕ ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮ

ಔರ ಜೀವ ಸ್ವಯಂ ಅಪನೇ–ಅಪನೇ ರೂಪಕೇ

ಕರ್ತಾ ಹೈಂ– ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ನಿರೂಪಣ

ಯದಿ ಕರ್ಮ ಜೀವಕೋ ಅನಯೋನ್ಯ ಅಕರ್ತಾಪನಾ

ಹೋ, ತೋ ಅನ್ಯಕಾ ದಿಯಾ ಹುಆ ಫಲ ಅನ್ಯ

ಭೋಗೇ, ಐಸಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆಯೇಗಾ, –ಐಸಾ ದೋಷ

ಬತಲಾಕರ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಕಾ ನಿರೂಪಣ

ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲ ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ

ಹೈಂ; ಇಸಲಿಯೇ ಜಹಾಂ ಆತ್ಮಾ ಹೈ ವಹಾಂ, ಬಿನಾ

ಲಾಯೇ ಹೀ, ವೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈಂ–––ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧೀ

ಕಥನ

ಅನ್ಯ ದ್ವಾರಾ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಕರ್ಮ ಕೀ ಉತ್ತ್ಪತ್ತಿ

ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತೀ ಹೈ ಉಸಕಾ ಕಥನ

ಕರ್ಮೋಂಕೀ ವಿಚಿತ್ರತಾ ಅನ್ಯ ದ್ವಾರಾ ನಹೀಂ ಕೀ

ಜಾತೀ ––––ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ

ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜೀವ ಔರ ಕರ್ಮಕೋ ನಿಜ–ನಿಜ

ರೂಪಕಾ ಹೀ ಕರ್ತಾಪನಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ,

ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಜೀವಕೋ ಕರ್ಮ ದ್ವಾರಾ ದಿಯೇ ಗಯೇ

ಫಲ ಕಾ ಉಪಭೋಗ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ

ಹೋತಾ––– ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ

ಕರ್ತೃತ್ವ ಔರ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕಾ

ಉಪಸಂಹಾರ

ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಪನೇ ಕೀ ಮುಖ್ಯತಾ ಸೇ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣ

ಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version

ವಿಷಯ

ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮಕೇ ಉದಾಸೀನಪನೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ

ಹೇತು

ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಆಕಾಶಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಲೇಾಕಕೇ ಬಾಹರ ಭೀ ಆಕಾಶ ಹೋನೇಕೀ ಸೂಚನಾ

ಆಕಾಶಮೇಂ ಗತಿಹೇತುತ್ವ ಹೋನೇಮೇಂ

ದೋಷಕಾ ನಿರೂಪಣ

೯೨ ವೀಂ ಗಾಥಾ ಮೇಂ ಗತಿಪಕ್ಷಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ

ಕರನೇಕೇ ಪಶ್ಚಾತ ಸ್ಥಿತಿಪಕ್ಷಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ

ಆಕಾಶಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಕಾ ಅಭಾವ

ಹೋನೇಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಹೇತು

ಆಕಾಶಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಹೋನೇಕೇ

ಖಣ್ಡನ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ

ಧರ್ಮ, ಅ ಧರ್ಮ ಔರ ಲೋಕಾಕಾಶಕಾ

ಅವಗಾಹಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಏಕತ್ವ ಹೋನೇಪರ ಭೀ

ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಅನ್ಯತ್ವ

ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಪನಾ ಔರ

ಚೇತನಾಚೇತನಪನಾ

ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಸಕ್ರಿಯ– ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಪನಾ

ಮೂರ್ತ ಔರ ಅಮೂರ್ತಕೇ ಲಕ್ಷಣ

ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಕಾಲಕೇ ‘ನಿತ್ಯ’ ಔರ ‘ಕ್ಷಣಿಕ’ ಐಸೇ

ದೋ ವಿಭಾಗ

ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯಪನೇಕಾ ವಿಧಾನ ಔರ

ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನೇಕಾ ನಿಷೇಧ

ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾತಕೇ ಅವಬೋಧಕಾ ಫಲ ಕಹಕರ

ಉಸಕೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ

Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version

ವಿಷಯ

ಜೀವವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕೇ ಉಪಸಂಹಾರಕೀ ತಥಾ

ಅಜೀವವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕೇ ಪ್ರಾರಂಭಕೀ ಸೂಚನಾ

ಅಜೀವಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಆಕಾಶಾದಿಕಾ ಅಜೀವಪನಾ ದರ್ಶಾನೇಕೇ

ಹೇತು

ಆಕಾಶಾದಿಕಾ ಅಚೇತನತ್ವಸಾಮಾನ್ಯ

ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಅನುಮಾನ

ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೇ ಸಂಯೋಗಮೇಂ ಭೀ, ಉನಕೇ

ಭೇದಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ

ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ

ಹೋನೇವಾಲೇ ಅನ್ಯ ಸಾತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ

ಉಪೋದ್ಘಾತ ಹೇತು ಜೀವಕರ್ಮ ಔರ

ಪುದ್ಕರ್ಮಕೇ ಚಕ್ರಕಾ ವರ್ಣನ

ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಕೋ ಯೋಗ್ಯ ಭಾವಕೇ

ಸ್ವಭಾವಕಾ ಕಥನ

ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕಾ ಸಮರ್ಥನ

ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕಾ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಜೋ ಬನ್ಧ–

ಪ್ರಕಾರ ತಥಾ ಅಮೂರ್ತ ಜೀವಕಾ ಮೂರ್ತ–ಕರ್ಮಕೇ

ಸಾಥ ಜೋ ಬನ್ಧ ಪ್ರಕಾರ ಉಸಕೀ ಸೂಚನಾ

ಆಸ್ತ್ರವಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಪುಣ್ಯಾಸ್ತ್ರವಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಅನುಕಮ್ಪಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಚಿತ್ತಕೀ ಕಲುಶತಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಪಾಪಾಸ್ತ್ರವಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಪಾಪಾಸ್ತ್ರವಭೂತ ಭಾವೋಂಕಾ ವಿಸ್ತಾರ

ಸಂವರಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಪಪಕೇ ಸಂವರಕಾ ಕಥನ

Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version

ವಿಷಯ

ಸ್ವಚಾರಿತ್ರಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತನ ಕರನೇವಾಲೇಕಾ

ಸ್ವರೂಪ

ಶುದ್ಧ ಸ್ವಚಾರಿತ್ರಪ್ರವೃತ್ತಿಕಾ ಮಾರ್ಗ

ನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೇ ಸಾಧನರೂಪಸೇ,

ಪೂರ್ವೋದಿಷ್ಟ ವ್ಯವಹಾರಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ನಿರ್ದೇಶ

ವ್ಯವಹಾರಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೇ ಸಾಧ್ಯರೂಪಸೇ,

ನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ಕಥನ

ಆತ್ಮಾಕೇ ಚಾರಿತ್ರ–ಜ್ಞಾನ–ದರ್ಶನಪನೇಕಾ

ಪ್ರಕಾಶನ

ಸರ್ವ ಸಂಸಾರೀ ಆತ್ಮಾ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೇ ಯೋಗ್ಯ

ಹೋನೇಕಾ ನಿರಾಕರಣ

ದರ್ಶನ–ಜ್ಞಾನ ಚಾರಿತ್ರಕಾ ಕಥಂಚಿತ್

ಬಂಧಹೇತುಪನಾ ಔರ ಜೀವಸ್ವಭಾವಮೇಂ ನಿಯತ

ಚಾರಿತ್ರಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ ಮೋಕ್ಷಹೇತುಪನಾ

ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರಸಮಯಕಾ ಸ್ವರೂಪ

ಶುದ್ಧಸಮ್ಪ್ರಯೋಗಕೋ ಕಥಂಚಿತ ಬಂಧಹೇತುಪನಾ

ಹೋನೇಸೇ ಉಸೇ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪನೇಕಾ ನಿಷೇಧ

Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version

.. ಶ್ರೀಪರಮಗುರವೇ ನಮಃ, ಪರಮ್ಪರಾಚಾರ್ಯಗುರವೇ ನಮಃ ..

ಸಕಲಕಲುಷವಿಧ್ವಂಸಕಂ, ಶ್ರೇಯಸಾಂ ಪರಿವರ್ಧಕಂ, ಧರ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧಕಂ, ಭವ್ಯಜೀವಮನಃಪ್ರತಿಬೋಧಕಾರಕಂ, ಪುಣ್ಯಪ್ರಕಾಶಕಂ, ಪಾಪಪ್ರಣಾಶಕಮಿದಂ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಶ್ರೀ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯನಾಮಧೇಯಂ, ಅಸ್ಯ ಮೂಲಗ್ರನ್ಥಕರ್ತಾರಃ ಶ್ರೀಸರ್ವಜ್ಞದೇವಾಸ್ತದುತ್ತರಗ್ರನ್ಥಕರ್ತಾರಃ ಶ್ರೀಗಣಧರದೇವಾಃ ಪ್ರತಿಗಣಧರದೇವಾಸ್ತೇಷಾಂ ವಚನಾನುಸಾರಮಾಸಾದ್ಯ ಆಚಾರ್ಯಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವವಿರಚಿತಂ, ಶ್ರೋತಾರಃ ಸಾವಧಾನತಯಾ ಶ್ರೃಣವನ್ತು..

Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version

[ಪ್ರಥಮ, ಗ್ರನ್ಥಕೇ ಆದಿಮೇಂ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಪ್ರಣೀತ ಪ್ರಾಕೃತಗಾಥಾಬದ್ಧ ಇಸ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ’ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಕೀ ‘ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾ’ ನಾಮಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಟೀಕಾ ರಚನೇವಾಲೇ ಆಚಾರ್ಯ ಶ್ರೀ ಅಮೃತಚನ್ದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವ ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ಮಂಗಲಕೇ ಹೇತು ಪರಮಾತ್ಮಾಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರತೇ ಹೈಂಃ–– [ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಃ––] ಸಹಜ ಆನನ್ದ ಏವಂ ಸಹಜ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಜೋ ಅತಿ ಮಹಾನ ಹೈ ತಥಾ ಅನೇಕಾನ್ತಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಜಿಸಕೀ ಮಹಿಮಾ ಹೈ, ಉಸ ಪರಮಾತ್ಮಾಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಹೋ. [೧]

Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version

೨

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[ಅಬ ಟೀಕಾಕಾರ ಆಚಾರ್ಯದೇವ ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ಜಿನವಾಣೀಕೀ ಸ್ತುತಿ ಕರತೇ ಹೈಂಃ––]

[ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಃ–] ೧ಸ್ಯಾತ್ಕಾರ ಜಿಸಕಾ ಜೀವನ ಹೈ ಐಸೀ ಜೈನೀ [–ಜಿನಭಗವಾನಕೀ] ಸಿದ್ಧಾಂತಪದ್ಧತಿ – ಜೋ ಕಿ ೨ದುರ್ನಿವಾರ ನಯಸಮೂಹಕೇ ೩ವಿರೋಧಕಾ ನಾಶ ಕರನೇವಾಲೀ ಔಷಧಿ ಹೈ ವಹ– ಜಯವಂತ ಹೋ. [೨]

[ಅಬ ಟೀಕಾಕಾರ ಆಚಾರ್ಯದೇವ ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ಇಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಕೀ ಟೀಕಾ ರಚನೇ ಕೀ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಕರತೇ ಹೈಂ]

[ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಃ–] ಅಬ ಯಹಾಂಸೇ, ಜೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ನಿರ್ಮಲ ಜ್ಯೋತಿಕೀ ಜನನೀ ಹೈ ಐಸೀ ದ್ವಿನಯಾಶ್ರಿತ [ದೋ ನಯೋಂಕಾ ಆಶ್ರಯ ಕರನಾರೀ] ೪ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾ [ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಕೀ ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾ ನಾಮಕ ಟೀಕಾ] ಸಂಕ್ಷೇಪಸೇ ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ. [೩]

[ಅಬ, ತೀನ ಶ್ಲೋಕೋಂ ದ್ವಾರಾ ಟೀಕಾಕಾರ ಆಚಾರ್ಯದೇವ ಅತ್ಯನ್ತ ಸಂಕ್ಷೇಪಮೇಂ ಯಹ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಇಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ ಕಿನ–ಕಿನ ವಿಷಯೋಂಕಾ ನಿರೂಪಣ ಹೈಃ–––] ------------------------------------------------------- ೧ ಼ ‘ಸ್ಯಾತ್’ ಪದ ಜಿನದೇವಕೀ ಸಿದ್ಧಾನ್ತಪದ್ಧತಿಕಾ ಜೀವನ ಹೈ. [ಸ್ಯಾತ್ = ಕಥಂಚಿತ; ಕಿಸೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ; ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ.] ೨ ಼ ದುರ್ನಿವಾರ = ನಿವಾರಣ ಕರನಾ ಕಠಿನ; ಟಾಲನಾ ಕಠಿನ. ೩ ಼ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸ್ತು ನಿತ್ಯತ್ವ, ಅನಿತ್ಯತ್ವ ಆದಿ ಅನೇಕ ಅನ್ತಮಯ [ಧರ್ಮಮಯ] ಹೈ. ವಸ್ತುಕೀ ಸರ್ವಥಾ ನಿತ್ಯತಾ ತಥಾ ಸರ್ವಥಾ

೪ ಼ ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾ = ಸಮಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ; ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ; ದ್ರವ್ಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ; ಪದಾರ್ಥಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ. [ವ್ಯಾಖ್ಯಾ = ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ; ಸ್ಪಷ್ಟ ಕಥನ; ವಿವರಣ; ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ.]

Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

ಪ್ರರೂಪಣ ಕಿಯಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಇಸ ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಪ್ರಥಮ ಅಧಿಕಾರಮೇಂ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವನೇ ವಿಶ್ವಕೇ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ ಛಹ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಪದ್ಧತಿಸೇ ನಿರೂಪಣ ಕಿಯಾ ಹೈ]. [೪]

[ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಃ–] ಪಶ್ಚಾತ್ [ದೂಸರೇ ಅಧಿಕಾರಮೇಂ], ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ– ಇನ ದೋ ಕೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂರೂಪ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೀ–ಕಿ ಜಿನಕೇ ಮಾರ್ಗ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾರ್ಯ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ ಉನಕೀ–ವ್ಯವಸ್ಥಾ ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ಕೀ ಹೈ. [೫]

[ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಃ–] ಪಶ್ಚಾತ್ [ದೂಸರೇ ಅಧಿಕಾರಕೇ ಅನ್ತಮೇಂ] , ತತ್ತ್ವಕೇ ಪರಿಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕ [ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯ, ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ ತಥಾ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಯಥಾರ್ಥ ಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕ] ತ್ರಯಾತ್ಮಕ ಮಾರ್ಗಸೇ [ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಜ್ಞಾನಚಾರಿತ್ರಾತ್ಮಕ ಮಾರ್ಗಸೇ] ಕಲ್ಯಾಣಸ್ವರೂಪ ಉತ್ತಮ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕಹೀ ಹೈ. [೬] -------------------------------------------------------------------------- ಇಸ ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಕರ್ತಾ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವ ಹೈಂ. ಉನಕೇ ದೂಸರೇ ನಾಮ ಪದ್ಮನಂದೀ, ವಕ್ರಗ್ರೀವಾಚಾರ್ಯ,

Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version

] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ

೪

ಅಥ ಸೂತ್ರಾವತಾರಃ–

ಅಥಾತ್ರ ‘ನಮೋ ಜಿನೇಭ್ಯಃ’ ಇತ್ಯನೇನ ಜಿನಭಾವನಮಸ್ಕಾರರೂಪಮಸಾಧಾರಣಂ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯಾದೌ ಮಙ್ಗಲಮುಪಾತ್ತಮ್. ಅನಾದಿನಾ ಸಂತಾನೇನ ಪ್ರವರ್ತ್ತಮಾನಾ ಅನಾದಿನೈವ ಸಂತಾನೇನ ಪ್ರವರ್ತ್ತಮಾನೈರಿನ್ದ್ರಾಣಾಂ ಶತೈರ್ವನ್ದಿತಾ ಯೇ ಇತ್ಯನೇನ ಸರ್ವದೈವ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------

ಅಬ [ಶ್ರೀಮದ್ಭಗತ್ವಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವವಿರಚಿತ] ಗಾಥಾಸೂತ್ರಕಾ ಅವತರಣ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ–––

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಇನ್ದ್ರಶತವನ್ದಿತೇಭ್ಯಃ] ಜೋ ಸೋ ಇನ್ದ್ರೋಂಸೇ ವನ್ದಿತ ಹೈಂ, [ತ್ರಿಭುವನಹಿತಮಧುರವಿಶದವಾಕ್ಯೇಭ್ಯಃ] ತೀನ ಲೋಕಕೋ ಹಿತಕರ, ಮಧುರ ಏವಂ ವಿಶದ [ನಿರ್ಮಲ, ಸ್ಪಷ್ಟ] ಜಿನಕೀ ವಾಣೀ ಹೈ, [ಅನ್ತಾತೀತಗುಣೇಭ್ಯಃ] [ಚೈತನ್ಯಕೇ ಅನನ್ತ ವಿಲಾಸಸ್ವರೂಪ] ಅನನ್ತ ಗುಣ ಜಿನಕೋ ವರ್ತತಾ ಹೈ ಔರ [ಜಿತಭವೇಭ್ಯಃ] ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ಭವ ಪರ ವಿಜಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕೀ ಹೈ, [ಜಿನೇಭ್ಯಃ] ಉನ ಜಿನೋಂಕೋ [ನಮಃ] ನಮಸ್ಕಾರ ಹೋ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ‘ಜಿನೋಂಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಹೋ’ ಐಸಾ ಕಹಕರ ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಆದಿಮೇಂ ಜಿನಕೋ ಭಾವನಮಸ್ಕಾರರೂಪ ಅಸಾಧಾರಣ ೧ಮಂಗಲ ಕಹಾ. ‘ಜೋ ಅನಾದಿ ಪ್ರವಾಹಸೇ ಪ್ರವರ್ತತೇ [–ಚಲೇ ಆರಹೇ ] ಹುಏ ಅನಾದಿ ಪ್ರವಾಹಸೇ ಹೀ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ [–ಚಲೇ ಆರಹೇ] ೨ಸೌ ಸೌ ಇನ್ದ್ರೋಂಸೇಂವನ್ದಿತ ಹೈಂ’ ಐಸಾ ಕಹಕರ ಸದೈವ ದೇವಾಧಿದೇವಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ವೇ ಹೀ [ಜಿನದೇವ ಹೀ] ಅಸಾಧಾರಣ ನಮಸ್ಕಾರಕೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈಂ ಐಸಾ ಕಹಾ. --------------------------------------------------------------------------

ನಿಃಸೀಮ ಗುಣ ಧರನಾರನೇ, ಜಿತಭವ ನಮುಂ ಜಿನರಾಜನೇ. ೧.

Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ದೇವಧಿದೇವತ್ವಾತ್ತೇಷಾಮೇವಾಸಾಧಾರಣನಮಸ್ಕಾರಾರ್ಹತ್ವಮುಕ್ತಮ್. ತ್ರಿಭುವನಮುರ್ಧ್ವಾಧೋಮಧ್ಯಲೋಕವರ್ತೀ ಸಮಸ್ತ ಏವ ಜೀವಲೋಕಸ್ತಸ್ಮೈ ನಿರ್ವ್ಯೋಬಾಧವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಪಲಮ್ಭೋ–ಪಾಯಾಭಿಧಾಯಿತ್ವಾದ್ಧಿತಂ ಪರಮಾರ್ಥರಸಿಕಜನಮನೋಹಾರಿತ್ವಾನ್ಮಧುರಂ, ನಿರಸ್ತಸಮಸ್ತಶಂಕಾದಿದೋಷಾಸ್ಪದತ್ವಾದ್ವಿ–ಶದಂ ವಾಕ್ಯಂ ದಿವ್ಯೋ ಧ್ವನಿರ್ಯೇಷಾಮಿತ್ಯನೇನ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುಯಾಥಾತ್ಮ್ಯೋಪದೇಶಿತ್ವಾತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಾವತ್ಪ್ರತೀಕ್ಷ್ಯತ್ವಮಾಖ್ಯಾತಮ್. ಅನ್ತಮತೀತಃ ಕ್ಷೇತ್ರಾನವಚ್ಛಿನ್ನಃ ಕಾಲಾನವಚ್ಛಿನ್ನಶ್ಚ ಪರಮಚೈತನ್ಯಶಕ್ತಿವಿಲಾಸಲಕ್ಷಣೋ ಗುಣೋ ಯೇಷಾಮಿತ್ಯನೇನ ತು ಪರಮಾದ್ಭುತಜ್ಞಾನಾತಿಶಯಪ್ರಕಾಶನಾದವಾಪ್ತಜ್ಞಾನಾತಿಶಯಾನಾಮಪಿ ಯೋಗೀನ್ದ್ರಾಣಾಂ ವನ್ಧತ್ವಮುದಿತಮ್. ಜಿತೋ ಭವ ಆಜವಂಜವೋ ಯೈರಿತ್ಯನೇನ ತು ಕುತಕೃತ್ಯತ್ವಪ್ರಕಟನಾತ್ತ ಏವಾನ್ಯೇಷಾಮಕೃತಕೃತ್ಯಾನಾಂ ಶರಣಮಿತ್ಯುಪದಿಷ್ಟಮ್. ಇತಿ ಸರ್ವಪದಾನಾಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್.. ೧.. --------------------------------------------------------------------------------------------- ‘ಜಿನಕೀ ವಾಣೀ ಅರ್ಥಾತ ದಿವ್ಯಧ್ವನಿ ತೀನ ಲೋಕಕೋ –ಊರ್ಧ್ವ–ಅಧೋ–ಮಧ್ಯ ಲೋಕವರ್ತೀ ಸಮಸ್ತ ಜೀವಸಮುಹಕೋ– ನಿರ್ಬಾಧ ವಿಶುದ್ಧ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿಕಾ ಉಪಾಯ ಕಹನೇವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ಹಿತಕರ ಹೈ, ಪರಮಾರ್ಥರಸಿಕ ಜನೋಂಕೇ ಮನಕೋ ಹರನೇವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ಮಧುರ ಹೈ ಔರ ಸಮಸ್ತ ಶಂಕಾದಿ ದೋಷೋಂಕೇ ಸ್ಥಾನ ದೂರ ಕರ ದೇನೇಸೇ ವಿಶದ [ನಿರ್ಮಲ, ಸ್ಪಷ್ಟ] ಹೈ’ ––– ಐಸಾ ಕಹಕರ [ಜಿನದೇವ] ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುಕೇ ಯಥಾರ್ಥ ಸ್ವರೂಪಕೇ ಉಪದೇಶಕ ಹೋನೇಸೇ ವಿಚಾರವಂತ ಬುದ್ಧಿಮಾನ ಪುರುಷೋಂಕೇ ಬಹುಮಾನಕೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿನಕಾ ಉಪದೇಶ ವಿಚಾರವಂತ ಬುದ್ಧಿಮಾನ ಪುರುಷೋಂಕೋ ಬಹುಮಾನಪೂರ್ವಕ ವಿಚಾರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಐಸೇ ಹೈಂ] ಐಸಾ ಕಹಾ. ‘ಅನನ್ತ–ಕ್ಷೇತ್ರಸೇ ಅನ್ತ ರಹಿತ ಔರ ಕಾಲಸೇ ಅನ್ತ ರಹಿತ–––ಪರಮಚೈತನ್ಯಶಕ್ತಿಕೇ ವಿಲಾಸಸ್ವರೂಪ ಗುಣ ಜಿನಕೋ ವರ್ತತಾ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಕರ [ಜಿನೋಂಕೋ] ಪರಮ ಅದಭುತ ಜ್ಞಾನಾತಿಶಯ ಪ್ರಗಟ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನಾತಿಶಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಯೋಗನ್ದ್ರೋಂಸೇ ಭೀ ವಂದ್ಯ ಹೈ ಐಸಾ ಕಹಾ. ‘ಭವ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಸಾರ ಪರ ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ವಿಜಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕೀ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಕರ ಕೃತಕೃತ್ಯಪನಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋ ಜಾನೇಸೇ ವೇ ಹೀ [ಜಿನ ಹೀ] ಅನ್ಯ ಅಕೃತಕೃತ್ಯ ಜೀವೋಂಕೋ ಶರಣಭೂತ ಹೈಂ ಐಸಾ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ.– ಐಸಾ ಸರ್ವ ಪದೋಂಕಾ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಹೈ.

ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಯಹಾಂ ಜಿನಭಗವನ್ತೋಂಕೇ ಚಾರ ವಿಶೇಷಣೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಕರಕೇ ಉನ್ಹೇಂ ಭಾವನಮಸ್ಕಾರ ಕಿಯಾ ಹೈ. [೧] ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಜಿನಭಗವನ್ತ ಸೌ ಇನ್ದ್ರೋಂಸೇ ವಂದ್ಯ ಹೈಂ. ಐಸೇ ಅಸಾಧಾರಣ ನಮಸ್ಕಾರಕೇ ಯೋಗ್ಯ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದೇವೋಂ ತಥಾ ಅಸುರೋಂಮೇಂ ಯುದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಏ [ದೇವಾಧಿದೇವ ಜಿನಭಗವಾನಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ] ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಭೀ ದೇವ ಸೌ ಇನ್ದ್ರೋಂಸೇ ವನ್ದಿತ ನಹೀಂ ಹೈ. [೨] ದೂಸರೇ, ಜಿನಭಗವಾನಕೀ ವಾಣೀ ತೀನಲೋಕಕೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕಾ ಉಪಾಯ ದರ್ಶಾತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ಹಿತಕರ ಹೈ; ವೀತರಾಗ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಸಮಾಧಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಸಹಜ –ಅಪೂರ್ವ ಪರಮಾನನ್ದರೂಪ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸುಖರಸಾಸ್ವಾದಕೇ ರಸಿಕ ಜನೋಂಕೇ ಮನಕೋ ಹರತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಮ ಸಮರಸೀಭಾವಕೇ ರಸಿಕ ಜೀವೋಂಕೋ ಮುದಿತ ಕರತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ] ಮಧುರ ಹೈ;

Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version

೬

ಶುದ್ಧ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಾದಿ ಸಾತ ತತ್ತ್ವ, ನವ ಪದಾರ್ಥ, ಛಹ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಸಂಶಯ–ವಿಮೋಹ– ವಿಭ್ರಮ ರಹಿತ ನಿರೂಪಣ ಕ್ರತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವಾಪರವಿರೋಧಾದಿ ದೋಷ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅಥವಾ ಯುಗಪದ್ ಸರ್ವ ಜೀವೋಂಕೋ ಅಪನೀ–ಅಪನೀ ಭಾಷಾಮೇಂ ಸ್ಪಷ್ಟ ಅರ್ಥಕಾ ಪ್ರತಿಪಾದನ ಕರತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ವಿಶದ–ಸ್ಪಷ್ಟ– ವ್ಯಕ್ತ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜಿನಭಗವಾನಕೀ ವಾಣೀ ಹೀ ಪ್ರಮಾಣಭೂತ ಹೈ; ಏಕಾನ್ತರೂಪ ಅಪೌರುಷೇಯ ವಚನ ಯಾ ವಿಚಿತ್ರ ಕಥಾರೂಪ ಕಲ್ಪಿತ ಪುರಾಣವಚನ ಪ್ರಮಾಣಭೂತ ನಹೀಂ ಹೈ. [೩] ತೀಸರೇ, ಅನನ್ತ ದ್ರವ್ಯ–ಕ್ಷೇತ್ರ–ಕಾಲ–ಭಾವಕಾ ಜಾನನೇವಾಲಾ ಅನನ್ತ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಗುಣ ಜಿನಭಗವನ್ತೋಂಕೋ ವರ್ತತಾ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಬುದ್ಧಿ ಆದಿ ಸಾತ ಋದ್ಧಿಯಾಂ ತಥಾ ಮತಿಜ್ಞಾನಾದಿ ಚತುರ್ವಿಧ ಜ್ಞಾನಸೇ ಸಮ್ಪನ್ನ ಗಣಧರದೇವಾದಿ ಯೋಗನ್ದ್ರೋಂಸೇ ಭೀ ವೇ ವಂದ್ಯ ಹೈಂ. [೪] ಚೌಥೇ, ಪಾಂಚ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಸಂಸಾರಕೋ ಜಿನಭಗವನ್ತೋಂನೇ ಜೀತಾ ಹೈ. ಇಸಪ್ರಕಾರ ಕೃತಕೃತ್ಯಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ವೇ ಹೀ ಅನ್ಯ ಅಕೃತಕೃತ್ಯ ಜೀವೋಂಕೋ ಶರಣಭೂತ ಹೈ, ದೂಸರಾ ಕೋಈ ನಹೀಂ.– ಇಸಪ್ರಕಾರ ಚಾರ ವಿಶೇಷಣೋಂಸೇ ಯುಕ್ತ ಜಿನಭಗವನ್ತೋಂಕೋ ಗ್ರಂಥಕೇ ಆದಿಮೇಂ ಭಾವನಮಸ್ಕಾರ ಕರಕೇ ಮಂಗಲ ಕಿಯಾ.

ಪ್ರಶ್ನಃ– ಜೋ ಶಾಸ್ತ್ರ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಮಂಗಲ ಹೈಂ, ಉಸಕಾ ಮಂಗಲ ಕಿಸಲಿಏ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ?

ಉತ್ತರಃ– ಭಕ್ತಿಕೇ ಹೇತುಸೇ ಮಂಗಲಕಾ ಭೀ ಮಂಗಲ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ಸೂರ್ಯಕೀ ದೀಪಕಸೇ , ಮಹಾಸಾಗರಕೀ ಜಲಸೇ, ವಾಗೀಶ್ವರೀಕೀ [ಸರಸ್ವತೀ] ಕೀ ವಾಣೀಸೇ ಔರ ಮಂಗಲಕೀ ಮಂಗಲಸೇ ಅರ್ಚನಾ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈ .. ೧..

-------------------------------------------------------------------------- ಇಸ ಗಾಥಾಕೀ ಶ್ರೀಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವಕೃತ ಟೀಕಾಮೇಂ, ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ ಮಂಗಲ ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ ನಿಮಿತ್ತ, ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ ಹೇತು [ಫಲ], ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ

ಪುನಶ್ಚ, ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವನೇ ಇಸ ಗಾಥಾಕೇ ಶಬ್ದಾರ್ಥ, ನಯಾರ್ಥ, ಮತಾರ್ಥ, ಆಗಮಾರ್ಥ ಏವಂ ಭಾವಾರ್ಥ ಸಮಝಾಕರ, ‘ಇಸಪ್ರಕಾರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾಲಮೇ ಸರ್ವತ್ರ ಶಬ್ದಾರ್ಥ, ನಯಾರ್ಥ, ಮತಾರ್ಥ, ಆಗಮಾರ್ಥ ಔರ ಭಾವಾರ್ಥ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈಂ’ ––– ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ.

Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಸಮಯೋ ಹ್ಯಾಗಮಃ. ತಸ್ಯ ಪ್ರಣಾಮಪೂರ್ವಕಮಾತ್ಮನಾಭಿಧಾನಮತ್ರ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಮ್. ಯುಜ್ಯತೇ ಹಿ ಸ ಪ್ರಣನ್ತುಮಭಿಧಾತುಂ ಚಾಪ್ತೋಪದಿಷ್ಠತ್ವೇ ಸತಿ ಸಫಲತ್ವಾತ್. ತತ್ರಾಪ್ತೋಪದಿಷ್ಟತ್ವಮಸ್ಯ ಶ್ರಮಣಮುಖೋದ್ಗತಾರ್ಥತ್ತ್ವಾತ್. ಶ್ರಮಣಾ ಹಿ ಮಹಾಶ್ರಮಣಾಃ ಸರ್ವಜ್ಞವೀತರಾಗಾಃ. ಅರ್ಥಃ ಪುನರನೇಕಶಬ್ದಸಂಬನ್ಧೇನಾಭಿಧೀಯಮಾನೋ ವಸ್ತುತಯೈಕೋಽಭಿಧೇಯ. ಸಫಲತ್ವಂ ತು ಚತಸೃಣಾಂ ---------------------------------------------------------------------------------------------

ಮುಖಸೇ ಕಹೇ ಗಯೇ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಕಥನ ಕರನೇವಾಲೇ], [ಚತುರ್ಗತಿನಿವಾರಣಂ] ಚಾರ ಗತಿಕಾ ನಿವಾರಣ ಕರನೇವಾಲೇ ಔರ [ಸನಿರ್ವಾಣಮ್] ನಿರ್ವಾಣ ಸಹಿತ [–ನಿರ್ವಾಣಕೇ ಕಾರಣಭೂತ] – [ಇಮಂ ಸಮಯಂ] ಐಸೇ ಇಸ ಸಮಯಕೋ [ಶಿರಸಾ ಪ್ರಣಮ್ಯ] ಶಿರಸಾ ನಮನ ಕರಕೇ [ಏಷವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ] ಮೈಂ ಉಸಕಾ ಕಥನ ಕರತಾ ಹೂಂ; [ಶ್ರೃಣುತ] ವಹ ಶ್ರವಣ ಕರೋ.

[ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವನೇ] ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಕೀ ಹೈ. ವಹ [ಸಮಯ] ಪ್ರಣಾಮ ಕರನೇ ಏವಂ ಕಥನ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಆಪ್ತ ದ್ವಾರಾ ಉಪದಿಷ್ಟ ಹೋನೇಸೇ ಸಫಲ ಹೈ. ವಹಾಂ, ಉಸಕಾ ಆಪ್ತ ದ್ವಾರಾ ಉಪದಿಷ್ಟಪನಾ ಇಸಲಿಏ ಹೈ ಕಿ ಜಿಸಸೇ ವಹ ‘ಶ್ರಮಣಕೇ ಮುಖಸೇ ನಿಕಲಾ ಹುಆ ಅರ್ಥಮಯ’ ಹೈ. ‘ಶ್ರಮಣ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಹಾಶ್ರಮಣ– ಸರ್ವಜ್ಞವೀತರಾಗದೇವ; ಔರ ‘ಅರ್ಥ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಅನೇಕ ಶಬ್ದೋಂಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ ಕಹಾ ಜಾನೇವಾಲಾ, ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಏಕ ಐಸಾ ಪದಾರ್ಥ. ಪುನಶ್ಚ ಉಸಕೀ [–ಸಮಯಕೀ] ಸಫಲತಾ ಇಸಲಿಏ ಹೈ ಕಿ ಜಿಸಸೇ ವಹ ಸಮಯ

--------------------------------------------------------------------------

Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version

೮

ನಾರಕತಿರ್ಯಗ್ಮನುಷ್ಯದೇವತ್ವಲಕ್ಷಣಾನಾಂ ಗತೀನಾಂ ನಿವಾರಣತ್ವಾತ್ ಪಾರತಂಕ್ರ್ಯನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ನಿರ್ವಾಣಸ್ಯ ಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಪಲಮ್ಭರೂಪಸ್ಯ ಪರಮ್ಪರಯಾ ಕಾರಣತ್ವಾತ್ ಸ್ವಾತಂಕ್ರ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಚ ಫಲಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಾದಿತಿ.. ೨..

---------------------------------------------------------------------------------------------

[೧] ‘ನಾರಕತ್ವ’ ತಿರ್ಯಚತ್ವ, ಮನುಷ್ಯತ್ವ ತಥಾ ದೇವತ್ವಸ್ವರೂಪ ಚಾರ ಗತಿಯೋಂಕಾ ನಿವಾರಣ’ ಕರನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಔರ [೨] ಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿರೂಪ ‘ನಿರ್ವಾಣಕಾ ಪರಮ್ಪರಾಸೇ ಕಾರಣ’ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [೧] ಪರತಂತ್ರತಾನಿವೃತಿ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ [೨] ಸ್ವತಂತ್ರತಾಪ್ರಾಪ್ತಿ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ –– ಐಸೇ ೧ಫಲ ಸಹಿತ ಹೈ.

ಭಾವಾರ್ಥಃ– ವೀತರಾಗಸರ್ವಜ್ಞ ಮಹಾಶ್ರಮಣಕೇ ಮುಖಸೇ ನೀಕಲೇ ಹುಏ ಶಬ್ದಸಮಯಕೋ ಕೋಈ ಆಸನ್ನಭವ್ಯ ಪುರುಷ ಸುನಕರ, ಉಸ ಶಬ್ದಸಮಯಕೇ ವಾಚ್ಯಭೂತ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸ್ವರೂಪ ಅರ್ಥ ಸಮಯಕೋ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸಮೇಂ ಆಜಾನೇ ವಾಲೇ ಶುದ್ಧಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಸ್ವರೂಪ ಅರ್ಥಮೇಂ [ಪದಾರ್ಥಮೇಂ] ವೀತರಾಗ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಸಮಾಧಿ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಥಿತ ರಹಕರ ಚಾರ ಗತಿಕಾ ನಿವಾರಣ ಕರಕೇ, ನಿರ್ವಾಣ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ, ಸ್ವಾತ್ಮೋತ್ಪನ್ನ, ಅನಾಕುಲತಾಲಕ್ಷಣ, ಅನನ್ತ ಸುಖಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸ ಕಾರಣಸೇ ದ್ರವ್ಯಾಗಮರೂಪ ಶಬ್ದಸಮಯ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರನೇ ತಥಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ..೨..

-------------------------------------------------------------------------- ಮೂಲ ಗಾಥಾಮೇಂ ‘ಸಮವಾಓ’ ಶಬ್ದ ಹೈೇ; ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷಾಮೇಂ ಉಸಕಾ ಅರ್ಥ ‘ಸಮವಾದಃ’ ಭೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ‘ ಸಮವಾಯಃ’ ಭೀ

೧. ಚಾರ ಗತಿಕಾ ನಿವಾರಣ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರತನ್ತ್ರತಾಕೀ ನಿವೃತಿ] ಔರ ನಿರ್ವಾಣಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವತನ್ತ್ರತಾಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ]

Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ತತ್ರ ಚ ಪಞ್ಚಾನಾಮಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ಸಮೋ ಮಧ್ಯಸ್ಥೋ ರಾಗದ್ವೇಷಾಭ್ಯಾಮನುಪಹತೋ ವರ್ಣಪದವಾಕ್ಯ–ಸನ್ನಿವೇಶವಿಶಿಷ್ಟಃ ಪಾಠೋ ವಾದಃ ಶಬ್ದಸಮಯಃ ಶಬ್ದಾಗಮ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತೇಷಾಮೇವ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನೋದಯೋಚ್ಛೇದೇ ಸತಿ ಸಮ್ಯಗ್ವಾಯಃ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಜ್ಞಾನಸಮಯೋ ಜ್ಞಾನಗಮ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತೇಷಾಮೇವಾಭಿಧಾನಪ್ರತ್ಯಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಾಂ ವಸ್ತುರೂಪೇಣ ಸಮವಾಯಃ ಸಂಧಾತೋಽರ್ಥಸಮಯಃ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸಾರ್ಥ ಇತಿ ಯಾವತ್. ತದತ್ರ ಜ್ಞಾನಸಮಯಪ್ರಸಿದ್ಧಯರ್ಥ ಶಬ್ದಸಮಯಸಮ್ಬನ್ಧೇನಾರ್ಥಸಮಯ ೋಽಭಿಧಾತುಮಭಿಪ್ರೇತಃ. ಅಥ ತಸ್ಯೈವಾರ್ಥಸಮಯಸ್ಯ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಂ ಲೋಕಾಲೋಕ–ವಿಕಲ್ಪಾತ್.

--------------------------------------------------------------------------------------------- ಉನಕಾ ಸಮವಾಯ [–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಬೋಧ ಅಥವಾ ಸಮೂಹ] [ಸಮಯಃ] ವಹ ಸಮಯ ಹೈ [ಇತಿ] ಐಸಾ [ಜಿನೋತ್ತಮೈಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್] ಜಿನವರೋಂನೇ ಕಹಾ ಹೈ. [ಸಃ ಚ ಏವ ಲೋಕಃ ಭವತಿ] ವಹೀ ಲೋಕ ಹೈ. [–ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಸಮೂಹ ಜಿತನಾ ಹೀ ಲೋಕ ಹೈ.]; [ತತಃ] ಉಸಸೇ ಆಗೇ [ಅಮಿತಃ ಅಲೋಕಃ] ಅಮಾಪ ಅಲೋಕ [ಖಮ್] ಆಕಾಶಸ್ವರೂಪ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಶಬ್ದರೂಪಸೇ, ಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಔರ ಅರ್ಥರೂಪಸೇ [–ಶಬ್ದಸಮಯ, ಜ್ಞಾನಸಮಯ ಔರ ಅರ್ಥಸಮಯ]– ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ‘ಸಮಯ’ ಶಬ್ದಕಾ ಅರ್ಥ ಕಹಾ ಹೈ ತಥಾ ಲೋಕ–ಅಲೋಕರೂಪ ವಿಭಾಗ ಕಹಾ ಹೈ.

ವಹಾಂ, [೧] ‘ಸಮ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಧ್ಯಸ್ಥ ಯಾನೀ ಜೋ ರಾಗದ್ವೇಷಸೇ ವಿಕೃತ ನಹೀಂ ಹುಆ; ‘ವಾದ’ ಅರ್ಥಾತ್ ವರ್ಣ [ಅಕ್ಷರ], ಪದ [ಶಬ್ದ] ಔರ ವಾಕ್ಯಕೇ ಸಮೂಹವಾಲಾ ಪಾಠ. ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ‘ಸಮವಾದ’ ಅರ್ಥಾತ ಮಧ್ಯಸ್ಥ [–ರಾಗದ್ವೇಷಸೇ ವಿಕೃತ ನಹೀಂ ಹುಆ] ಪಾಠ [–ಮೌಖಿಕ ಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾರೂಢ ನಿರೂಪಣ] ವಹ ಶಬ್ದಸಮಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಶಬ್ದಾಗಮ ವಹ ಶಬ್ದಸಮಯ ಹೈ. [೨] ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಕೇ ಉದಯಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಪರ, ಉಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಹೀ ಸಮ್ಯಕ್ ಅವಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನ ವಹ ಜ್ಞಾನಸಮಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನಾಗಮ ವಹ ಜ್ಞಾನಸಮಯ ಹೈ. [೩] ಕಥನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹುಏ ಉಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಹೀ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಸಮವಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮೂಹ ವಹ ಅರ್ಥಸಮಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸಮೂಹ ವಹ ಅರ್ಥಸಮಯ ಹೈ. ಉಸಮೇಂ ಯಹಾಂ ಜ್ಞಾನ ಸಮಯಕೀ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಕೇ ಹೇತು ಶಬ್ದಸಮಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಸೇ ಅರ್ಥಸಮಯಕಾ ಕಥನ [ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವ] ಕರನಾ ಚಾಹತೇ ಹೈಂ. -------------------------------------------------------------------------- ಸಮವಾಯ =[೧] ಸಮ್+ಅವಾಯ; ಸಮ್ಯಕ್ ಅವಾಯ; ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನ. [೨] ಸಮೂಹ. [ಇಸ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ ಯಹಾಂ

Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version

೧೦

ಸ ಏವ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಮವಾಯೋ ಯಾವಾಂಸ್ತಾವಾಂಲ್ಲೋಕಸ್ತತಃ ಪರಮಮಿತೋಽನನ್ತೋ ಹ್ಯಲೋಕಃ, ಸ ತು ನಾಭಾವಮಾತ್ರಂ ಕಿನ್ತು ತತ್ಸಮವಾಯಾತಿರಿಕ್ತಪರಿಮಾಣಮನನ್ತಕ್ಷೇತ್ರಂ ಖಮಾಕಾಶಮಿತಿ.. ೩..

--------------------------------------------------------------------------------------------- ಅಬ, ಉಸೀ ಅರ್ಥಸಮಯಕಾ, ೧ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕೇ ಭೇದಕೇ ಕಾರಣ ದ್ವಿವಿಧಪನಾ ಹೈ. ವಹೀ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಮೂಹ ಜಿತನಾ ಹೈ, ಉತನಾ ಲೋಕ ಹೈ. ಉಸಸೇ ಆಗೇ ಅಮಾಪ ಅರ್ಥಾತ ಅನನ್ತ ಅಲೋಕ ಹೈ. ವಹ ಅಲೋಕ ಅಭಾವಮಾತ್ರ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಮೂಹ ಜಿತನಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಛೋಡ ಕರ ಶೇಷ ಅನನ್ತ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಲಾ ಆಕಾಶ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ ಅಲೋಕ ಶೂನ್ಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿನ್ಂತು ಶುದ್ಧ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯರೂಪ ಹೈ.. ೩..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಾಃ] ಜೀವ, [ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ] ಪುದ್ಗಲಕಾಯ, [ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ] ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ [ತಥಾ ಏವ] ತಥಾ [ಆಕಾಶಮ್] ಆಕಾಶ [ಅಸ್ತಿತ್ವೇ ನಿಯತಾಃ] ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ, [ಅನನ್ಯಮಯಾಃ] [ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ] ಅನನ್ಯಮಯ [ಚ] ಔರ [ಅಣುಮಹಾನ್ತಃ] ಅಣುಮಹಾನ [ಪ್ರದೇಶಸೇ ಬಡೇ಼] ಹೈಂ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ‘ಲೋಕ್ಯನ್ತೇ ದ್ರಶ್ಯನ್ತೇ ಜೀವಾದಿಪದಾರ್ಥಾ ಯತ್ರ ಸ ಲೋಕಃ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಹಾಂ ಜೀವಾದಿಪದಾರ್ಥ ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ, ವಹ ಲೋಕ ಹೈ. ಅಣುಮಹಾನ=[೧] ಪ್ರದೇಶಮೇಂ ಬಡೇ಼ ಅರ್ಥಾತ್ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶೀ; [೨] ಏಕಪ್ರದೇಶೀ [ವ್ಯಕ್ತಿ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ತಥಾ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶೀ

Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾನಾಂ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಕಾಯತ್ವಂ ಚೋಕ್ತಮ್. ತತ್ರ ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಆಕಾಶಮಿತಿ ತೇಷಾಂ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ ಅನ್ವರ್ಥಾಃ ಪ್ರತ್ಯೇಯಾಃ. ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾಸ್ತಿತ್ವಞ್ಚ ತೇಷಾಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಮಯ್ಯಾಂ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಸತ್ತಾಯಾಂ ನಿಯತತ್ವಾದ್ವಯ ವಸ್ಥಿತತ್ವಾದವಸೇಯಮ್. ಅಸ್ತಿತ್ವೇ ನಿಯತಾನಾಮಪಿ ನ ತೇಷಾಮನ್ಯಮಯತ್ವಮ್, ಯತಸ್ತೇ ಸರ್ವದೈವಾನನ್ಯ–ಮಯಾ ಆತ್ಮನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ. ಅನನ್ಯಮಯತ್ವೇಽಪಿ ತೇಷಾಮಸ್ತಿತ್ವನಿಯತತ್ವಂ ನಯಪ್ರಯೋಗಾತ್. ದ್ವೌ ಹಿ ನಯೌ ಭಗವತಾ ಪ್ರಣೀತೌ– ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಃ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕಶ್ಚ. ತತ್ರ ನ ಖಲ್ವೇಕನಯಾಯತ್ತಾದೇಶನಾ ಕಿನ್ತು ತದುಭಯಾಯತಾ. ತತಃ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾದೇಶಾದಸ್ತಿತ್ವೇ ಸ್ವತಃ ಕಥಂಚಿದ್ಭಿನ್ನಽಪಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾಃ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಾದೇಶಾತ್ಸ್ವಯಮೇವ ಸನ್ತಃ ಸತೋಽನನ್ಯಮಯಾ ಭವನ್ತೀತಿ. ಕಾಯತ್ವಮಪಿ ತೇಷಾಮಣುಮಹತ್ತ್ವಾತ್. ಅಣವೋಽತ್ರ ಪ್ರದೇಶಾ ಮೂರ್ತೋಽಮೂರ್ತಾಶ್ಚ ನಿರ್ವಿಭಾಗಾಂಶಾಸ್ತೈಃ ಮಹಾನ್ತೋಽಣುಮಹಾನ್ತಃ ಪ್ರದೇಶಪ್ರಚಯಾತ್ಮಕಾ ಇತಿ ಸಿದ್ಧಂ ತೇಷಾಂ ಕಾಯತ್ವಮ್. ಅಣುಭ್ಯಾಂ. ಮಹಾನ್ತ ಇತಿಃ ವ್ಯತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ---------------------------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೀ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾ, ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಶೇಷ–ಅಸ್ತಿತ್ವ ತಥಾ ಕಾಯತ್ವ ಕಹಾ ಹೈ.

ವಹಾಂ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ–ಯಹ ಉನಕೀ ವಿಶೇಷಸಂಜ್ಞಾಏಂ ಅನ್ವರ್ಥ ಜಾನನಾ.

ಉನಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷ–ಅಸ್ತಿತ್ವ ಭೀ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ವೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಬರ್ತನಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ ಘೀ ಬರ್ತನಸೇ ಅನ್ಯಮಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ] ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನ್ಯಮಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಸದೈವ ಅಪನೇಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇಸೇ ಸತ್] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ] ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈ [ಜಿಸಪ್ರಕಾರ ಅಗ್ನಿ ಉಷ್ಣತಾಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ]. ‘ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ’ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಉನಕಾ ‘ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ನಿಯತಪನಾ’ ನಯಪ್ರಯೋಗಸೇ ಹೈ. ಭಗವಾನನೇ ದೋ ನಯ ಕಹೇ ಹೈ – ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ. ವಹಾಂ ಕಥನ ಏಕ ನಯಕೇ ಆಧೀನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಕಿನ್ತು ಉನ ದೋನೋಂ ನಯೋಂಕೇ ಆಧೀನ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಜೋ ಅಪನೇಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಭಿನ್ನ ಭೀ ಹೈ ಐಸೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ [ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ಥಿತ] ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಸತ್ [–ವಿದ್ಯಮಾನ] ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯಮಯ ಹೈಂ. --------------------------------------------------------------------------- ಅನ್ವರ್ಥ=ಅರ್ಥಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರತೀ ಹುಈ; ಅರ್ಥಾನುಸಾರ. [ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಕೇ ನಾಮ ಉನಕೇ ಅರ್ಥಾನುಸಾರ ಹೈಂ.]