Panchastikay Sangrah-Hindi (Malayalam transliteration). Gatha: 173 ; Shlok: 8 ; End.

< Previous Page  


Combined PDF/HTML Page 15 of 15

 

Page 252 of 264
PDF/HTML Page 281 of 293
single page version

൨൫൨
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ദ്വിവിധം കില താത്പര്യമ്–സൂത്രതാത്പര്യം ശാസ്ത്രതാത്പര്യഞ്ചേതി. തത്ര സൂത്രതാത്പര്യം പ്രതിസൂത്രമേവ പ്രതിപാദിതമ്.
ശാസ്ത്രതാത്പര്യം ത്വിദം പ്രതിപാദ്യതേ. അസ്യ ഖലു പാരമേശ്വരസ്യ ശാസ്ത്രസ്യ, സകലപുരുഷാര്ഥ–
സാരഭൂതമോക്ഷതത്ത്വപ്രതിപത്തിഹേതോഃ പഞ്ചാസ്തികായഷഡ്ദ്രവ്യസ്വരൂപപ്രതിപാദനേനോപദര്ശിതസമസ്തവസ്തുസ്വ–
ഭാവസ്യ, നവപദാര്ഥപ്രപഞ്ചസൂചനാവിഷ്കൃതബന്ധമോക്ഷസംബന്ധിബന്ധമോക്ഷായതനബന്ധമോക്ഷവികല്പസ്യ, സമ്യഗാ–
വേദിതനിശ്ചയവ്യവഹാരരൂപമോക്ഷമാര്ഗസ്യ, സാക്ഷന്മോക്ഷകാരണഭൂതപരമവീതരാഗത്വവിശ്രാന്തസമസ്തഹൃദയസ്യ,
പരമാര്ഥതോ വീതരാഗത്വമേവ താത്പര്യമിതി. തദിദം വീതരാഗത്വം വ്യവഹാരനിശ്ചയാവിരോധേനൈവാനുഗമ്യമാനം
ഭവതി സമീഹിതസിദ്ധയേ
സര്വ
ഷഡ്ദ്രവ്യകേ സ്വരൂപകേ പ്രതിപാദന ദ്വാരാ സമസ്ത വസ്തുകാ സ്വഭാവ ദര്ശായാ ഗയാ ഹൈ, നവ പദാര്ഥകേ വിസ്തൃത
കഥന ദ്വാരാ ജിസമേം ബന്ധ–മോക്ഷകേ സമ്ബന്ധീ [സ്വാമീ], ബന്ധ–മോക്ഷകേ ആയതന [സ്ഥാന] ഔര ബന്ധ–
മോക്ഷകേ വികല്പ [ഭേദ] പ്രഗട കിഏ ഗഏ ഹൈം, നിശ്ചയ–വ്യവഹാരരൂപ മോക്ഷമാര്ഗകാ ജിസമേം സമ്യക് നിരൂപണ
കിയാ ഗയാ ഹൈ തഥാ സാക്ഷാത് മോക്ഷകേ കാരണഭൂത പരമവീതരാഗപനേമേം ജിസകാ സമസ്ത ഹൃദയ സ്ഥിത ഹൈ–ഐസേ
ഇസ സചമുച
പാരമേശ്വര ശാസ്ത്രകാ, പരമാര്ഥസേ വീതരാഗപനാ ഹീ താത്പര്യ ഹൈ.
സോ ഇസ വീതരാഗപനേകാ വ്യവഹാര–നിശ്ചയകേ വിരോധ ദ്വാരാ ഹീ അനുസരണ കിയാ ജാഏ തോ ഇഷ്ടസിദ്ധി
ഹോതീ ഹൈ, പരന്തു അന്യഥാ നഹീം [അര്ഥാത് വ്യവഹാര ഔര നിശ്ചയകീ സുസംഗതതാ രഹേ ഇസ പ്രകാര
വീതരാഗപനേകാ അനുസരണ കിയാ ജാഏ തഭീ ഇച്ഛിതകീ സിദ്ധി ഹോതീ ഹൈ,
൨. പുരുഷാര്ഥ = പുരുഷ–അര്ഥ; പുരുഷ–പ്രയോജന. [പുരുഷാര്ഥകേ ചാര വിഭാഗ കിഏ ജാതേ ഹൈംഃ ധര്മ, അര്ഥ, കാമ ഔര മോക്ഷ;
പരന്തു സര്വ പുരുഷ–അര്ഥോംമേം മോക്ഷ ഹീ സാരഭൂത [താത്ത്വിക] പുരുഷ–അര്ഥ ഹൈ.]
-----------------------------------------------------------------------------
താത്പര്യ ദ്വിവിധ ഹോതാ ഹൈഃ സൂത്രതാത്പര്യ ഔര ശാസ്ത്രതാത്പര്യ. ഉസമേം, സൂത്രതാത്പര്യ പ്രത്യേക സൂത്രമേം
[പ്രത്യേക ഗാഥാമേം] പ്രതിപാദിത കിയാ ഗയാ ഹൈ ; ഔര ശാസ്ത്രതാത്പര്യ അബ പ്രതിപാദിത കിയാ ജാതാ ഹൈഃ–
പുരുഷാര്ഥോംമേം സാരഭൂത ഐസേ മോക്ഷതത്ത്വകാ പ്രതിപാദന കരനേകേ ലിയേ ജിസമേം പംചാസ്തികായ ഔര
-------------------------------------------------------------------------
൧. പ്രത്യേക ഗാഥാസൂത്രകാ താത്പര്യ സോ സൂത്രതാത്പര്യ ഹൈ ഔര സമ്പൂര്ണ ശാസ്ത്രകാ താത്പര്യ സോേ ശാസ്ത്രതാത്പര്യ ഹൈ.

൩. പാരമേശ്വര = പരമേശ്വരകേ; ജിനഭഗവാനകേ; ഭാഗവത; ദൈവീ; പവിത്ര.
൪. ഛഠവേം ഗുണസ്ഥാനമേം മുനിയോഗ്യ ശുദ്ധപരിണതികാ നിരന്തര ഹോനാ തഥാ മഹാവ്രതാദിസമ്ബന്ധീ ശുഭഭാവോംകാ യഥായോഗ്യരൂപസേ
ഹോനാ വഹ നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകേ അവിരോധകാ [സുമേലകാ] ഉദാഹരണ ര്ഹൈ. പാ ചവേ ഗുണസ്ഥാനമേം ഉസ ഗുണസ്ഥാനകേ യോഗ്യ
ശുദ്ധപരിണതി നിരന്തര ഹോനാ തഥാ ദേശവ്രതാദിസമ്ബന്ധീ ശുഭഭാവോംകാ യഥായോഗ്യരൂപസേ ഹോനാ വഹ ഭീ നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകേ
അവിരോധകാ ഉദാഹരണ ഹൈ.

Page 253 of 264
PDF/HTML Page 282 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൫൩
ന പുനരന്യഥാ. വ്യവഹാരനയേന ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവമവലമ്ബ്യാനാദിഭേദവാസിതബുദ്ധയഃ സുഖേനൈവാവതര–ന്തി
തീര്ഥം പ്രാഥമികാഃ. തഥാ ഹീദം ശ്രദ്ധേയമിദമശ്രദ്ധേയമയം ശ്രദ്ധാതേദം ശ്രദ്ധാനമിദം ജ്ഞേയമിദമജ്ഞേയമയം ജ്ഞാതേദം
ജ്ഞാനമിദം ചരണീയമിദമചരണീയമയം ചരിതേദം ചരണമിതി കര്തവ്യാകര്തവ്യകര്തൃകര്മവിഭാ–
ഗാവലോകനോല്ലസിതപേശലോത്സാഹാഃ ശനൈഃശനൈര്മോഹമല്ലമുന്മൂലയന്തഃ, കദാചിദജ്ഞാനാന്മദപ്രമാദതന്ത്രതയാ
ശിഥിലിതാത്മാധികാരസ്യാത്മനോ
-----------------------------------------------------------------------------

അന്യ പ്രകാരസേ നഹീം ഹോതീ].
[ഉപരോക്ത ബാത വിശേഷ സമഝാഈ ജാതീ ഹൈഃ–]
അനാദി കാലസേ ഭേദവാസിത ബുദ്ധി ഹോനേകേ കാരണ പ്രാഥമിക ജീവ വ്യവഹാരനയസേ
ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകാ അവലമ്ബന ലേകര സുഖസേ തീര്ഥകാ പ്രാരമ്ഭ കരതേ ഹൈം [അര്ഥാത് സുഗമതാസേ
മോക്ഷമാര്ഗകീ പ്രാരമ്ഭഭൂമികാകാ സേവന കരതേ ഹൈം]. ജൈസേ കി ‘[൧] യഹ ശ്രദ്ധേയ [ശ്രദ്ധാ കരനേയോഗ്യ] ഹൈ,
[൨] യഹ അശ്രദ്ധേയ ഹൈ, [൩] യഹ ശ്രദ്ധാ കരനേവാലാ ഹൈ ഔര [൪] യഹ ശ്രദ്ധാന ഹൈ; [൧] യഹ ജ്ഞേയ
[ജാനനേയോഗ്യ] ഹൈ, [൨] യഹ അജ്ഞേയ ഹൈ, [൩] യഹ ജ്ഞാതാ ഹൈ ഔര [൪] യഹ ജ്ഞാന ഹൈേ; [൧] യഹ
ആചരണീയ [ആചരണ കരനേയോഗ്യ] ഹൈ, [൨] യഹ അനാചരണീയ ഹൈ, [൩] യഹ ആചരണ കരനേവാലാ ഹൈ
ഔര [൪] യഹ ആചരണ ഹൈ;’–ഇസ പ്രകാര [൧] കര്തവ്യ [കരനേയോഗ്യ], [൨] അകര്തവ്യ, [൩] കര്താ ഔര
[൪] കര്മരൂപ വിഭാഗോംകേ അവലോകന ദ്വാരാ ജിന്ഹേം കോമല ഉത്സാഹ ഉല്ലസിത ഹോതാ ഹൈ ഐസേ വേ [പ്രാഥമിക
ജീവ] ധീരേ–ധീരേ മോഹമല്ലകോ [രാഗാദികോ] ഉഖാഡതേ ജാതേ ഹൈം; കദാചിത് അജ്ഞാനകേ കാരണ [സ്വ–
സംവേദനജ്ഞാനകേ അഭാവകേ കാരണ] മദ [കഷായ] ഔര പ്രമാദകേ വശ ഹോനേസേ അപനാ ആത്മ–അധികാര
-------------------------------------------------------------------------
൧. മോക്ഷമാര്ഗപ്രാപ്ത ജ്ഞാനീ ജീവോംകോ പ്രാഥമിക ഭൂമികാമേം, സാധ്യ തോ പരിപൂര്ണ ശുദ്ധതാരൂപസേ പരിണത ആത്മാ ഹൈ ഔര ഉസകാ
സാധന വ്യവഹാരനയസേ [ആംശിക ശുദ്ധികേ സാഥ–സാഥ രഹനേവാലേ] ഭേദരത്നത്രയരൂപ പരാവലമ്ബീ വികല്പ കഹേ ജാതേ ഹൈ.
ഇസ പ്രകാര ഉന ജീവോംകോ വ്യവഹാരനയസേ സാധ്യ ഔര സാധന ഭിന്ന പ്രകാരകേ കഹേ ഗഏ ഹൈം. [നിശ്ചയനയസേ സാധ്യ ഔര
സാധന അഭിന്ന ഹോതേ ഹൈം.]
൨. സുഖസേ = സുഗമതാസേ; സഹജരൂപസേ; കഠിനാഈ ബിനാ. [ജിന്ഹോംനേ ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ വിഷയഭൂത ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകേ
ശ്രദ്ധാനാദി കിഏ ഹൈം ഐസേ സമ്യഗ്ജ്ഞാനീ ജീവോംകോ തീര്ഥസേവനകീ പ്രാഥമിക ദശാമേം [–മോക്ഷമാര്ഗസേവനകീ പ്രാരംഭിക
ഭൂമികാമേം] ആംശിക ശുദ്ധികേ സാഥ–സാഥ ശ്രദ്ധാനജ്ഞാനചാരിത്ര സമ്ബന്ധീ പരാവലമ്ബീ വികല്പ [ഭേദരത്നത്രയ] ഹോതേ ഹൈം,
ക്യോംകി അനാദി കാലസേ ജീവോംകോ ജോ ഭേദവാസനാസേ വാസിത പരിണതി ചലീ ആ രഹീ ഹൈ ഉസകാ തുരന്ത ഹീ സര്വഥാ
നാശ ഹോനാ കഠിന ഹൈ.]

Page 254 of 264
PDF/HTML Page 283 of 293
single page version

൨൫൪
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ന്യായ്യപഥപ്രവര്തനായ പ്രയുക്തപ്രചണ്ഡദണ്ഡനീതയഃ, പുനഃ പുനഃ ദോഷാനുസാരേണ ദത്തപ്രായശ്ചിത്താഃ സന്ത–തോദ്യതാഃ
സന്തോഥ തസ്യൈവാത്മനോ ഭിന്നവിഷയശ്രദ്ധാനജ്ഞാനചാരിത്രൈരധിരോപ്യമാണസംസ്കാരസ്യ ഭിന്നസാധ്യ–സാധനഭാവസ്യ
രജകശിലാതലസ്ഫാല്യമാനവിമലസലിലാപ്ലുതവിഹിതോഷപരിഷ്വങ്ഗമലിനവാസസ ഇവ
മനാങ്മനാഗ്വിശുദ്ധിമധിഗമ്യ നിശ്ചയനയസ്യ ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവാഭാവാദ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രസമാഹിതത്വ–രൂപേ
വിശ്രാന്തസകലക്രിയാകാണ്ഡാഡമ്ബരനിസ്തരങ്ഗപരമചൈതന്യശാലിനി നിര്ഭരാനന്ദമാലിനി ഭഗവത്യാ–ത്മനി
വിശ്രാന്തിമാസൂത്രയന്തഃ ക്രമേണ സമുപജാത സമരസീഭാവാഃ പരമവീതരാഗഭാവമധിഗമ്യ,
സാക്ഷാന്മോക്ഷമനുഭവന്തീതി..
-----------------------------------------------------------------------------
[ആത്മാമേം അധികാര] ശിഥില ഹോ ജാനേപര അപനേകോ ന്യായമാര്ഗമേം പ്രവര്തിത കരനേകേ ലിഏ വേ പ്രചണ്ഡ
ദണ്ഡനീതികാ പ്രയോഗ കരതേ ഹൈം; പുനഃപുനഃ [അപനേ ആത്മാകോ] ദോഷാനുസാര പ്രായശ്ചിത്ത ദേതേ ഹുഏ വേ സതത
ഉദ്യമവന്ത വര്തതേ ഹൈം; ഔര ഭിന്നവിഷയവാലേ ശ്രദ്ധാന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രകേ ദ്വാരാ [–ആത്മാസേ ഭിന്ന ജിസകേ വിഷയ
ഹൈം ഐസേ ഭേദരത്നത്രയ ദ്വാരാ] ജിസമേം സംസ്കാര ആരോപിത ഹോതേ ജാതേ ഹൈം ഐസേ ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവവാലേ അപനേ
ആത്മാമേം –ധോബീ ദ്വാരാ ശിലാകീ സതഹ പര പഛാഡേ ജാനേവാലേ, നിര്മല ജല ദ്വാരാ ഭിഗോഏ ജാനേവാലേ ഔര
ക്ഷാര [സാബുന] ലഗാഏ ജാനേവാലേ മലിന വസ്ത്രകീ ഭാ തി–ഥോഡീ–ഥോഡീ വിശുദ്ധി പ്രാപ്ത കരകേ, ഉസീ അപനേ
ആത്മാകോ നിശ്ചയനയസേ ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകേ അഭാവകേ കാരണ, ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രകാ സമാഹിതപനാ
[അഭേദപനാ] ജിസകാ രൂപ ഹൈ, സകല ക്രിയാകാണ്ഡകേ ആഡമ്ബരകീ നിവൃത്തികേ കാരണ [–അഭാവകേ കാരണ]
ജോ നിസ്തരംഗ പരമചൈതന്യശാലീ ഹൈ തഥാ ജോ നിര്ഭര ആനന്ദസേ സമൃദ്ധ ഹൈ ഐസേ ഭഗവാന ആത്മാമേം വിശ്രാംതി
രചതേ ഹുഏ [അര്ഥാത് ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രകേ ഐകയസ്വരൂപ, നിര്വികല്പ പരമചൈതന്യശാലീ ഹൈ തഥാ ഭരപൂര
ആനന്ദയുക്ത ഐസേ ഭഗവാന ആത്മാമേം അപനേകോ സ്ഥിര കരതേ ഹുഏ], ക്രമശഃ സമരസീഭാവ സമുത്പന്ന ഹോതാ
ജാതാ ഹൈ ഇസലിഏ പരമ വീതരാഗഭാവകോ പ്രാപ്ത കരകേ സാക്ഷാത് മോക്ഷകാ അനുഭവ കരതേ ഹൈം.
-------------------------------------------------------------------------
൧. വ്യവഹാര–ശ്രദ്ധാനജ്ഞാനചാരിത്രകേ വിഷയ ആത്മാസേ ഭിന്ന ഹൈം; ക്യോംകി വ്യവഹാരശ്രദ്ധാനകാ വിഷയ നവ പദാര്ഥ ഹൈ,
വ്യവഹാരജ്ഞാനകാ വിഷയ അംഗ–പൂര്വ ഹൈ ഔര വ്യവഹാരചാരിത്രകാ വിഷയ ആചാരാദിസൂത്രകഥിത മുനി–ആചാര ഹൈ.
൨. ജിസ പ്രകാര ധോബീ പാഷാണശിലാ, പാനീ ഔര സാബുന ദ്വാരാ മലിന വസ്ത്രകീ ശുദ്ധി കരതാ ജാതാ ഹൈ, ഉസീ പകാര
പ്രാക്പദവീസ്ഥിത ജ്ഞാനീ ജീവ ഭേദരത്നത്രയ ദ്വാരാ അപനേ ആത്മാമേം സംസ്കാരകോ ആരോപണ കരകേ ഉസകീ ഥോഡീ–ഥോഡീ
ശുദ്ധി കരതാ ജാതാ ഹൈ ഐസാ വ്യവഹാരനസേ കഹാ ജാതാ ഹൈ. പരമാര്ഥ ഐസാ ഹൈ കി ഉസ ഭേദരത്നത്രയവാലേ ജ്ഞാനീ ജീവകോ
ശുഭ ഭാവോംകേ സാഥ ജോ ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകാ ആംശിക ആലമ്ബന വര്തതാ ഹൈ വഹീ ഉഗ്ര ഹോതേ–ഹോതേ വിശേഷ ശുദ്ധി കരതാ
ജാതാ ഹൈ. ഇസലിഏ വാസ്തവമേം തോ, ശുദ്ധാത്മസ്വരൂകാം ആലമ്ബന കരനാ ഹീ ശുദ്ധി പ്രഗട കരനേകാ സാധന ഹൈ ഔര ഉസ
ആലമ്ബനകീ ഉഗ്രതാ കരനാ ഹീ ശുദ്ധികീ വൃദ്ധി കരനേകാ സാധന ഹൈ. സാഥ രഹേ ഹുഏ ശുഭഭാവോംകോ ശുദ്ധികീ വൃദ്ധികാ
സാധന കഹനാ വഹ തോ മാത്ര ഉപചാരകഥന ഹൈ. ശുദ്ധികീ വൃദ്ധികേ ഉപചരിതസാധനപനേകാ ആരോപ ഭീ ഉസീ ജീവകേ
ശുഭഭാവോംമേം ആ സകതാ ഹൈ കി ജിസ ജീവനേ ശുദ്ധികീ വൃദ്ധികാ യഥാര്ഥ സാധന [–ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകാ യഥോചിത
ആലമ്ബന] പ്രഗട കിയാ ഹോ.

Page 255 of 264
PDF/HTML Page 284 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൫൫
അഥ യേ തു കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബിനസ്തേ ഖലു ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവാവലോകനേനാനവരതം നിതരാം
ഖിദ്യമാനാ മുഹുര്മുഹുര്ധര്മാദിശ്രദ്ധാനരൂപാധ്യവസായാനുസ്യൂതചേതസഃ പ്രഭൂതശ്രുതസംസ്കാരാധിരോപിതവി–
ചിത്രവികല്പജാലകല്മാഷിതചൈതന്യവൃത്തയഃ, സമസ്തയതിവൃത്തസമുദായരൂപതപഃപ്രവൃത്തിരൂപകര്മകാണ്ഡോഡ്ഡമ–
രാചലിതാഃ, കദാചിത്കിഞ്ചിദ്രോചമാനാഃ, കദാചിത് കിഞ്ചിദ്വികല്പയന്തഃ, കദാചിത്കിഞ്ചിദാചരന്തഃ,
ദര്ശനാചരണായ കദാചിത്പ്രശാമ്യന്തഃ, കദാചിത്സംവിജമാനാഃ, കദാചിദനുകമ്പമാനാഃ, കദാചിദാ–
സ്തിക്യമുദ്വഹന്തഃ, ശങ്കാകാങ്ക്ഷാവിചികിത്സാമൂഢദ്രഷ്ടിതാനാം വ്യുത്ഥാപനനിരോധായ നിത്യബദ്ധപരികരാഃ,
ഉപബൃംഹണ സ്ഥിതികരണവാത്സല്യപ്രഭാവനാം ഭാവയമാനാ
-----------------------------------------------------------------------------
[അബ കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബീ (അജ്ഞാനീ) ജീവോംംകോ പ്രവര്തന ഔര ഉസകാ ഫല കഹാ ജാതാ ഹൈഃ–]
പരന്തു ജോ കേവവ്യവഹാരാവലമ്ബീ [മാത്ര വ്യവഹാരകാ അവലമ്ബന കരനേവാലേ] ഹൈം വേ വാസ്തവമേം
ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകേ അവലോകന ദ്വാരാ നിരന്തര അത്യന്ത ഖേദ പാതേ ഹുഏ, [൧] പുനഃപുനഃ ധര്മാദികേ
ശ്രദ്ധാനരൂപ അധ്യവസാനമേം ഉനകാ ചിത്ത ലഗതാ രഹനേസേ, [൨] ബഹുത ശ്രുതകേ [ദ്രവ്യശ്രുതകേ] സംസ്കാരോംസേ
ഊഠനേ വാലേ വിചിത്ര [അനേക പ്രകാരകേ] വികല്പോംകേ ജാല ദ്വാരാ ഉനകീ ചൈതന്യവൃത്തി ചിത്ര–വിചിത്ര ഹോതീ ഹൈ
ഇസലിഏ ഔര [൩] സമസ്ത യതി–ആചാരകേ സമുദായരൂപ തപമേം പ്രവര്തനരൂപ കര്മകാണ്ഡകീ ധമാലമേം വേ
അചലിത രഹതേ ഹൈം ഇസലിഏ, [൧] കഭീ കിസീകോ [കിസീ വിഷയകീ] രുചി കരതേ ഹൈം, [൨] കഭീ
കിസീകേ [ കിസീ വിഷയകേ] വികല്പ കരതേ ഹൈം ഔര [൩] കഭീ കുഛ ആചരണ കരതേ ഹൈം; ദര്ശനാചരണ കേ
ലിഏ–വേ കദാചിത് പ്രശമിത ഹോതേ ഹൈ, കദാചിത് സംവേഗകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈ, കദാചിത് അനുകംപിത ഹോതേ ഹൈ,
കദാചിത് ആസ്തികയകോ ധാരണ കരതേ ഹൈം, ശംകാ, കാംക്ഷാ, വിചികിത്സാ ഔര മൂഢദ്രഷ്ടിതാകേ ഉത്ഥാനകോ
രോകനേകേ ലിഏ നിത്യ കടിബദ്ധ രഹതേ ഹൈം, ഉപബൃംഹണ, സ്ഥിതി– കരണ, വാത്സല്യ ഔര പ്രഭാവനാകോ ഭാതേ
-------------------------------------------------------------------------
൧. വാസ്തവമേം സാധ്യ ഔര സാധന അഭിന്ന ഹോതേ ഹൈം. ജഹാ സാധ്യ ഔര സാധന ഭിന്ന കഹേ ജായേം വഹാ ‘യഹ സത്യാര്ഥ
നിരൂപണ നഹീം ഹൈ കിന്തു വ്യവഹാരനയ ദ്വാരാ ഉപചരിത നിരൂപണ കിയാ ഹൈ ’ –ഐസാ സമഝനാ ചാഹിയേ.
കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബീ ജീവ ഇസ ബാതകീ ഗഹരാഈസേ ശ്രദ്ധാ ന കരതേ ഹുഏ അര്ഥാത് ‘വാസ്തവമേം ശുഭഭാവരൂപ സാധനസേ ഹീ
ശുദ്ധഭാവരൂപ സാധ്യ പ്രാപ്ത ഹോഗാ’ ഐസീ ശ്രദ്ധാകാ ഗഹരാഈസേ സേവന കരതേ ഹുഏ നിരന്തര അത്യന്ത ഖേദ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം.
[വിശേഷകേ ലിഏ ൨൩൦ വേം പൃഷ്ഠകാ പാ ചവാ ഔര ൨൩൧ വേം പൃഷ്ഠകാ തീസരാ തഥാ ചൌഥാ പദ ടിപ്പണ ദേഖേം.]

Page 256 of 264
PDF/HTML Page 285 of 293
single page version

൨൫൬
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
വാരംവാരമഭിവര്ധിതോത്സാഹാ, ജ്ഞാനാചരണായ സ്വാധ്യായ–കാലമവലോകയന്തോ, ബഹുധാ വിനയം പ്രപഞ്ചയന്തഃ,
പ്രവിഹിതദുര്ധരോപധാനാഃ, സുഷ്ഠു ബഹുമാനമാതന്വന്തോ, നിഹ്നവാപത്തിം നിതരാം നിവാരയന്തോര്ഥവ്യഞ്ജനതദുഭയശുദ്ധൌ
നിതാന്തസാവധാനാഃ, ചാരിത്രാചരണായ ഹിംസാനൃതസ്തേയാബ്രഹ്മപരിഗ്രഹസമസ്തവിരതിരൂപേഷു പഞ്ചമഹാവ്രതേഷു
തന്നിഷ്ഠവൃത്തയഃ, സമ്യഗ്യോഗനിഗ്രഹലക്ഷണാസു
ഗുപ്തിഷു നിവാന്തം ഗൃഹീതോദ്യോഗാ
ഈര്യാഭാഷൈഷണാദാനനിക്ഷേപോത്സര്ഗരൂപാസു സമിതിഷ്വത്യന്തനിവേശിതപ്രയത്നാഃ,
തപആചരണായാനശനാവമൌദര്യവൃത്തിപരിസംഖ്യാനരസപരിത്യാഗവിവിക്തശയ്യാസനകായകൢേശേഷ്വഭീക്ഷ്ണമുത്സഹ–
മാനാഃ, പ്രായശ്ചിത്തവിനയവൈയാവൃത്ത്യവ്യുത്സര്ഗസ്വാധ്യായധ്യാനപരികരാംകുശിതസ്വാന്താ, വീര്യാചരണായ കര്മ–കാണ്ഡേ
സര്വശക്തയാ വ്യാപ്രിയമാണാഃ, കര്മചേതനാപ്രധാനത്വാദ്ദൂരനിവാരിതാശുഭകര്മപ്രവൃത്തയോപി സമുപാത്ത–
ശുഭകര്മപ്രവൃത്തയഃ, സകലക്രിയാകാണ്ഡാഡമ്ബരോത്തീര്ണദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രൈക്യപരിണതിരൂപാം ജ്ഞാന ചേതനാം
-----------------------------------------------------------------------------
ഹുഏ ബാരമ്ബാര ഉത്സാഹകോ ബഢാതേ ഹൈം; ജ്ഞാനാചരണകേ ലിയേ–സ്വാധ്യായകാലകാ അവലോകന കരതേ ഹൈം, ബഹു
പ്രകാരസേ വിനയകാ വിസ്താര കരതേ ഹൈം, ദുര്ധര ഉപധാന കരതേ ഹൈം, ഭലീ ഭാ തി ബഹുമാനകോ പ്രസാരിത കരതേ ഹൈം,
നിഹ്നവദോഷകോ അത്യന്ത നിവാരതേ ഹൈം, അര്ഥ, വ്യംജന ഔര തദുഭയകീ ശുദ്ധിമേം അത്യന്ത സാവധാന രഹതേ ഹൈം;
ചാരിത്രാചരണകേ ലിയേ–ഹിംസാ, അസത്യ, സ്തേയ, അബ്രഹ്മ ഔര പരിഗ്രഹകീ സര്വവിരതിരൂപ പംചമഹാവ്രതോംമേം
തല്ലീന വൃത്തിവാലേ രഹതേ ഹൈം, സമ്യക് യോഗനിഗ്രഹ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ [–യോഗകാ ബരാബര നിരോധ കരനാ
ജിനകാ ലക്ഷണ ഹൈ] ഐസീ ഗുപ്തിയോംമേം അത്യന്ത ഉദ്യോഗ രഖതേ ഹൈം, ഈര്യാ, ഭാഷാ, ഏഷണാ, ആദാനനിക്ഷേപ ഔര
ഉത്സര്ഗരൂപ സമിതിയോംമേം പ്രയത്നകോ അത്യന്ത ജോഡതേ ഹൈം; തപാചരണ കേ ലിയേേ–അനശന, അവമൌദര്യ,
വൃത്തിപരിസംഖ്യാന, രസപരിത്യാഗ, വിവിക്തശയ്യാസന ഔര കായക്ലേശമേം സതത ഉത്സാഹിത രഹതേ ഹൈം, പ്രായശ്ചിത്ത,
വിനയ, വൈയാവൃത്ത്യ, വ്യുത്സര്ഗ, സ്വാധ്യായ ഔര ധ്യാനരൂപ പരികര ദ്വാരാ നിജ അംതഃകരണകോ അംകുശിത രഖതേ
ഹൈം; വീര്യാചരണകേ ലിയേ–കര്മകാംഡമേം സര്വ ശക്തി ദ്വാരാ വ്യാപൃത രഹതേ ഹൈം; ഐസാ കരതേ ഹുഏ,
കര്മചേതനാപ്രധാനപനേകേ കാരണ – യദ്യപി അശുഭകര്മപ്രവൃത്തികാ ഉന്ഹോംനേ അത്യന്ത നിവാരണ കിയാ ഹൈ തഥാപി–
ശുഭകര്മപ്രവൃത്തികോ ജിന്ഹോംനേ ബരാബര ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസേ വേ, സകല ക്രിയാകാണ്ഡകേ ആഡമ്ബരസേ പാര ഉതരീ
ഹുഈ ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രകീ ഐകയപരിണതിരൂപ ജ്ഞാനചേതനാകോ കിംചിത് ഭീ ഉത്പന്ന നഹീം കരതേ ഹുഏ,
-------------------------------------------------------------------------
൧. തദുഭയ = ഉന ദോനോം [അര്ഥാത് അര്ഥ തഥാ വ്യംജന ദോനോം]

൨. പരികര = സമൂഹ; സാമഗ്രീ.

൩. വ്യാപൃത = രുകേ; ഗു ഥേ; മശഗൂല; മഗ്ന.

Page 257 of 264
PDF/HTML Page 286 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൫൭
മനാഗപ്യസംഭാവയന്തഃ പ്രഭൂതപുണ്യഭാരമന്ഥരിതചിത്തവൃത്തയഃ, സുരലോകാദികൢേശപ്രാപ്തിപരമ്പരയാ സുചിരം
സംസാരസാഗരേ ഭ്രമന്തീതി. ഉക്തഞ്ച–‘‘ചരണകരണപ്പഹാണാ സസമയപരമത്ഥമുക്കവാവാരാ. ചരണകരണസ്സ സാരം
ണിച്ഛയസുദ്ധം ണ ജാണംതി’’..
യേത്ര കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബിനഃ സകലക്രിയാകര്മകാണ്ഡാഡമ്ബരവിരക്തബുദ്ധയോര്ധമീലിത–
-----------------------------------------------------------------------------
ബഹുത പുണ്യകേ ഭാരസേ മംഥര ഹുഈ ചിത്തവൃത്തിവാലേ വര്തതേ ഹുഏ, ദേവലോകാദികേ ക്ലേശകീ പ്രാപ്തികീ പരമ്പരാ ദ്വാരാ
ദീര്ഘ കാലതക സംസാരസാഗരമേം ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം. കഹാ ഭീ ഹൈ കി – ചരണകരണപ്പഹാണാ
സസമയപരമത്ഥമുക്കാവാവാരാ. ചരണകരണസ്സ സാരം ണിച്ഛയസുദ്ധം ണ ജാണംതി.. [അര്ഥാത് ജോ
ചരണപരിണാമപ്രധാന ഹൈ ഔര സ്വസമയരൂപ പരമാര്ഥമേം വ്യാപാരരഹിത ഹൈം, വേ ചരണപരിണാമകാ സാര ജോ
നിശ്ചയശുദ്ധ [ആത്മാ] ഉസേ നഹീം ജാനതേ.]
[അബ കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ [അജ്ഞാനീ] ജീവോംകാ പ്രവര്തന ഔര ഉസകാ ഫല കഹാ ജാതാ ഹൈഃ–]
അബ, ജോ കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ ഹൈം, സകല ക്രിയാകര്മകാണ്ഡകേ ആഡമ്ബരമേം വിരക്ത ബുദ്ധിവാലേ വര്തതേ
-------------------------------------------------------------------------
൧. മംഥര = മംദ; ജഡ; സുസ്ത.

൨. ഇസ ഗാഥാകീ സംസ്കൃത ഛായാ ഇസ പ്രകാര ഹൈഃ ചരണകരണപ്രധാനാഃ സ്വസമയപരമാര്ഥമുക്തവ്യാപാരാഃ. ചരണകരണസ്യ സാരം
നിശ്ചയശുദ്ധം ന ജാനന്തി..

൩. ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവകൃത താത്പര്യവൃത്തി–ടീകാമേം വ്യവഹാര–ഏകാന്തകാ നിമ്നാനുസാര സ്പഷ്ടീകരണ കിയാ ഗയാ ഹൈഃ–
ജോ കോഈ ജീവ വിശുദ്ധജ്ഞാനദര്ശനസ്വഭാവവാലേ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വകേ സമ്യക്ശ്രദ്ധാന–ജ്ഞാന–അനുഷ്ഠാനരൂപ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗസേ
നിരപേക്ഷ കേവലശുഭാനുഷ്ഠാനരൂപ വ്യവഹാരനയകോ ഹീ മോക്ഷമാര്ഗ മാനതേ ഹൈം, വേ ഉസകേ ദ്വാരാ ദേവലോകാദികേ ക്ലേശകീ
പരമ്പരാ പ്രാപ്ത കരതേ ഹുഏ സംസാരമേം പരിഭ്രമണ കരതേ ഹൈംഃ കിന്തു യദി ശുദ്ധാത്മാനുഭൂതിലക്ഷണ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകോ മാനേ
ഔര നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകാ അനുഷ്ഠാന കരനേകീ ശക്തികേ അഭാവകേ കാരണ നിശ്ചയസാധക ശുഭാനുഷ്ഠാന കരേം, തോ വേ സരാഗ
സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി ഹൈം ഔര പരമ്പരാസേ മോക്ഷ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം. –ഇസ പ്രകാര വ്യവഹാര–ഏകാന്തകേ നിരാകരണകീ മുഖ്യതാസേ ദോ
വാക്യ കഹേ ഗയേ.
[യഹാ ജോ ‘സരാഗ സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി’ ജീവ കഹേ ഉന ജീവോംകോ സമ്യഗ്ദര്ശന തോ യഥാര്ഥ ഹീ പ്രഗട ഹുആ ഹൈ
പരന്തു ചാരിത്ര–അപേക്ഷാസേ ഉന്ഹേം മുഖ്യതഃ രാഗ വിദ്യമാന ഹോനേസേ ‘സരാഗ സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി’ കഹാ ഹൈ ഐസാ സമഝനാ.
ഔര ഉന്ഹേം ജോ ശുഭ അനുഷ്ഠാന ഹൈ വഹ മാത്ര ഉപചാരസേ ഹീ ‘നിശ്ചയസാധക [നിശ്ചയകേ സാധനഭൂത]’ കഹാ ഗയാ
ഹൈ ഐസാ സമഝനാ.

Page 258 of 264
PDF/HTML Page 287 of 293
single page version

൨൫൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
വിലോചനപുടാഃ കിമപി സ്വബുദ്ധയാവലോക്യ യഥാസുഖമാസതേ, തേ ഖല്വവധീരിതഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവാ
അഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവമലഭമാനാ അന്തരാല ഏവ പ്രമാദകാദമ്ബരീമദഭരാലസചേതസോ മത്താ ഇവ, മൂര്ച്ഛിതാ
ഇവ, സുഷുപ്താ ഇവ, പ്രഭൂതഘൃതസിതോപലപായസാസാദിതസൌഹിത്യാ ഇവ, സസുല്ബണബല–സഞ്ജനിതജാഡയാ ഇവ,
ദാരുണമനോഭ്രംശവിഹിത മോഹാ ഇവ, മുദ്രിതവിശിഷ്ടചൈതന്യാ വനസ്പതയ ഇവ,
-----------------------------------------------------------------------------
ഹുഏ, ആ ഖോംകോ അധമുന്ദാ രഖകര കുഛഭീ സ്വബുദ്ധിസേ അവലോക കര യഥാസുഖ രഹതേ ഹൈം [അര്ഥാത്
സ്വമതികല്പനാസേ കുഛ ഭീ ഭാസകീ കല്പനാ കരകേ ഇച്കാനുസാര– ജൈസേ സുഖ ഉത്പന്ന ഹോ വൈസേ–രഹതേ ഹൈം],
വേ വാസ്തവമേം ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകോ തിരസ്കാരതേ ഹുഏ, അഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകോ ഉപലബ്ധ നഹീം കരതേ
ഹുഏ, അംതരാലമേം ഹീ [–ശുഭ തഥാ ശുദ്ധകേ അതിരിക്ത ശേഷ തീസരീ അശുഭ ദശാമേം ഹീ], പ്രമാദമദിരാകേ
മദസേ ഭരേ ഹുഏ ആലസീ ചിത്തവാലേ വര്തതേ ഹുഏ, മത്ത [ഉന്മത്ത] ജൈസേ, മൂര്ഛിത ജൈസേ, സുഷുപ്ത ജൈസേ, ബഹുത
ഘീ–ശക്കര ഖീര ഖാകര തൃപ്തികോ പ്രാപ്ത ഹുഏ [തൃപ്ത ഹുഏ] ഹോം ഐസേ, മോടേ ശരീരകേ കാരണ ജഡതാ [–
മംദതാ, നിഷ്ക്രിയതാ] ഉത്പന്ന ഹുഈ ഹോ ഐസേ, ദാരുണ ബുദ്ധിഭ്രംശസേ മൂഢതാ ഹോ ഗഈ ഹോ ഐസേ, ജിസകാ
വിശിഷ്ടചൈതന്യ മു ദ
-------------------------------------------------------------------------
൧. യഥാസുഖ = ഇച്ഛാനുസാര; ജൈസേ സുഖ ഉത്പന്ന ഹോ വൈസേ; യഥേച്ഛരൂപസേ. [ജിന്ഹേം ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ [നിശ്ചയനയകേ]
വിഷയഭൂത ശുദ്ധാത്മദ്രവ്യകാ സമ്യക് ശ്രദ്ധാന യാ അനുഭവ നഹീം ഹൈ തഥാ ഉസകേ ലിഏ ഉത്സുകതാ യാ പ്രയത്ന നഹീം ഹൈ,
ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ ജോ നിജ കല്പനാസേ അപനേമേം കിംചിത ഭാസ ഹോനേകീ കല്പനാ കരകേ നിശ്ചിംതരൂപസേ സ്വച്ഛംദപൂര്വക
വര്തതേ ഹൈം. ‘ജ്ഞാനീ മോക്ഷമാര്ഗീ ജീവോംകോ പ്രാഥമിക ദശാമേം ആംശിക ശുദ്ധികേ സാഥ–സാഥ ഭൂമികാനുസാര ശുഭ ഭാവ ഭീ
ഹോതേ ഹൈം’–ഇസ ബാതകീ ശ്രദ്ധാ നഹീം കരതേ, ഉന്ഹേം യഹാ കേവല നിശ്ചയാവലമ്ബീ കഹാ ഹൈ.]

൨. മോക്ഷമാര്ഗീ ജ്ഞാനീ ജീവോംകോ സവികല്പ പ്രാഥമിക ദശാമേം [ഛഠവേം ഗുണസ്ഥാന തക] വ്യവഹാരനയകീ അപേക്ഷാസേ
ഭൂമികാനുസാര ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവ ഹോതാ ഹൈം അര്ഥാത് ഭൂമികാനുസാര നവ പദാര്ഥോം സമ്ബന്ധീ, അംഗപൂര്വ സമ്ബന്ധീ ഔര
ശ്രാവക–മുനികേ ആചാര സമ്ബന്ധീ ശുഭ ഭാവ ഹോതേ ഹൈം.–യഹ വാത കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ ജീവ നഹീം മാനതാ അര്ഥാത്
[ആംശിക ശുദ്ധികേ സാഥകീ] ശുഭഭാവവാലീ പ്രാഥമിക ദശാകോ വേ നഹീം ശ്രദ്ധതേ ഔര സ്വയം അശുഭ ഭാവോംമേം വര്തതേ ഹോനേ
പര ഭീ അപനേമേം ഉച്ച ശുദ്ധ ദശാകീ കല്പനാ കരകേ സ്വച്ഛംദീ രഹതേ ഹൈം.

Page 259 of 264
PDF/HTML Page 288 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൫൯
മൌനീന്ദ്രീം കര്മചേതനാം പുണ്യബന്ധഭയേനാനവലമ്ബമാനാ അനാസാദിതപരമനൈഷ്കര്മ്യരൂപജ്ഞാനചേതനാവിശ്രാന്തയോ
വ്യക്താവ്യക്തപ്രമാദതന്ത്രാ അരമാഗതകര്മ–ഫലചേതനാപ്രധാനപ്രവൃത്തയോ വനസ്പതയ ഇവ കേവലം പാപമേവ ബധ്നന്തി.
ഉക്തഞ്ച–‘‘ണിച്ഛയമാലമ്ബംതാ ണിച്ഛയദോ ണിച്ഛയം അയാണംതാ. ണാസംതി ചരണകരണം ബാഹരിചരണാലസാ
കേഈ’’..
-----------------------------------------------------------------------------
ഗയാ ഹൈ ഐസീ വനസ്പതി ജൈസേ, മുനീംദ്രകീ കര്മചേതനാകോ പുണ്യബംധകേ ഭയസേ നഹീം അവലമ്ബതേ ഹുഏ ഔര പരമ
നൈഷ്കര്മ്യരൂപ ജ്ഞാനചേതനാമേം വിശ്രാംതികോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതേ ഹുഏ, [മാത്ര] വ്യക്ത–അവ്യക്ത പ്രമാദകേ ആധീന വര്തതേ
ഹുഏ, പ്രാപ്ത ഹുഏ ഹലകേ [നികൃഃഷ്ട] കര്മഫലകീ ചേതനാകേ പ്രധാനപനേവാലീ പ്രവൃത്തി ജിസേ വര്തതീ ഹൈ ഐസീ
വനസ്പതികീ ഭാ തി, കേവല പാപകോ ഹീ ബാ ധതേ ഹൈ. കഹാ ഭീ ഹൈ കിഃ–– ണിച്ഛയമാലമ്ബംതാ ണിച്ഛയദോ
ണിച്ഛയം അയാണംതാ. ണാസംതി ചരണകരണം ബാഹരിചരണാലസാ കേഈ.. [അര്ഥാത് നിശ്ചയകാ അവലമ്ബന ലേനേ വാലേ
പരന്തു നിശ്ചയസേ [വാസ്തവമേം] നിശ്ചയകോ നഹീം ജാനനേ വാലേ കഈ ജീവ ബാഹ്യ ചരണമേം ആലസീ വര്തതേ ഹുഏ
ചരണപരിണാമകാ നാശ കരതേ ഹൈം.]
-------------------------------------------------------------------------
൧. കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ ജീവ പുണ്യബന്ധകേ ഭയസേ ഡരകര മംദകഷായരൂപ ശുഭഭാവ നഹീം കരതേ ഔര പാപബന്ധകേ
കാരണഭൂത അശുഭഭാവോംകാ സേവന തോ കരതേ രഹതേ ഹൈം. ഇസ പ്രകാര വേ പാപബന്ധ ഹീ കരതേ ഹൈം.

൨. ഇസ ഗാഥാകീ സംസ്കൃത ഛായാ ഇസ പ്രകാര ഹൈേഃ നിശ്ചയമാലമ്ബന്തോ നിശ്ചയതോ നിശ്ചയമജാനന്തഃ. നാശയന്തി ചരണകരണം
ബാഹ്യചരണാലസാഃ കേപി..
൩. ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവരചിത ടീകാമേം [വ്യവഹാര–ഏകാന്തകാ സ്പഷ്ടീകരണ കരനേകേ പശ്ചാത് തുരന്ത ഹീ] നിശ്ചയഏകാന്തകാ
നിമ്നാനുസാര സ്പഷ്ടീകരണ കിയാ ഗയാ ഹൈഃ–
ഔര ജോ കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ വര്തതേ ഹുഏ രാഗാദിവികല്പരഹിത പരമസമാധിരൂപ ശുദ്ധ ആത്മാകോ ഉപലബ്ധ നഹീം
കരതേ ഹോനേ പര ഭീ, മുനികോ [വ്യവഹാരസേ] ആചരനേയോഗ്യ ഷഡ്–ആവശ്യകാദിരൂപ അനുഷ്ഠാനകോ തഥാ ശ്രാവകകോ
[വ്യവഹാരസേ] ആചരനേയോഗ്യ ദാനപൂജാദിരൂപ അനുഷ്ഠാനകോ ദൂഷണ ദേതേ ഹൈം, വേ ഭീ ഉഭയഭ്രഷ്ട വര്തതേ ഹുഏ, നിശ്ചയവ്യവഹാര–
അനുഷ്ഠാനയോഗ്യ അവസ്ഥാംതരകോ നഹീം ജാനതേ ഹുഏ പാപകോ ഹീ ബാ ധതേ ഹൈം [അര്ഥാത് കേവല നിശ്ചയ–അനുഷ്ഠാനരൂപ ശുദ്ധ
അവസ്ഥാസേ ഭിന്ന ഐസീ ജോ നിശ്ചയ–അനുഷ്ഠാന ഔര വ്യവഹാരഅനുഷ്ഠാനവാലീ മിശ്ര അവസ്ഥാ ഉസേ നഹീം ജാനതേ ഹുഏ പാപകോ
ഹീ ബാ ധതേ ഹൈം], പരന്തു യദി ശുദ്ധാത്മാനുഷ്ഠാനരൂപ മോക്ഷമാര്ഗകോ ഔര ഉസകേ സാധകഭൂത [വ്യവഹാരസാധനരൂപ]
വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകോ മാനേ, തോ ഭലേ ചാരിത്രമോഹകേ ഉദയകേ കാരണ ശക്തികാ അഭാവ ഹോനേസേ ശുഭ–അനുഷ്ഠാന രഹിത ഹോം
തഥാപി – യദ്യപി വേ ശുദ്ധാത്മഭാവനാസാപേക്ഷ ശുഭ–അനുഷ്ഠാനരത പുരുഷോം ജൈസേ നഹീം ഹൈം തഥാപി–സരാഗ സമ്യക്ത്വാദി ദ്വാരാ
വ്യവഹാരസമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി ഹൈ ഔര പരമ്പരാസേ മോക്ഷ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം.––ഇസ പ്രകാര നിശ്ചയ–ഏകാന്തകേ നിരാകരണകീ
മുഖ്യതാസേ ദോ വാക്യ കഹേ ഗയേ.

Page 260 of 264
PDF/HTML Page 289 of 293
single page version

൨൬൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
യേ തു പുനരപുനര്ഭവായ നിത്യവിഹിതോദ്യോഗമഹാഭാഗാ ഭഗവന്തോ നിശ്ചയവ്യവഹാരയോരന്യത–
രാനവലമ്ബനേനാത്യന്തമധ്യസ്ഥീഭൂതാഃ
-----------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------
[യഹാ ജിന ജീവോംകോ ‘വ്യവഹാരസമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി കഹാ ഹൈ വേ ഉപചാരസേ സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി ഹൈം ഐസാ നഹീം സമഝനാ. പരന്തു വേ വാസ്തവമേം
സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി ഹൈം ഐസാ സമഝനാ. ഉന്ഹേം ചാരിത്ര–അപേക്ഷാസേ മുഖ്യതഃ രാഗാദി വിദ്യമാന ഹോനേസേ സരാഗ സമ്യക്ത്വവാലേ കഹകര
‘വ്യവഹാരസമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി’ കഹാ ഹൈ. ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവനേ സ്വയം ഹീ ൧൫൦–൧൫൧ വീം ഗാഥാകീ ടീകാമേം കഹാ ഹൈ കി – ജബ
യഹ ജീവ ആഗമഭാഷാസേ കാലാദിലബ്ധിരൂപ ഔര അധ്യാത്മഭാഷാസേ ശുദ്ധാത്മാഭിമുഖ പരിണാമരൂപ സ്വസംവേദനജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത
കരതാ ഹൈ തബ പ്രഥമ തോ വഹ മിഥ്യാത്വാദി സാത പ്രകൃതിയോംകേ ഉപശമ ഔര ക്ഷയോപശമ ദ്വാരാ സരാഗ–സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടി ഹോതാ
ഹൈ.]
൧. നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകേ സുമേലകീ സ്പഷ്ടതാകേ ലിയേ പൃഷ്ഠ ൨൫൮കാ പദ ടിപ്പണ ദേഖേം.
൨. മഹാഭാഗ = മഹാ പവിത്ര; മഹാ ഗുണവാന; മഹാ ഭാഗ്യശാലീ.
൩. മോക്ഷകേ ലിയേ നിത്യ ഉദ്യമ കരനേവാലേ മഹാപവിത്ര ഭഗവംതോംകോ [–മോക്ഷമാര്ഗീ ജ്ഞാനീ ജീവോംകോ] നിരന്തര
ശുദ്ധദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ വിഷയഭൂത ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകാ സമ്യക് അവലമ്ബന വര്തതാ ഹോനേസേ ഉന ജീവോംകോ ഉസ അവലമ്ബനകീ
തരതമതാനുസാര സവികല്പ ദശാമേം ഭൂമികാനുസാര ശുദ്ധപരിണതി തഥാ ശുഭപരിണതികാ യഥോചിത സുമേല [ഹഠ രഹിത]
ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ വേ ജീവ ഇസ ശാസ്ത്രമേം [൨൫൮ വേം പൃഷ്ഠ പര] ജിന്ഹേം കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ കഹാ ഹൈേ ഐസേ
കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ നഹീം ഹൈം തഥാ [൨൫൯ വേം പൃഷ്ഠ പര] ജിന്ഹേം കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബീ കഹാ ഹൈ ഐസേ
കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബീ നഹീം ഹൈം.
[അബ നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദോനോംകാ സുമേല രഹേ ഇസ പ്രകാര ഭൂമികാനുസാര പ്രവര്തന കരനേവാലേ ജ്ഞാനീ
ജീവോംകാ പ്രവര്തന ഔര ഉസകാ ഫല കഹാ ജാതാ ഹൈഃ–
പരന്തു ജോ, അപുനര്ഭവകേ [മോക്ഷകേ] ലിയേ നിത്യ ഉദ്യോഗ കരനേവാലേ മഹാഭാഗ ഭഗവന്തോം, നിശ്ചയ–
വ്യവഹാരമേംസേ കിസീ ഏകകാ ഹീ അവലമ്ബന നഹീം ലേനേസേ [–കേവലനിശ്ചയാവലമ്ബീ യാ കേവലവ്യവഹാരാവലമ്ബീ
നഹീം ഹോനേസേ] അത്യന്ത മധ്യസ്ഥ വര്തതേ ഹുഏ,

Page 261 of 264
PDF/HTML Page 290 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൬൧
ശുദ്ധചൈതന്യരൂപാത്മതത്ത്വവിശ്രാന്തിവിരചനോന്മുഖാഃ പ്രമാദോദയാനുവൃത്തി–നിവര്തികാം
ക്രിയാകാണ്ഡപരിണതിംമാഹാത്മ്യാന്നിവാരയന്തോത്യന്തമുദാസീനാ യഥാശക്തയാത്മാനമാത്മ–നാത്മനി
സംചേതയമാനാ നിത്യോപയുക്താ നിവസന്തി, തേ ഖലു സ്വതത്ത്വവിശ്രാന്ത്യനുസാരേണ ക്രമേണ കര്മാണി
സംന്യസന്തോത്യന്തനിഷ്പ്രമാദാനിതാന്തനിഷ്കമ്പമൂര്തയോ വനസ്പതിഭിരൂപമീയമാനാ അപി
ദൂരനിരസ്തകര്മഫലാനുഭൂതയഃകര്മാനുഭൂതിനിരുത്സുകാഃകേവലജ്ഞാനാനുഭൂതിസമുപജാതതാത്ത്വികാ–
നന്ദനിര്ഭരതരാസ്തരസാ സംസാരസമുദ്രമുത്തീര്യ ശബ്ദ–ബ്രഹ്മഫലസ്യ ശാശ്വതസ്യ ഭോക്താരോ ഭവന്തീതി.. ൧൭൨..
ശുദ്ധചൈതന്യരൂപ ആത്മതത്ത്വമേം വിശ്രാംതികേ
അനുസരണ കരതീ ഹുഈ വൃത്തികാ നിവര്തന കരനേവാലീ [ടാലനേവാലീ] ക്രിയാകാണ്ഡപരിണതികോ മാഹാത്മ്യമേംസേ
വാരതേ ഹുഏ [–ശുഭ ക്രിയാകാണ്ഡപരിണതി ഹഠ രഹിത സഹജരൂപസേ ഭൂമികാനുസാര വര്തതീ ഹോനേ പര ഭീ
അംതരംഗമേം ഉസേ മാഹാത്മ്യ നഹീം ദേതേ ഹുഏ], അത്യന്ത ഉദാസീന വര്തതേ ഹുഏ, യഥാശക്തി ആത്മാകോ ആത്മാസേ
ആത്മാമേം സംചേതതേ [അനുഭവതേ] ഹുഏ നിത്യ–ഉപയുക്ത രഹതേ ഹൈം, വേ [–വേ മഹാഭാഗ ഭഗവന്തോം], വാസ്തവമേം
സ്വതത്ത്വമേം വിശ്രാംതികേ അനുസാര ക്രമശഃ കര്മകാ സംന്യാസ കരതേ ഹുഏ [–സ്വതത്ത്വമേം സ്ഥിരതാ ഹോതീ ജായേ
തദനുസാര ശുഭ ഭാവോംകോ ഛോഡതേ ഹുഏ], അത്യന്ത നിഷ്പ്രമാദ വര്തതേ ഹുഏ, അത്യന്ത നിഷ്കംപമൂര്തി ഹോനേസേ ജിന്ഹേം
വനസ്പതികീ ഉപമാ ദീ ജാതീ ഹൈ തഥാപി ജിന്ഹോംനേേ കര്മഫലാനുഭൂതി അത്യന്ത നിരസ്ത [നഷ്ട] കീ ഹൈ ഐസേ,
കര്മാനുഭൂതികേ പ്രതി നിരുത്സുക വര്തതേ ഹുഏ, കേവല [മാത്ര] ജ്ഞാനാനുഭൂതിസേ ഉത്പന്ന ഹുഏ താത്ത്വിക ആനന്ദസേ
അത്യന്ത ഭരപൂര വര്തതേ ഹുഏ, ശീഘ്ര സംസാരസമുദ്രകോ പാര ഉതരകര, ശബ്ദബ്രഹ്മകേ ശാശ്വത ഫലകേ [–
നിര്വാണസുഖകേ] ഭോക്താ ഹോതേ ഹൈം.. ൧൭൨..
മഗ്ഗപ്പഭാവണട്ഠം പവയണഭത്തിപ്പചോദിദേണ മയാ.
ഭണിയം പവയണസാരം പംചത്ഥിയസംഗഹം സുത്തം.. ൧൭൩..
-----------------------------------------------------------------------------
വിരചനകീ അഭിമുഖ [ഉന്മുഖ] വര്തതേ ഹുഏ, പ്രമാദകേ ഉദയകാ
-------------------------------------------------------------------------
൧. വിരചന = വിശേഷരൂപസേ രചനാ; രചനാ.
മേം മാര്ഗ–ഉദ്യോതാര്ഥ, പ്രവചനഭക്തിഥീ പ്രേരാഈനേ,
കഹ്യും സര്വപ്രവചന–സാരഭൂത ‘പംചാസ്തിസംഗ്രഹ’ സൂത്രനേ. ൧൭൩.

Page 262 of 264
PDF/HTML Page 291 of 293
single page version

൨൬൨
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
മാര്ഗപ്രഭാവനാര്ഥം പ്രവചനഭക്തിപ്രചോദിതേന മയാ.
ഭണിതം പ്രവചനസാരം പഞ്ചാസ്തികസംഗ്രഹം സൂത്രമ്.. ൧൭൩..
കര്തുഃ പ്രതിജ്ഞാനിര്വ്യൂഢിസൂചികാ സമാപനേയമ് . മാര്ഗോ ഹി പരമവൈരാഗ്യകരണപ്രവണാ പാരമേശ്വരീ
പരമാജ്ഞാ; തസ്യാ പ്രഭാവനം പ്രഖ്യാപനദ്വാരേണ പ്രകൃഷ്ടപരിണതിദ്വാരേണ വാ സമുദ്യോതനമ്; തദര്ഥമേവ
പരമാഗമാനുരാഗവേഗപ്രചലിതമനസാ സംക്ഷേപതഃ സമസ്തവസ്തുതത്ത്വസൂചകത്വാദതിവിസ്തൃതസ്യാപി
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൧൭൩
അന്വയാര്ഥഃ– [പ്രവചനഭക്തിപ്രചോദിതേന മയാ] പ്രവചനകീ ഭക്തിസേ പ്രേരിത ഐസേ മൈനേ [മാര്ഗപ്രഭാവനാര്ഥം]
മാര്ഗകീ പ്രഭാവകേ ഹേതു [പ്രവചനസാരം] പ്രവചനകേ സാരഭൂത [പഞ്ചാസ്തികസംഗ്രഹം സൂത്രമ്] ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’
സൂത്ര [ഭണിതമ്] കഹാ.
ടീകാഃ– യഹ, കര്താകീ പ്രതിജ്ഞാകീ പൂര്ണതാ സൂചിതവാലീ സമാപ്തി ഹൈ [അര്ഥാത് യഹാ ശാസ്ത്രകര്താ
ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ അപനീ പ്രതിജ്ഞാകീ പൂര്ണതാ സൂചിത കരതേ ഹുഏ ശാസ്ത്രസമാപ്തി കരതേ ഹൈം].
മാര്ഗ അര്ഥാത് പരമ വൈരാഗ്യ കീ ഓര ഢലതീ ഹുഈ പാരമേശ്വരീ പരമ ആജ്ഞാ [അര്ഥാത് പരമ വൈരാഗ്യ
കരനേകീ പരമേശ്വരകീ പരമ ആജ്ഞാ]; ഉസകീ പ്രഭാവനാ അര്ഥാത് പ്രഖ്യാപന ദ്വാരാ അഥവാ പ്രകൃഷ്ട പരിണതി ദ്വാരാ
ഉസകാ സമുദ്യോത കരനാ; [പരമ വൈരാഗ്യ കരനേകീ ജിനഭഗവാനകീ പരമ ആജ്ഞാകീ പ്രഭാവനാ അര്ഥാത് [൧]
ഉസകീ പ്രഖ്യാതി–വിജ്ഞാപന–കരനേ ദ്വാരാ അഥവാ [൨] പരമവൈരാഗ്യമയ പ്രകൃഷ്ട പരിണമന ദ്വാരാ, ഉസകാ
സമ്യക് പ്രകാരസേ ഉദ്യോത കരനാ;] ഉസകേ ഹേതു ഹീ [–മാര്ഗകീ പ്രഭാവനാകേ ലിയേ ഹീ], പരമാഗമകീ ഓരകേ
അനുരാഗകേ വേഗസേ ജിസകാ മന അതി ചലിത ഹോതാ ഥാ ഐസേ മൈംനേ യഹ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ നാമകാ സൂത്ര
കഹാ–ജോ കി ഭഗവാന സര്വജ്ഞ ദ്വാരാ ഉപജ്ഞ ഹോനേസേ [–വീതരാഗ സര്വജ്ഞ ജിനഭഗവാനനേ സ്വയം ജാനകര
പ്രണീത കിയാ ഹോനേസേ] ‘സൂത്ര’ ഹൈ, ഔര ജോ സംക്ഷേപസേ സമസ്തവസ്തുതത്ത്വകാ [സര്വ വസ്തുഓംകേ യഥാര്ഥ
സ്വരൂപകാ] പ്രതിപാദന കരതാ ഹോനേസേ, അതി വിസ്തൃത ഐസേ ഭീ പ്രവചനകേ സാരഭൂത ഹൈം [–ദ്വാദശാംഗരൂപസേ
വിസ്തീര്ണ ഐസേ ഭീ ജിനപ്രവചനകേ സാരഭൂത ഹൈം].

Page 263 of 264
PDF/HTML Page 292 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന
[
൨൬൩
പ്രവചനസ്യ സാരഭൂതം പഞ്ചാസ്തികായസംഗ്രഹാ–ഭിധാനം ഭഗവത്സര്വജ്ഞോപജ്ഞത്വാത് സൂത്രമിദമഭിഹിതം മയേതി.
അഥൈവം ശാസ്ത്രകാരഃ പ്രാരബ്ധസ്യാന്ത–മുപഗമ്യാത്യന്തം കൃതകൃത്യോ ഭൂത്വാ പരമനൈഷ്കര്മ്യരൂപേ ശുദ്ധസ്വരൂപേ വിശ്രാന്ത
ഇതി ശ്രദ്ധീയതേ.. ൧൭൩..
ഇതി സമയവ്യാഖ്യായാം നവപദാര്ഥപുരസ്സരമോക്ഷമാര്ഗപ്രപഞ്ചവര്ണനോ ദ്വിതീയഃ ശ്രുതസ്കന്ധഃ സമാപ്തഃ..
സ്വശക്തിസംസൂചിതവസ്തുതത്ത്വൈ–
ര്വ്യാഖ്യാ കൃതേയം സമയസ്യ ശബ്ദൈഃ.
സ്വരൂപഗുപ്തസ്യ ന കിംചിദസ്തി
കര്തവ്യമേവാമൃതചന്ദ്രസൂരേഃ.. ൮..
-----------------------------------------------------------------------------
ഇസ പ്രകാര ശാസ്ത്രകാര [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ] പ്രാരമ്ഭ കിയേ ഹുഏ കാര്യകേ അന്തകോ പാകര,
അത്യന്ത കൃതകൃത്യ ഹോകര, പരമനൈഷ്കര്മ്യരൂപ ശുദ്ധസ്വരൂപമേം വിശ്രാംത ഹുഏ [–പരമ നിഷ്കര്മപനേരൂപ
ശുദ്ധസ്വരൂപമേം സ്ഥിര ഹുഏ] ഐസേ ശ്രദ്ധേ ജാതേ ഹൈം [അര്ഥാത് ഐസീ ഹമ ശ്രദ്ധാ കരതേ ഹൈം].. ൧൭൩..
ഇസ പ്രകാര [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത ശ്രീ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹശാസ്ത്രകീ ശ്രീമദ്
അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവവിരചിത] സമയവ്യാഖ്യാ നാമകീ ടീകാമേം നവപദാര്ഥപൂര്വക മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന നാമകാ
ദ്വിതീയ ശ്രുതസ്കന്ധ സമാപ്ത ഹുആ.

[അബ, ‘യഹ ടീകാ ശബ്ദോനേ കീ ഹൈ, അമൃതചന്ദ്രസൂരിനേ നഹീം’ ഐസേ അര്ഥകാ ഏക അന്തിമ ശ്ലോക കഹകര
അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവ ടീകാകീ പൂര്ണാഹുതി കരതേ ഹൈംഃ]
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] അപനീ ശക്തിസേ ജിന്ഹോംനേ വസ്തുകാ തത്ത്വ [–യഥാര്ഥ സ്വരൂപ] ഭലീഭാ തി കഹാ ഹൈ
ഐസേ ശബ്ദോംനേ യഹ സമയകീ വ്യാഖ്യാ [–അര്ഥസമയകാ വ്യാഖ്യാന അഥവാ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹശാസ്ത്രകീ ടീകാ]
കീ ഹൈ; സ്വരൂപഗുപ്ത [–അമൂര്തിക ജ്ഞാനമാത്ര സ്വരൂപമേം ഗുപ്ത] അമൃതചംദ്രസൂരികാ [ഉസമേം] കിംചിത് ഭീ കര്തവ്യ
നഹീ ഹൈം .. [൮]..

Page 264 of 264
PDF/HTML Page 293 of 293
single page version

൨൬൪
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ഇതി പംചാസ്തികായസംഗ്രഹാഭിധാനസ്യ സമയസ്യ വ്യാഖ്യാ സമാപ്താ.
-----------------------------------------------------------------------------
ഇസ പ്രകാര [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത] ശ്രീ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക സമയകീ അര്ഥാത്
ശാസ്ത്രകീ [ശ്രീമദ് അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവവിരചിത സമയവ്യാഖ്യാ നാമകീ] ടീകാകേ ശ്രീ ഹിംമതലാല ജേഠാലാല
ശാഹ കൃത ഗുജരാതീ അനുവാദകാ ഹിന്ദീ രൂപാന്തര സമാപ്ത ഹുആ.

സമാപ്ത