Page 132 of 264
PDF/HTML Page 161 of 293
single page version

೧೩೨

ಸಕಲಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪೋಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್.

ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾಃ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಶಬ್ದಾಶ್ಚ, ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಸ್ಪರ್ಶನರಸನಘ್ರಾಣಚಕ್ಷುಃ–ಶ್ರೋತ್ರಾಣಿ, ಕಾಯಾಃ ಔದಾರಿಕವೈಕ್ರಿಯಕಾಹಾರಕತೈಜಸಕಾರ್ಮಣಾನಿ, ದ್ರವ್ಯಮನಃ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಾಣಿ, ನೋಕರ್ಮಾಣಿ, ವಿಚಿತ್ರ– ಪರ್ಯಾಯೋತ್ಪತ್ತಿಹೇತವೋಽನಂತಾ ಅನಂತಾಣುವರ್ಗಣಾಃ, ಅನಂತಾ ಅಸಂಖ್ಯೇಯಾಣುವರ್ಗಣಾಃ, ಅನಂತಾ ಸಂಖ್ಯೇಯಾಣುವರ್ಗಣಾಃ ದ್ವಯ ಣುಕಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಂತಾಃ, ಪರಮಾಣವಶ್ಚ, ಯದನ್ಯದಪಿ ಮೂರ್ತಂ ತತ್ಸರ್ವಂ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪತ್ವೇನೋಪಸಂಹರ್ತವ್ಯ–ಮಿತಿ..೮೨..

-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಸರ್ವ ಪುದ್ಗಲಭೇದೋಂಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ.

ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ, ವರ್ಣ ಔರ ಶಬ್ದರೂಪ [ಪಾಂಚ] ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯ, ಸ್ಪರ್ಶನ, ರಸನ, ಧ್ರಾಣ, ಚಕ್ಷು ಔರ ಶ್ರೋತ್ರರೂಪ [ಪಾಂಚ] ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಾಂ, ಔದಾರಿಕ, ವೈಕ್ರಿಯಿಕ, ಆಹಾರಕ, ತೈಜಸ ಔರ ಕಾರ್ಮಣರೂಪ [ಪಾಂಚ] ಕಾಯಾ, ದ್ರವ್ಯಮನ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ, ನೋಕರ್ಮ, ವಿಚಿತ್ರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಂಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಕೇ ಹೇತುಭೂತ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣಭೂತ] ಅನನ್ತ ಅನನ್ತಾಣುಕ ವರ್ಗಣಾಏಂ, ಅನನ್ತ ಅಸಂಖ್ಯಾತಾಣುಕ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಔರ ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕನ್ಧ ತಕಕೀ ಅನನ್ತ ಸಂಖ್ಯಾತಾಣುಕ ವರ್ಗಣಾಏಂ ತಥಾ ಪರಮಾಣು, ತಥಾ ಅನ್ಯ ಭೀ ಜೋ ಕುಛ ಮೂರ್ತ ಹೋ ವಹ ಸಬ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಭೇದ ರೂಪಸೇ ಸಮೇಟನಾ.

ಭಾವಾರ್ಥಃ– ವೀತರಾಗ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಸುಖಕೇ ಸ್ವಾದಸೇ ರಹಿತ ಜೀವೋಂಕೋ ಉಪಭೋಗ್ಯ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯ, ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಸೇ ವಿಪರೀತ ಪಾಂಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ, ಅಶರೀರ ಆತ್ಮಪದಾರ್ಥಸೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತ ಪಾಂಚ ಶರೀರ, ಮನೋಗತ– ವಿಕಲ್ಪಜಾಲರಹಿತ ಶುದ್ಧಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಸೇ ವಿಪರೀತ ಮನ, ಕರ್ಮರಹಿತ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಸೇ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಆಠ ಕರ್ಮ ಔರ ಅಮೂರ್ತ ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವಸೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತ ಅನ್ಯ ಭೀ ಜೋ ಕುಛ ಮೂರ್ತ ಹೋ ವಹ ಸಬ ಪುದ್ಗಲ ಜಾನೋ.. ೮೨..

-------------------------------------------------------------------------- ಲೋಕಮೇಂ ಅನನ್ತ ಪರಮಾಣುಓಂಕೀ ಬನೀ ಹುಈ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಅನನ್ತ ಹೈಂ, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪರಮಾಣುಓಂಕೀ ಬನೀ ಹುಈ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಭೀ ಅನನ್ತ

Page 133 of 264
PDF/HTML Page 162 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅಥ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.

ಧರ್ಮಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ಧರ್ಮೋ ಹಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಾನಾಮತ್ಯಂತಾಭಾವಾದಮೂರ್ತಸ್ವಭಾವಃ. ತ್ತ ಏವ ಚಾಶಬ್ದಃ. ಸ್ಕಲ– ಲೋಕಾಕಾಶಾಭಿವ್ಯಾಪ್ಯಾವಸ್ಥಿತತ್ವಾಲ್ಲೋಕಾವಗಾಢಃ. ಅಯುತಸಿದ್ಧಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ ಸ್ಪಷ್ಟಃ. ಸ್ವಭಾವಾದೇವ ಸರ್ವತೋ ವಿಸ್ತೃತತ್ವಾತ್ಪೃಥುಲಃ. ನಿಶ್ಚಯನಯೇನೈಕಪ್ರದೇಶೋಽಪಿ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನಾಸಂಖ್ಯಾತಪ್ರದೇಶ ಇತಿ.. ೮೩.. -----------------------------------------------------------------------------

ಅಬ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ ಅಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಃ] ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ [ಅಸ್ಪರ್ಶಃ] ಅಸ್ಪರ್ಶ, [ಅರಸಃ] ಅರಸ, [ಅವರ್ಣಗಂಧಃ] ಅಗನ್ಧ, ಅವರ್ಣ ಔರ [ಅಶಬ್ದಃ] ಅಶಬ್ದ ಹೈ; [ಲೋಕಾವಗಾಢಃ] ಲೋಕವ್ಯಾಪಕ ಹೈಃ [ಸ್ಪೃಷ್ಟಃ] ಅಖಣ್ಡ, [ಪೃಥುಲಃ] ವಿಶಾಲ ಔರ [ಅಸಂಖ್ಯಾತಪ್ರದೇಶಃ] ಅಸಂಖ್ಯಾತಪ್ರದೇಶೀ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧರ್ಮಕೇ [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ] ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣಕಾ ಅತ್ಯನ್ತ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಧರ್ಮ [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಮೂರ್ತಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೈ; ಔರ ಇಸೀಲಿಯೇ ಅಶಬ್ದ ಹೈ; ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಾಕಾಶಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ರಹನೇಸೇ ಲೋಕವ್ಯಾಪಕ ಹೈ; ೧ಅಯುತಸಿದ್ಧ ಪ್ರದೇಶವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಅಖಣ್ಡ ಹೈ; ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ಸರ್ವತಃ ವಿಸ್ತೃತ ಹೋನೇಸೇ ವಿಶಾಲ ಹೈ; ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ‘ಏಕಪ್ರದೇಶೀ’ ಹೋನ ಪರ ಭೀ ವ್ಯವಹಾರನಯಸೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತಪ್ರದೇಶೀ ಹೈ.. ೮೩.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಯುತಸಿದ್ಧ=ಜುಡೇ ಹುಏ; ಸಂಯೋಗಸಿದ್ಧ. [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಮೇಂ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶೋಂಕಾ ಸಂಯೋಗ ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಮೇಂ ಬೀಚಮೇಂ ವ್ಯವಧಾನ–ಅನ್ತರ–ಅವಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ ; ಇಸಲಿಯೇ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ಅಖಣ್ಡ ಹೈ.] ೨. ಏಕಪ್ರದೇಶೀ=ಅವಿಭಾಜ್ಯ–ಏಕಕ್ಷೇತ್ರವಾಲಾ. [ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ–ಏಕಪದಾರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ಅವಿಭಾಜ್ಯ–

Page 134 of 264
PDF/HTML Page 163 of 293
single page version

೧೩೪

ಧರ್ಮಸ್ಯೈವಾವಶಿಷ್ಟಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ಅಪಿ ಚ ಧರ್ಮಃ ಅಗುರುಲಘುಭಿರ್ಗುಣೈರಗುರುಲಘುತ್ವಾಭಿಧಾನಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಪ್ರತಿಷ್ಠತ್ವನಿಬಂಧನಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವ– ಸ್ಯಾವಿಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೈಃ ಪ್ರತಿಸಮಯಸಂಭವತ್ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತವೃದ್ಧಿಹಾನಿಭಿರನಂತೈಃ ಸದಾ ಪರಿಣತತ್ವಾದುತ್ಪಾದ– ವ್ಯಯವತ್ತ್ವೇಽಪಿ ಸ್ವರೂಪಾದಪ್ರಚ್ಯವನಾನ್ನಿತ್ಯಃ. ಗತಿಕ್ರಿಯಾಪರಿಣತಾನಾಮುದಾ– -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಅನಂತಃ ತೈಃ ಅಗುರುಕಲಘುಕೈಃ] ವಹ [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಅನನ್ತ ಐಸೇ ಜೋ ಅಗುರುಲಘು [ಗುಣ, ಅಂಶ] ಉನ–ರೂಪ [ಸದಾ ಪರಿಣತಃ] ಸದೈವ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, [ನಿತ್ಯಃ] ನಿತ್ಯ ಹೈ, [ಗತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಾನಾಂ] ಗತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಕೋ [ಕಾರಣಭೂತಃ] ಕಾರಣಭೂತ [ನಿಮಿತ್ತರೂಪ] ಹೈ ಔರ [ಸ್ವಯಮ್ ಅಕಾರ್ಯಃ] ಸ್ವಯಂ ಅಕಾರ್ಯ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧರ್ಮಕೇ ಹೀ ಶೇಷ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಪುನಶ್ಚ, ಧರ್ಮ [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಅಗುರುಲಘು ೧ಗುಣೋಂರೂಪಸೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಗುರುಲಘುತ್ವ ನಾಮಕಾ ಜೋ ಸ್ವರೂಪಪ್ರತಿಷ್ಠತ್ವಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಸ್ವಭಾವ ಉಸಕೇ ಅವಿಭಾಗ ಪರಿಚ್ಛೇದೋಂರೂಪಸೇ – ಜೋ ಕಿ ಪ್ರತಿಸಮಯ ಹೋನೇವಾಲೀ ೨ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತ ವೃದ್ಧಿಹಾನಿವಾಲೇ ಅನನ್ತ ಹೈಂ ಉನಕೇ ರೂಪಸೇ – ಸದಾ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯವಾಲಾ ಹೈ, -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಗುಣ=ಅಂಶ; ಅವಿಭಾಗ ಪರಿಚ್ಛೇದ [ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಮೇಂ ಅಗುರುಲಘುತ್ವ ನಾಮಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ. ವಹ ಸ್ವಭಾವ

೨. ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತ ವೃದ್ಧಿಹಾನಿ=ಛಹ ಸ್ಥಾನಮೇಂ ಸಮಾವೇಶ ಪಾನೇವಾಲೀ ವೃದ್ಧಿಹಾನಿ; ಷಟ್ಗುಣ ವೃದ್ಧಿಹಾನಿ. [ಅಗುರುಲಘುತ್ವಸ್ವಭಾವಕೇ

Page 135 of 264
PDF/HTML Page 164 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಸೀನಾವಿನಾಭೂತಸಹಾಯಮಾತ್ರತ್ವಾತ್ಕಾರಣಭೂತಃ. ಸ್ವಾಸ್ತಿತ್ವಮಾತ್ರನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾತ್ ಸ್ವಯಮಕಾರ್ಯ ಇತಿ.. ೮೪..

----------------------------------------------------------------------------- ತಥಾಪಿ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಚ್ಯುತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಇಸಲಿಯೇ ನಿತ್ಯ ಹೈ; ಗತಿಕ್ರಿಯಾಪರಿಣತಕೋ [ಗತಿಕ್ರಿಯಾರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಮೇಂ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ] ೧ಉದಾಸೀನ ೨ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯಮಾತ್ರ ಹೋನೇಸೇ [ಗತಿಕ್ರಿಯಾಪರಿಣತಕೋ] ಕಾರಣಭೂತ ಹೈ; ಅಪನೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮಾತ್ರಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಯಂ ಅಕಾರ್ಯ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವಯಂಸಿದ್ಧ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಕಿಸೀ ಅನ್ಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹುಆ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಕಿಸೀ ಅನ್ಯ ಕಾರಣಕೇ ಕಾರ್ಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ].. ೮೪..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಥಾ] ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ[ಲೋಕೇ] ಜಗತಮೇಂ [ಉದಕಂ] ಪಾನೀ [ಮತ್ಸ್ಯಾನಾಂ] ಮಛಲಿಯೋಂಕೋ [ಗಮನಾನುಗ್ರಹಕರಂ ಭವತಿ] ಗಮನಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ, [ತಥಾ] ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ [ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ] ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ [ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ] ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಗಮನಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ [–ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೋತಾ ಹೈ] ಐಸಾ [ವಿಜಾನೀಹಿ] ಜಾನೋ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಿದ್ಧಭಗವಾನ, ಉದಾಸೀನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ, ಸಿದ್ಧಗುಣೋಂಕೇ ಅನುರಾಗರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮತ ಭವ್ಯ ಜೀವೋಂಕೋ

೨. ಯದಿ ಕೋಈ ಏಕ, ಕಿಸೀ ದೂಸರೇಕೇ ಬಿನಾ ನ ಹೋ, ತೋ ಪಹಲೇಕೋ ದೂಸರೇಕಾ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ಯಹಾಂ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಕೋ

Page 136 of 264
PDF/HTML Page 165 of 293
single page version

೧೩೬

ಧರ್ಮಸ್ಯ ಗತಿಹೇತುತ್ವೇ ದ್ರಷ್ಟಾಂತೋಽಯಮ್.

ಯ್ಥೋದಕಂ ಸ್ವಯಮಗಚ್ಛದಗಮಯಚ್ಚ ಸ್ವಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಾಂ ಮತ್ಸ್ಯಾನಾಮುದಾಸೀನಾವಿನಾಭೂತಸಹಾಯ– ಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಗಮನಮನುಗೃಹ್ಣಾತಿ, ತಥಾ ಧರ್ಮೋಽಪಿ ಸ್ವಯಮಗಚ್ಛನ್ ಅಗಮಯಂಶ್ಚ ಸ್ವಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮುದಾಸೀನಾವಿನಾಭೂತಸಹಾಯಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಗಮನಮುನಗೃಹ್ಣಾತಿ ಇತಿ..೮೫..

-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧರ್ಮಕೇ ಗತಿಹೇತುತ್ವಕಾ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತ ಹೈ.

ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪಾನೀ ಸ್ವಯಂ ಗಮನ ನ ಕರತಾ ಹುಆ ಔರ [ಪರಕೋ] ಗಮನ ನ ಕರಾತಾ ಹುಆ, ಸ್ವಯಮೇವ ಗಮನ ಕರತೀ ಹುಈ ಮಛಲಿಯೋಂಕೋ ಉದಾಸೀನ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯರೂಪ ಕಾರಣಮಾತ್ರರೂಪಸೇ ಗಮನಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮ [ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಭೀ ಸ್ವಯಂ ಗಮನ ನ ಕರತಾ ಹುಆ ಐರ [ಪರಕೋ] ಗಮನ ನ ಕರಾತಾ ಹುಆ, ಸ್ವಯಮೇವ ಗಮನ ಕರತೇ ಹುಏ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಉದಾಸೀನ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯರೂಪ ಕಾರಣಮಾತ್ರರೂಪಸೇ ಗಮನಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ.. ೮೫..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಥಾ] ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ [ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ] ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೈ [ತಥಾ] ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ [ಅಧರ್ಮಾಖ್ಯಮ್ ದ್ರವ್ಯಮ್] ಅಧರ್ಮ ನಾಮಕಾ ದ್ರವ್ಯ ಭೀ [ಜಾನೀಹಿ] ಜಾನೋ; [ತತ್ ತು] ಪರನ್ತು ವಹ [ಗತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಕೋ ಕಾರಣಭೂತ ಹೋನೇಕೇ ಬದಲೇ] [ಸ್ಥಿತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಾನಾಮ್] ಸ್ಥಿತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಕೋ [ಪೃಥಿವೀ ಇವ] ಪೃಥ್ವೀಕೀ ಭಾಂತಿ [ಕಾರಣಭೂತಮ್] ಕಾರಣಭೂತ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಥಿತಿಕ್ರಿಯಾಪರಿಣತ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈ].

-------------------------------------------------------------------------- ಗಮನಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಗಮನಮೇಂ ಉದಾಸೀನ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯರೂಪ [ನಿಮಿತ್ತರೂಪ] ಕಾರಣಮಾತ್ರ ಹೋನಾ.

Page 137 of 264
PDF/HTML Page 166 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅಧರ್ಮಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್. ಯಥಾ ಧರ್ಮಃ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಿತಸ್ತಥಾಧರ್ಮೋಪಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪನೀಯಃ. ಅಯಂ ತು ವಿಶೇಷಃ. ಸ ಗತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಾ– ನಾಮುದಕವತ್ಕಾರಣಭೂತ; ಏಷಃ ಪುನಃ ಸ್ಥಿತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಾನಾಂ ಪೃಥಿವೀವತ್ಕಾರಣಭೂತಃ. ಯಥಾ ಪೃಥಿವೀ ಸ್ವಯಂ ಪೂರ್ವಮೇವ ತಿಷ್ಠಂತೀ ಪರಮಸ್ಥಾಪಯಂತೀ ಚ ಸ್ವಯೇವ ತಿಷ್ಠತಾಮಶ್ವಾದೀನಾ ಮುದಾಸೀನಾ–ವಿನಾಭೂತಸಹಾಯಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಸ್ಥಿತಿಮನುಗೃಹ್ಣಾತಿ ತಥಾಽಧರ್ಮಾಽಪಿ ಸ್ವಯಂ ಪೂರ್ವಮೇವ ತಿಷ್ಠನ್ ಪರಮಸ್ಥಾಪಯಂಶ್ಚ ಸ್ವಯಮೇವ ತಿಷ್ಠತಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮುದಾಸೀನಾವಿನಾಭೂತಸಹಾಯಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಸ್ಥಿತಿಮನುಗೃಹ್ಣಾತೀತಿ..೮೬..

-----------------------------------------------------------------------------

ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮಕಾ ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಧರ್ಮಕಾ ಭೀ ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ. ಪರನ್ತು ಯಹ [ನಿಮ್ನೋಕ್ತಾನುಸಾರ] ಅನ್ತರ ಹೈಃ ವಹ [–ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಗತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಕೋ ಪಾನೀಕೀ ಭಾಂತಿ ಕಾರಣಭೂತ ಹೈ ಔರ ಯಹ [ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಸ್ಥಿತಿಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಕೋ ಪೃಥ್ವೀಕೀ ಭಾಂತಿ ಕಾರಣಭೂತ ಹೈ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪೃಥ್ವೀ ಸ್ವಯಂ ಪಹಲೇಸೇ ಹೀ ಸ್ಥಿತಿರೂಪ [–ಸ್ಥಿರ] ವರ್ತತೀ ಹುಈ ತಥಾ ಪರಕೋ ಸ್ಥಿತಿ [–ಸ್ಥಿರತಾ] ನಹೀಂ ಕರಾತೀ ಹುಈ, ಸ್ವಯಮೇವ ಸ್ಥಿತಿರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಅಶ್ವಾದಿಕಕೋ ಉದಾಸೀನ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯರೂಪ ಕಾರಣಮಾತ್ರಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತೀ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಧರ್ಮ [ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ] ಭೀ ಸ್ವಯಂ ಪಹಲೇಸೇ ಹೀ ಸ್ಥಿತಿರೂಪಸೇ ವರ್ತತಾ ಹುಆ ಔರ ಪರಕೋ ಸ್ಥಿತಿ ನಹೀಂ ಕರಾತಾ ಹುಆ, ಸ್ವಯಮೇವ ಸ್ಥಿತಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಉದಾಸೀನ ಅವಿನಾಭಾವೀ ಸಹಾಯರೂಪ ಕಾರಣಮಾತ್ರಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ.. ೮೬..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಗಮನಸ್ಥಿತೀ] [ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೀ] ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿ [ಚ] ತಥಾ [ಅಲೋಕಲೋಕಂ] ಅಲೋಕ ಔರ ಲೋಕಕಾ ವಿಭಾಗ, [ಯಯೋಃ ಸದ್ಭಾವತಃ] ಉನ ದೋ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸದ್ಭಾವಸೇ [ಜಾತಮ್] ಹೋತಾ ಹೈ. [ಚ] ಔರ [ದ್ವೌ ಅಪಿ] ವೇ ದೋನೋಂ [ವಿಭಕ್ತೌ] ವಿಭಕ್ತ, [ಅವಿಭಕ್ತೌ] ಅವಿಭಕ್ತ [ಚ] ಔರ [ಲೋಕಮಾತ್ರೌ] ಲೋಕಪ್ರಮಾಣ [ಮತೌ] ಕಹೇ ಗಯೇ ಹೈಂ. --------------------------------------------------------------------------

Page 138 of 264
PDF/HTML Page 167 of 293
single page version

೧೩೮

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಸದ್ಭಾವೇ ಹೇತೂಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ವಿದ್ಯೇತೇ. ಲೋಕಾಲೋಕವಿಭಾಗಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ತೇಃ. ಜೀವಾದಿಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾನಾಮೇಕತ್ರ ವೃತ್ತಿರೂಪೋ ಲೋಕಃ. ಶುದ್ಧೈಕಾಕಾಶವೃತ್ತಿರೂಪೋಽಲೋಕಃ. ತತ್ರ ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ಸ್ವರಸತ ಏವ ಗತಿತತ್ಪೂರ್ವ–ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಾಪನ್ನೌ. ತಯೋರ್ಯದಿ ಗತಿಪರಿಣಾಮಂ ತತ್ಪೂರ್ವಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಂ ವಾ ಸ್ವಯಮನುಭವತೋರ್ಬಹಿರಙ್ಗಹೇತೂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೋ ನ ಭವೇತಾಮ್, ತದಾ ತಯೋರ್ನಿರರ್ಗಲಗತಿಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮತ್ವಾದಲೋಕೇಽಪಿ ವೃತ್ತಿಃ ಕೇನ ವಾರ್ಯೇತ. ತತೋ ನ ಲೋಕಾಲೋಕವಿಭಾಗಃ ಸಿಧ್ಯೇತ. ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಯೋಸ್ತು ಜೀವಪುದ್ಗಲಯೋರ್ಗತಿತತ್ಪೂರ್ವಸ್ಥಿತ್ಯೋರ್ಬಹಿರಙ್ಗಹೇತುತ್ವೇನ ಸದ್ಭಾವೇಽಭ್ಯುಪಗಮ್ಯಮಾನೇ ಲೋಕಾಲೋಕವಿಭಾಗೋ ಜಾಯತ ಇತಿ. ಕಿಞ್ಚ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೋ ದ್ವಾವಪಿ ಪರಸ್ಪರಂ ಪೃಥಗ್ಭೂತಾಸ್ತಿತ್ವನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾದ್ವಿಭಕ್ತೌ. ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಢತ್ವಾದಭಿಕ್ತೌ. ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವೇನ ಸಕಲಲೋಕವರ್ತಿನೋ– ರ್ಜೀವಪುದ್ಗಲಯೋರ್ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯುಪಗ್ರಹಕರಣಾಲ್ಲೋಕಮಾತ್ರಾವಿತಿ.. ೮೭.. -----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಲಿಯೇ ಹೇತು ದರ್ಶಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕಾ ವಿಭಾಗ ಅನ್ಯಥಾ ನಹೀಂ ಬನ ಸಕತಾ. ಜೀವಾದಿ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಏಕತ್ರ–ಅಸ್ತಿತ್ವರೂಪ ಲೋಕ ಹೈ; ಶುದ್ಧ ಏಕ ಆಕಾಶಕೇ ಅಸ್ತಿತ್ವರೂಪ ಅಲೋಕ ಹೈ. ವಹಾಂ, ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ಸ್ವರಸಸೇ ಹೀ [ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ] ಗತಿಪರಿಣಾಮಕೋ ತಥಾ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ಯದಿ ಗತಿಪರಿಣಾಮ ಅಥವಾ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಸ್ವಯಂ ಅನುಭವ ಕರನೇವಾಲೇ ಉನ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೋ ಬಹಿರಂಗ ಹೇತು ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ನ ಹೋ, ತೋ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೇ ನಿರರ್ಗಲ ಗತಿಪರಿಣಾಮ ಔರ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮ ಹೋನೇಸೇ ಅಲೋಕಮೇಂ ಭೀ ಉನಕಾ [ಜೀವ –ಪುದ್ಗಲಕಾ] ಹೋನಾ ಕಿಸಸೇ ನಿವಾರಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ? [ಕಿಸೀಸೇ ನಹೀಂ ನಿವಾರಾ ಜಾ ಸಕತಾ.] ಇಸಲಿಯೇ ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕಾ ವಿಭಾಗ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ. ಪರನ್ತು ಯದಿ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲಕೀ ಗತಿಕೇ ಔರ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಬಹಿರಂಗ ಹೇತುಓಂಂಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯಾ ಜಾಯೇ ತೋ ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕಾ ವಿಭಾಗ [ಸಿದ್ಧ] ಹೋತಾ ಹೈ . [ಇಸಲಿಯೇ ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ.] ಔರ [ಉನಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ವಿಶೇಷ ವಿವರಣ ಯಹ ಹೈ ಕಿ], ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ದೋನೋಂ ಪರಸ್ಪರ ಪೃಥಗ್ಭೂತ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಸೇ ವಿಭಕ್ತ [ಭಿನ್ನ] ಹೈಂ; ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಹೀ ಹೋನೇಸೇ ಅವಿಭಕ್ತ [ಅಭಿನ್ನ] ಹೈಂ; ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಜೀವ –ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯರೂಪಸೇ ಅನುಗ್ರಹ ಕರತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ [–ನಿಮಿತ್ತರೂಪ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ] ಲೋಕಪ್ರಮಾಣ ಹೈಂ.. ೮೭.. -------------------------------------------------------------------------- ನಿರರ್ಗಲ=ನಿರಂಕುಶ; ಅಮರ್ಯಾದಿತ.

Page 139 of 264
PDF/HTML Page 168 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಯೋರ್ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವೇಽಪ್ಯಂತೌದಾಸೀನ್ಯಾಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.

ಯಥಾ ಹಿ ಗತಿಪರಿಣತಃ ಪ್ರಭಞ್ಜನೋ ವೈಜಯಂತೀನಾಂ ಗತಿಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ಹೇತುಕರ್ತಾಽವಲೋಕ್ಯತೇ ನ ತಥಾ ಧರ್ಮಃ. ಸ ಖಲು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವಾತ್ ನ ಕದಾಚಿದಪಿ ಗತಿಪರಿಣಾಮಮೇವಾಪದ್ಯತೇ. ಕುತೋಽಸ್ಯ ಸಹಕಾರಿತ್ವೇನ ಪರೇಷಾಂ -----------------------------------------------------------------------------

[ಅನ್ಯದ್ರವ್ಯಸ್ಯ] ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕೋ [ಗಮನಂ ನ ಕರೋತಿ] ಗಮನ ನಹೀಂ ಕರಾತಾ; [ಸಃ] ವಹ, [ಜೀವಾನಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಚ] ಜೀವೋಂ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ [ಗತಿಪರಿಣಾಮಮೇಂ ಆಶ್ರಯಮಾತ್ರರೂಪ ಹೋನೇಸೇ] [ಗತೇಃ ಪ್ರಸರಃ] ಗತಿಕಾ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರಸಾರಕ [ಅರ್ಥಾತ್ ಗತಿಪ್ರಸಾರಮೇಂ ಉದಾಸೀನ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ] [ಭವತಿ] ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಗತಿ ಔರ ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಹೇತು ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಉದಾಸೀನ ಹೈಂ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ಕಥನ ಹೈ.

ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಗತಿಪರಿಣತ ಪವನ ಧ್ವಜಾಓಂಕೇ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕರ್ತಾ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮ [ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕರ್ತಾ] ನಹೀಂ ಹೈ. ವಹ [ಧರ್ಮ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ --------------------------------------------------------------------------

Page 140 of 264
PDF/HTML Page 169 of 293
single page version

೧೪೦

ಗತಿಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ಹೇತುಕರ್ತೃತ್ವಮ್. ಕಿಂತು ಸಲಿಲ–ಮಿವ ಮತ್ಸ್ಯಾನಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮಾಶ್ರಯಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನೋದಾಸೀನ ಏವಾಸೌ ಗತೇಃ ಪ್ರಸರೋ ಭವತಿ. ಅಪಿ ಚ ಯಥಾ ಗತಿಪೂರ್ವಸ್ಥಿತಿಪರಿಣತಸ್ತುಙ್ಗೋಽಶ್ವವಾರಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ಹೇತುಕರ್ತಾವಲೋಕ್ಯತೇ ನ ತಥಾಽಧರ್ಮಃ. ಸ ಖಲು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವಾತ್ ನ ಕದಾಚಿದಪಿ ಗತಿಪೂರ್ವಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಮೇವಾಪದ್ಯತೇ. ಕುತೋಽಸ್ಯ ಸಹಸ್ಥಾಯಿತ್ವೇನ ಪರೇಷಾಂ ಗತಿಪೂರ್ವಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಸ್ಯ ಹೇತುಕರ್ತೃತ್ವಮ್. ಕಿಂ ತು ಪೃಥಿವೀವತ್ತುರಙ್ಗಸ್ಯ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮಾಶ್ರಯ– ಕಾರಣಮಾತ್ರತ್ವೇನೋದಾಸೀನ ಏವಾಸೌ ಗತಿಪೂರ್ವಸ್ಥಿತೇಃ ಪ್ರಸರೋ ಭವತೀತಿ.. ೮೮.. ----------------------------------------------------------------------------- ಹೋನೇಸೇ ಕಭೀ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕೋ ಹೀ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ತೋ ಫಿರ ಉಸೇ [ಪರಕೇ] ೧ಸಹಕಾರೀಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಪರಕೇ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕತೃತ್ವ ಕಹಾಂಸೇ ಹೋಗಾ? [ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ.] ಕಿನ್ತು ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪಾನೀ ಮಛಲಿಯೋಂಕಾ [ಗತಿಪರಿಣಾಮಮೇಂ] ಮಾತ್ರ ಆಶ್ರಯರೂಪ ಕಾರಣಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಗತಿಕಾ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ಪ್ರಸಾರಕ ಹೈೇ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೀ [ಗತಿಪರಿಣಾಮಮೇಂ] ಮಾತ್ರ ಆಶ್ರಯರೂಪ ಕಾರಣಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಗತಿಕಾ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ಪ್ರಸಾರಕ [ಅರ್ಥಾತ್ ಗತಿಪ್ರಸಾರಕಾ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ನಿಮಿತ್ತ] ಹೈ.

ಔರ [ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಭೀ ಐಸಾ ಹೈ ಕಿ] – ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಗತಿಪೂರ್ವಕಸ್ಥಿತಿಪರಿಣತ ಅಶ್ವ ಸವಾರಕೇ [ಗತಿಪೂರ್ವಕ] ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕರ್ತಾ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಧರ್ಮ [ಜೀವ– ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕರ್ತಾ] ನಹೀ ಹೈ. ವಹ [ಅಧರ್ಮ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೋನೇಸೇ ಕಭೀ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕೋ ಹೀ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ತೋ ಫಿರ ಉಸೇ [ಪರಕೇ] ೨ಸಹಸ್ಥಾಯೀಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತುಕತೃತ್ವ ಕಹಾಂಸೇ ಹೋಗಾ? [ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ.] ಕಿನ್ತು ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪೃಥ್ವೀ ಅಶ್ವಕೋ [ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಮೇಂ] ಮಾತ್ರ ಆಶ್ರಯರೂಪ ಕಾರಣಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಕೀ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ಪ್ರಸಾರಕ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಧರ್ಮ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ [ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣಾಮಮೇಂ] ಮಾತ್ರ ಆಶ್ರಯರೂಪ ಕಾರಣಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ಪ್ರಸಾರಕ [ಅರ್ಥಾತ್ ಗತಿಪೂರ್ವಕ–ಸ್ಥಿತಿಪ್ರಸಾರಕಾ ಉದಾಸೀನ ಹೀ ನಿಮಿತ್ತ] ಹೈ.. ೮೮.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಸಹಕಾರೀ=ಸಾಥಮೇಂ ಕಾರ್ಯ ಕರನೇವಾಲಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಾಥಮೇಂ ಗತಿ ಕರನೇವಾಲಾ. ಧ್ವಜಾಕೇ ಸಾಥ ಪವನ ಭೀ ಗತಿ ಕರತಾ ಹೈ

೨. ಸಹಸ್ಥಾಯೀ=ಸಾಥಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿ [ಸ್ಥಿರತಾ] ಕರನೇವಾಲಾ. [ಅಶ್ವ ಸವಾರಕೇ ಸಾಥ ಸ್ಥಿತಿ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಯಹಾಂ

Page 141 of 264
PDF/HTML Page 170 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಯೋರೌದಾಸೀನ್ಯೇ ಹೇತೂಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್.

ಧರ್ಮಃ ಕಿಲ ನ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಕದಾಚಿದ್ಗತಿಹೇತುತ್ವಮಭ್ಯಸ್ಯತಿ, ನ ಕದಾಚಿತ್ಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಮಧರ್ಮಃ. ತೌ ಹಿ ಪರೇಷಾಂ ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯೋರ್ಯದಿ ಮುಖ್ಯಹೇತೂ ಸ್ಯಾತಾಂ ತದಾ ಯೇಷಾಂ ಗತಿಸ್ತೇಷಾಂ ಗತಿರೇವ ನ ಸ್ಥಿತಿಃ, ಯೇಷಾಂ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತೇಷಾಂ ಸ್ಥಿತಿರೇವ ನ ಗತಿಃ. ತತ ಏಕೇಷಾಮಪಿ ಗತಿಸ್ಥಿತಿದರ್ಶನಾದನುಮೀಯತೇ ನ ತೌ ತಯೋರ್ಮುಖ್ಯಹೇತೂ. ಕಿಂ ತು ವ್ಯವಹಾರನಯವ್ಯವಸ್ಥಾಪಿತೌ ಉದಾಸೀನೌ. ಕಥಮೇವಂ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮತಾಂ ಪದಾರ್ಥೋನಾಂ ಗತಿಸ್ಥಿತೀ ಭವತ ಇತಿ -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯೇಷಾಂ ಗಮನಂ ವಿದ್ಯತೇ] [ಧರ್ಮ–ಅಧರ್ಮ ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಮುಖ್ಯ ಹೇತು ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ] ಜಿನ್ಹೇಂ ಗತಿ ಹೋತೀ ಹೈ [ತೇಷಾಮ್ ಏವ ಪುನಃ ಸ್ಥಾನಂ ಸಂಭವತಿ] ಉನ್ಹೀಂಕೋ ಫಿರ ಸ್ಥಿತಿ ಹೋತೀ ಹೈ [ಔರ ಜಿನ್ಹೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಉನ್ಹೀಂಕೋ ಫಿರ ಗತಿ ಹೋತೀ ಹೈ]. [ತೇ ತು] ವೇ [ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮಾನ ಪದಾರ್ಥ] ತೋ [ಸ್ವಕಪರಿಣಾಮೈಃ] ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ [ಗಮನಂ ಸ್ಥಾನಂ ಚ] ಗತಿ ಔರ ಸ್ಥಿತಿ [ಕುರ್ವನ್ತಿ] ಕರತೇ ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮಕೀ ಉದಾಸೀನತಾಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಹೇತು ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ನಿಶ್ಚಯಸೇ] ಧರ್ಮ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಕಭೀ ಗತಿಹೇತು ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಅಧರ್ಮ ಕಭೀ ಸ್ಥಿತಿಹೇತು ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪರಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಕೇ ಯದಿ ಮುಖ್ಯ ಹೇತು [ನಿಶ್ಚಯಹೇತು] ಹೋಂ, ತೋ ಜಿನ್ಹೇಂ ಗತಿ ಹೋ ಉನ್ಹೇಂ ಗತಿ ಹೀ ರಹನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಸ್ಥಿತಿ ನಹೀಂ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಔರ ಜಿನ್ಹೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಹೋ ಉನ್ಹೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಹೀ ರಹನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಗತಿ ನಹೀಂ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಕಿನ್ತು ಏಕಕೋ ಹೀ [–ಉಸೀ ಏಕ ಪದಾರ್ಥಕೋ] ಗತಿ ಔರ ಸ್ಥಿತಿ ದೇಖನೇಮೇ ಆತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಅನುಮಾನ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಕಿ ವೇ [ಧರ್ಮ–ಅಧರ್ಮ] ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಮುಖ್ಯ ಹೇತು ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು ವ್ಯವಹಾರನಯಸ್ಥಾಪಿತ [ವ್ಯವಹಾರನಯ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಥಾಪಿತ – ಕಥಿತ] ಉದಾಸೀನ ಹೇತು ಹೈಂ. --------------------------------------------------------------------------

Page 142 of 264
PDF/HTML Page 171 of 293
single page version

೧೪೨

ಅಥ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.

-----------------------------------------------------------------------------

ಪ್ರಶ್ನಃ– ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮಾನ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತೀ ಹೈ?

ಉತ್ತರಃ– ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಮಸ್ತ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮಾನ ಪದಾರ್ಥ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ ಹೀ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಗತಿಸ್ಥಿತಿ ಕರತೇ ಹೈಂ.. ೮೯..

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ ಅಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.

ಅಬ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಲೋಕೇ] ಲೋಕಮೇಂ [ಜೀವಾನಾಮ್] ಜೀವೋಂಕೋ [ಚ] ಔರ [ಪುದ್ಗಲಾನಾಮ್] ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ [ತಥಾ ಏವ] ವೈಸೇ ಹೀ [ಸರ್ವೇಷಾಮ್ ಶೇಷಾಣಾಮ್] ಶೇಷ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ [ಯದ್] ಜೋ [ಅಖಿಲಂ ವಿವರಂ] ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಅವಕಾಶ [ದದಾತಿ] ದೇತಾ ಹೈ, [ತದ್] ವಹ [ಆಕಾಶಮ್ ಭವತಿ] ಆಕಾಶ ಹೈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 143 of 264
PDF/HTML Page 172 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಆಕಾಶಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕೇ ಲೋಕೇ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಯತ್ಸಮಸ್ತಾವಕಾಶನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಶುದ್ಧಕ್ಷೇತ್ರರೂಪಂ ತದಾಕಾಶಮಿತಿ.. ೯೦..

ಲೋಕಾದ್ಬಹಿರಾಕಾಶಸೂಚನೇಯಮ್.

ಜೀವಾದೀನಿ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣ್ಯವಧೃತಪರಿಮಾಣತ್ವಾಲ್ಲೋಕಾದನನ್ಯಾನ್ಯೇವ. ಆಕಾಶಂ ತ್ವನಂತತ್ವಾಲ್ಲೋಕಾದ– ನನ್ಯದನ್ಯಚ್ಚೇತಿ.. ೯೧.. -----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಆಕಾಶಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಹೈ, ವಹ ಆಕಾಶ ಹೈ– ಜೋ ಕಿ [ಆಕಾಶ] ವಿಶುದ್ಧಕ್ಷೇತ್ರರೂಪ ಹೈ.. ೯೦..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಚ] ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲಕಾಯ, ಧರ್ಮ , ಅಧರ್ಮ [ತಥಾ ಕಾಲ] [ಲೋಕತಃ ಅನನ್ಯೇ] ಲೋಕಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ; [ಅಂತವ್ಯತಿರಿಕ್ತಮ್ ಆಕಾಶಮ್] ಅನ್ತ ರಹಿತ ಐಸಾ ಆಕಾಶ [ತತಃ] ಉಸಸೇ [ಲೋಕಸೇ] [ಅನನ್ಯತ್ ಅನ್ಯತ್] ಅನನ್ಯ ತಥಾ ಅನ್ಯ ಹೈ.

ಜೀವಾದಿ ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯ [–ಆಕಾಶಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ದ್ರವ್ಯ] ಮರ್ಯಾದಿತ ಪರಿಮಾಣವಾಲೇ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಲೋಕಸೇ -------------------------------------------------------------------------- ೧. ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ನಿತ್ಯನಿರಂಜನ–ಜ್ಞಾನಮಯ ಪರಮಾನನ್ದ ಜಿನಕಾ ಏಕ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸೇ ಅನನ್ತಾನನ್ತ ಜೀವ, ಉನಸೇ ಅನನ್ತಗುನೇ

Page 144 of 264
PDF/HTML Page 173 of 293
single page version

೧೪೪

ಆಕಾಶಸ್ಯಾವಕಾಶೈಕಹೇತೋರ್ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಶಙ್ಕಾಯಾಂ ದೋಷೋಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್. -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯದಿ ಆಕಾಶಮ್] ಯದಿ ಆಕಾಶ [ಗಮನಸ್ಥಿತಿಕಾರಣಾಭ್ಯಾಮ್] ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಕಾರಣ ಸಹಿತ [ಅವಕಾಶಂ ದದಾತಿ] ಅವಕಾಶ ದೇತಾ ಹೋ [ಅರ್ಥಾತ್ ಯದಿ ಆಕಾಶ ಅವಕಾಶಹೇತು ಭೀ ಹೋ ಔರ ಗತಿ– ಸ್ಥಿತಿಹೇತು ಭೀ ಹೋ] ತೋ [ಊರ್ಧ್ವಂಗತಿಪ್ರಧಾನಾಃ ಸಿದ್ಧಾಃ] ಊರ್ಧ್ವಗತಿಪ್ರಧಾನ ಸಿದ್ಧ [ತತ್ರ] ಉಸಮೇಂ [ಆಕಾಶಮೇಂ] [ಕಥಮ್] ಕ್ಯೋಂ [ತಿಷ್ಠನ್ತಿ] ಸ್ಥಿರ ಹೋಂ? [ಆಗೇ ಗಮನ ಕ್ಯೋಂ ನ ಕರೇಂ?]

ಟೀಕಾಃ– ಜೋ ಮಾತ್ರ ಅವಕಾಶಕಾ ಹೀ ಹೇತು ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಆಕಾಶ ಉಸಮೇಂ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ [ಭೀ] ಹೋನೇಕೀ ಶಂಕಾ ಕೀ ಜಾಯೇ ತೋ ದೋಷ ಆತಾ ಹೈ ಉಸಕಾ ಯಹ ಕಥನ ಹೈ. -------------------------------------------------------------------------- ಯಹಾಂ ಯದ್ಯಪಿ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪಸೇ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಲೋಕಸೇ ಅನನ್ಯಪನಾ ಕಹಾ ಹೈ. ತಥಾಪಿ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಅಮೂರ್ತಪನಾ,

Page 145 of 264
PDF/HTML Page 174 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಯದಿ ಖಲ್ವಾಕಾಶಮವಗಾಹಿನಾಮವಗಾಹಹೇತುರಿವ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಮತಾಂ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುರಪಿ ಸ್ಯಾತ್, ತದಾ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟಸ್ವಾಭಾವಿಕೋರ್ಧ್ವಗತಿಪರಿಣತಾ ಭಗವಂತಃ ಸಿದ್ಧಾ ಬಹಿರಙ್ಗಾಂತರಙ್ಗಸಾಧನಸಾಮಗ್ರಯಾಂ ಸತ್ಯಾಮಪಿ ಕೃತಸ್ತತ್ರಾಕಾಶೇ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಇತಿ.. ೯೨..

-----------------------------------------------------------------------------

ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಹೇತು ಭೀ ಹೋ, ತೋ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಊರ್ಧ್ವಗತಿಸೇ ಪರಿಣತ ಸಿದ್ಧಭಗವನ್ತ, ಬಹಿರಂಗ–ಅಂತರಂಗ ಸಾಧನರೂಪ ಸಾಮಗ್ರೀ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಕ್ಯೋಂ [–ಕಿಸ ಕಾರಣ] ಉಸಮೇಂ–ಆಕಾಶಮೇಂ–ಸ್ಥಿರ ಹೋಂ? ೯೨..

ಲೋಕಕೇ ಉಪರ ಸ್ಥಿತಿ [ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್] ಕಹೀ ಹೈ, [ತಸ್ಮಾತ್] ಇಸಲಿಯೇ [ಗಮನಸ್ಥಾನಮ್ ಆಕಾಶೇ ನ ಅಸ್ತಿ] ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿ ಆಕಾಶಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತೀ [ಅರ್ಥಾತ್ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಆಕಾಶಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ] [ಇತಿ ಜಾನೀಹಿ] ಐಸಾ ಜಾನೋ.

ಟೀಕಾಃ– [ಗತಿಪಕ್ಷ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ ಕರನೇಕೇ ಪಶ್ಚಾತ್] ಯಹ, ಸ್ಥಿತಿಪಕ್ಷ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನ ಹೈ.

ಜಿಸಸೇ ಸಿದ್ಧಭಗವನ್ತ ಗಮನ ಕರಕೇ ಲೋಕಕೇ ಉಪರ ಸ್ಥಿರ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಲೋಕಕೇ ಉಪರ ಗತಿಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿ ಕರತೇ ಹೈಂ], ಉಸಸೇ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಆಕಾಶಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರನಾ; ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕಾ ವಿಭಾಗ ಕರನೇವಾಲೇ ಧರ್ಮ ತಥಾ ಅಧರ್ಮಕೋ ಹೀ ಗತಿ ತಥಾ ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಹೇತು ಮಾನನಾ.. ೯೩.. -------------------------------------------------------------------------- ಅವಗಾಹ=ಲೀನ ಹೋನಾ; ಮಜ್ಜಿತ ಹೋನಾ; ಅವಕಾಶ ಪಾನಾ.

Page 146 of 264
PDF/HTML Page 175 of 293
single page version

೧೪೬

ಸ್ಥಿತಿಪಕ್ಷೋಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್.

ಯತೋ ಗತ್ವಾ ಭಗವಂತಃ ಸಿದ್ಧಾಃ ಲೋಕೋಪರ್ಯವತಿಷ್ಠಂತೇ, ತತೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಮಾಕಾಶೇ ನಾಸ್ತೀತಿ ನಿಶ್ಚೇತವ್ಯಮ್. ಲೋಕಾಲೋಕಾವಚ್ಛೇದಕೌ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವೇವ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತು ಮಂತವ್ಯಾವಿತಿ.. ೯೩..

ಆಕಾಶಸ್ಯ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಾಭಾವೇ ಹೇತೂಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್. ನಾಕಾಶಂ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುಃ ಲೋಕಾಲೋಕಸೀಮವ್ಯವಸ್ಥಾಯಾಸ್ತಥೋಪಪತ್ತೇಃ. ಯದಿ ಗತಿ– ಸ್ಥಿತ್ಯೋರಾಕಾಶಮೇವ ನಿಮಿತ್ತಮಿಷ್ಯೇತ್, ತದಾ ತಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರ ಸದ್ಭಾವಾಜ್ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯೋರ್ನಿಃ ಸೀಮತ್ವಾತ್ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮಲೋಕೋ ಹೀಯತೇ, ಪೂರ್ವಂ ಪೂರ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪ್ಯಮಾನಶ್ಚಾಂತೋ ಲೋಕಸ್ಯೋತ್ತರೋತ್ತರಪರಿವೃದ್ಧಯಾ ವಿಘಟತೇ. ತತೋ ನ ತತ್ರ ತದ್ಧೇತುರಿತಿ.. ೯೪.. -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯದಿ] ಯದಿ [ಆಕಾಶಂ] ಆಕಾಶ [ತೇಷಾಮ್] ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ [ಗಮನಹೇತುಃ] ಗತಿಹೇತು ಔರ [ಸ್ಥಾನಕಾರಣಂ] ಸ್ಥಿತಿಹೇತು [ಭವತಿ] ಹೋ ತೋ [ಅಲೋಕಹಾನಿಃ] ಅಲೋಕಕೀ ಹಾನಿಕಾ [ಚ] ಔರ [ಲೋಕಸ್ಯ ಅಂತಪರಿವೃದ್ಧಿ] ಲೋಕಕೇ ಅನ್ತಕೀ ವೃದ್ಧಿಕಾ [ಪ್ರಸಜತಿ] ಪ್ರಸಂಗ ಆಏ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ, ಆಕಾಶಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಹೇತು ಉಪಸ್ಥಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ಆಕಾಶ ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಹೇತು ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕೀ ಸೀಮಾಕೀ ವ್ಯವಸ್ಥಾ ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಬನ ಸಕತೀ ಹೈ. ಯದಿ ಆಕಾಶಕೋ ಹೀ ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಮಾನಾ ಜಾಏ, ತೋ ಆಕಾಶಕೋ ಸದ್ಭಾವ ಸರ್ವತ್ರ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೀ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಕೀ ಕೋಈ ಸೀಮಾ ನಹೀಂ ರಹನೇಸೇ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಅಲೋಕಕೀ ಹಾನಿ --------------------------------------------------------------------------

Page 147 of 264
PDF/HTML Page 176 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಆಕಾಶಸ್ಯ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವನಿರಾಸವ್ಯಾಖ್ಯೋಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್.

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವೇವ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಕಾರಣೇ ನಾಕಾಶಮಿತಿ.. ೯೫..

----------------------------------------------------------------------------- ಹೋಗೀ ಔರ ಪಹಲೇ–ಪಹಲೇ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಿತ ಹುಆ ಲೋಕಕಾ ಅನ್ತ ಉತ್ತರೋತ್ತರ ವೃದ್ಧಿ ಪಾನೇಸೇ ಲೋಕಕಾ ಅನ್ತ ಹೀ ಟೂಟ ಜಾಯೇಗಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪಹಲೇ–ಪಹಲೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಹುಆ ಲೋಕಕಾ ಅನ್ತ ಫಿರ–ಫಿರ ಆಗೇ ಬಢತೇ ಜಾನೇಸೇ ಲೋಕಕಾ ಅನ್ತ ಹೀ ನಹೀ ಬನ ಸಕೇಗಾ]. ಇಸಲಿಯೇ ಆಕಾಶಮೇಂ ಗತಿ–ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಹೇತುತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ.. ೯೪..

ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಹೈ, [ನ ಆಕಾಶಮ್] ಆಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ. [ಇತಿ] ಐಸಾ [ಲೋಕಸ್ವಭಾವಂ ಶೃಣ್ವತಾಮ್] ಲೋಕಸ್ವಭಾವಕೇ ಶ್ರೋತಾಓಂಸೇ [ಜಿನವರೈಃ ಭಣಿತಮ್] ಜಿನವರೋಂನೇ ಕಹಾ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಆಕಾಶಕೋ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಹೋನೇಕೇ ಖಣ್ಡನ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಕಥನಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ.

ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ ಹೀ ಗತಿ ಔರ ಸ್ಥಿತಿಕೇ ಕಾರಣ ಹೈಂ, ಆಕಾಶ ನಹೀಂ.. ೯೫.. --------------------------------------------------------------------------

Page 148 of 264
PDF/HTML Page 177 of 293
single page version

೧೪೮

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಲೋಕಾಕಾಶಾನಾಮವಗಾಹವಶಾದೇಕತ್ವೇಽಪಿ ವಸ್ತುತ್ವೇನಾನ್ಯತ್ವಮತ್ರೋಕ್ತಮ್.

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಲೋಕಾಕಾಶಾನಿ ಹಿ ಸಮಾನಪರಿಮಾಣತ್ವಾತ್ಸಹಾವಸ್ಥಾನಮಾತ್ರೇಣೈವೈಕತ್ವಭಾಞ್ಜಿ. ವಸ್ತುತಸ್ತು ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಗತಿಸ್ಥಿತ್ಯವಗಾಹಹೇತುತ್ವರೂಪೇಣ ನಿಶ್ಚಯೇನ ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವರೂಪೇಣ ವಿಶೇಷೇಣ ಪೃಥಗುಪ– ಲಭ್ಯಮಾನೇನಾನ್ಯತ್ವಭಾಞ್ಜ್ಯೇವ ಭವಂತೀತಿ.. ೯೬..

-----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಿ] ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ [ಲೋಕಾಕಾಶ] [ಸಮಾನಪರಿಮಾಣಾನಿ] ಸಮಾನ ಪರಿಮಾಣವಾಲೇ [ಅಪೃಥಗ್ಭೂತಾನಿ] ಅಪೃಥಗ್ಭೂತ ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ [ಪೃಥಗುಪಲಬ್ಧಿವಿಶೇಷಾಣಿ] ಪೃಥಕ–ಉಪಲಬ್ಧ [ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ] ವಿಶೇಷವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ [ಏಕತ್ವಮ್ ಅನ್ಯತ್ವಮ್] ಏಕತ್ವ ತಥಾ ಅನ್ಯತ್ವಕೋ [ಕುರ್ವಂತಿ] ಕರತೇ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಲೋಕಾಕಾಶಕಾ ಅವಗಾಹಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಏಕತ್ವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಅನ್ಯತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ .

ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಲೋಕಾಕಾಶ ಸಮಾನ ಪರಿಮಾಣವಾಲೇ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಸಾಥ ರಹನೇ ಮಾತ್ರಸೇ ಹೀ [–ಮಾತ್ರ ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಹಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಹೀ] ಏಕತ್ವವಾಲೇ ಹೈಂ; ವಸ್ತುತಃ ತೋ [೧] ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಗತಿಹೇತುತ್ವ, ಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಔರ ಅವಗಾಹಹೇತುತ್ವರೂಪ [ಪೃಥಕ್–ಉಪಲಬ್ಧ ವಿಶೇಷ ದ್ವಾರಾ] ತಥಾ [೨] ನಿಶ್ಚಯಸೇ ೧ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವರೂಪ ಪೃಥಕ್–ಉಪಲಬ್ಧ ೨ವಿಶೇಷ ದ್ವಾರಾ, ವೇ ಅನ್ಯತ್ವವಾಲೇ ಹೀ ಹೈಂ.

ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಲೋಕಾಕಾಶಕಾ ಏಕತ್ವ ತೋ ಮಾತ್ರ ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಹಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಹೀ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ; ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ತೋ ಉನ್ಹೇಂ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ [೧] ಉನಕೇ ಲಕ್ಷಣ ಗತಿಹೇತುತ್ವ, ಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವ ಔರ ಅವಗಾಹಹೇತುತ್ವರೂಪ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಹೈಂ ತಥಾ [೨] ಉನಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಭೀ ಭಿನ್ನ–ಭಿನ್ನ ಹೈಂ.. ೯೬..

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ವಿಭಕ್ತ=ಭಿನ್ನ. [ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೋ ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶಪನಾ ಹೈ.] ೨. ವಿಶೇಷ=ಖಾಸಿಯತ; ವಿಶಿಷ್ಟತಾ; ವಿಶೇಷತಾ. [ವ್ಯವಹಾರಸೇ ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೇ ವಿಶೇಷ ಪೃಥಕ್

Page 149 of 264
PDF/HTML Page 178 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅಥ ಚೂಲಿಕಾ.

ಅತ್ರ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತತ್ವಂ ಚೇತನಾಚೇತನತ್ವಂ ಚೋಕ್ತಮ್.

ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಸದ್ಭಾವಸ್ವಭಾವಂ ಮೂರ್ತಂ, ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಾಭಾವಸ್ವಭಾವಮಮೂರ್ತಮ್. ಚೈತನ್ಯಸದ್ಭಾವ–ಸ್ವಭಾವಂ ಚೇತನಂ, ಚೈತನ್ಯಾಭಾವಸ್ವಭಾವಮಚೇತನಮ್. ತತ್ರಾಮೂರ್ತಮಾಕಾಶಂ, ಅಮೂರ್ತಃ ಕಾಲಃ, ಅಮೂರ್ತಃ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಜೀವಃ ಪರರೂಪಾವೇಶಾನ್ಮೂರ್ತೋಽಪಿ ಅಮೂರ್ತೋ ಧರ್ಮಃ ಅಮೂರ್ತಾಽಧರ್ಮಃ, ಮೂರ್ತಃ ಪುದ್ಗಲ ಏವೈಕ ಇತಿ. ಅಚೇತನಮಾಕಾಶಂ, -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಆಕಾಶಕಾಲಜೀವಾಃ] ಆಕಾಶ, ಕಾಲ ಜೀವ, [ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಚ] ಧರ್ಮ ಔರ ಅಧರ್ಮ [ಮೂರ್ತಿಪರಿಹೀನಾಃ] ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, [ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಮೂರ್ತಂ] ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯ ಮೂರ್ತ ಹೈ. [ತೇಷು] ಉನಮೇಂ [ಜೀವಃ] ಜೀವ [ಖಲು] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಚೇತನಃ] ಚೇತನ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಮೂರ್ತೋಮೂರ್ತಪನಾ [–ಮೂರ್ತಪನಾ ಅಥವಾ ಅಮೂರ್ತಪನಾ] ಔರ ಚೇತನಾಚೇತನಪನಾ [– ಚೇತನಪನಾ ಅಥವಾ ಅಚೇತನಪನಾ] ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ವಹ ಮೂರ್ತ ಹೈ; ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ವಹ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ. ಚೈತನ್ಯಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ವಹ ಚೇತನ ಹೈ; ಚೈತನ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ವಹ ಅಚೇತನ ಹೈ. ವಹಾಂ ಆಕಾಶ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, ಕಾಲ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, ಜೀವ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಚೂಲಿಕಾ=ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ ಜಿಸಕಾ ಕಥನ ನ ಹುಆ ಹೋ ಉಸಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕರನಾ ಅಥವಾ ಜಿಸಕಾ ಕಥನ ಹೋ ಚುಕಾ ಹೋ ಉಸಕಾ

Page 150 of 264
PDF/HTML Page 179 of 293
single page version

೧೫೦

ಅಚೇತನಃ ಕಾಲಃ ಅಚೇತನೋ ಧರ್ಮಃ ಅಚೇತನೋಽಧರ್ಮಃ ಅಚೇತನಃ ಪುದ್ಗಲಃ, ಚೇತನೋ ಜೀವ ಏವೈಕ ಇತಿ.. ೯೭..

ಅತ್ರ ಸಕ್ರಿಯನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್. ಪ್ರದೇಶಾಂತರಪ್ರಾಪ್ತಿಹೇತುಃ ಪರಿಸ್ಪಂದನರೂಪಪರ್ಯಾಯಃ ಕ್ರಿಯಾ. ತತ್ರ ಸಕ್ರಿಯಾ ಬಹಿರಙ್ಗಸಾಧನೇನ ಸಹಭೂತಾಃ ಜೀವಾಃ, ಸಕ್ರಿಯಾ ಬಹಿರಙ್ಗಸಾಧನೇನ ಸಹಭೂತಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಃ. ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಮಾಕಾಶಂ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋ ಧರ್ಮಃ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋಽಧರ್ಮಃ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಃ ಕಾಲಃ. ಜೀವಾನಾಂ ಸಕ್ರಿಯತ್ವಸ್ಯ ಬಹಿರಙ್ಗ– ಸಾಧನಂ ಕರ್ಮನೋಕರ್ಮೋಪಚಯರೂಪಾಃ ಪುದ್ಗಲಾ ಇತಿ ತೇ ಪುದ್ಗಲಕರಣಾಃ. -----------------------------------------------------------------------------

ಪರರೂಪಮೇಂ ೧ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಾ [–ಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಯೋಗಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ಮೂರ್ತ ಭೀ ಹೈ, ಧರ್ಮ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, ಅಧರ್ಮ ಅಮೂರ್ತ ಹೈೇ; ಪುದ್ಗಲ ಹೀ ಏಕ ಮೂರ್ತ ಹೈ. ಆಕಾಶ ಅಚೇತನ ಹೈ, ಕಾಲ ಅಚೇತನ ಹೈ, ಧರ್ಮ ಅಚೇತನ ಹೈ, ಅಧರ್ಮ ಅಚೇತನ ಹೈ, ಪುದ್ಗಲ ಅಚೇತನ ಹೈ; ಜೀವ ಹೀ ಏಕ ಚೇತನ ಹೈ.. ೯೭..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಹ ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ] ಬಾಹ್ಯ ಕರಣ ಸಹಿತ ಸ್ಥಿತ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲ [ಸಕ್ರಿಯಾಃ ಭವನ್ತಿ] ಸಕ್ರಿಯ ಹೈ, [ನ ಚ ಶೇಷಾಃ] ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯ ಸಕ್ರಿಯ ನಹೀಂ ಹೈಂ [ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈಂ]; [ಜೀವಾಃ] ಜೀವ [ಪುದ್ಗಲಕರಣಾಃ] ಪುದ್ಗಲಕರಣವಾಲೇ [–ಜಿನ್ಹೇಂ ಸಕ್ರಿಯಪನೇಮೇಂ ಪುದ್ಗಲ ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನ ಹೋ ಐಸೇ] ಹೈಂ[ಸ್ಕಂಧಾಃ ಖಲು ಕಾಲಕರಣಾಃ ತು] ಔರ ಸ್ಕನ್ಧ ಅರ್ಥಾತ್ ಪುದ್ಗಲ ತೋ ಕಾಲಕರಣವಾಲೇ [–ಜಿನ್ಹೇಂ ಸಕ್ರಿಯಪನೇಮೇಂ ಕಾಲ ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನ ಹೋ ಐಸೇ] ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ [ದ್ರವ್ಯೋಂಂಕಾ] ಸಕ್ರಿಯ–ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಪನಾ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ಪ್ರದೇಶಾನ್ತರಪ್ರಾಪ್ತಿಕಾ ಹೇತು [–ಅನ್ಯ ಪ್ರದೇಶಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕಾ ಕಾರಣ] ಐಸೀ ಜೋ ಪರಿಸ್ಪಂದರೂಪ ಪರ್ಯಾಯ, ವಹ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ. ವಹಾಂ, ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನಕೇ ಸಾಥ ರಹನೇವಾಲೇ ಜೀವ ಸಕ್ರಿಯ ಹೈಂ; ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನಕೇ ಸಾಥ ರಹನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲ ಸಕ್ರಿಯ ಹೈಂ. ಆಕಾಶ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈ; ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈ; ಅಧರ್ಮ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈ ; ಕಾಲ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಜೀವ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಅಮೂರ್ತ–ಅಖಣ್ಡ–ಏಕಪ್ರತಿಭಾಸಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, ರಾಗಾದಿರಹಿತ ಸಹಜಾನನ್ದ ಜಿಸಕಾ ಏಕ ಸ್ವಭಾವ

Page 151 of 264
PDF/HTML Page 180 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ತದಭಾವಾನ್ನಿಃಕ್ರಿಯತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಾನಾಮ್. ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಸಕ್ರಿಯತ್ವಸ್ಯ ಬಹಿರಙ್ಗಸಾಧನಂ ಪರಿಣಾಮನಿರ್ವರ್ತಕಃ ಕಾಲ ಇತಿ ತೇ ಕಾಲಕರಣಾಃ ನ ಚ ಕಾರ್ಮಾದೀನಾಮಿವ ಕಾಲಸ್ಯಾಭಾವಃ. ತತೋ ನ ಸಿದ್ಧಾನಾಮಿವ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಮಿತಿ.. ೯೮..

----------------------------------------------------------------------------

ಜೀವೋಂಕೋ ಸಕ್ರಿಯಪನೇಕಾ ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನ ಕರ್ಮ–ನೋಕರ್ಮಕೇ ಸಂಚಯರೂಪ ಪುದ್ಗಲ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಪುದ್ಗಲಕರಣವಾಲೇ ಹೈಂ. ಉಸಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ [–ಪುದ್ಗಲಕರಣಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ] ಸಿದ್ಧೋಂಕೋ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಪನಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸಿದ್ಧೋಂಕೋ ಕರ್ಮ–ನೋಕರ್ಮಕೇ ಸಂಚಯರೂಪ ಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವೇ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಹೈಂ.] ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಸಕ್ರಿಯಪನೇಕಾ ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನ ಪರಿಣಾಮನಿಷ್ಪಾದಕ ಕಾಲ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಪುದ್ಗಲ ಕಾಲಕರಣವಾಲೇ ಹೈಂ.

ಕರ್ಮಾದಿಕಕೀ ಭಾಂತಿ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ಮ–ನೋಕರ್ಮರೂಪ ಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಪ್ರಕಾರ] ಕಾಲಕಾ ಅಭಾವ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಸಿದ್ಧೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಿದ್ಧೋಂಕೋ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಪನಾ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಪ್ರಕಾರ] ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಪನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.. ೯೮..

[ತೇ ಮೂರ್ತಾಃ ಭವನ್ತಿ] ವೇ ಮೂರ್ತ ಹೈಂ ಔರ [ಶೇಷಂ] ಶೇಷ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹ [ಅಮೂರ್ತಂ ಭವತಿ] ಅಮೂರ್ತ ಹೈಂ. [ಚಿತ್ತಮ್] ಚಿತ್ತ [ಉಭಯಂ] ಉನ ದೋನೋಂಕೋ [ಸಮಾದದಾತಿ] ಗ್ರಹಣ ಕರತಾ ಹೈ [ಜಾನತಾ ಹೈ]. -------------------------------------------------------------------------- ಪರಿಣಾಮನಿಷ್ಪಾದಕ=ಪರಿಣಾಮಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲಾ; ಪರಿಣಾಮ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಮೇಂ ಜೋ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ [ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನಭೂತ]