Panchastikay Sangrah-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 68-82 ; Pudgaldravya-astikay ka vyakhyan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 8 of 15

 

Page 112 of 264
PDF/HTML Page 141 of 293
single page version

೧೧೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸುಖದುಃಖರೂಪಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಾನಾಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣೇಷ್ಟಾ–ನಿಷ್ಟವಿಷಯಾಣಾಂ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ
ಸುಖದುಃಖರೂಪಂ ಫಲಂ ಪ್ರಯಚ್ಛನ್ತಿ. ಜೀವಾಶ್ಚ ನಿಶ್ಚಯೇನ
ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರಭುತದ್ರವ್ಯಕರ್ಮನಿರ್ವರ್ತಿತಸುಖದುಃಖರೂಪಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಾನಾಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣ
-----------------------------------------------------------------------------

ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಹೋನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
ನಿಶ್ಚಯಸೇ, ಔರ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಹೋನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಸುಖದುಃಖರೂಪ ಫಲ ದೇತೇ ಹೈಂ; ತಥಾ ಜೀವ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರಭೂತ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ
ಸುಖದುಃಖರೂಪ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮೋಂಕೋ ಭೋಕ್ತಾ ಹೋನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ನಿಶ್ಚಯಸೇ, ಔರ [ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರಭೂತ] ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ
ಉದಯಸೇ ಸಮ್ಪಾದಿತ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯೋಂಕೇ ಭೋಕ್ತಾ ಹೋನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವ್ಯವಹಾರಸೇ, ಉಸಪ್ರಕಾರಕಾ [ಸುಖದುಃಖರೂಪ]
ಫಲ ಭೋಗತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮರೂಪ ಔರ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಾ ವಿಷಯರೂಪ ಫಲ ಭೋಗತೇ
ಹೈಂ].
--------------------------------------------------------------------------
[೧] ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮೋಂಮೇಂ ತಥಾ [೨] ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯೋಂಕೇ ಸಂಯೋಗಮೇಂ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನ
ಕರ್ಮೋಂಕೋ ಉನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರಪನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಹೀ ‘‘[೧] ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮರೂಪ [ಫಲ] ತಥಾ [೨] ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ
ವಿಷಯರೂಪ ಫಲ ‘ದೇನೇವಾಲಾ’ ’’ [ಉಪಚಾರಸೇ] ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ. ಅಬ, [೧] ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮ ತೋ ಜೀವಕೀ
ಅಪನೀ ಹೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮಕೋ ತೋ ‘ನಿಶ್ಚಯಸೇ’ ಭೋಗತಾ ಹೈಂ, ಔರ ಇಸಲಿಯೇ
ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮೋಂಮೇಂ ಭೀ [–ಜಿನ್ಹೇಂಂ ‘‘ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮರೂಪ ಫಲ
ದೇನೇವಾಲಾ’’ ಕಹಾ ಥಾ ಉನಮೇಂ ಭೀ] ಉಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈೇ ಕಿ ‘‘ವೇ ಜೀವಕೋ ‘ನಿಶ್ಚಯಸೇ’
ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮರೂಪ ಫಲ ದೇತೇ ಹೈಂ;’’ ತಥಾ [೨] ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯ ತೋ ಜೀವಸೇ ಬಿಲಕುಲ ಭಿನ್ನ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ
ವಿಷಯೋಂಕೋ ತೋ ‘ವ್ಯವಹಾರಸೇ’ ಭೋಗತಾ ಹೈಂ, ಔರ ಇಸಲಿಯೇ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮೋಂಮೇಂ
ಭೀ [–ಜಿನ್ಹೇಂಂ ‘‘ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯರೂಪ ಫಲ ದೇನೇವಾಲಾ ’’ ಕಹಾ ಥಾ ಉನಮೇಂ ಭೀ ] ಉಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾ
ಸಕತಾ ಹೈೇ ಕಿ ‘‘ವೇ ಜೀವಕೋ ‘ವ್ಯವಹಾರಸೇ’ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯರೂಪ ಫಲ ದೇತೇ ಹೈಂ.’’
ಯಹಾಂ [ಟೀಕಾಕೇ ದೂಸರೇ ಪೈರೇಮೇಂ] ಜೋ ‘ನಿಶ್ಚಯ’ ಔರ ‘ವ್ಯವಹಾರ’ ಐಸೇ ದೋ ಭಂಗ ಕಿಯೇ ಹೈಂ ವೇೇ ಮಾತ್ರ ಇತನಾ ಭೇದ ಸೂಚಿತ
ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಹೀ ಕಿಯೇ ಹೈಂ ಕಿ ‘ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಕ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮ ಜೀವಮೇಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಕ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯ
ಜೀವಸೇ ಬಿಲ್ಕುಲ ಭಿನ್ನ ಹೈಂ.’ ಪರನ್ತು ಯಹಾಂ ಕಹೇ ಹುಏ ನಿಶ್ಚಯರೂಪಸೇ ಭಂಗಸೇ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ‘ಪೌದ್ಗಲಿಕ
ಕರ್ಮ ಜೀವಕೋ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಫಲ ದೇತಾ ಹೈ ಔರ ಜೀವ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕರ್ಮಕೇ ದಿಯೇ ಹುಏ ಫಲಕೋ ಭೋಗತಾ ಹೈ.’
ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಕಿಸೀ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಫಲ ನಹೀಂ ದೇ ಸಕತಾ ಔರ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಕಿಸೀ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಪಾಸಸೇ
ಫಲ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ಭೋಗ ನಹೀಂ ಸಕತಾ. ಯದಿ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಫಲ ದೇ ಔರ ವಹ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯ ಉಸೇ
ಭೋಗೇ ತೋ ದೋನೋಂ ದ್ರವ್ಯ ಏಕ ಹೋ ಜಾಯೇಂ. ಯಹಾಂ ಯಹ ಧ್ಯಾನ ರಖನಾ ಖಾಸ ಆವಶ್ಯಕ ಹೈ ಕಿ ಟೀಕಾಕೇ ಪಹಲೇ ಪೈರೇಮೇಂ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ
ಗಾಥಾಕೇ ಕಥನಕಾ ಸಾರ ಕಹತೇ ಹುಏ ಶ್ರೀ ಟೀಕಾಕಾರ ಆಚಾರ್ಯದೇವ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಜೀವಕೋ ಕರ್ಮ ದ್ವಾರಾ ದಿಯೇ ಗಯೇ ಫಲಕಾ
ಉಪಭೋಗ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಹೀ ಕಹಾ ಹೈ, ನಿಶ್ಚಯಸೇ ನಹೀಂ.
ಸುಖದುಃಖಕೇ ದೋ ಅರ್ಥ ಹೋತೇ ಹೈಃ [೧] ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮ, ಔರ [೨] ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯ. ಜಹಾಂ ‘ನಿಶ್ಚಯಸೇ’ ಕಹಾ ಹೈ ವಹಾಂ
‘ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮ’ ಐಸಾ ಅರ್ಥ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ಜಹಾಂ ‘ವ್ಯವಹಾರಸೇॐ ಕಹಾ ಹೈ ವಹಾಂ ‘ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ‘ವಿಷಯॐ
ಐಸಾ ಅರ್ಥ ಸಮಝನಾ ಚಹಿಯೇ.

Page 113 of 264
PDF/HTML Page 142 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೧೩
ೋರ್ಂವ್ಯಕರ್ಮೋದಯಾಪಾದಿತೇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟವಿಷಯಾಣಾಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾತ್ತಥಾವಿಧಂ ಫಲಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೇ ಇತಿ. ಏತೇನ ಜೀವಸ್ಯ
ಭೋಕ್ತೃತ್ವಗುಣೋಽಪಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಃ.. ೬೭..
ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾ ಭಾವೇಣ ಹಿ ಸಂಜುದೋಧ ಜೀವಸ್ಸ.
ಭೇತ್ತಾ ಹು ಹವದಿ ಜೀವೋ
ಚೇದಗಭಾವೇಣ ಕಮ್ಮಫಲಂ.. ೬೮..
ತಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮ ಕರ್ತೃ ಭಾವೇನ ಹಿ ಸಂಯುತಮಥ ಜೀವಸ್ಯ.
ಭೇಕ್ತಾ ತು ಭವತಿ ಜೀವಶ್ಚೇತಕಭಾವೇನ ಕರ್ಮಫಲಮ್.. ೬೮..
ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವವ್ಯಾಖ್ಯೋಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್.
ತ್ತ ಏತತ್ ಸ್ಥಿತ್ತ ನಿಶ್ಚಯೇನಾತ್ಮನಃ ಕರ್ಮ ಕರ್ತೃ, ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜೀವಭಾವಸ್ಯ; ಜೀವೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನಾತ್ಮಭಾವಸ್ಯ
ಕರ್ತಾ, ವ್ಯವಹಾರಣೇ ಕರ್ಮಣ ಇತಿ. ಯಥಾತ್ರೋಭಯನಯಾಭ್ಯಾಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತೃ, ತಥೈಕೇನಾಪಿ ನಯೇನ ನ
-----------------------------------------------------------------------------
ಇಸಸೇ [ಇಸ ಕಥನಸೇ] ಜೀವಕೇ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಗುಣಕಾ ಭೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹುಆ.. ೬೭..
ಗಾಥಾ ೬೮
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತಸ್ಮಾತ್] ಇಸಲಿಯೇ [ಅಥ ಜೀವಸ್ಯ ಭಾವೇನ ಹಿ ಸಂಯುಕ್ತಮ್] ಜೀವಕೇ ಭಾವಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಐಸಾ
[ಕರ್ಮ] ಕರ್ಮ [ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ] [ಕರ್ತೃ] ಕರ್ತಾ ಹೈ. [–ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಅಪನಾ ಕರ್ತಾ ಔರ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಜೀವಭಾವಕಾ ಕರ್ತಾ;
ಪರನ್ತು ವಹ ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ]. [ಭೋಕ್ತಾ ತು] ಭೋಕ್ತಾ ತೋ [ಜೀವಃ ಭವತಿ] [ಮಾತ್ರ] ಜೀವ ಹೈ [ಚೇತಕಭಾವೇನ]
ಚೇತಕಭಾವಕೇ ಕಾರಣ [ಕರ್ಮಫಲಮ್] ಕರ್ಮಫಲಕಾ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಕರ್ತೃತ್ವ ಔರ್ರ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ.
ಇಸಲಿಯೇ [ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಕಥನಸೇ] ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹುಆ ಕಿ–ಕರ್ಮ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಅಪನಾ ಕರ್ತಾ ಹೈ, ವ್ಯವಹಾರಸೇ
ಜೀವಭಾವಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ಜೀವ ಭೀ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಅಪನೇ ಭಾವಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೈ, ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಕರ್ಮಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೈ.
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ನಯೋಂಸೇ ಕರ್ಮ ಕರ್ತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಭೀ ನಯಸೇ ವಹ ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ.
ಕಿಸಲಿಯೇ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸೇೇ ಚೈತನ್ಯಪೂರ್ವಕ ಅನುಭೂತಿಕಾ ಸದ್ಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಚೇತನಾಪನೇ ಕೇ ಕಾರಣ
--------------------------------------------------------------------------
ಜೋ ಅನುಭೂತಿ ಚೈತನ್ಯಪೂರ್ವಕ ಹೋ ಉಸೀಕೋ ಯಹಾಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಹೈ, ಉಸಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯ ಅನುಭೂತಿಕೋ ನಹೀಂ.

ತೇಥೀ ಕರಮ, ಜೀವಭಾವಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಕರ್ತಾ ಜಾಣವುಂ;
ಭೋಕ್ತಾಪಣುಂ ತೋ ಜೀವನೇ ಚೇತಕಪಣೇ ತತ್ಫಲ ತಣುಂ ೬೮.

Page 114 of 264
PDF/HTML Page 143 of 293
single page version

೧೧೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಭೋಕ್ತೃ. ಕುತಃ? ಚೈತನ್ಯಪೂರ್ವಕಾನುಭೂತಿಸದ್ಭಾವಾಭಾವಾತ್. ತತಶ್ಚೇತ–ನತ್ವಾತ್ ಕೇವಲ ಏವ ಜೀವಃ ಕರ್ಮಫಲಭೂತಾನಾಂ
ಕಥಂಚಿದಾತ್ಮನಃ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮಾನಾಂ ಕಥಂಚಿದಿಷ್ಟಾ–ನಿಷ್ಟವಿಷಯಾಣಾಂ ಭೋಕ್ತಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಇತಿ.. ೬೮..
ಏಂವ ಕತ್ತಾ ಭೋತ್ತಾ ಹೋಜ್ಜಂ ಅಪ್ಪಾ ಸಗೇಹಿಂ ಕಮ್ಮೇಹಿಂ.
ಹಿಡದಿ ಪಾರಮಪಾರಂ ಸಂಸಾರಂ
ಮೋಹಸಂಛಣ್ಣೋ.. ೬೯..
ಏಂವ ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾ ಭವನ್ನಾತ್ಮಾ ಸ್ವಕೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ.
ಹಿಂಡತೇ ಪಾರಮಪಾರಂ ಸಂಸಾರಂ ಮೋಹಸಂಛನ್ನಃ.. ೬೯..
ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತತ್ವಮುಖೇನ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಏವಮಯಮಾತ್ಮಾ ಪ್ರಕಟಿತಪ್ರಭುತ್ವಶಕ್ತಿಃ ಸ್ವಕೈಃ ಕರ್ಮಭಿರ್ಗೃಹೀತಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಧಿಕಾರೋಽನಾದಿಮೋಹಾ–
ವಚ್ಛನ್ನತ್ವಾದುಪಜಾತವಿಪರೀತಾಭಿನಿವೇಶಃ ಪ್ರತ್ಯಸ್ತಮಿತಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿಃ ಸಾಂತಮನಂತಂ ವಾ ಸಂಸಾರಂ
ಪರಿಭ್ರಮತೀತಿ.. ೬೯..
-----------------------------------------------------------------------------
ಮಾತ್ರ ಜೀವ ಹೀ ಕರ್ಮಫಲಕಾ – ಕಥಂಚಿತ್ ಆತ್ಮಾಕೇ ಸುಖದುಃಖಪರಿಣಾಮೋಂಕಾ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ ಈಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ವಿಷಯೋಂಕಾ
– ಭೋಕ್ತಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೈ.. ೬೮..
ಗಾಥಾ ೬೯
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಏವಂ] ಇಸ ಪ್ರಕಾರ [ಸ್ವಕೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ] ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋಂಸೇ [ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾ ಭವನ್] ಕರ್ತಾ–
ಭೋಕ್ತಾ ಹೋತಾ ಹುಆ [ಆತ್ಮಾ] ಆತ್ಮಾ [ಮೋಹಸಂಛನ್ನಃ] ಮೋಹಾಚ್ಛಾದಿತ ವರ್ತತಾ ಹುಆ [ಪಾರಮ್ ಅಪಾರಂ ಸಂಸಾರಂ]
ಸಾನ್ತ ಅಥವಾ ಅನನ್ತ ಸಂಸಾರಮೇಂ [ಹಿಂಡತೇ] ಪರಿಭ್ರಮಣ ಕರತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಪನೇಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಗಟ ಪ್ರಭುತ್ವಶಕ್ತಿಕೇ ಕಾರಣ ಜಿಸನೇ ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋಂ ದ್ವಾರಾ [–ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಭಾವಕರ್ಮೋಂ ಔರ
ವ್ಯವಹಾರಸೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋಂ ದ್ವಾರಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಔರ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಕಾ ಅಧಿಕಾರ ಗ್ರಹಣ ಕಿಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಇಸ ಆತ್ಮಾಕೋ,
ಅನಾದಿ ಮೋಹಾಚ್ಛಾದಿತಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ವಿಪರೀತ
ಅಭಿನಿವೇಶಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೋನೇಸೇ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ ಅಸ್ತ ಹೋ
ಗಈ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಸಾನ್ತ ಅಥವಾ ಅನನ್ತ ಸಂಸಾರಮೇಂ ಪರಿಭ್ರಮಣ ಕರತಾ ಹೈ.

[ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವಕೇ ಕರ್ಮಸಹಿತಪನೇಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಪೂರ್ವಕ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ..] ೬೯..
--------------------------------------------------------------------------
ಅಭಿನಿವೇಶ =ಅಭಿಪ್ರಾಯ; ಆಗ್ರಹ.

ಕರ್ತಾ ಅನೇ ಭೋಕ್ತಾ ಥತೋ ಏ ರೀತ ನಿಜ ಕರ್ಮೋ ವಡೇ
ಜೀವ ಮೋಹಥೀ ಆಚ್ಛನ್ನ ಸಾನ್ತ ಅನನ್ತ ಸಂಸಾರೇ ಭಮೇ. ೬೯.

Page 115 of 264
PDF/HTML Page 144 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೧೫
ಉವಸಂತಖೀಣಮೋಹೋ ಮಗ್ಗಂ ಜಿಣಭಾಸಿದೇಣ ಸಮುವಗದೋ.
ಣಾಣಾಣುಮಗ್ಗಚಾರೀ ಣಿವ್ವಾಣಪುರಂ ವಜದಿ
ಧೀರೋ.. ೭೦..
ಉಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹೋ ಮಾರ್ಗ ಜಿನಭ ಷಿತೇನ ಸಮುಪಗತಃ.
ಜ್ಞಾನಾನುಮಾರ್ಗಚಾರೀ ನಿರ್ವಾಣಪುರಂ ವ್ರಜತಿ ಧೀರಃ.. ೭೦..
ಕರ್ಮವಿಯುಕ್ತತ್ವಮುಖೇನ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ಅಯಮೇವಾತ್ಮಾ ಯದಿ ಜಿನಾಜ್ಞಯಾ ಮಾರ್ಗಮುಪಗಮ್ಯೋಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹತ್ವಾತ್ಪ್ರಹೀಣವಿಪರೀತಾಭಿನಿವೇಶಃ
ಸಮುದ್ಭಿನ್ನಸಮ್ಗ್ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿಃ ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಧಿಕಾರಂ ಪರಿಸಮಾಪ್ಯ ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರಕಟಿತಪ್ರಭುತ್ವಶಕ್ತಿರ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯೈ–
ವಾನುಮಾರ್ಗೇಣ ಚರತಿ, ತದಾ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಪಲಂಭರೂಪಮಪವರ್ಗನಗರಂ ವಿಗಾಹತ ಇತಿ.. ೭೦..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೦
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜಿನಭಾಷಿತೇನ ಮಾರ್ಗ ಸಮುಪಗತಃ] ಜೋ [ಪುರುಷ] ಜಿನವಚನ ದ್ವಾರಾ ಮಾರ್ಗಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ
[ಉಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹಃ] ಉಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹ ಹೋತಾ ಹುಆ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸೇ ದರ್ಶನಮೋಹಕಾ ಉಪಶಮ, ಕ್ಷಯ ಅಥವಾ
ಕ್ಷಯೋಪಶಮ ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋತಾ ಹುಆ] [ಜ್ಞಾನಾನುಮಾರ್ಗಚಾರೀ] ಜ್ಞಾನಾನುಮಾರ್ಗಮೇಂ ವಿಚರತಾ ಹೈ [–ಜ್ಞಾನಕಾ
ಅನುಸರಣ ಕರನೇವಾಲೇ ಮಾರ್ಗೇ ವರ್ತತಾ ಹೈ], [ಧೀರಃ] ವಹ ಧೀರ ಪುರುಷ [ನಿರ್ವಾಣಪುರಂ ವ್ರಜತಿ] ನಿರ್ವಾಣಪುರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ಹೋತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಕರ್ಮವಿಯುಕ್ತಪನೇಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
ಜಬ ಯಹೀ ಆತ್ಮಾ ಜಿನಾಜ್ಞಾ ದ್ವಾರಾ ಮಾರ್ಗಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ, ಉಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹಪನೇಕೇ ಕಾರಣ
[ದರ್ಶನಮೋಹಕೇ ಉಪಶಮ, ಕ್ಷಯ ಅಥವಾ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೇ ಕಾರಣ] ಜಿಸೇ ವಿಪರೀತ ಅಭಿನಿವೇಶ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾನೇಸೇ
ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ ಪ್ರಗಟ ಹುಈ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಕರ್ತೃತ್ವ ಔರ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಕೇ ಅಧಿಕಾರಕೋ ಸಮಾಪ್ತ ಕರಕೇ
ಸಮ್ಯಕ್ರೂಪಸೇ ಪ್ರಗಟ ಪ್ರಭುತ್ವಶಕ್ತಿವಾನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಜ್ಞಾನಕಾ ಹೀ ಅನುಸರಣ ಕರನೇವಾಲೇ ಮಾರ್ಗಮೇಂ ವಿಚರತಾ ಹೈ
--------------------------------------------------------------------------
ಜಿನವಚನಥೀ ಲಹೀ ಮಾರ್ಗ ಜೇ, ಉಪಶಾಂತಕ್ಷೀಣಮೋಹೀ ಬನೇ,
ಜ್ಞಾನಾನುಮಾರ್ಗ ವಿಷೇ ಚರೇ, ತೇ ಧೀರ ಶಿವಪುರನೇ ವರೇ. ೭೦.

Page 116 of 264
PDF/HTML Page 145 of 293
single page version

೧೧೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಅಥ ಜೀವವಿಕಲ್ಪಾ ಉಚ್ಯನ್ತೇ.
ಏಕೋ ಚೇವ ಮಹಪ್ಪಾ ಸೋ ದುವಿಯಪ್ಪೋ ತಿಲಕ್ಖಣೋ ಹೋದಿ.
ಚದುಚಂಕಮಣೋ ಭಣಿದೋ ಪಂಚಗ್ಗಗುಣಪ್ಪಧಾಣೋ ಯ.. ೭೧..
ಛಕ್ಕಾಪಕ್ಕಮಜುತೋ ಉವಉತ್ತೋ
ಸತ್ತಭಙ್ಗಸಬ್ಭಾವೋ.
ಅಟ್ಠಾಸಓ ಣವಟ್ಠೋ ಜೀವೋ ದಸಟ್ಠಾಣಗೋ ಭಣಿದೋ.. ೭೨..
ಏಕ ಏವ ಮಹಾತ್ಮಾ ಸ ದ್ವಿವಿಕಲ್ಪಸ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣೋ ಭವತಿ.
ಚತುಶ್ಚಂಕ್ರಮಣೋ ಭಣಿತಃ ಪಞ್ಚಾಗ್ರಗುಣಪ್ರಧಾನಶ್ಚ.. ೭೧..
ಷಟ್ಕಾಪಕ್ರಮಯುಕ್ತಃ ಉಪಯುಕ್ತಃ ಸಪ್ತಭಙ್ಗಸದ್ಭಾವಃ.
ಅಷ್ಟಾಶ್ರಯೋ ನವಾರ್ಥೋ ಜೀವೋ ದಶಸ್ಥಾನಗೋ ಭಣಿತಃ.. ೭೨..
-----------------------------------------------------------------------------

[–ಪ್ರವರ್ತತಾ ಹೈ, ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಆಚರಣ ಕರತಾ ಹೈ], ತಬ ವಹ ವಿಶುದ್ಧ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿರೂಪ
ಅಪವರ್ಗನಗರಕೋ [ಮೋಕ್ಷಪುರಕೋ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ.

[ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವಕೇ ಕರ್ಮರಹಿತಪನೇಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಪೂರ್ವಕ ಪ್ರಭುತ್ವಗುಣಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ..] ೭೦..
ಅಬ ಜೀವಕೇ ಭೇದ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ.
ಗಾಥಾ ೭೧–೭೨
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಃ ಮಹಾತ್ಮಾ] ವಹ ಮಹಾತ್ಮಾ [ಏಕಃ ಏವ] ಏಕ ಹೀ ಹೈ, [ದ್ವಿವಿಕಲ್ಪಃ] ದೋ ಭೇದವಾಲಾ ಹೈ
ಔರ [ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಃ ಭವತಿ] ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ ಹೈ; [ಚತುಶ್ಚಂಕ್ರಮಣಃ] ಔರ ಉಸೇ ಚತುರ್ವಿಧ ಭ್ರಮಣವಾಲಾ [ಚ] ತಥಾ
[ಪಞ್ಚಾಗ್ರಗುಣಪ್ರಧಾನಃ] ಪಾಂಚ ಮುಖ್ಯ ಗುಣೋಸೇ ಪ್ರಧಾನತಾವಾಲಾ [ಭಣಿತಃ] ಕಹಾ ಹೈ. [ಉಪಯುಕ್ತಃ ಜೀವಃ] ಉಪಯೋಗೀ
ಐಸಾ ವಹ ಜೀವ [ಷಟ್ಕಾಪಕ್ರಮಯುಕ್ತಃ] ಛಹ
ಅಪಕ್ರಮ ಸಹಿತ, [ಸಪ್ತಭಂಗಸದ್ಭಾವಃ] ಸಾತ ಭಂಗಪೂರ್ವಕ
ಸದ್ಭಾವವಾನ, [ಅಷ್ಟಾಶ್ರಯಃ] ಆಠಕೇ ಆಶ್ರಯರೂಪ, [ನವಾರ್ಥಃ] ನೌ–ಅರ್ಥರೂಪ ಔರ [ದಶಸ್ಥಾನಗಃ]
ದಶಸ್ಥಾನಗತ [ಭಣಿತಃ] ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಅಪಕ್ರಮ=[ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಕೋ ಅನ್ಯ ಭವಮೇಂ ಜಾತೇ ಹುಏ] ಅನುಶ್ರೇಣೀ ಗಮನ ಅರ್ಥಾತ್ ವಿದಿಶಾಓಂಕೋ ಛೋಡಕರ ಗಮನ.
ಏಕ ಜ ಮಹಾತ್ಮಾ ತೇ ದ್ವಿಭೇದ ಅನೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ ಉಕ್ತ ಛೇ,
ಚಉಭ್ರಮಣಯುತ, ಪಂಚಾಗ್ರಗುಣಪರಧಾನ ಜೀವ ಕಹೇಲ ಛೇ; ೭೧.
ಉಪಯೋಗೀ ಷಟ–ಅಪಕ್ರಮಸಹಿತ ಛೇ, ಸಪ್ತಭಂಗೀಸತ್ತ್ವ ಛೇ,
ಜೀವ ಅಷ್ಟ–ಆಶ್ರಯ, ನವ–ಅರಥ, ದಶಸ್ಥಾನಗತ ಭಾಖೇಲ ಛೇ. ೭೨.

Page 117 of 264
PDF/HTML Page 146 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೧೭
ಸ ಖಲು ಜೀವೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ನಿತ್ಯಚೈತನ್ಯೋಪಯುಕ್ತತ್ವಾದೇಕ ಏವ, ಜ್ಞಾನದರ್ಶನಭೇದಾದ್ವಿವಿಕಲ್ಪಃ,
ಕರ್ಮಫಲಕಾರ್ಯಜ್ಞಾನಚೇತನಾಭೇದೇನ ಲಕ್ಷ್ಯಮಾಣತ್ವಾತ್ರಿಲಕ್ಷಣಃ ಧ್ರೌವ್ಯೋತ್ಪಾದವಿನಾಶಭೇದೇನ ವಾ, ಚತಸೃಷು ಗತಿಷು
ಚಂಕ್ರಮಣತ್ವಾಚ್ಚತುಶ್ಚಂಕ್ರಮಣಃ, ಪಞ್ಚಭಿಃ ಪಾರಿಣಾಮಿಕೌದಯಿಕಾದಿಭಿರಗ್ರಗುಣೈಃ ಪ್ರಧಾನತ್ವಾತ್ಪಞ್ಚಾಗ್ರಗುಣಪ್ರಧಾನಃ,
ಚತಸೃಷು ದಿಕ್ಷೂರ್ಧ್ವಮಧಶ್ಚೇತಿ ಭವಾಂತರಸಂಕ್ರಮಣಷಟ್ಕೇನಾಪಕ್ರಮೇಣ ಯುಕ್ತತ್ವಾತ್ಷಟ್ಕಾಪಕ್ರಮಯುಕ್ತಃ, ಅಸಿತ–
ನಾಸ್ತ್ಯಾದಿಭಿಃ ಸಪ್ತಭಙ್ಗೈಃ ಸದ್ಭಾವೋ ಯಸ್ಯೇತಿ ಸಪ್ತಭಙ್ಗಸದ್ಭಾವಃ ಅಷ್ಟಾನಾಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ಗುಣಾನಾಂ ವಾ ಆಶ್ರಯತ್ವಾದಷ್ಟಾಶ್ರಯಃ,
ನವಪದಾರ್ಥರೂಪೇಣ ವರ್ತನಾನ್ನವಾರ್ಥಃ, ಪೃಥಿವ್ಯಪ್ತೇಜೋವಾಯುವನಸ್ಪತಿಸಾಧಾರಣಪ್ರತ್ಯೇಕ–ದ್ವಿತ್ರಿಚತುಃ ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯರೂಪೇಷು
ದಶಸು ಸ್ಥಾನೇಷು ಗತತ್ವಾದ್ರಶಸ್ಥಾನಗ ಇತಿ.. ೭೧–೭೨..
ಪಯಡಿಟ್ಠಿದಿಅಣುಭಾಗಪ್ಪದೇಸಬಂಧೇಹಿಂ ಸವ್ವದೋ ಮುಕ್ಕೋ.
ಉಡ್ಢಂ ಗಚ್ಛದಿ ಸೇಸಾ ವಿದಿಸಾವಜ್ಜಂ ಗದಿಂ
ಜಂತಿ.. ೭೩..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ವಹ ಜೀವ ಮಹಾತ್ಮಾ [೧] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ನಿತ್ಯಚೈತನ್ಯ–ಉಪಯೋಗೀ ಹೋನೇಸೇ ‘ಏಕ ’ ಹೀ ಹೈ; [೨]
ಜ್ಞಾನ ಔರ ದರ್ಶನ ಐಸೇ ಭೇದೋಂಕೇ ಕಾರಣ ‘ದೋ ಭೇದವಾಲಾ’ ಹೈ; [೩] ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾ, ಕಾರ್ಯಚೇತನಾ ಔರ
ಜ್ಞಾನಚೇತನಾ ಐಸೇ ಭೇದೋಂಂ ದ್ವಾರಾ ಅಥವಾ ಧ್ರೌವ್ಯ, ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವಿನಾಶ ಐಸೇ ಭೇದೋಂ ದ್ವಾರಾ ಲಕ್ಷಿತ ಹೋನೇಸೇ ‘ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ
[ತೀನ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ]’ ಹೈ; [೪] ಚಾರ ಗತಿಯೋಂಮೇಂ ಭ್ರಮಣ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಚತುರ್ವಿಧ ಭ್ರಮಣವಾಲಾ’ ಹೈ; [೫]
ಪಾರಿಣಾಮಿಕ ಔದಯಿಕ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಾಂಚ ಮುಖ್ಯ ಗುಣೋಂ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಧಾನತಾ ಹೋನೇಸೇ ‘ಪಾಂಚ ಮುಖ್ಯ ಗುಣೋಂಸೇ
ಪ್ರಧಾನತಾವಾಲಾ’ ಹೈ; [೬] ಚಾರ ದಿಶಾಓಂಮೇಂ, ಊಪರ ಔರ ನೀಚೇ ಇಸ ಪ್ರ್ರಕಾರ ಷಡ್ವಿಧ ಭವಾನ್ತರಗಮನರೂಪ
ಅಪಕ್ರಮಸೇ ಯುಕ್ತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅನ್ಯ ಭವಮೇಂ ಜಾತೇ ಹುಏ ಉಪರೋಕ್ತ ಛಹ ದಿಶಾಓಂಮೇಂ ಗಮನ ಹೋತಾ ಹೈ
ಇಸಲಿಯೇ] ‘ಛಹ ಅಪಕ್ರಮ ಸಹಿತ’ ಹೈ; [೭] ಅಸ್ತಿ, ನಾಸ್ತಿ ಆದಿ ಸಾತ ಭಂಗೋ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೈ
ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ‘ಸಾತ ಭಂಗಪೂರ್ವಕ ಸದ್ಭಾವವಾನ’ ಹೈ; [೮] [ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯಾದಿ] ಆಠ ಕರ್ಮೋಂಕೇ ಅಥವಾ
[ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಾದಿ] ಆಠ ಗುಣೋಂಕೇ ಆಶ್ರಯಭೂತ ಹೋನೇಸೇ ‘ಆಠಕೇ ಆಶ್ರಯರೂಪ’ ಹೈ; [೯] ನವ ಪದಾರ್ಥರೂಪಸೇ ವರ್ತತಾ
ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ‘ನವ–ಅರ್ಥರೂಪ’ ಹೈ; [೧೦] ಪೃಥ್ವೀ, ಜಲ, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು, ಸಾಧಾರಣ ವನಸ್ಪತಿ, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವನಸ್ಪತಿ,
ದ್ವೀನ್ದ್ರಿಯ, ತ್ರೀನ್ದ್ರಿಯ ಚತುರಿನ್ದ್ರಿಯ ಔರ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯರೂಪ ದಶ ಸ್ಥಾನೋಮೇಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ ‘ದಶಸ್ಥಾನಗತ’ ಹೈ.. ೭೧–
೭೨..
--------------------------------------------------------------------------
ಪ್ರಕೃತಿ–ಸ್ಥಿತಿ–ಪರದೇಶ– ಅನುಭವಬಂಧಥೀ ಪರಿಮುಕ್ತನೇ
ಗತಿ ಹೋಯ ಊಂಚೇ; ಶೇಷನೇ ವಿದಿಶಾ ತಜೀ ಗತಿ ಹೋಯ ಛೇ. ೭೩.

Page 118 of 264
PDF/HTML Page 147 of 293
single page version

೧೧೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥಿತ್ಯನುಭಾಗಪ್ರದೇಶಬಂಧೈಃ ಸರ್ವತೋ ಮುಕ್ತಃ.
ಊರ್ಧ್ವ ಗಚ್ಛತಿ ಶೇಷಾ ವಿದಿಗ್ವರ್ಜಾಂ ಗತಿಂ ಯಾಂತಿ.. ೭೩..
ಬದ್ಧಜೀವಸ್ಯ ಷಙ್ಗತಯಃ ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಾಃ. ಮುಕ್ತಸ್ಯಾಪ್ಯೂರ್ಧ್ವಗತಿರೇಕಾ ಸ್ವಾಭಾವಿಕೀತ್ಯತ್ರೋಕ್ತಮ್.. ೭೩..
–ಇತಿ ಜೀವದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್.
ಅಥ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.
ಖಂಧಾ ಯ ಖಂಧದೇಸಾ ಖಂಧಪದೇಸಾ ಯ ಹೋಂತಿ ಪರಮಾಣೂ.
ಇದಿ ತೇ ಚದುವ್ವಿಯಪ್ಪಾ ಪುಗ್ಗಲಕಾಯಾ
ಮುಣೇಯವ್ವಾ.. ೭೪..
ಸ್ಕಂಧಾಶ್ಚ ಸ್ಕಂಧದೇಶಾಃ ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶಾಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ ಪರಮಾಣವಃ.
ಇತಿ ತೇ ಚತುರ್ವಿಕಲ್ಪಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯಾಃ.. ೭೪..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೩
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥಿತ್ಯನುಭಾಗಪ್ರದೇಶಬಂಧೈಃ] ಪ್ರಕೃತಿಬನ್ಧ, ಸ್ಥಿತಿಬನ್ಧ, ಅನುಭಾಗಬನ್ಧ ಔರ
ಪ್ರದೇಶಬನ್ಧಸೇ [ಸರ್ವತಃ ಮುಕ್ತಃ] ಸರ್ವತಃ ಮುಕ್ತ ಜೀವ [ಊಧ್ವಂ ಗಚ್ಛತಿ] ಊರ್ಧ್ವಗಮನ ಕರತಾ ಹೈ; [ಶೇಷಾಃ] ಶೇಷ
ಜೀವ [ಭವಾನ್ತರಮೇಂ ಜಾತೇ ಹುಏ] [ವಿದಿಗ್ವರ್ಜಾ ಗತಿಂ ಯಾಂತಿ] ವಿದಿಶಾಏಂ ಛೋಡ ಕರ ಗಮನ ಕರತೇ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಬದ್ಧ ಜೀವಕೋ ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಕ ಷಡ್ವಿಧ ಗಮನ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕರ್ಮ ಜಿಸಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈಂ ಐಸಾ ಛಹ
ದಿಶಾಓಂಂಮೇಂ ಗಮನ] ಹೋತಾ ಹೈ; ಮುಕ್ತ ಜೀವಕೋ ಭೀ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಐಸಾ ಏಕ ಊರ್ಧ್ವಗಮನ ಹೋತಾ ಹೈ. – ಐಸಾ ಯಹಾಂ
ಕಹಾ ಹೈ.
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ಸಮಸ್ತ ರಾಗಾದಿವಿಭಾವ ರಹಿತ ಐಸಾ ಜೋ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣ ಧ್ಯಾನ ಉಸಕೇ ಬಲ ದ್ವಾರಾ
ಚತುರ್ವಿಧ ಬನ್ಧಸೇ ಸರ್ವಥಾ ಮುಕ್ತ ಹುಆ ಜೀವ ಭೀ, ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಅನನ್ತ ಜ್ಞಾನಾದಿ ಗುಣೋಂಸೇ ಯುಕ್ತ ವರ್ತತಾ ಹುಆ,
ಏಕಸಮಯವರ್ತೀ ಅವಿಗ್ರಹಗತಿ ದ್ವಾರಾ [ಲೋಕಾಗ್ರಪರ್ಯಂತ] ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಊರ್ಧ್ವಗಮನ ಕರತಾ ಹೈ. ಶೇಷ ಸಂಸಾರೀ ಜೀವ
ಮರಣಾನ್ತಮೇಂ ವಿದಿಶಾಏಂ ಛೋಡಕರ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಷಟ್–ಅಪಕ್ರಮಸ್ವರೂಪ [ಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತಕ] ಅನುಶ್ರೇಣೀಗಮನ ಕರತೇ ಹೈಂ..
೭೩..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.
ಅಬ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಜಡರೂಪ ಪುದ್ಗಲಕಾಯ ಕೇರಾ ಚಾರ ಭೇದೋ ಜಾಣವಾ;
ತೇ ಸ್ಕಂಧ ತೇನೋ ದೇಶ, ಸ್ಂಕಧಪ್ರದೇಶ, ಪರಮಾಣು ಕಹ್ಯಾ. ೭೪.

Page 119 of 264
PDF/HTML Page 148 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೧೯
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯವಿಕಲ್ಪಾದೇಶೋಽಯಮ್.
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಹಿ ಕದಾಚಿತ್ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯೇಣ, ಕದಾಚಿತ್ಸ್ಕಂಧದೇಶಪರ್ಯಾಯೇಣ,
ಕದಾಚಿತ್ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶಪರ್ಯಾಯೇಣ, ಕದಾಚಿತ್ಪರಮಾಣುತ್ವೇನಾತ್ರ ತಿಷ್ಟನ್ತಿ. ನಾನ್ಯಾ ಗತಿರಸ್ತಿ. ಇತಿ ತೇಷಾಂ
ಚತುರ್ವಿಕಲ್ಪತ್ವಮಿತಿ.. ೭೪..
ಖಂಧಂ ಸಯಲಸಮತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ದು ಅದ್ಧಂ ಭಣಂತಿ ದೇಸೋ ತ್ತಿ.
ಅದ್ಧದ್ಧಂ ಚ ಪದೇಸೋ ಪರಮಾಣೂ ಚೇವ ಅವಿಭಾಗೀ.. ೭೫..
ಸ್ಕಂಧಃ ಸಕಲಸಮಸ್ತಸ್ತಸ್ಯ ತ್ವರ್ಧಂ ಭಣನ್ತಿ ದೇಶ ಇತಿ.
ಅರ್ಧಾರ್ಧ ಚ ಪ್ರದೇಶಃ ಪರಮಾಣುಶ್ಚೈವಾವಿಭಾಗೀ.. ೭೫..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೪
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತೇ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ] ಪುದ್ಗಲಕಾಯಕೇ [ಚತುರ್ವಿಕಲ್ಪಾಃ] ಚಾರ ಭೇದ [ಜ್ಞಾತವ್ಯಾಃ] ಜಾನನಾ;
[ಸ್ಕಂಧಾಃ ಚ] ಸ್ಕಂಧ, [ಸ್ಕಂಧದೇಶಾಃ] ಸ್ಕಂಧದೇಶ [ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶಾಃ] ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶ [ಚ] ಔರ [ಪರಮಾಣವಃ
ಭವನ್ತಿ ಇತಿ] ಪರಮಾಣುು.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೇದೋಂಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯ ಕದಾಚಿತ್ ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯಸೇ, ಕದಾಚಿತ್ ಸ್ಕಂಧದೇಶರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಸೇ, ಕದಾಚಿತ್ ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶರೂಪ
ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಔರ ಕದಾಚಿತ್ ಪರಮಾಣುರೂಪಸೇ ಯಹಾಂ [ಲೋಕಮೇಂ] ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಗತಿ ನಹೀಂ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
ಉನಕೇ ಚಾರ ಭೇದ ಹೈಂ.. ೭೪..
ಗಾಥಾ ೭೫
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಕಲಸಮಸ್ತಃ] ಸಕಲ–ಸಮಸ್ತ [ಪುದ್ಗಲಪಿಣ್ಡಾತ್ಮಕ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ವಸ್ತು] ವಹ [ಸ್ಕಂಧಃ]
ಸ್ಕಂಧ ಹೈ. [ತಸ್ಯ ಅರ್ಧಂ ತು] ಉಸಕೇ ಅರ್ಧಕೋ [ದೇಶಃ ಇತಿ ಭಣನ್ತಿ] ದೇಶ ಕಹತೇ ಹೈಂ, [ಅರ್ಧಾಧಂ ಚ] ಅರ್ಧಕಾ
ಅರ್ಧ ವಹ [ಪ್ರದೇಶಃ] ಪ್ರದೇಶ ಹೈ [ಚ] ಔರ [ಅವಿಭಾಗೀ] ಅವಿಭಾಗೀ ವಹ [ಪರಮಾಣುಃ ಏವ] ಸಚಮುಚ ಪರಮಾಣು
ಹೈ.
------------------------------------------------------------------------
ಪೂರಣ–ಸಕಳ ತೇ‘ಸ್ಕಂಧ’ ಛೇ ನೇ ಅರ್ಧ ತೇನುಂ ‘ದೇಶ’ ಛೇ,
ಅರ್ಧಾರ್ಧ ತೇನುಂ ‘ಪ್ರದೇಶ’ ನೇ ಅವಿಭಾಗ ತೇ ‘ಪರಮಾಣು’ ಛೇ. ೭೫.

Page 120 of 264
PDF/HTML Page 149 of 293
single page version

೧೨೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯವಿಕಲ್ಪನಿರ್ದೇಶೋಽಯಮ್.
ಅನಂತಾನಂತಪರಮಾಣ್ವಾರಬ್ಧೋಽಪ್ಯೇಕಃ ಸ್ಕಂಧೋ ನಾಮ ಪರ್ಯಾಯಃ. ತದರ್ಧ ಸ್ಕಂಧದೇಶೋ ನಾಮ ಪರ್ಯಾಯಃ. ತದರ್ಧಾರ್ಧಂ
ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶೋ ನಾಮ ಪರ್ಯಾಯಃ. ಏವಂ ಭೇದವಶಾತ್ ದ್ವಯಣುಕಸ್ಕಂಧಾದನಂತಾಃ ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶಪರ್ಯಾಯಾಃ ನಿರ್ವಿಭಾಗೈಕಪ್ರದೇಶಃ
ಸ್ಕಂಧಸ್ಯಾಂತ್ಯೋ ಭೇದಃ ಪರಮಾಣುರೇಕಃ. ಪುನರಪಿ ದ್ವಯೋಃ ಪರಮಾಣ್ವೋಃ ಸಂಧಾತಾದೇಕೋ ದ್ವಯಣುಕಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯಃ. ಏವಂ
ಸಂಧಾತವಶಾದನಂತಾಃ ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯಾಃ. ಏವಂ ಭೇದಸಂಧಾತಾಭ್ಯಾಮಪ್ಯನಂತಾ ಭವಂತೀತಿ.. ೭೫..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪುದ್ಗಲ ಭೇದೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಹೈ

ಅನನ್ತಾನನ್ತ ಪರಮಾಣುಓಂಸೇ ನಿರ್ಮಿತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೋ ಏಕ ಹೋ ವಹ ಸ್ಕಂಧ ನಾಮಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ; ಉಸಕೀ
ಆಧೀ ಸ್ಕಂಧದೇಶ ನಾಮಕ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ; ಆಧೀಕೀ ಆಧೀ ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶ ನಾಮಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭೇದಕೇ
ಕಾರಣ [ಪೃಥಕ ಹೋನಕೇ ಕಾರಣ] ದ್ವಿ–ಅಣುಕ ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಂತ ಅನನ್ತ ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶರೂಪ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೋತೀ ಹೈಂ.
ನಿರ್ವಿಭಾಗ–ಏಕ–ಪ್ರದೇಶವಾಲಾ, ಸ್ಕಂಧಕಾ ಅನ್ತಿಮ ಅಂಶ ವಹ ಏಕ ಪರಮಾಣು ಹೈ. [ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
ಭೇದಸೇ ಹೋನೇವಾಲೇ
ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಹುಆ.]
ಪುನಶ್ಚ, ದೋ ಪರಮಾಣುಓಂಕೇ ಸಂಘಾತಸೇ [ಮಿಲನೇಸೇ] ಏಕ ದ್ವಿಅಣುಕ–ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋತೀ ಹೈ. ಇಸ
ಪ್ರಕಾರ ಸಂಘಾತಕೇ ಕಾರಣ [ದ್ವಿಅಣುಕಸ್ಕಂಧಕೀ ಭಾಂತಿ ತ್ರಿಅಣುಕ–ಸ್ಕಂಧ, ಚತುರಣುಕ–ಸ್ಕಂಧ ಇತ್ಯಾದಿ] ಅನನ್ತ
ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೋತೀ ಹೈ. [ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಘಾತಸೇ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪಕಾ ವರ್ಣನ ಹುಆ. ]
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭೇದ–ಸಂಘಾತ ದೋನೋಂಸೇ ಭೀ [ಏಕ ಸಾಥ ಭೇದ ಔರ ಸಂಘಾತ ದೋನೋ ಹೋನೇಸೇ ಭೀ] ಅನನ್ತ
[ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯೇಂ] ಹೋತೀ ಹೈಂ. [ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭೇದ–ಸಂಘಾತಸೇ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪಕಾ ವರ್ಣನ ಹುಆ..]
೭೫..
--------------------------------------------------------------------------
ಭೇದಸೇ ಹೋನೇಭಾಲೇ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪೋಂಕಾ [ಪುದ್ಗಲಭೇದೋಂಕಾ] ಟೀಕಾಕಾರ ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯನೇೇ ಜೋ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಹೈ ಉಸಕಾ
ತಾತ್ಪರ್ಯ ನಿಮ್ನಾನುಸಾರ ಹೈಃ– ಅನನ್ತಪರಮಾಣುಪಿಂಡಾತ್ಮಕ ಘಟಪಟಾದಿರೂಪ ಜೋ ವಿವಕ್ಷಿತ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ವಸ್ತು ಉಸೇ ‘ಸ್ಕಂಧ’ ಸಂಜ್ಞಾ
ಹೈೇ. ಭೇದ ದ್ವಾರಾ ಉಸಕೇ ಜೋ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪ ಹೋತೇ ಹೈಂ ವೇ ನಿಮ್ನೋಕ್ತ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತಾನುಸಾರ ಸಮಝನಾ. ಮಾನಲೋ ಕಿ ೧೬
ಪರಮಾಣುಓಂಸೇ ನಿರ್ಮಿತ ಏಕ ಪುದ್ಗಲಪಿಣ್ಡ ಹೈ ಔರ ವಹ ಟೂಟಕರ ಉಸಕೇ ಟುಕಡೇ಼ ಹೋತೇ ಹೈ. ವಹಾಂ ೧೬ ಪರಮಾಣುಾೋಂಕೇ ಪೂರ್ಣ
ಪುದ್ಗಲಪಿಣ್ಡಕೋ ‘ಸ್ಕಂಧ’ ಮಾನೇ ತೋ ೮ ಪರಮಾಣುಓಂವಾಲಾ ಉಸಕಾ ಅರ್ಧಭಾಗರೂಪ ಟುಕಡಾ ವಹ ‘ದೇಶ’ ಹೈ, ೪
ಪರಮಾಣುಓಂವಾಲಾ ಉಸಕಾ ಚತುರ್ಥಭಾಗರೂಪ ಟುಕಡಾ ವಹ ‘ಪ್ರದೇಶ’ ಹೈ ಔರ ಅವಿಭಾಗೀ ಛೋಟೇ–ಸೇ–ಛೋಟಾ ಟುಕಡಾ ವಹ
‘ಪರಮಾಣು’ ಹೈ. ಪುನಶ್ಚ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ೧೬ ಪರಮಾಣುವಾಲೇ ಪೂರ್ಣ ಪಿಣ್ಡಕೋ ‘ಸ್ಕಂಧ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ೧೫ ಸೇ ಲೇಕರ
೯ ಪರಮಾಣುಓಂ ತಕಕೇ ಕಿಸೀ ಭೀ ಟುಕಡೇ಼಼಼ಕೋ ಭೀ ‘ಸ್ಕಂಧ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈೇ; ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ೮ ಪರಮಾಣುಓಂವಾಲೇ ಉಸಕೇ
ಅರ್ಧಭಾಗರೂಪ ಟುಕಡೇ಼಼಼ಕೋ ‘ದೇಶ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈೇ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ೭ ಸೇ ಲೇಕರ ೫ ಪರಮಾಣಓುಂ ತಕಕೇ ಉಸಕೇ ಕಿಸೀ ಭೀ
ಟುಕಡೇ಼಼಼಼ಕೋ ಭೀ ‘ದೇಶ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈ; ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ೪ ಪರಮಾಣುವಾಲೇ ಉಸಕೇ ಚತುರ್ಥಭಾಗರೂಪ ಟುಕಡೇ಼಼಼಼಼ಕೋ ‘ಪ್ರದೇಶ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈ,
ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ೩ ಸೇ ಲೇಕರ ೨ ಪರಮಾಣು ತಕಕೇ ಉಸಕೇ ಕಿಸೀ ಭೀ ಟುಕಡೇ಼಼಼಼ಕೋ ಭೀ ‘ಪ್ರದೇಶ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಹೈ. – ಇಸ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತಕೇ
ಅನುಸಾರ, ಭೇದ ದ್ವಾರಾ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲವಿಕಲ್ಪ ಸಮಝನಾ.

Page 121 of 264
PDF/HTML Page 150 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೨೧
ಬಾದರಸುಹುಮಗದಾಣಂ ಖಂಧಾಣಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ತ್ತಿ ವವಹಾರೋ.
ತೇ ಹೋಂತಿ ಛಪ್ಪಯಾರಾ ತೇಲೋಕ್ಕಂ ಜೇಹಿಂ ಣಿಪ್ಪಣ್ಣಂ.. ೭೬..
ಬಾದರಸೌಕ್ಷ್ಮ್ಯಗತಾನಾಂ ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ ಪುದ್ಗಲಃ ಇತಿ ವ್ಯವಹಾರಃ.
ತೇ ಭವನ್ತಿ ಷಟ್ಪ್ರಕಾರಾಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಯೈಃ ನಿಷ್ಪನ್ನಮ್.. ೭೬..
ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ ಪುದ್ಗಲವ್ಯವಹಾರಸಮರ್ಥನಮೇತತ್.
ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಗುಣವಿಶೇಷೈಃ ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತವೃದ್ಧಿಹಾನಿಭಿಃ ಪೂರಣಗಲನಧರ್ಮತ್ವಾತ್ ಸ್ಕಂಧ–
ವ್ಯಕ್ತ್ಯಾವಿರ್ಭಾವತಿರೋಭಾವಾಭ್ಯಾಮಪಿ ಚ ಪೂರಣಗಲನೋಪಪತ್ತೇಃ ಪರಮಾಣವಃ ಪುದ್ಗಲಾ ಇತಿ ನಿಶ್ಚೀಯಂತೇ.
ಸ್ಕಂಧಾಸ್ತ್ವನೇಕಪುದ್ಗಲಮಯೈಕಪರ್ಯಾಯತ್ವೇನ ಪುದ್ಗಲೇಭ್ಯೋಽನನ್ಯತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಾ ಇತಿ
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೬
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಬಾದರಸೌಕ್ಷ್ಮ್ಯಗತಾನಾಂ] ಬಾದರ ಔರ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪಸೇ ಪರಿಣತ [ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ] ಸ್ಕಂಧೋಂಕೋ
[ಪುದ್ಗಲಃ] ‘ಪುದ್ಗಲ’ [ಇತಿ] ಐಸಾ [ವ್ಯವಹಾರಃ] ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ. [ತೇ] ವೇ [ಷಟ್ಪ್ರಕಾರಾಃ ಭವನ್ತಿ] ಛಹ
ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ, [ಯೈಃ] ಜಿನಸೇ [ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ] ತೀನ ಲೋಕ [ನಿಷ್ಪನ್ನಮ್] ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಸ್ಕಂಧೋಂಮೇಂ ‘ಪುದ್ಗಲ’ ಐಸಾ ಜೋ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ ಉಸಕಾ ಯಹ ಸಮರ್ಥನ ಹೈ.
[೧] ಜಿನಮೇಂ ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತ [ಛಹ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಸಮಾವೇಶ ಪಾನೇವಾಲೀ] ವೃದ್ಧಿಹಾನಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಐಸೇ ಸ್ಪರ್ಶ–
ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣರೂಪ ಗುಣವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಕಾರಣ [ಪರಮಾಣು] ‘ಪೂರಣಗಲನ’ ಧರ್ಮವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ [೨]
ಸ್ಕಂಧವ್ಯಕ್ತಿಕೇ [–ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯಕೇ] ಆವಿರ್ಭಾವ ಔರ ತಿರೋಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಭೀ [ಪರಮಾಣುಓಂಮೇಂ]
--------------------------------------------------------------------------
ಸೌ ಸ್ಕಂಧ ಬಾದರ–ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಾಂ ‘ಪುದ್ಗಲ’ ತಣೋ ವ್ಯವಹಾರ ಛೇ;
ಛ ವಿಕಲ್ಪ ಛೇ ಸ್ಕಂಧೋ ತಣಾ, ಜೇಥೀ ತ್ರಿಜಗ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಛೇ. ೭೬.

Page 122 of 264
PDF/HTML Page 151 of 293
single page version

೧೨೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ವ್ಯವಹ್ರಿಯಂತೇ, ತಥೈವ ಚ ಬಾದರಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಪರಿಣಾಮವಿಕಲ್ಪೈಃ ಷಟ್ಪ್ರಕಾರತಾಮಾಪದ್ಯ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರೂಪೇಣ ನಿಷ್ಪದ್ಯ
ಸ್ಥಿತವಂತ ಇತಿ. ತಥಾ ಹಿ–ಬಾದರಬಾದರಾಃ, ಬಾದರಾಃ, ಬಾದರಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ, ಸೂಕ್ಷ್ಮಬಾದರಾಃ, ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ–ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ
ಇತಿ. ತತ್ರ ಛಿನ್ನಾಃ ಸ್ವಯಂ ಸಂಧಾನಾಸಮರ್ಥಾಃ ಕಾಷ್ಠಪಾಷಾಣದಯೋ ಬಾದರಬಾದರಾಃ. ಛಿನ್ನಾಃ ಸ್ವಯಂ ಸಂಧಾನಸಮರ್ಥಾಃ
ಕ್ಷೀರಧೃತತೈಲತೋಯರಸಪ್ರಭೃತಯೋ ಬಾದರಾಃ. ಸ್ಥೂಲೋಪಲಂಭಾ ಅಪಿ ಛೇತ್ತುಂ
ಭೇತ್ತುಮಾದಾತುಮಶಕ್ಯಾಃ
ಛಾಯಾತಪತಮೋಜ್ಯೋತ್ಸ್ತ್ರಾದಯೋ ಬಾದರಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ. ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವೇಽಪಿ ಸ್ಥೂಲೋಪಲಂಭಾಃ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧಶಬ್ದಾಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮ–ಬಾದರಾಃ.
ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವೇಽಪಿ ಹಿ ಕರಣಾನುಪಲಭ್ಯಾಃ ಕರ್ಮವರ್ಗಣಾದಯಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ. ಅತ್ಯಂತಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ ಕರ್ಮವರ್ಗಣಾ–ಭ್ಯೋಽಧೋ ದ್ವಯಣುಕ
ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯನ್ತಾಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ಇತಿ.. ೭೬..
-----------------------------------------------------------------------------

‘ಪೂರಣ – ಗಲನ’ ಘಟಿತ ಹೋನೇಸೇ ಪರಮಾಣು ನಿಶ್ಚಯಸೇ ‘
ಪುದ್ಗಲ’ ಹೈಂ. ಸ್ಕಂಧ ತೋ ಅನೇಕಪುದ್ಗಲಮಯ
ಏಕಪರ್ಯಾಯಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ‘ಪುದ್ಗಲ’ ಹೈ; ತಥಾ [ವೇ] ಬಾದರತ್ವ ಔರ
ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವರೂಪ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ಭೇದೋಂ ದ್ವಾರಾ ಛಹ ಪ್ರಕಾರೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ತೀನ ಲೋಕರೂಪ ಹೋಕರ ರಹೇ ಹೈಂ. ವೇ ಛಹ
ಪ್ರಕಾರಕೇ ಸ್ಕಂಧ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಂಃ– [೧] ಬಾದರಬಾದರ; [೨] ಬಾದರ; [೩] ಬಾದರಸೂಕ್ಷ್ಮ; [೪] ಸೂಕ್ಷ್ಮಬಾದರ; [೫]
ಸೂಕ್ಷ್ಮ; [೬] ಸೂಕ್ಷ್ಮಸೂಕ್ಷ್ಮ. ವಹಾಂ, [೧] ಕಾಷ್ಠಪಾಷಾಣಾದಿಕ [ಸ್ಕಂಧ] ಜೋ ಕಿ ಛೇದನ ಹೋನೇಪರ ಸ್ವಯಂ ನಹೀಂ ಜುಡ
ಸಕತೇ ವೇ [ಘನ ಪದಾರ್ಥ] ‘ಬಾದರಬಾದರ’ ಹೈಂ; [೨] ದೂಧ, ಘೀ, ತೇಲ, ಜಲ, ರಸ ಆದಿ [ಸ್ಕಂಧ] ಜೋ ಕಿ
ಛೇದನ ಹೋನೇಪರ ಸ್ವಯಂ ಜುಡ ಜಾತೇ ಹೈಂ ವೇ [ಪ್ರವಾಹೀ ಪದಾರ್ಥ] ‘ಬಾದರ’ ಹೈ; [೩] ಛಾಯಾ, ಧೂಪ, ಅಂಧಕಾರ, ಚಾಂದನೀ
ಆದಿ [ಸ್ಕಂಧ] ಜೋ ಕಿ ಸ್ಥೂಲ ಜ್ಞಾತ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಜಿನಕಾ ಛೇದನ, ಭೇದನ ಅಥವಾ [ಹಸ್ತಾದಿ ದ್ವಾರಾ] ಗ್ರಹಣ
ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ ವೇ ‘ಬಾದರಸೂಕ್ಷ್ಮ’ ಹೈಂ; [೪] ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ಶಬ್ದ ಜೋ ಕಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಸ್ಥೂಲ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಚಕ್ಷಕೋು ಛೋಡಕರ ಚಾರ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಂಕೇ ವಿಷಯಭೂತ ಸ್ಕಂಧ ಜೋ ಕಿ ಆಂಖಸೇ ದಿಖಾಈ
ನ ದೇನೇ ಪರ ಭೀ ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಪರ್ಶ ಕಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈೇ] ಜೀಭ ದ್ವಾರಾ ಜಿನಕಾ ಸ್ವಾದ ಲಿಯಾ ಜಾ
ಸಕತಾ ಹೈೇ, ನಾಕಸೇ ಸೂಂಂಧಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈೇ ಅಥವಾ ಕಾನಸೇ ಸುನಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈೇ ವೇ ‘ಸೂಕ್ಷ್ಮಬಾದರ’ ಹೈಂ; [೫]
ಕರ್ಮವರ್ಗಣಾದಿ [ಸ್ಕಂಧ] ಕಿ ಜಿನ್ಹೇಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಪನಾ ಹೈ ತಥಾ ಜೋ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ನ ಹೋಂ ಐಸೇ ಹೈಂ ವೇ ‘ಸೂಕ್ಷ್ಮ’ ಹೈಂ;
[೬] ಕರ್ಮವರ್ಗಣಾಸೇ ನೀಚೇಕೇ [ಕರ್ಮವರ್ಗಣಾತೀತ ದ್ವಿಅಣುಕ–ಸ್ಕಂಧ ತಕಕೇ [ಸ್ಕಂಧ] ಜೋ ಕಿ ಅತ್ಯನ್ತ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಹೈಂ ವೇ
‘ಸೂಕ್ಷ್ಮಸೂಕ್ಷ್ಮ’ ಹೈಂ.. ೭೬..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಜಿಸಮೇಂ [ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ತಥಾ ಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ಪೂರಣ ಔರ ಗಲನ ಹೋ ವಹ ಪುದ್ಗಲ ಹೈ.
ಪೂರಣ=ಪುರನಾ; ಭರನಾ; ಪೂರ್ತಿ; ಪುಷ್ಟಿ; ವೃದ್ಧಿ. ಗಲನ=ಗಲನಾ; ಕ್ಷೀಣ ಹೋನಾ; ಕೃಶತಾ; ಹಾನಿಃ ನ್ಯೂನತಾಃ [[೧] ಪರಮಾಣುಓಂಕೇ
ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಜೋ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣ ಹೈಂ ಉನಮೇಂ ಹೋನೇವಾಲೀ ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತ ವೃದ್ಧಿ ವಹ ಪೂರಣ ಹೈ ಔರ ಷಟ್ಸ್ಥಾನಪತಿತ
ಹಾನಿ ವಹ ಗಲನ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣು ಪೂರಣ–ಗಲನಧರ್ಮವಾಲೇ ಹೈಂ. [೨] ಪರಮಾಣುಓಂಮೇಂ ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಕಾ
ಆವಿರ್ಭಾವ ಹೋನಾ ಸೋ ಪೂರಣ ಹೈ ಔರ ತಿರೋಭಾವ ಹೋನಾ ವಹ ಗಲನ ಹೈೇ; ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭೀ ಪರಮಾಣುಓಂಮೇಂ ಪೂರಣಗಲನ ಘಟಿತ
ಹೋತಾ ಹೈ.]
೨. ಸ್ಕಂಧ ಅನೇಕಪರಮಾಣುಮಯ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಪರಮಾಣುಓಂಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಪರಮಾಣು ತೋ ಪುದ್ಗಲ ಹೈಂ; ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ಕಂಧ ಭೀ
ವ್ಯವಹಾರಸೇ ‘ಪುದ್ಗಲ’ ಹೈಂ.

Page 123 of 264
PDF/HTML Page 152 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೨೩
ಸವ್ವೇಸಿಂ ಖಂಧಾಣಂ ಜೋ ಅಂತೋ ತಂ ವಿಯಾಣ ಪರಮಾಣೂ.
ಸೋ ಸಸ್ಸದೋ ಅಸದ್ದೋ ಏಕ್ಕೋ ಅವಿಭಾಗೀ ಮುತ್ತಿಭವೋ.. ೭೭..
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ ಯೋಽನ್ತ್ಯಸ್ತಂ ವಿಜಾನೀಹಿ ಪರಮಾಣುಮ್.
ಸ ಶಾಶ್ವತೋಽಶಬ್ದಃ ಏಕೋಽವಿಭಾಗೀ ಭೂರ್ತಿಭವಃ.. ೭೭..
ಪರಮಾಣುವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಮ್.
ಉಕ್ತಾನಾಂ ಸ್ಕಂಧರೂಪಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಯೋಽನ್ತ್ಯೋ ಭೇದಃ ಸ ಪರಮಾಣುಃ. ಸ ತು ಪುನರ್ವಿಭಾಗಾಭಾವಾದ–ವಿಭಾಗೀ,
ನಿರ್ವಿಭಾಗೈಕಪ್ರದೇಶತ್ವಾದೇಕಃ, ಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ಸದಾಪ್ಯವಿನಶ್ವರತ್ವಾನ್ನಿತ್ಯಃ,
ಅನಾದಿನಿಧನರೂಪಾದಿಪರಿಣಾಮೋತ್ಪನ್ನತ್ವಾನ್ಮೂರ್ತಿಭವಃ, ರೂಪಾದಿಪರಿಣಾಮೋತ್ಪನ್ನತ್ವೇಽಪಿ ಶಬ್ದಸ್ಯ
ಪರಮಾಣುಗುಣತ್ವಾಭಾವಾತ್ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯತ್ವೇನ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣತ್ವಾಚ್ಚಾಶಬ್ದೋ ನಿಶ್ಚೀಯತ ಇತಿ.. ೭೭..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೭
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸರ್ವಷಾಂ ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ] ಸರ್ವ ಸ್ಕಂಧೋಂಕಾ [ಯಃ ಅನ್ತ್ಯಃ] ಜೋ ಅನ್ತಿಮ ಭಾಗ [ತಂ] ಉಸೇ
[ಪರಮಾಣುಮ್ ವಿಜಾನೀಹಿ] ಪರಮಾಣು ಜಾನೋ. [ಸಃ] ವಹ [ಅವಿಭಾಗೀ] ಅವಿಭಾಗೀ, [ಏಕಃ] ಏಕ, [ಶಾಶ್ವತಃ],
ಶಾಶ್ವತ [ಮೂರ್ತಿಭವಃ] ಮೂರ್ತಿಪ್ರಭವ [ಮೂರ್ತರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ] ಔರ [ಅಶಬ್ದಃ] ಅಶಬ್ದ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪರಮಾಣುಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಹೈ.
ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಜೋ ಅನ್ತಿಮ ಭೇದ [ಛೋಟೇ–ಸೇ–ಛೋಟಾ ಅಂಶ] ವಹ ಪರಮಾಣು ಹೈ. ಔರ ವಹ
ತೋ, ವಿಭಾಗಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಅವಿಭಾಗೀ ಹೈ; ನಿರ್ವಿಭಾಗ–ಏಕ–ಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಏಕ ಹೈ; ಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ಸದೈವ
ಅವಿನಾಶೀ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಹೈ; ಅನಾದಿ–ಅನನ್ತ ರೂಪಾದಿಕೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ
ಮೂರ್ತಿಪ್ರಭವ ಹೈ;
ಔರ ರೂಪಾದಿಕೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅಶಬ್ದ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಶಬ್ದ ಪರಮಾಣುಕಾ ಗುಣ
ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಉಸಕಾ[ಶಬ್ದಕಾ] ಅಬ [೭೯ ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ಕಥನ ಹೈ.. ೭೭..
--------------------------------------------------------------------------
ಮೂರ್ತಿಪ್ರಭವ = ಮೂರ್ತಪನೇರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಅರ್ಥಾತ್ ರೂಪ–ಗನ್ಧ–ರಸ ಸ್ಪರ್ಶಕೇ ಪರಿಣಾಮರೂಪಸೇ ಜಿಸಕಾ ಉತ್ಪಾದ
ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ.[ಮೂರ್ತಿ = ಮೂರ್ತಪನಾ]
ಜೇ ಅಂಶ ಅಂತಿಮ ಸ್ಕಂಧೋನೋ, ಪರಮಾಣು ಜಾನೋ ತೇಹನೇ;
ತೇ ಏಕನೇ ಅವಿಭಾಗ, ಶಾಶ್ವತ, ಮೂರ್ತಿಪ್ರಭವ, ಅಶಬ್ದ ಛೇ. ೭೭.

Page 124 of 264
PDF/HTML Page 153 of 293
single page version

೧೨೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಆದೇಸಮೇತ್ತಮುತ್ತೋ ಧಾದುಚದುಕ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಜೋ ದು.
ಸೋ ಣೇಓ ಪರಮಾಣೂ ಪರಿಣಾಮಗುಣೋ ಸಯಮಸದ್ರೇ.. ೭೮..

ಆದೇಶಮಾತ್ರಮೂರ್ತ್ತಃ ಧಾತುಚತುಷ್ಕಸ್ಯ ಕಾರಣಂ ಯಸ್ತು.
ಸ ಜ್ಞೇಯಃ ಪರಮಾಣುಃ. ಪರಿಣಾಮಗುಣಃ ಸ್ವಯಮಶಬ್ದಃ.. ೭೮..
ಪರಮಾಣೂನಾಂ ಜಾತ್ಯಂತರತ್ವನಿರಾಸೋಽಯಮ್.
ಪರಮಣೋರ್ಹಿ ಮೂರ್ತತ್ವನಿಬಂಧನಭೂತಾಃ ಸ್ಪರ್ಶರಸಂಗಧವರ್ಣಾ ಆದೇಶಮಾತ್ರೇಣೈವ ಭಿದ್ಯಂತೇ; ವಸ್ತುವಸ್ತು ಯಥಾ ತಸ್ಯ ಸ
ಏವ ಪ್ರದೇಶ ಆದಿಃ ಸ ಏವ ಮಧ್ಯಂ, ಸ ಏವಾಂತಃ ಇತಿ, ಏವಂ ದ್ರವ್ಯಗುಣಯೋರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ ಯ ಏವ ಪರಮಾಣೋಃ
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೮
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಃ ತು] ಜೋ [ಆದೇಶಮಾತ್ರಮೂರ್ತಃ] ಆದೇಶಮಾತ್ರಸೇ ಮೂರ್ತ ಹೈ. [ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾತ್ರ ಭೇದವಿವಕ್ಷಾಸೇ
ಮೂರ್ತತ್ವವಾಲಾ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ] ಔರ [ಧಾತುಚತುಷ್ಕಸ್ಯ ಕಾರಣಂ] ಜೋ [ಪೃಥ್ವೀ ಆದಿ] ಚಾರ ಧಾತುಓಂಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ
[ಸಃ] ವಹ [ಪರಮಾಣುಃ ಜ್ಞೇಯಃ] ಪರಮಾಣು ಜಾನನಾ – [ಪರಿಣಾಮಗುಣಃ] ಜೋ ಕಿ ಪರಿಣಾಮಗುಣವಾಲಾ ಹೈ ಔರ
[ಸ್ವಯಮ್ ಅಶಬ್ದಃ] ಸ್ವಯಂ ಅಶಬ್ದ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಪರಮಾಣು ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ಜಾತಿಕೇ ಹೋನೇಕಾ ಯಹ ಖಣ್ಡನ ಹೈ.
ಮೂರ್ತತ್ವಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ, ಪರಮಾಣುಸೇ ಆದೇಶಮಾತ್ರ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಭೇದ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ
ಹೈೇ; ವಸ್ತುತಃ ತೋ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣುಕಾ ವಹೀ ಪ್ರದೇಶ ಆದಿ ಹೈ, ವಹೀ ಮಧ್ಯ ಹೈ ಔರ ವಹೀ ಅನ್ತ ಹೈ; ಉಸೀ
ಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಕೇ ಅಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶ ಹೋನೇಸೇ, ಜೋ ಪರಮಾಣುಕಾ ಪ್ರದೇಶ ಹೈ, ವಹೀ ಸ್ಪರ್ಶಕಾ ಹೈ, ವಹೀ ರಸಕಾ
ಹೈ, ವಹೀ ಗಂಧಕಾ ಹೈ, ವಹೀ ರೂಪಕಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಕಿಸೀ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ಗಂಧಗುಣ ಕಮ ಹೋ, ಕಿಸೀ ಪರಮಾಣುಮೇಂ
ಗಂಧಗುಣ ಔರ ರಸಗುಣ ಕಮ ಹೋ, ಕಿಸೀ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ಗಂಧಗುಣ, ರಸಗುಣ ಔರ ರೂಪಗುಣ ಕಮ ಹೋ,
--------------------------------------------------------------------------
ಆದೇಶ=ಕಥನ [ಮಾತ್ರ ಭೇದಕಥನ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಪರಮಾಣುಸೇ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ ಭೇದ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಪರಮಾರ್ಥತಃ ತೋ
ಪರಮಾಣುಸೇ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ ಅಭೇದ ಹೈ.]
ಆದೇಶಮತ್ರಶ್ಥೀ ಮೂರ್ತ, ಧಾತುಚತುಷ್ಕನೋ ಛೇ ಹೇತು ಜೇ,
ತೇ ಜಾಣವೋ ಪರಮಾಣು– ಜೇ ಪರಿಣಾಮೀ, ಆಪ ಅಶಬ್ದ ಛೇ. ೭೮.

Page 125 of 264
PDF/HTML Page 154 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೨೫
ಪ್ರದೇಶಃ, ಸ ಏವ ಸ್ಪರ್ಶಸ್ಯ, ಸ ಏವ ರಸಸ್ಯ, ಸ ಏವ ಗಂಧಸ್ಯ, ಸ ಏವ ರೂಪಸ್ಯೇತಿ. ತತಃ ಕ್ವಚಿತ್ಪರಮಾಣೌ
ಗಂಧಗುಣೇ, ಕ್ವಚಿತ್ ಗಂಧರಸಗುಣಯೋಃ, ಕ್ವಚಿತ್ ಗಂಧರಸರೂಪಗುಣೇಷು ಅಪಕೃಷ್ಯಮಾಣೇಷು ತದವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶಃ ಪರಮಾಣುರೇವ
ವಿನಶ್ಯತೀತಿ. ನ ತದಪಕರ್ಷೋ ಯುಕ್ತಃ. ತತಃ ಪೃಥಿವ್ಯಪ್ತೇಜೋವಾಯುರೂಪಸ್ಯ ಧಾತುಚತುಷ್ಕಸ್ಯೈಕ ಏವ ಪರಮಾಣುಃ ಕಾರಣಂ
ಪರಿಣಾಮವಶಾತ್ ವಿಚಿತ್ರೋ ಹಿ ಪರಮಾಣೋಃ ಪರಿಣಾಮಗುಣಃ ಕ್ವಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿದ್ಗುಣಸ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತತ್ವೇನ ವಿಚಿತ್ರಾಂ
ಪರಿಣತಿಮಾದಧಾತಿ. ಯಥಾ ಚ ತಸ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಶಾದವ್ಯಕ್ತೋ ಗಂಧಾದಿಗುಣೋಽಸ್ತೀತಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯತೇ ನ ತಥಾ
ಶಬ್ದೋಽಪ್ಯವ್ಯಕ್ತೋಽಸ್ತೀತಿ ಜ್ಞಾತುಂ ಶಕ್ಯತೇ ಶಕ್ಯತೇ ತಸ್ಯೈಕಪ್ರದೇಶಸ್ಯಾನೇಕಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕೇನ ಶಬ್ದೇನ
ಸಹೈಕತ್ವವಿರೋಧಾದಿತಿ.. ೭೮..
-----------------------------------------------------------------------------

ತೋ ಉಸ ಗುಣಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶೀ ಪರಮಾಣು ಹೀ ವಿನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾಯೇಗಾ. ಇಸಲಿಯೇ ಉಸ ಗುಣಕೀ ನ್ಯೂನತಾ ಯುಕ್ತ
[ಉಚಿತ] ನಹೀಂ ಹೈ. [ಕಿಸೀ ಭೀ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ಏಕ ಭೀ ಗುಣ ಕಮ ಹೋ ತೋ ಉಸ ಗುಣಕೇ ಸಾಥ ಅಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶೀ
ಪರಮಾಣು ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾಯೇಗಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಸಮಸ್ತ ಪರಮಾಣು ಸಮಾನ ಗುಣವಾಲೇ ಹೀ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ
ಜಾತಿಕೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ.] ಇಸಲಿಯೇ ಪೃಥ್ವೀ, ಜಲ, ಅಗ್ನಿ ಔರ ವಾಯುರೂಪ ಚಾರ ಧಾತುಓಂಕಾ, ಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ, ಏಕ
ಹೀ ಪರಮಾಣು ಕಾರಣ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಮಾಣು ಏಕ ಹೀ ಜಾತಿಕೇ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಚಾರ
ಧಾತುಓಂಕೇ ಕಾರಣ ಬನತೇ ಹೈಂ]; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಿಚಿತ್ರ ಐಸಾ ಪರಮಾಣುಕಾ ಪರಿಣಾಮಗುಣ ಕಹೀಂ ಕಿಸೀ ಗುಣಕೀ
ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತತಾ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಿತ್ರ ಪರಿಣತಿಕೋ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೈ.
ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣುಕೋ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಅವ್ಯಕ್ತ ಗಂಧಾದಿಗುಣ ಹೈಂ ಐಸಾ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸೀ
ಪ್ರಕಾರ ಶಬ್ದ ಭೀ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಜಾನಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಏಕಪ್ರದೇಶೀ ಪರಮಾಣುಕೋ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶಾತ್ಮಕ
ಶಬ್ದಕೇ ಸಾಥ ಏಕತ್ವ ಹೋನೇಮೇಂ ವಿರೋಧ ಹೈ.. ೭೮..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತತಾ=ವ್ಯಕ್ತತಾ ಅಥವಾ ಅವ್ಯಕ್ತತಾ; ಪ್ರಗಟತಾ ಅಥವಾ ಅಪ್ರಗಟತಾ. [ಪೃಥ್ವೀಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ ಯಹ
ಚಾರೋಂ ಗುಣ ವ್ಯಕ್ತ [ಅರ್ಥಾತ್ ವ್ಯಕ್ತರೂಪಸೇ ಪರಿಣತ] ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಪಾನೀಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಔರ ವರ್ಣ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಗಂಧ
ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ; ಅಗ್ನಿಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ ಔರ ವರ್ಣ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಶೇಷ ದೋ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ; ವಾಯುಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ ವ್ಯಕ್ತ
ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಶೇಷ ತೀನ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ.]

೨. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ಗಂಧಾದಿಗುಣ ಭಲೇ ಹೀ ಅವ್ಯಕ್ತರೂಪಸೇ ಭೀ ಹೋತೇ ತೋ ಅವಶ್ಯ ಹೈಂ; ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ಶಬ್ದ ಭೀ
ಅವ್ಯಕ್ತರೂಪಸೇ ರಹತಾ ಹೋಗಾ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಶಬ್ದ ತೋ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ವ್ಯಕ್ತರೂಪಸೇ ಯಾ ಅವ್ಯಕ್ತರೂಪಸೇ ಬಿಲಕುಲ ಹೋತಾ ಹೀ ನಹೀಂ
ಹೈ.

Page 126 of 264
PDF/HTML Page 155 of 293
single page version

೧೨೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಸದ್ರೇ ಖಂಧಪ್ಪಭವೋ ಖಂಧೋ ಪರಮಾಣುಸಂಗಸಂಧಾದೋ.
ಪುಟ್ಠೇಸು ತೇಸು ಜಾಯದಿ ಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪಾದಿಗೋ ಣಿಯದೋ.. ೭೯..
ಶಬ್ದ ಸ್ಕಂಧಪ್ರಭವಃ ಸ್ಕಂಧಃ ಪರಮಾಣುಸಙ್ಗಸಙ್ಗಾತಃ.
ಸ್ಪೃಷ್ಟೇಷು ತೇಷು ಜಾಯತೇ ಶಬ್ದ ಉತ್ಪಾದಿಕೋ ನಿಯತಃ.. ೭೯..
ಶಬ್ದಸ್ಯ ಪದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯತ್ವಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.
ಇಹ ಹಿ ಬಾಹ್ಯಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯಾವಲಮ್ಬಿತೋ ಭಾವೇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯೋ ಧ್ವನಿಃ ಶಬ್ದಃ. ಸ ಖಲು ಸ್ವ–
ರೂಪೇಣಾನಂತಪರಮಾಣೂನಾಮೇಕಸ್ಕಂಧೋ ನಾಮ ಪರ್ಯಾಯಃ. ಬಹಿರಙ್ಗಸಾಧನೀಭೂತಮಹಾಸ್ಕಂಧೇಭ್ಯಃ ತಥಾವಿಧಪರಿಣಾಮೇನ
ಸಮುತ್ಪದ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ ಸ್ಕಂಧಪ್ರಭವಃ, ಯತೋ ಹಿ ಪರಸ್ಪರಾಭಿಹತೇಷು ಮಹಾಸ್ಕಂಧೇಷು ಶಬ್ದಃ ಸಮುಪಜಾಯತೇ.
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೭೯
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಶಬ್ದಃ ಸ್ಕಂಧಪ್ರಭವಃ] ಶಬ್ದ ಸ್ಕಂಧಜನ್ಯ ಹೈ. [ಸ್ಕಂಧಃ ಪರಮಾಣುಸಙ್ಗಸಙ್ಗಾತಃ] ಸ್ಕಂಧ
ಪರಮಾಣುದಲಕಾ ಸಂಘಾತ ಹೈ, [ತೇಷು ಸ್ಪೃಷ್ಟೇಷು] ಔರ ವೇ ಸ್ಕಂಧ ಸ್ಪರ್ಶಿತ ಹೋನೇಸೇ– ಟಕರಾನೇಸೇ [ಶಬ್ದಃ ಜಾಯತೇ]
ಶಬ್ದ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ; [ನಿಯತಃ ಉತ್ಪಾದಿಕಃ] ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಹ [ಶಬ್ದ] ನಿಯತರೂಪಸೇ ಉತ್ಪಾದ್ಯ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಶಬ್ದ ಪುದ್ಗಲಸ್ಕಂಧಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ದರ್ಶಾಯಾ ಹೈ.
ಇಸ ಲೋಕಮೇಂ, ಬಾಹ್ಯ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಅವಲಮ್ಬಿತ ಭಾವೇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಜಾನನೇ–ಯೋಗ್ಯ ಐಸೀ ಜೋ ಧ್ವನಿ
ವಹ ಶಬ್ದ ಹೈ. ವಹ [ಶಬ್ದ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಅನನ್ತ ಪರಮಾಣುಓಂಕೇ ಏಕಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ. ಬಹಿರಂಗ
ಸಾಧನಭೂತ [–ಬಾಹ್ಯ ಕಾರಣಭೂತ] ಮಹಾಸ್ಕನ್ಧೋಂ ದ್ವಾರಾ ತಥಾವಿಧ ಪರಿಣಾಮರೂಪ [ಶಬ್ದಪರಿಣಾಮರೂಪ] ಉತ್ಪನ್ನ
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಶಬ್ದ ಶ್ರವಣೇಂದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಮೂರ್ತ ಹೈ. ಕುಛ ಲೋಗ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ತದನುಸಾರ ಶಬ್ದ ಆಕಾಶಕಾ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ,
ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಮೂರ್ತ ಆಕಾಶಕಾ ಅಮೂರ್ತ ಗುಣ ಇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂಂ ಹೋ ಸಕತಾ.
ಛೇ ಶಬ್ದ ಸ್ಕಂಧೋತ್ಪನ್ನ; ಸ್ಕಂಧೋ ಅಣುಸಮೂಹಸಂಧಾತ ಛೇ,
ಸ್ಕಂಧಾಭಿಧಾತೇ ಶಬ್ದ ಊಪಜೇ, ನಿಯಮಥೀ ಉತ್ಪಾದ್ಯ ಛೇ. ೭೯.

Page 127 of 264
PDF/HTML Page 156 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೨೭
ಕಿಂ ಚ ಸ್ವಭಾವನಿರ್ವೃತ್ತಾಭಿರೇವಾನಂತಪರಮಾಣುಮಯೀಭಿಃ ಶಬ್ದಯೋಗ್ಯವರ್ಗಣಾಭಿರನ್ಯೋನ್ಯಮನುಪ್ರವಿಶ್ಯ
ಸಮಂತತೋಽಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ಪೂರಿತೇಽಪಿ ಸಕಲೇ ಲೋಕೇ. ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಬಹಿರಙ್ಗಕಾರಣಸಾಮಗ್ರೀ ಸಮದೇತಿ ತತ್ರ ತತ್ರ ತಾಃ
ಶಬ್ದತ್ವೇನಸ್ವಯಂ ವ್ಯಪರಿಣಮಂತ ಇತಿ ಶಬ್ದಸ್ಯ ನಿಯತಮುತ್ಪಾದ್ಯತ್ವಾತ್ ಸ್ಕಂಧಪ್ರಭವತ್ವಮಿತಿ.. ೭೯..
-----------------------------------------------------------------------------
ಹೋನೇಸೇ ವಹ ಸ್ಕನ್ಧಜನ್ಯ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮಹಾಸ್ಕನ್ಧ ಪರಸ್ಪರ ಟಕರಾನೇಸೇ ಶಬ್ದ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ. ಪುನಶ್ಚ ಯಹ
ಬಾತ ವಿಶೇಷ ಸಮಝಾಈ ಜಾತೀ ಹೈಃ– ಏಕದೂಸರೇಮೇಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋಕರ ಸರ್ವತ್ರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ಸ್ಥಿತ ಐಸೀ ಜೋ
ಸ್ವಭಾವನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೀ [–ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ನಿರ್ಮಿತ್ತ], ಅನನ್ತಪರಮಾಣುಮಯೀ ಶಬ್ದಯೋಗ್ಯ–ವರ್ಗಣಾಓಂಸೇ ಸಮಸ್ತ
ಲೋಕ ಭರಪೂರ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜಹಾಂ–ಜಹಾಂ ಬಹಿರಂಗಕಾರಣ ಸಾಮಗ್ರೀ ಉದಿತ ಹೋತೀ ಹೈ ವಹಾಂ–ವಹಾಂ ವೇ ವರ್ಗಣಾಏಂ
ಶಬ್ದರೂಪಸೇ ಸ್ವಯಂ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೀ ಹೈಂ; ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಶಬ್ದ ನಿತ್ಯತರೂಪಸೇ [ಅವಶ್ಯ] ಉತ್ಪಾದ್ಯ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ
ವಹ ಸ್ಕನ್ಧಜನ್ಯ ಹೈ.. ೭೯..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಶಬ್ದಕೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಂಃ [೧] ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಔರ [೨] ವೈಶ್ರಸಿಕ. ಪುರುಷಾದಿಕೇ ಪ್ರಯೋಗಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಶಬ್ದ ವಹ
ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಹೈಂ ಔರ ಮೇಘಾದಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಶಬ್ದ ವೈಶ್ರಸಿಕ ಹೈಂ.
ಅಥವಾ ನಿಮ್ನೋಕ್ತಾನುಸಾರ ಭೀ ಶಬ್ದಕೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಂಃ– [೧] ಭಾಷಾತ್ಮಕ ಔರ [೨] ಅಭಾಷಾತ್ಮಕ. ಉನಮೇಂ ಭಾಷಾತ್ಮಕ
ಶಬ್ದ ದ್ವಿವಿಧ ಹೈಂಂ – ಅಕ್ಷರಾತ್ಮಕ ಔರ ಅನಕ್ಷರಾತ್ಮಕ. ಸಂಸ್ಕೃತಪ್ರಾಕೃತಾದಿಭಾಷಾರೂಪಸೇ ವಹ ಅಕ್ಷರಾತ್ಮಕ ಹೈಂ ಔರ
ದ್ವೀಂನ್ದ್ರಿಯಾದಿಕ ಜೀವೋಂಕೇ ಶಬ್ದರೂಪ ತಥಾ [ಕೇವಲೀಭಗವಾನಕೀ] ದಿವ್ಯ ಧ್ವನಿರೂಪಸೇ ವಹ ಅನಕ್ಷರಾತ್ಮಕ ಹೈಂ. ಅಭಾಷಾತ್ಮಕ
ಶಬ್ದ ಭೀ ದ್ವಿವಿಧ ಹೈಂ – ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಔರ ವೈಶ್ರಿಸಿಕ. ವೀಣಾ, ಢೋಲ, ಝಾಂಝ, ಬಂಸರೀ ಆದಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ
ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಹೈ ಔರ ಮೇಘಾದಿಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ವೈಶ್ರಸಿಕ ಹೈ.
ಕಿಸೀ ಭೀ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಶಬ್ದ ಹೋ ಕಿನ್ತು ಸರ್ವ ಶಬ್ದೋಂಕಾ ಉಪಾದಾನಕಾರಣ ಲೋಕಮೇಂ ಸರ್ವತ್ರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಶಬ್ದಯೋಗ್ಯ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಹೀ
ಹೈೇ; ವೇ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಹೀ ಸ್ವಯಮೇವ ಶಬ್ದರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ಜೀಭ–ಢೋಲ–ಮೇಧ ಆದಿ ಮಾತ್ರ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈಂ.

೨. ಉತ್ಪಾದ್ಯ=ಉತ್ಪನ್ನ ಕರಾನೇ ಯೋಗ್ಯ; ಜಿಸಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ.

೩. ಸ್ಕನ್ಧಜನ್ಯ=ಸ್ಕನ್ಧೋಂ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋ ಐಸಾಃ ಜಿಸಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಮೇಂ ಸ್ಕನ್ಧ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಐಸಾ. [ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಮೇಂ
ಸರ್ವತ್ರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಅನನ್ತಪರಮಾಣುಮಯೀ ಶಬ್ದಯೋಗ್ಯ ವರ್ಗಣಾಏಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಶಬ್ದರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಾಯು–ಗಲಾ–ತಾಲುಂ–
ಜಿವ್ಹಾ–ಓಷ್ಠ, ದ್ಯಂಟಾ–ಮೋಗರೀ ಆದಿ ಮಹಾಸ್ಕನ್ಧೋಂಕಾ ಟಕರಾನಾ ವಹ ಬಹಿರಂಗಕಾರಣಸಾಮಗ್ರೀ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಶಬ್ದರೂಪ
ಪರಿಣಮನಮೇಂ ವೇ ಮಹಾಸ್ಕನ್ಧ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ [ನಿಮಿತ್ತ–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ಶಬ್ದಕೋ ವ್ಯವಹಾರಸೇ
ಸ್ಕನ್ಧಜನ್ಯ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.]

Page 128 of 264
PDF/HTML Page 157 of 293
single page version

೧೨೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಣಿಚ್ಚೋ ಣಾಣವಕಾಸೋ ಣ ಸಾವಕಾಸೋ ಪದೇಸದೋ ಭೇದಾ.
ಖಂಧಾಣಂ ಪಿ ಯ ಕತ್ತಾ
ಪವಿಹತ್ತಾ ಕಾಲಸಂಖಾಣಂ.. ೮೦..
ನಿತ್ಯೋ ನಾನವಕಾಶೋ ನ ಸಾವಕಾಶಃ ಪ್ರದೇಶತೋ ಭೇತ್ತಾ.
ಸ್ಕಂಧಾನಾಮಪಿ ಚ ಕರ್ತಾ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾ ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ.. ೮೦..
ಪರಮಾಣೋರೇಕಪ್ರದೇಶತ್ವಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.
ಪರಮಾಣುಂಃ ಸ ಖಲ್ವೇಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ ರೂಪಾದಿಗುಣಸಾಮಾನ್ಯಭಾಜಾ ಸರ್ವದೈವಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾನ್ನಿತ್ಯಃ. ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ
ಪದವಿಭಕ್ತವೃತ್ತೀನಾಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಗುಣಾನಾಮವಕಾಶದಾನಾನ್ನಾನವಕಾಶಃ.
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೮೦
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಪ್ರದೇಶತಃ] ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ [ನಿತ್ಯಃ] ಪರಮಾಣು ನಿತ್ಯ ಹೈ, [ನ ಅನವಕಾಶಃ] ಅನವಕಾಶ
ನಹೀಂ ಹೈ, [ನ ಸಾವಕಾಶಃ] ಸಾವಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ, [ಸ್ಕಂಧಾನಾಮ್ ಭೇತ್ತಾ] ಸ್ಕನ್ಧೋಂಕಾ ಭೇದನ ಕರನೇವಾಲಾ [ಅಪಿ ಚ
ಕರ್ತಾ] ತಥಾ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೈ ಔರ [ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾ] ಕಾಲ ತಥಾ ಸಂಖ್ಯಾಕೋ ವಿಭಾಜಿತ ಕರನೇವಾಲಾ
ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಲಕಾ ವಿಭಾಜನ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಖ್ಯಾಕಾ ಮಾಪ ಕರತಾ ಹೈ].
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪರಮಾಣುಕೇ ಏಕಪ್ರದೇಶೀಪನೇಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಜೋ ಪರಮಾಣು ಹೈ, ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ – ಜೋ ಕಿ ರೂಪಾದಿಗುಣಸಾಮಾನ್ಯವಾಲಾ ಹೈ ಉಸಕೇ
ದ್ವಾರಾ – ಸದೈವ ಅವಿನಾಶೀ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಉಸಸೇ [–ಪ್ರದೇಶಸೇ] ಅಭಿನ್ನ
ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಲೇ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಗುಣೋಂಕೋ ಅವಕಾಶ ದೇತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ
ಅನವಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ
ದ್ವಾರಾ [ಉಸಮೇಂ] ದ್ವಿ–ಆದಿ ಪ್ರದೇಶೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ, ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಆದಿ, ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಮಧ್ಯ ಔರ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಂತ
ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ [ಅರ್ಥಾತ್ ನಿರಂಶ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ], ಸಾವಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ
ಸ್ಕಂಧೋಂಕೇ ಭೇದಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಕಂಧಕೇ ಬಿಖರನೇ – ಟೂಟನೇಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ] ಸ್ಕಂಧೋಂಕಾ ಭೇದನ
ಕರನೇವಾಲಾ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಕಂಧಕೇ ಸಂಘಾತಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಕನ್ಧಕೇ
ಮಿಲನೇಕಾ –ರಚನಾಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ] ಸ್ಕಂಧೋಂಕಾ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ – ಜೋ ಕಿ
ಏಕ
--------------------------------------------------------------------------
ನಹಿ ಅನವಕಾಶ, ನ ಸಾವಕಾಶ ಪ್ರದೇಶಥೀ, ಅಣು ಶಾಶ್ವತೋ,
ಭೇತ್ತಾ ರಚಯಿತಾ ಸ್ಕಂಧನೋ, ಪ್ರವಿಭಾಗೀ ಸಂಖ್ಯಾ–ಕಾಳನೋ. ೮೦.

Page 129 of 264
PDF/HTML Page 158 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೨೯
ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ ದ್ವಯಾದಿಪ್ರದೇಶಾಭಾವಾದಾತ್ಮಾದಿನಾತ್ಮಮಧ್ಯೇನಾತ್ಮಾಂತೇನ ನ ಸಾವಕಾಶಃ. ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ
ಭೇದನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ ಭೇತ್ತಾ. ಐಕನ ಪ್ರದೇಶೇನ ಸ್ಕಂಧಸಂಘಾತನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ಸ್ಕಂಧಾನಾಂ ಕರ್ತಾ ಏಕೇನ
ಪ್ರದೇಶೇನೈಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಾತಿವರ್ತಿತದ್ನತಿಪರಿಣಾಮಾಪನ್ನೇನ ಸಮಯಲಕ್ಷಣಕಾಲವಿಭಾಗಕರಣಾತ್ ಕಾಲಸ್ಯ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾ.
ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ ತತ್ಸೂತ್ರತ್ರಿತದ್ವಯಾದಿಭೇದಪೂರ್ವಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಕಂಧೇಷು ದ್ರವ್ಯಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನ
ತದವಚ್ಛಿನ್ನೈಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶ–
-----------------------------------------------------------------------------
ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಕಾ ಅತಿಕ್ರಮಣ ಕರನೇವಾಲೇ [–ಲಾಂಘನೇವಾಲೇ] ಅಪನೇ ಗತಿಪರಿಣಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸಕೇ
ದ್ವಾರಾ –‘ಸಮಯ’ ನಾಮಕ ಕಾಲಕಾ ವಿಭಾಗ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲಕಾ ವಿಭಾಜಕ ಹೈ; ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಏಕ
ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಸಂಖ್ಯಾಕಾ ಭೀ
ವಿಭಾಜಕ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ [೧] ವಹ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಉಸಕೇ ರಚೇ ಜಾನೇವಾಲೇ ದೋ
ಆದಿ ಭೇದೋಂಸೇ ಲೇಕರ [ತೀನ ಅಣು, ಚಾರ ಅಣು, ಅಸಂಖ್ಯ ಅಣು ಇತ್ಯಾದಿ] ದ್ರವ್ಯಸಂಖ್ಯಾಕೇ ವಿಭಾಗ ಸ್ಕಂಧೋಂಮೇಂ
ಕರತಾ ಹೈ, [೨] ವಹ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಉಸಕೀ ಜಿತನೀ ಮರ್ಯಾದಾವಾಲೇ ಏಕ ‘
ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ’ ಸೇ ಲೇಕರ [ದೋ
ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ, ತೀನ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ, ಅಸಂಖ್ಯ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ ಇತ್ಯಾದಿ] ಕ್ಷೇತ್ರಸಂಖ್ಯಾಕೇ ವಿಭಾಗ ಕರತಾ ಹೈ, [೩]
ವಹ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ, ಏಕ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಕಾ ಅತಿಕ್ರಮ ಕರನೇವಾಲೇ ಉಸಕೇ ಗತಿಪರಿಣಾಮ ಜಿತನೀ ಮರ್ಯಾದಾವಾಲೇ
ಸಮಯ’ ಸೇ ಲೇಕರ [ದೋಸಮಯ, ತೀನ ಸಮಯ, ಅಸಂಖ್ಯ ಸಮಯ ಇತ್ಯಾದಿ] ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಕೇ ವಿಭಾಗ ಕರತಾ ಹೈ,
ಔರ [೪] ವಹ ಏಕ ಪ್ರದೇಶ ದ್ವಾರಾ ಉಸಮೇಂ ವಿವರ್ತನ ಪಾನೇವಾಲೇ [–ಪರಿವರ್ತಿತ, ಪರಿಣಮಿತ] ಜಘನ್ಯ
ವರ್ಣಾದಿಭಾವಕೋ ಜಾನನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನಸೇ ಲೇಕರ ಭಾವಸಂಖ್ಯಾಕೇ ವಿಭಾಗ ಕರತಾ ಹೈ.. ೮೦..
--------------------------------------------------------------------------
೧. ವಿಭಾಜಕ = ವಿಭಾಗ ಕರನೇವಾಲಾ; ಮಾಪನೇವಾಲಾ. [ಸ್ಕಂಧೋಂಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಸಂಖ್ಯಾಕಾ ಮಾಪ [ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ಕಿತನೇ ಅಣುಓಂ–
ಪರಮಾಣುಓಂಸೇ ಬನೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಮಾಪ] ಕರನೇಮೇಂ ಅಣುಓಂಕೀ–ಪರಮಾಣುಓಂಕೀ–ಅಪೇಕ್ಷಾ ಆತೀ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವೈಸಾ ಮಾಪ ಪರಮಾಣು
ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ. ಕ್ಷೇತ್ರಕಾ ಮಾಪಕಾ ಏಕಕ ‘ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ’ ಹೈ ಔರ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಮೇಂ ಪರಮಾಣುಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಆತೀ
ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಕ್ಷೇಳಕಾ ಮಾಪ ಭೀ ಪರಮಾಣು ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ. ಕಾಲಕೇ ಮಾಪ ಏಕಕ ‘ಸಮಯ’ ಹೈ ಔರ ಸಮಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಮೇಂ
ಪರಮಾಣುಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಆತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಕಾಲಕಾ ಮಾಪ ಭೀ ಪರಮಾಣು ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ. ಜ್ಞಾನಭಾವಕೇ [ಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯಕೇ]
ಮಾಪಕಾ ಏಕಕ ‘ಪರಮಾಣುಮೇಂಂ ಪರಿಣಮಿತ ಜಘನ್ಯ ವರ್ಣಾದಿಭಾವಕೋ ಜಾನೇ ಉತನಾ ಜ್ಞಾನ’ ಹೈ ಔರ ಉಸಮೇಂ ಪರಮಾಣುಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ
ಆತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಭಾವಕಾ [ಜ್ಞಾನಭಾವಕಾ] ಮಾಪ ಭೀ ಪರಮಾಣು ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾಣು ದ್ರವ್ಯ, ಕ್ಷೇತ್ರ, ಕಾಲ
ಔರ ಭಾವ ಮಾಪ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಗಜ ಸಮಾನ ಹೈ]

೨. ಏಕ ಪರಮಾಣುಪ್ರದೇಶ ಜಿತನೇ ಆಕಾಶಕೇ ಭಾಗಕೋ [ಕ್ಷೇತ್ರಕೋ] ‘ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ’ ಕಹಾ ಜಾತ ಹೈ. ವಹ ‘ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶ’
ಕ್ಷೇತ್ರಕಾ ‘ಏಕಕ’ ಹೈ. [ಗಿನತೀಕೇ ಲಿಯೇ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತುಕೇ ಜಿತನೇ ಪರಿಮಾಣಕೋ ‘ಏಕ ಮಾಪ’ ಮಾನಾ ಜಾಯೇ, ಉತನೇ
ಪರಿಮಾಣಕೋ ಉಸ ವಸ್ತುಕಾ ‘ಏಕಕ’ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.]

೩. ಪರಮಾಣುಕೋ ಏಕ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶೇಸೇ ದೂಸರೇ ಅನನ್ತರ ಆಕಾಶಪ್ರದೇಶಮೇಂ [ಮಂದಗತಿಸೇ] ಜಾತೇ ಹುಏ ಜೋ ಕಾಲ ಲಗತಾ ಹೈ ಉಸೇ
‘ಸಮಯ’ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.

Page 130 of 264
PDF/HTML Page 159 of 293
single page version

೧೩೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪೂರ್ವಿಕಾಯಾಃ ಕ್ಷೇತ್ರಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ ಏಕೇನ ಪ್ರದೇಶೇನೈಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಾತಿವರ್ತಿತದ್ಗತಿಪರಿಣಾಮಾವಚ್ಛಿನ್ನಸಮಯಪೂರ್ವಿಕಾಯಾ
ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ ಐಕನ ಪ್ರದೇಶೇನ ಪದ್ವಿವರ್ತಿಜಘನ್ಯವರ್ಣಾದಿಭಾವಾವಬೋಧಪೂರ್ವಿಕಾಯಾ ಭಾವಸಂಖ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರವಿಭಾಗ–
ಕರಣಾತ್ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾ ಸಂಖ್ಯಾಯಾ ಅಪೀತಿ.. ೮೦..
ಏಯರಸವಣ್ಣಗಂಧಂ ದೋಫಾಸಂ ಸದ್ದಕಾರಣಮಸದ್ದಂ.
ಖಂಧಂತರಿದಂ ದವ್ವಂ ಪರಮಾಣು
ತಂ ವಿಯಾಣಾಹಿ.. ೮೧..
ಏಕರಸವರ್ಣಗಂಧಂ ದ್ವಿಸ್ಪರ್ಶ ಶಬ್ದಕಾರಣಮಶಬ್ದಮ್.
ಸ್ಕಂಧಾಂತರಿತಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಪರಮಾಣುಂ ತಂ ವಿಜಾನಿಹಿ.. ೮೧..
ಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವೃತ್ತಿಪ್ರರೂಪಣಮೇತತ್.
ಸರ್ವತ್ರಾಪಿ ಪರಮಾಣೌ ರಸವರ್ಣಗಂಧಸ್ಪರ್ಶಾಃ ಸಹಭುವೋ ಗುಣಾಃ. ತೇ ಚ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತೈಸ್ತತ್ರ ಸ್ವಪರ್ಯಾಯೈರ್ವರ್ತನ್ತೇ. ತಥಾ
ಹಿ– ಪಞ್ಚಾನಾಂ ರಸಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನ್ಯತಮೇನೈಕೇನೈಕದಾ ರಸೋ ವರ್ತತೇ.
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೮೧
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತಂ ಪರಮಾಣುಂ] ವಹ ಪರಮಾಣು [ಏಕರಸವರ್ಣಗಂಧ] ಏಕ ರಸವಾಲಾ, ಏಕ ವರ್ಣವಾಲಾ, ಏಕ
ಗಂಧವಾಲಾ ತಥಾ [ದ್ವಿಸ್ಪರ್ಶೇ] ದೋ ಸ್ಪರ್ಶವಾಲಾ ಹೈ, [ಶಬ್ದಕಾರಣಮ್] ಶಬ್ದಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ, [ಅಶಬ್ದಮ್] ಅಶಬ್ದ
ಹೈ ಔರ [ಸ್ಕಂಧಾಂತರಿತಂ] ಸ್ಕನ್ಧಕೇ ಭೀತರ ಹೋ ತಥಾಪಿ [ದ್ರವ್ಯಂ] [ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸ್ವತಂತ್ರ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ಐಸಾ
[ವಿಜಾನೀಹಿ] ಜಾನೋ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಗುಣ–ಪರ್ಯಾಯ ವರ್ತನೇಕಾ [ಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇಕಾ] ಕಥನ ಹೈ.
ಸರ್ವತ್ರ ಪರಮಾಣುಮೇಂ ರಸ–ವರ್ಣ–ಗಂಧ–ಸ್ಪರ್ಶ ಸಹಭಾವೀ ಗುಣ ಹೋತೇ ಹೈ; ಔರ ವೇ ಗುಣ ಉಸಮೇಂ ಕ್ರಮವರ್ತೀ ನಿಜ
ಪರ್ಯಾಯೋಂ ಸಹಿತ ವರ್ತತೇ ಹೈಂ. ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರಃ– ಪಾಂಚ ರಸಪರ್ಯಾಯೋಮೇಂಸೇ ಏಕ ಸಮಯ ಕೋಈ ಏಕ [ರಸಪರ್ಯಾಯ]
ಸಹಿತ ರಸ ವರ್ತತಾ ಹೈ; ಪಾಂಚ ವರ್ಣಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂಸೇ ಏಕ ಸಮಯ ಕಿಸೀ ಏಕ [ವರ್ಣಪರ್ಯಾಯ] ಸಹಿತ ವರ್ಣ ವರ್ತತಾ ಹೈ ;
--------------------------------------------------------------------------
ಏಕ ಜ ವರಣ–ರಸ–ಗಂಧ ನೇ ಬೇ ಸ್ಪರ್ಶಯುತ ಪರಮಾಣು ಛೇ,
ತೇ ಶಬ್ದಹೇತು, ಅಶಬ್ದ ಛೇ, ನೇ ಸ್ಕಂಧಮಾಂ ಪಣ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ. ೮೧.

Page 131 of 264
PDF/HTML Page 160 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೧೩೧
ಪಞ್ಚಾನಾಂ ವರ್ಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನ್ಯತಮೇನೈಕೇನೈಕದಾ ವರ್ಣೋ ವರ್ತತೇ. ಉಭಯೋರ್ಗಂಧಪರ್ಯಾಯಯೋರನ್ಯತರೇಣೈಕೇನೈಕದಾ ಗಂಧೋ ವರ್ತತೇ.
ಚತುರ್ಣಾಂ ಶೀತಸ್ನಿಗ್ಧಶೀತರೂಕ್ಷೋಷ್ಣಸ್ನಿಗ್ಧೋಷ್ಣರೂಕ್ಷರೂಪಾಣಾಂ ಸ್ಪರ್ಶಪರ್ಯಾಯದ್ವಂದ್ವಾನಾಮನ್ಯತಮೇನೈಕೇನೈಕದಾ ಸ್ಪರ್ಶೋ ವರ್ತತೇ.
ಏವಮಯಮುಕ್ತಗುಣವೃತ್ತಿಃ ಪರಮಾಣುಃ ಶಬ್ದಸ್ಕಂಧಪರಿಣತಿಶಕ್ತಿಸ್ವಭಾವಾತ್ ಶಬ್ದಕಾರಣಮ್. ಏಕಪ್ರದೇಶತ್ವೇನ
ಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿವೃತ್ತ್ಯಭಾವಾದಶಬ್ದಃ. ಸ್ನಿಗ್ಧರೂಕ್ಷತ್ವಪ್ರತ್ಯಯಬಂಧವಶಾದನೇಕಪರಮಾಣ್ವೇಕ–
ತ್ವಪರಿಣತಿರೂಪಸ್ಕಂಧಾಂತರಿತೋಽಪಿ ಸ್ವಭಾವಮಪರಿತ್ಯಜನ್ನುಪಾತ್ತಸಂಖ್ಯತ್ವಾದೇಕ ಏವ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ.. ೮೧..
ಉವಭೋಜ್ಜಮಿಂದಿಏಹಿಂ ಯ ಇಂದಿಯಕಾಯಾ ಮಣೋ ಯ ಕಮ್ಮಾಣಿ.
ಜಂ ಹವದಿ ಮುತ್ತಮಣ್ಣಂ ತಂ ಸವ್ವಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜಾಣೇ.. ೮೨..
ಉಪಭೋಗ್ಯಮಿನ್ದ್ರಿಯೈಶ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯಕಾಯಾ ಮನಶ್ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ.
ಯದ್ಭವತಿ ಮೂರ್ತಮನ್ಯತ್ ತತ್ಸರ್ವಂ ಪುದ್ಗಲಂ ಜಾನೀಯಾತ್.. ೮೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ದೋ ಗಂಧಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂಸೇ ಏಕ ಸಮಯ ಕಿಸೀ ಏಕ [ಗಂಧಪರ್ಯಾಯ] ಸಹಿತ ಗಂಧ ವರ್ತತಾ ಹೈ; ಶೀತ–ಸ್ನಿಗ್ಧ, ಶೀತ–ರೂಕ್ಷ,
ಉಷ್ಣ–ಸ್ನಿಗ್ಧ ಔರ ಉಷ್ಣ–ರೂಕ್ಷ ಇನ ಚಾರ ಸ್ಪರ್ಶಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಯುಗಲಮೇಂಸೇ ಏಕ ಸಮಯ ಕಿಸೀ ಏಕ ಯುಗಕ ಸಹಿತ
ಸ್ಪರ್ಶ ವರ್ತತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸಮೇಂ ಗುಣೋಂಕಾ ವರ್ತನ [–ಅಸ್ತಿತ್ವ] ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹ ಪರಮಾಣು
ಶಬ್ದಸ್ಕಂಧರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇ ಕೀ ಶಕ್ತಿರೂಪ ಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಶಬ್ದಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ; ಏಕಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಕೇ
ಕಾರಣ ಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣತಿ ನಹೀ ವರ್ತತೀ ಹೋನೇಸೇ ಅಶಬ್ದ ಹೈ; ಔರ
ಸ್ನಿಗ್ಧ–ರೂಕ್ಷತ್ವಕೇ ಕಾರಣ ಬನ್ಧ
ಹೋನೇಸೇ ಅನೇಕ ಪರಮಾಣುಓಂಕೀ ಏಕತ್ವಪರಿಣತಿರೂಪ ಸ್ಕನ್ಧಕೇ ಭೀತರ ರಹಾ ಹೋ ತಥಾಪಿ ಸ್ವಭಾವಕೋ ನಹೀಂ
ಛೋಡತಾ ಹುಆ, ಸಂಖ್ಯಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಏಕಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಪೃಥಕ್ ಗಿನತೀಮೇಂ ಆನೇಸೇ]
ಅಕೇಲಾ
ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ.. ೮೧..
ಗಾಥಾ ೮೨
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಉಪಭೋಗ್ಯಮ್ ಚ] ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಂ ದ್ವಾರಾ ಉಪಭೋಗ್ಯ ವಿಷಯ, [ಇನ್ದ್ರಿಯಕಾಯಾಃ] ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ, ಶರೀರ,
[ಮನಃ] ಮನ, [ಕರ್ಮಾಣಿ] ಕರ್ಮ [ಚ] ಔರ [ಅನ್ಯತ್ ಯತ್] ಅನ್ಯ ಜೋ ಕುಛ [ಮೂರ್ತ್ತಂ ಭವತಿ] ಮೂರ್ತ ಹೋ [ತತ್
ಸರ್ವಂ] ವಹ ಸಬ [ಪುದ್ಗಲಂ ಜಾನೀಯಾತ್] ಪುದ್ಗಲ ಜಾನೋ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಸ್ನಿಗ್ಧ–ರೂಕ್ಷತ್ವ=ಚಿಕನಾಈ ಔರ ರೂಕ್ಷತಾ.

೨. ಯಹಾಂ ಐಸಾ ಬತಲಾಯಾ ಹೈ ಕಿ ಸ್ಕಂಧಮೇಂ ಭೀ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರಮಾಣು ಸ್ವಯಂ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಹೈ, ಸ್ವತಂತ್ರ ಹೈ, ಪರಕೀ ಸಹಾಯತಾಸೇ ರಹಿತ ,
ಔರ ಅಪನೇಸೇ ಹೀ ಅಪನೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸ್ಥಿತಹೈ.

ಇನ್ದ್ರಿಯ ವಡೇ ಉಪಭೋಗ್ಯ, ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಕಾಯ, ಮನ ನೇ ಕರ್ಮ ಜೇ,
ವಳೀ ಅನ್ಯ ಜೇ ಕಂಈ ಮೂರ್ತ ತೇ ಸಘಳುಂಯ ಪುದ್ಗಲ ಜಾಣಜೇ. ೮೨.