Page 232 of 264
PDF/HTML Page 261 of 293
single page version

൨൩൨

നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗസാധനഭാവേന പൂര്വോദ്ദിഷ്ടവ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗനിര്ദേശോയമ്. -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ധര്മാദിശ്രദ്ധാനം സമ്യക്ത്വമ്] ധര്മാസ്തികായാദികാ ശ്രദ്ധാന സോ സമ്യക്ത്വ [അങ്ഗപൂര്വഗതമ് ജ്ഞാനമ്] അംഗപൂര്വസമ്ബന്ധീ ജ്ഞാന സോ ജ്ഞാന ഔര [തപസി ചേഷ്ടാ ചര്യാ] തപമേം ചേഷ്ടാ [–പ്രവൃത്തി] സോേ ചാരിത്ര; [ഇതി] ഇസ പ്രകാര [വ്യവഹാരഃ മോക്ഷമാര്ഗഃ] വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ.

ടീകാഃ– നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധനരൂപസേ, പൂര്വോദ്ഷ്ടി [൧൦൭ വീം ഗാഥാമേം ഉല്ലിഖിത] വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകാ യഹ നിര്ദേശ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------

[യഹാ ഏക ഉദാഹരണ ലിയാ ജാതാ ഹൈഃ–

Page 233 of 264
PDF/HTML Page 262 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രാണി മോക്ഷമാര്ഗഃ. തത്ര ധര്മാദീനാം ദ്രവ്യപദാര്ഥവികല്പവതാം തത്ത്വാര്ഥ– ശ്രദ്ധാനഭാവസ്വഭാവം ഭാവന്തരം ശ്രദ്ധാനാഖ്യം സമ്യക്ത്വം, തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനനിര്വൃതൌ സത്യാമങ്ഗപൂര്വഗതാര്ഥപരി– ച്ഛിത്തിര്ജ്ഞാനമ്, ആചാരാദിസൂത്രപ്രപഞ്ചിതവിചിത്രയതിവൃത്തസമസ്തസമുദയരൂപേ തപസി ചേഷ്ടാ ചര്യാ–ഇത്യേഷഃ സ്വപരപ്രത്യയപര്യായാശ്രിതം ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവം വ്യവഹാരനയമാശ്രിത്യാനുഗമ്യമാനോ മോക്ഷമാര്ഗഃ കാര്ത– സ്വരപാഷാണാര്പിതദീപ്തജാതവേദോവത്സമാഹിതാന്തരങ്ഗസ്യ പ്രതിപദമുപരിതനശുദ്ധഭൂമികാസു പരമരമ്യാസു വിശ്രാന്തിമഭിന്നാം നിഷ്പാദയന്, ജാത്യകാര്തസ്വരസ്യേവ ശുദ്ധജീവസ്യ കഥംചിദ്ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവാഭാവാ– ത്സ്വയം ശുദ്ധസ്വഭാവേന വിപരിണമമാനസ്യാപി, നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗസ്യ സാധനഭാവമാപദ്യത ഇതി.. ൧൬൦.. -----------------------------------------------------------------------------

സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര സോ മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ. വഹാ [ഛഹ] ദ്രവ്യരൂപ ഔര [നവ] പദാര്ഥരൂപ ജിനകേ ഭേദ ഹൈം ഐസേ ധര്മാദികേ തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനരൂപ ഭാവ [–ധര്മാസ്തികായാദികീ തത്ത്വാര്ഥപ്രതീതിരൂപ ഭാവ] ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസാ, ‘ശ്രദ്ധാന’ നാമകാ ഭാവവിശേഷ സോ സമ്യക്ത്വ; തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനകേ സദ്ഭാവമേം അംഗപൂര്വഗത പദാര്ഥോംംകാ അവബോധന [–ജാനനാ] സോ ജ്ഞാന; ആചാരാദി സൂത്രോം ദ്വാരാ കഹേ ഗഏ അനേകവിധ മുനി–ആചാരോംകേ സമസ്ത സമുദായരൂപ തപമേം ചേഷ്ടാ [–പ്രവര്തന] സോ ചാരിത്ര; – ഐസാ യഹ, സ്വപരഹേതുക പര്യായകേ ആശ്രിത, ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവവാലേ വ്യവഹാരനയകേ ആശ്രയസേ [–വ്യവഹാരനയകീ അപേക്ഷാസേ] അനുസരണ കിയാ ജാനേവാലാ മോക്ഷമാര്ഗ, സുവര്ണപാഷാണകോ ലഗാഈ ജാനേവാലീ പ്രദീപ്ത അഗ്നികീ ഭാ തി സമാഹിത അംതരംഗവാലേ ജീവകോ [അര്ഥാത്] ജിസകാ അംതരംഗ ഏകാഗ്ര–സമാധിപ്രാപ്ത ഹൈ ഐസേ ജീവകോ] പദ–പദ പര പരമ രമ്യ ഐസീ ഉപരകീ ശുദ്ധ ഭൂമികാഓംമേം അഭിന്ന വിശ്രാംതി [–അഭേദരൂപ സ്ഥിരതാ] ഉത്പന്ന കരതാ ഹുആ – യദ്യപി ഉത്തമ സുവര്ണകീ ഭാ തി ശുദ്ധ ജീവ കഥംചിത് ഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകേ അഭാവകേ കാരണ സ്വയം [അപനേ ആപ] ശുദ്ധ സ്വഭാവസേ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ തഥാപി–നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധനപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.

അംഗപൂര്വഗത ജ്ഞാന ഔര മുനി–ആചാരമേം പ്രവര്തനരൂപ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ വിശേഷ–വിശേഷ ശുദ്ധികാ ൧ ------------------------------------------------------------------------- ൧. സമാഹിത=ഏകാഗ്ര; ഏകതാകോേ പ്രാപ്ത; അഭേദതാകോ പ്രാപ്ത; ഛിന്നഭിന്നതാ രഹിത; സമാധിപ്രാപ്ത; ശുദ്ധ; പ്രശാംത. ൨. ഇസ ഗാഥാകീ ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവകൃത ടീകാമേം പംചമഗുണസ്ഥാനവര്തീ ഗൃഹസ്ഥകോ ഭീ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ കഹാ ഹൈ. വഹാ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകേ സ്വരൂപകാ നിമ്നാനുസാര വര്ണന കിയാ ഹൈഃ– ‘വീതരാഗസര്വജ്ഞപ്രണീത ജീവാദിപദാര്ഥോ സമ്ബന്ധീ സമ്യക് ശ്രദ്ധാന തഥാ ജ്ഞാന ദോനോം, ഗൃഹസ്ഥകോ ഔര തപോധനകോ സമാന ഹോതേ ഹൈം; ചാരിത്ര, തപോധനോംകോ ആചാരാദി ചരണഗ്രംഥോംമേം വിഹിത കിയേ ഹുഏ മാര്ഗാനുസാര പ്രമത്ത–അപ്രമത്ത ഗുണസ്ഥാനയോഗ്യ പംചമഹാവ്രത–പംചസമിതി–ത്രിഗുപ്തി–ഷഡാവശ്യകാദിരൂപ ഹോതാ ഹൈ ഔര ഗൃഹസ്ഥോംകോ ഉപാസകാധ്യയനഗ്രംഥമേം വിഹിത കിയേ ഹുഏ മാര്ഗകേ അനുസാര പംചമഗുണസ്ഥാനയോഗ്യ ദാന–ശീല– പൂവജാ–ഉപവാസാദിരൂപ അഥവാ ദാര്ശനിക–വ്രതികാദി ഗ്യാരഹ സ്ഥാനരൂപ [ഗ്യാരഹ പ്രതിമാരൂപ] ഹോതാ ഹൈ; ഇസ പ്രകാര വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകാ ലക്ഷണ ഹൈ.

Page 234 of 264
PDF/HTML Page 263 of 293
single page version

൨൩൪

വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗസാധ്യഭാവേന നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗോപന്യാസോയമ്. ----------------------------------------------------------------------------- വ്യവഹാരസാധന ബനതാ ഹുആ, യദ്യപി നിര്വികല്പശുദ്ധഭാവപരിണത ജീവകോ പരമാര്ഥസേ തോ ഉത്തമ സുവര്ണകീ ഭാ തി അഭിന്നസാധ്യസാധനഭാവകേ കാരണ സ്വയമേവ ശുദ്ധഭാവരൂപ പരിണമന ഹോതാ ഹൈ തഥാപി, വ്യവഹാരനയസേ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധനപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.

[അജ്ഞാനീ ദ്രവ്യലിംഗീ മുനികാ അംതരംഗ ലേശമാത്ര ഭീ സമാഹിത നഹീം ഹോനേസേ അര്ഥാത് ഉസേ[ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ വിഷയഭൂത ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകേ അജ്ഞാനകേ കാരണ] ശുദ്ധികാ അംശ ഭീ പരിണമിത നഹീം ഹോനേസേ ഉസേ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഭീ നഹീം ഹൈ..] ൧൬൦..

അന്വയാര്ഥഃ– [യഃ ആത്മാ] ജോ ആത്മാ [തൈഃ ത്രിഭിഃ ഖലു സമാഹിതഃ] ഇന തീന ദ്വാരാ വാസ്തവമേം സമാഹിത ഹോതാ ഹുആ [അര്ഥാത് സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്ര ദ്വാരാ വാസ്തവമേം ഏകാഗ്ര–അഭേദ ഹോതാ ഹുആ] [അന്യത് കിംചിത് അപി] അന്യ കുഛ ഭീ [ന കരോതി ന മുഞ്ചതി] കരതാ നഹീം ഹൈ യാ ഛോഡതാ നഹീം ഹൈ, [സഃ] വഹ [നിശ്ചയനയേന] നിശ്ചയനയസേ [മോക്ഷമാര്ഗഃ ഇതി ഭണിതഃ] ‘മോക്ഷമാര്ഗ’ കഹാ ഗയാ ഹൈ. ടീകാഃ– വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധ്യരൂപസേ, നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകാ യഹ കഥന ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------

Page 235 of 264
PDF/HTML Page 264 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രസമാഹിത ആത്മൈവ ജീവസ്വഭാവനിയതചരിത്രത്വാന്നിശ്ചയേന മോക്ഷമാര്ഗഃ. അഥ ഖലു കഥഞ്ചനാനാദ്യവിദ്യാവ്യപഗമാദ്വയവഹാരമോക്ഷമാര്ഗമനുപ്രപന്നോ ധര്മാദിതത്ത്വാര്ഥാശ്രദ്ധാനാങ്ഗപൂര്വ– ഗതാര്ഥാജ്ഞാനാതപശ്ചേഷ്ടാനാം ധര്മാദിതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനാങ്ഗപൂര്വഗതാര്ഥജ്ഞാനതപശ്ചേഷ്ടാനാഞ്ച ത്യാഗോപാദാനായ പ്രാരബ്ധ– വിവിക്തഭാവവ്യാപാരഃ, കുതശ്ചിദുപാദേയത്യാഗേ ത്യാജ്യോപാദാനേ ച പുനഃ പ്രവര്തിതപ്രതിവിധാനാഭിപ്രായോ, യസ്മിന്യാവതി കാലേ വിശിഷ്ടഭാവനാസൌഷ്ഠവവശാത്സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രൈഃ സ്വഭാവഭൂതൈഃ സമമങ്ഗാങ്ഗിഭാവ– പരിണത്യാ -----------------------------------------------------------------------------

സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര ദ്വാരാ സമാഹിത ഹുആ ആത്മാ ഹീ ജീവസ്വഭാവമേം നിയത ചാരിത്രരൂപ ഹോനേ കേ കാരണ നിശ്ചയസേ മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ.

അബ [വിസ്താര ഐസാ ഹൈ കി], യഹ ആത്മാ വാസ്തവമേം കഥംചിത് [–കിസീ പ്രകാരസേ, നിജ ഉദ്യമസേ] അനാദി അവിദ്യാകേ നാശ ദ്വാരാ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ, ധര്മാദിസമ്ബന്ധീ തത്ത്വാര്ഥ– അശ്രദ്ധാനകേ, അംഗപൂര്വഗത പദാര്ഥോംസമ്ബന്ധീ അജ്ഞാനകേ ഔര അതപമേം ചേഷ്ടാകേ ത്യാഗ ഹേതുസേ തഥാ ധര്മാദിസമ്ബന്ധീ തത്ത്വാര്ഥ–ശ്രദ്ധാനകേ, അംഗപൂര്വഗത പദാര്ഥോംസമ്ബന്ധീ ജ്ഞാനകേ ഔര തപമേം ചേഷ്ടാകേ ഗ്രഹണ ഹേതുസേ [–തീനോംകേ ത്യാഗ ഹേതു തഥാ തീനോംകേ ഗ്രഹണ ഹേതുസേ] വിവിക്ത ഭാവരൂപ വ്യാപാര കരതാ ഹുആ, ഔര കിസീ കാരണസേ ഗ്രാഹ്യകാ ത്യാഗ ഹോ ജാനേപര ഔര ത്യാജ്യകാ ഗ്രഹണ ഹോ ജാനേപര ഉസകേ പ്രതിവിധാനകാ അഭിപ്രായ കരതാ ഹുആ, ജിസ കാല ഔര ജിതനേ കാല തക വിശിഷ്ട ഭാവനാസൌഷ്ഠവകേ കാരണ സ്വഭാവഭൂത സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രകേ സാഥ അംഗ–അംഗീഭാവസേ പരിണതി ദ്വാരാ

------------------------------------------------------------------------- ൧. വിവിക്ത = വിവേകസേ പൃഥക കിഏ ഹുഏ [അര്ഥാത് ഹേയ ഔര ഉപാദേയകാ വിവേക കരകേ വ്യവഹാരസേ ഉപാദേയ രൂപ ജാനേ

൨. പ്രതിവിധാന = പ്രതികാര കരനേകീ വിധി; പ്രതികാരകാ ഉപായ; ഇലാജ. ൩. വിശിഷ്ട ഭാവനാസൌഷ്ഠവ = വിശേഷ അച്ഛീ ഭാവനാ [അര്ഥാത് വിശിഷ്ടശുദ്ധ ഭാവനാ]; വിശിഷ്ട പ്രകാരകീ ഉത്തമ ഭാവനാ. ൪. ആത്മാ വഹ അംഗീ ഔര സ്വഭാവഭൂത സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്ര വഹ അംഗ.

Page 236 of 264
PDF/HTML Page 265 of 293
single page version

൨൩൬

തത്സമാഹിതോ ഭൂത്വാ ത്യാഗോപാദാനവികല്പശൂന്യത്വാദ്വിശ്രാന്തഭാവവ്യാപാരഃ സുനിഃപ്രകമ്പഃ അയമാത്മാവ–തിഷ്ഠതേ, തസ്മിന് താവതി കാലേ അയമേവാത്മാ ജീവസ്വഭാവനിയതചരിതത്വാന്നിശ്ചയേന മോക്ഷമാര്ഗ ഇത്യുച്യതേ. അതോ നിശ്ചയവ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗയോഃ സാധ്യസാധനഭാവോ നിതരാമുപപന്ന.. ൧൬൧.. -----------------------------------------------------------------------------

ഉനസേ സമാഹിത ഹോകര, ത്യാഗഗ്രഹണകേ വികല്പസേ ശൂന്യപനേകേ കാരണ [ഭേദാത്മക] ഭാവരൂപ വ്യാപാര വിരാമ പ്രാപ്ത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഭേദഭാവരൂപ–ഖംഡഭാവരൂപ വ്യാപാര രുക ജാനേസേ] സുനിഷ്കമ്പരൂപസേ രഹതാ ഹൈ, ഉസ കാല ഔര ഉതനേ കാല തക യഹീ ആത്മാ ജീവസ്വഭാവമേം നിയത ചാരിത്രരൂപ ഹോനേകേ കാരണ നിശ്ചയസേ ‘മോക്ഷമാര്ഗ’ കഹലാതാ ഹൈ. ഇസലിയേ, നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഔര വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകോ സാധ്യ–സാധനപനാ അത്യന്ത ഘടതാ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ നിജ ശുദ്ധാത്മാകീ രുചി, ജ്ഞപ്തി ഔര നിശ്ചള അനുഭൂതിരൂപ ഹൈ. ഉസകാ സാധക [അര്ഥാത് നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകാ വ്യവഹാര–സാധന] ഐസാ ജോ ഭേദരത്നത്രയാത്മക വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഉസേ ജീവ കഥംചിത് [–കിസീ പ്രകാര, നിജ ഉദ്യമസേ] അപനേ സംവേദനമേം ആനേവാലീ അവിദ്യാകീ വാസനാകേ വിലയ ദ്വാരാ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ, ജബ ഗുണസ്ഥാനരൂപ സോപാനകേ ക്രമാനുസാര നിജശുദ്ധാത്മദ്രവ്യകീ ഭാവനാസേ ഉത്പന്ന നിത്യാനന്ദലക്ഷണവാലേ സുഖാമൃതകേ രസാസ്വാദകീ തൃപ്തിരൂപ പരമ കലാകേ അനുഭവകേ കാരണ നിജശുദ്ധാത്മാശ്രിത നിശ്ചയദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രരൂപസേ അഭേദരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, തബ നിശ്ചയനയസേ ഭിന്ന സാധ്യ–സാധനകേ അഭാവകേ കാരണ യഹ ആത്മാ ഹീ മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ. ഇസലിയേ ഐസാ സിദ്ധ ഹുആ കി സുവര്ണ ഔര സുവര്ണപാഷാണകീ ഭാ തി നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഔര വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകോ സാധ്യ–സാധകപനാ [വ്യവഹാരനയസേ] അത്യന്ത ഘടിത ഹോതാ ഹൈ.. ൧൬൧.. ------------------------------------------------------------------------- ൧. ഉനസേ = സ്വഭാവഭൂത സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രസേ. ൨. യഹാ യഹ ധ്യാനമേം രഖനേയോഗ്യ ഹൈ കി ജീവ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകോ ഭീ അനാദി അവിദ്യാകാ നാശ കരകേ ഹീ പ്രാപ്ത കര

Page 237 of 264
PDF/HTML Page 266 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ആത്മനശ്ചാരിത്രജ്ഞാനദര്ശനത്വദ്യോതനമേതത്.

യഃ ഖല്വാത്മാനമാത്മമയത്വാദനന്യമയമാത്മനാ ചരതി–സ്വഭാവനിയതാസ്തിത്വേനാനുവര്തതേ, ആത്മനാ ജാനാതി–സ്വപരപ്രകാശകത്വേന ചേതയതേ, ആത്മനാ പശ്യതി–യാഥാതഥ്യേനാവലോകയതേ, സ ഖല്വാത്മൈവ ചാരിത്രം

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [യഃ] ജോ [ആത്മാ] [അനന്യമയമ് ആത്മാനമ്] അനന്യമയ ആത്മാകോ [ആത്മനാ] ആത്മാസേ [ചരതി] ആചരതാ ഹൈ, [ജാനാതി] ജാനതാ ഹൈ, [പശ്യതി] ദേഖതാ ഹൈ, [സഃ] വഹ [ആത്മാ ഹീ] [ചാരിത്രം] ചാരിത്ര ഹൈ, [ജ്ഞാനം] ജ്ഞാന ഹൈ, [ദര്ശനമ്] ദര്ശന ഹൈ–[ഇതി] ഐസാ [നിശ്ചിതഃ ഭവതി] നിശ്ചിത ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, ആത്മാകേ ചാരിത്ര–ജ്ഞാന–ദര്ശനപനേകാ പ്രകാശന ഹൈ [അര്ഥാത് ആത്മാ ഹീ ചാരിത്ര, ജ്ഞാന ഔര ദര്ശന ഹൈ ഐസാ യഹാ സമഝായാ ഹൈ].

ആചരതാ ഹൈ അര്ഥാത് സ്വഭാവനിയത അസ്തിത്വ ദ്വാരാ അനുവര്തതാ ഹൈ [–സ്വഭാവനിയത അസ്തിത്വരൂപസേ പരിണമിത ഹോകര അനുസരതാ ഹൈ], [അനന്യമയ ആത്മാകോ ഹീ] ആത്മാസേ ജാനതാ ഹൈ അര്ഥാത് സ്വപരപ്രകാശകരൂപസേ ചേതതാ ഹൈ, [അനന്യമയ ആത്മാകോ ഹീ] ആത്മാസേ ദേഖതാ ഹൈ അര്ഥാത് യഥാതഥരൂപസേ ------------------------------------------------------------------------- ൧. സ്വഭാവനിയത = സ്വഭാവമേം അവസ്ഥിത; [ജ്ഞാനദര്ശനരൂപ] സ്വഭാവമേം ദ്രഢരൂപസേ സ്ഥിത. [‘സ്വഭാവനിയത അസ്തിത്വ’കീ

Page 238 of 264
PDF/HTML Page 267 of 293
single page version

൨൩൮

ജ്ഞാനം ദര്ശനമിതി കര്തൃകര്മകരണാനാമജ്ഞാനം ദര്ശനമിതി കര്തൃകര്മകരണാനാമഭേദാന്നിശ്ചിതോ ഭവതി. അതശ്ചാരിത്രജ്ഞാനദര്ശനരൂപത്വാജ്ജീവസ്വഭാവനിയതചരിതത്വലക്ഷണം നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗത്വമാത്മനോ നിതരാമുപപന്നമിതി.. ൧൬൨..

സര്വസ്യാത്മനഃ സംസാരിണോ മോക്ഷമാര്ഗാര്ഹത്വനിരാസോയമ്. -----------------------------------------------------------------------------

അവലോകതാ ഹൈ, വഹ ആത്മാ ഹീ വാസ്തവമേം ചാരിത്ര ഹൈ, ജ്ഞാന ഹൈ, ദര്ശന ഹൈ–ഐസാ കര്താ–കര്മ–കരണകേ അഭേദകേ കാരണ നിശ്ചിത ഹൈ. ഇസസേ [ഐസാ നിശ്ചിത ഹുആ കി] ചാരിത്ര–ജ്ഞാന–ദര്ശനരൂപ ഹോനേകേ കാരണ ആത്മാകോ ജീവസ്വഭാവനിയത ചാരിത്ര ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസാ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗപനാ അത്യന്ത ഘടിത ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് ആത്മാ ഹീ ചാരിത്ര–ജ്ഞാന–ദര്ശന ഹോനേകേ കാരണ ആത്മാ ഹീ ജ്ഞാനദര്ശനരൂപ ജീവസ്വഭാവമേം ദ്രഢരൂപസേ സ്ഥിത ചാരിത്ര ജിസകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഐസാ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ].. ൧൬൨..

അന്വയാര്ഥഃ– [യേന] ജിസസേ [ആത്മാ മുക്ത ഹോനേപര] [സര്വം വിജാനാതി] സര്വകോ ജാനതാ ഹൈ ഔര [പശ്യതി] ദേഖതാ ഹൈേ, [തേന] ഉസസേ [സഃ] വഹ [സൌഖ്യമ് അനുഭവതി] സൌഖ്യകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ; – [ഇതി തദ്] ഐസാ [ഭവ്യഃ ജാനാതി] ഭവ്യ ജീവ ജാനതാ ഹൈ, [അഭവ്യസത്ത്വഃ ന ശ്രദ്ധത്തേ] അഭവ്യ ജീവ ശ്രദ്ധാ നഹീം കരതാ.

ടീകാഃ– യഹ, സര്വ സംസാരീ ആത്മാ മോക്ഷമാര്ഗകേ യോഗ്യ ഹോനേകാ നിരാകരണ [നിഷേധ] ഹൈ ------------------------------------------------------------------------- ൧. ജബ ആത്മാ ആത്മാകോ ആത്മാസേ ആചരതാ ഹൈ–ജാനതാ ഹൈ–ദേഖതാ ഹൈ, തബ കര്താ ഭീ ആത്മാ, കര്മ ഭീ ആത്മാ ഔര

Page 239 of 264
PDF/HTML Page 268 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഇഹ ഹി സ്വഭാവപ്രാതികൂല്യാഭാവഹേതുകം സൌഖ്യമ്. ആത്മനോ ഹി ദ്രശി–ജ്ഞപ്തീ സ്വഭാവഃ. തയോര്വിഷയപ്രതിബന്ധഃ പ്രാതികൂല്യമ്. മോക്ഷേ ഖല്വാത്മനഃ സര്വം വിജാനതഃ പശ്യതശ്ച തദഭാവഃ. തതസ്തദ്ധേതുകസ്യാനാകുലത്വലക്ഷണസ്യ പരമാര്ഥസുഖസ്യ മോക്ഷേനുഭൂതിരചലിതാസ്തി. ഇത്യേതദ്ഭവ്യ ഏവ ഭാവതോ വിജാനാതി, തതഃ സ ഏവ മോക്ഷമാര്ഗാര്ഹഃ. നൈതദഭവ്യഃ ശ്രദ്ധത്തേ, തതഃ സ മോക്ഷമാര്ഗാനര്ഹ ഏവേതി. അതഃ കതിപയേ ഏവ സംസാരിണോ മോക്ഷമാര്ഗാര്ഹാ ന സര്വ ഏവേതി.. ൧൬൩.. -----------------------------------------------------------------------------

ദ്രശി–ജ്ഞപ്തി [ദര്ശന ഔര ജ്ഞാന] ഹൈ. ഉന ദോനോംകോ വിഷയപ്രതിബന്ധ ഹോനാ സോ ‘പ്രതികൂലതാ’ ഹൈ. മോക്ഷമേം വാസ്തവമേം ആത്മാ സര്വകോ ജാനതാ ഔര ദേഖതാ ഹോനേസേ ഉസകാ അഭാവ ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് മോക്ഷമേം സ്വഭാവകീ പ്രതികൂലതാകാ അഭാവ ഹോതാ ഹൈ]. ഇസലിയേ ഉസകാ അഭാവ ജിസകാ കാരണ ഹൈ ഐസേ

൪ അനാകുലതാലക്ഷണവാലേ പരമാര്ഥ–സുഖകീ മോക്ഷമേം അചലിത അനുഭൂതി ഹോതീ ഹൈ. –ഇസ പ്രകാര ഭവ്യ ജീവ ഹീ ഭാവസേ ജാനതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹീ മോക്ഷമാര്ഗകേ യോഗ്യ ഹൈ; അഭവ്യ ജീവ ഇസ പ്രകാര ശ്രദ്ധാ നഹീം കരതാ, ൫ ഇസലിയേ വഹ മോക്ഷമാര്ഗകേ അയോഗ്യ ഹീ ഹൈ.

------------------------------------------------------------------------- ൧. പ്രതികൂലതാ = വിരുദ്ധതാ; വിപരീതതാ; ഊലടാപന. ൨. വിഷയപ്രതിബന്ധ = വിഷയമേം രുകാവട അര്ഥാത് മര്യാദിതപനാ. [ദര്ശന ഔര ജ്ഞാനകേ വിഷയമേം മര്യാദിതപനാ ഹോനാ വഹ

൩. പാരമാര്ഥിക സുഖകാ കാരണ സ്വഭാവകീ പ്രതികൂലതാകാ അഭാവ ഹൈ. ൪. പാരമാര്ഥിക സുഖകാ ലക്ഷണ അഥവാ സ്വരൂപ അനാകുലതാ ഹൈ. ൫. ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവകൃത ടീകാമേം കഹാ ഹൈ കി ‘ഉസ അനന്ത സുഖകോ ഭവ്യ ജീവ ജാനതേ ഹൈ, ഉപാദേയരൂപസേ ശ്രദ്ധതേ ഹൈം

Page 240 of 264
PDF/HTML Page 269 of 293
single page version

൨൪൦

ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രാണാം കഥംചിദ്ബന്ധഹേതുത്വോപദര്ശനേന ജീവസ്വഭാവേ നിയതചരിതസ്യ സാക്ഷാന്മോക്ഷ– ഹേതുത്വദ്യോതനമേതത്. അമൂനി ഹി ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രാണി കിയന്മാത്രയാപി പരസമയപ്രവൃത്ത്യാ സംവലിതാനി കൃശാനു–സംവലിതാനീവ ഘൃതാനി കഥഞ്ചിദ്വിരുദ്ധകാരണത്വരൂഢേര്ബന്ധകാരണാന്യപി -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രാണി] ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര [മോക്ഷമാര്ഗഃ] മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ [ഇതി] ഇസലിയേ [സേവിതവ്യാനി] വേ സേവനയോഗ്യ ഹൈം– [ഇദമ് സാധുഭിഃ ഭണിതമ്] ഐസാ സാധുഓംനേ കഹാ ഹൈ; [തൈഃ തു] പരന്തു ഉനസേ [ബന്ധഃ വാ] ബന്ധ ഭീ ഹോതാ ഹൈ ഔര [മോക്ഷഃ വാ] മോക്ഷ ഭീ ഹോതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ , ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രകാ കഥംചിത് ബന്ധഹേതുപനാ ദര്ശായാ ഹൈ ഔര ഇസ പ്രകാര ജീവസ്വഭാവമേം നിയത ചാരിത്രകാ സാക്ഷാത് മോക്ഷഹേതുപനാ പ്രകാശിത കിയാ ഹൈ.

മിലിത ഘൃതകീ ഭാ തി [അര്ഥാത് ഉഷ്ണതായുക്ത ഘൃതകീ ഭാ തി], കഥംചിത് വിരുദ്ധ കാര്യകേ കാരണപനേകീ വ്യാപ്തികേ കാരണ ബന്ധകാരണ ഭീ ഹൈ. ഔര ജബ വേ ------------------------------------------------------------------------- ൧. ഘൃത സ്വഭാവസേ ശീതലതാകേ കാരണഭൂത ഹോനേപര ഭീ, യദി വഹ കിംചിത് ഭീ ഉഷ്ണതാസേ യുക്ത ഹോ തോ, ഉസസേ

൨. പരസമയപ്രവൃത്തിയുക്ത ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രമേം കഥംചിത് മോക്ഷരൂപ കാര്യസേ വിരുദ്ധ കാര്യകാ കാരണപനാ [അര്ഥാത് ബന്ധരൂപ

Page 241 of 264
PDF/HTML Page 270 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഭവന്തി. യദാ തു സമസ്തപര–സമയപ്രവൃത്തിനിവൃത്തിരൂപയാ സ്വസമയപ്രവൃത്ത്യാ സങ്ഗച്ഛംതേ, തദാ നിവൃത്തകൃശാനുസംവലനാനീവ ഘൃതാനി വിരുദ്ധകാര്യകാരണഭാവാഭാവാത്സാക്ഷാന്മോക്ഷകാരണാന്യേവ ഭവന്തി. തതഃ സ്വസമയപ്രവൃത്തിനാമ്നോ ജീവസ്വഭാവനിയതചരിതസ്യ സാക്ഷാന്മോക്ഷമാര്ഗത്വമുപപന്ന–മിതി..൧൬൪..

----------------------------------------------------------------------------- [ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര], സമസ്ത പരസമയപ്രവൃത്തിസേ നിവൃത്തിരൂപ ഐസീ സ്വസമയപ്രവൃത്തികേ സാഥ സംയുക്ത ഹോതേ ഹൈം തബ, ജിസേ അഗ്നികേ സാഥകാ മിലിതപനാ നിവൃത്ത ഹുആ ഹൈ ഐസേ ഘൃതകീ ഭാ തി, വിരുദ്ധ കാര്യകാ കാരണഭാവ നിവൃത്ത ഹോ ഗയാ ഹോനേസേ സാക്ഷാത് മോക്ഷകാ കാരണ ഹീ ഹൈ. ഇസലിയേ ‘സ്വസമയപ്രവൃത്തി’ നാമകാ ജോ ജീവസ്വഭാവമേം നിയത ചാരിത്ര ഉസേ സാക്ഷാത് മോക്ഷമാര്ഗപനാ ഘടിത ഹോതാ ഹൈ .. ൧൬൪.. ൧

ഹോതാ ഹൈ [ഇതി] ഐസാ [യദി] യദി [അജ്ഞാനാത്] അജ്ഞാനകേ കാരണ [ജ്ഞാനീ] ജ്ഞാനീ [മന്യതേ] മാനേ, തോ വഹ [പരസമയരതഃ ജീവഃ] പരസമയരത ജീവ [ഭവതി] ഹൈ. [‘അര്ഹംതാദികേ പ്രതി ഭക്തി–അനുരാഗവാലീ മംദശുദ്ധിസേ ഭീ ക്രമശഃ മോക്ഷ ഹോതാ ഹൈ’ ഇസ പ്രകാര യദി അജ്ഞാനകേ കാരണ [–ശുദ്ധാത്മസംവേദനകേ അഭാവകേ കാരണ, രാഗാംശകേേ കാരണ] ജ്ഞാനീകോ ഭീ [മംദ പുരുഷാര്ഥവാലാ] ഝുകാവ വര്തേ, തോ തബ തക വഹ ഭീ സൂക്ഷ്മ പരസമയമേം രത ഹൈ.]

-------------------------------------------------------------------------

൧. ഇസ നിരൂപണകേ സാഥ തുലനാ കരനേകേ ലിയേ ശ്രീ പ്രവചനസാരകീ ൧൧ വീം ഗാഥാ ഔര ഉസകീ തത്ത്വപ്രദീപികാ ടീകാ

൨. മാനനാ = ഝുകാവ കരനാ; ആശയ രഖനാ; ആശാ രഖനാ; ഇച്ഛാ കരനാ; അഭിപ്രായ കരനാ.

Page 242 of 264
PDF/HTML Page 271 of 293
single page version

൨൪൨

സൂക്ഷ്മപരസമയസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത്.

അര്ഹദാദിഷു ഭഗവത്സു സിദ്ധിസാധനീഭൂതേഷു ഭക്തിഭാവാനുരഞ്ജിതാ ചിത്തവൃത്തിരത്ര ശുദ്ധസംപ്രയോഗഃ. അഥ ഖല്വജ്ഞാനലവാവേശാദ്യദി യാവത് ജ്ഞാനവാനപി തതഃ ശുദ്ധസംപ്രയോഗാന്മോക്ഷോ ഭവതീ– ത്യഭിപ്രായേണ ഖിദ്യമാനസ്തത്ര പ്രവര്തതേ തദാ താവത്സോപി രാഗലവസദ്ഭാവാത്പരസമയരത ഇത്യുപഗീയതേ. അഥ ന കിം പുനര്നിരങ്കുശരാഗകലികലങ്കിതാന്തരങ്ഗവൃത്തിരിതരോ ജന ഇതി.. ൧൬൫.. -----------------------------------------------------------------------------

സിദ്ധികേ സാധനഭൂത ഐസേ അര്ഹംതാദി ഭഗവന്തോംകേ പ്രതി ഭക്തിഭാവസേ അനുരംജിത ചിത്തവൃത്തി വഹ യഹാ ‘ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗ’ ഹൈ. അബ, ൨അജ്ഞാനലവകേ ആവേശസേ യദി ജ്ഞാനവാന ഭീ ‘ഉസ ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗസേ മോക്ഷ ഹോതാ ഹൈ ’ ഐസേ അഭിപ്രായ ദ്വാരാ ഖേദ പ്രാപ്ത കരതാ ഹുആ ഉസമേം [ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗമേം] പ്രവര്തേ, തോ തബ തക വഹ ഭീ ൩രാഗലവകേ സദ്ഭാവകേ കാരണ ൪‘പരസമയരത’ കഹലാതാ ഹൈ. തോ ഫിര നിരംകുശ രാഗരൂപ ക്ലേശസേ കലംകിത ഐസീ അംതരംഗ വൃത്തിവാലാ ഇതര ജന ക്യാ പരസമയരത നഹീം കഹലാഏഗാ? [അവശ്യ കഹലാഏഗാ ഹീ]

------------------------------------------------------------------------- ൧. അനുരംജിത = അനുരക്ത; രാഗവാലീ; സരാഗ. ൨. അജ്ഞാനലവ = കിന്ചിത് അജ്ഞാന; അല്പ അജ്ഞാന. ൩. രാഗലവ = കിന്ചിത് രാഗ; അല്പ രാഗ. ൪. പരസമയരത = പരസമയമേം രത; പരസമയസ്ഥിത; പരസമയകീ ഓര ഝുകാവവാലാ; പരസമയമേം ആസക്ത. ൫. ഇസ ഗാഥാകീ ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവകൃത ടീകാമേം ഇസ പ്രകാര വിവരണ ഹൈഃ–

Page 243 of 264
PDF/HTML Page 272 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഉക്തശുദ്ധസംപ്രയോഗസ്യ കഥഞ്ചിദ്ബന്ധഹേതുത്വേന മോക്ഷമാര്ഗത്വനിരാസോയമ്. അര്ഹദാദിഭക്തിസംപന്നഃ കഥഞ്ചിച്ഛുദ്ധസംപ്രയോഗോപി സന് ജീവോ ജീവദ്രാഗലവത്വാച്ഛുഭോപയോഗ–താമജഹത് ബഹുശഃ -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [അര്ഹത്സിദ്ധചൈത്യപ്രവചനഗണജ്ഞാനഭക്തിസമ്പന്നഃ] അര്ഹംത, സിദ്ധ, ചൈത്യ [–അര്ഹംതാദികീ പ്രതിമാ], പ്രവചന [–ശാസ്ത്ര], മുനിഗണ ഔര ജ്ഞാനകേ പ്രതി ഭക്തിസമ്പന്ന ജീവ [ബഹുശഃ പുണ്യം ബധ്നാതി] ബഹുത പുണ്യ ബാംധതാ ഹൈ, [ന ഖലു സഃ കര്മക്ഷയം കരോതി] പരന്തു വാസ്തവമേം വഹ കര്മോംകാ ക്ഷയ നഹീം കരതാ.

ടീകാഃ– യഹാ , പൂര്വോക്ത ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗകോ കഥംചിത് ബംധഹേതുപനാ ഹോനേസേ ഉസകാ മോക്ഷമാര്ഗപനാ നിരസ്ത കിയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ജ്ഞാനീകോ വര്തതാ ഹുആ ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗ നിശ്ചയസേ ബംധഹേതുഭൂത ഹോനേകേ കാരണ വഹ മോക്ഷമാര്ഗ നഹീം ഹൈ ഐസാ യഹാ ദര്ശായാ ഹൈ]. അര്ഹംതാദികേ പ്രതി ഭക്തിസമ്പന്ന ജീവ, കഥംചിത് ‘ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗവാലാ’ ഹോനേ പര ഭീ, രാഗലവ ജീവിത [വിദ്യമാന] ഹോനേസേ ‘ശുഭോപയോഗീപനേ’ കോ നഹീം ഛോഡതാ ഹുആ, ബഹുത

------------------------------------------------------------------------- ൧. കഥംചിത് = കിസീ പ്രകാര; കിസീ അപേക്ഷാസേ [അര്ഥാത് നിശ്ചയനയകീ അപേക്ഷാസേ]. [ജ്ഞാനീകോ വര്തതേ ഹുഏ

൨. നിരസ്ത കരനാ = ഖംഡിത കരനാ; നികാല ദേനാ; നിഷിദ്ധ കരനാ. ൩. സിദ്ധികേ നിമിത്തഭൂത ഐസേ ജോ അര്ഹംന്താദി ഉനകേ പ്രതി ഭക്തിഭാവകോ പഹലേ ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗ കഹാ ഗയാ ഹൈ. ഉസമേം ‘ശുദ്ധ’

൪. രാഗലവ = കിംചിത് രാഗ; അല്പ രാഗ.

Page 244 of 264
PDF/HTML Page 273 of 293
single page version

൨൪൪

പുണ്യം ബധ്നാതി, ന ഖലു സകലകര്മക്ഷയമാരഭതേ. തതഃ സര്വത്ര രാഗകണികാപി പരിഹരണീയാ പരസമയപ്രവൃത്തിനിബന്ധനത്വാദിതി.. ൧൬൬..

സ്വസമയോപലമ്ഭാഭാവസ്യ രാഗൈകഹേതുത്വദ്യോതനമേതത്. യസ്യ ഖലു രാഗരേണുകണികാപി ജീവതി ഹൃദയേ ന നാമ സ സമസ്തസിദ്ധാന്തസിന്ധുപാരഗോപി നിരുപരാഗശുദ്ധസ്വരൂപം സ്വസമയം ചേതയതേ. ----------------------------------------------------------------------------- പുണ്യ ബാംധതാ ഹൈ, പരന്തു വാസ്തവമേം സകല കര്മകാ ക്ഷയ നഹീം കരതാ. ഇസലിയേ സര്വത്ര രാഗകീ കണികാ ഭീ പരിഹരനേയോഗ്യ ഹൈ, ക്യോംകി വഹ പരസമയപ്രവൃത്തികാ കാരണ ഹൈ.. ൧൬൬..

അന്വയാര്ഥഃ– [യസ്യ] ജിസേ [പരദ്രവ്യേ] പരദ്രവ്യകേ പ്രതി [അണുമാത്രഃ വാ] അണുമാത്ര ഭീ [ലേശമാത്ര ഭീ [രാഗഃ] രാഗ [ഹൃദയേ വിദ്യതേ] ഹൃദയമേം വര്തതാ ഹൈ [സഃ] വഹ, [സര്വാഗമധരഃ അപി] ഭലേ സര്വആഗമധര ഹോ തഥാപി, [സ്വകസ്യ സമയം ന വിജാനാതി] സ്വകീയ സമയകോ നഹീം ജാനതാ [–അനുഭവ നഹീം കരതാ].

ടീകാഃ– യഹാ , സ്വസമയകീ ഉപലബ്ധികേ അഭാവകാ, രാഗ ഏക ഹേതു ഹൈ ഐസാ പ്രകാശിത കിയാ ഹൈ [അര്ഥാത് സ്വസമയകീ പ്രാപ്തികേ അഭാവകാ രാഗ ഹീ ഏക കാരണ ഹൈ ഐസാ യഹാ ദര്ശായാ ഹൈ]. ജിസേ രാഗരേണുകീ കണികാ ഭീ ഹൃദയമേം ജീവിത ഹൈ വഹ, ഭലേ സമസ്ത സിദ്ധാംതസാഗരകാ പാരംഗത ഹോ തഥാപി, നിരുപരാഗ– ശുദ്ധസ്വരൂപ സ്വസമയകോ വാസ്തവമേം നഹീം ചേതതാ [–അനുഭവ നഹീം കരതാ].

------------------------------------------------------------------------- ൧. നിരുപരാഗ–ശുദ്ധസ്വരൂപ = ഉപരാഗരഹിത [–നിര്വികാര] ശുദ്ധ ജിസകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഐസാ.

Page 245 of 264
PDF/HTML Page 274 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

തതഃ സ്വസമയപ്രസിദ്ധയര്ഥം പിഞ്ജനലഗ്നതൂലന്യാസന്യായമധിദ്ധതാര്ഹദാദിവിഷയോപി ക്രമേണ രാഗരേണുരപസാരണീയ ഇതി.. ൧൬൭..

രാഗലവമൂലദോഷപരംപരാഖ്യാനമേതത്. ഇഹ ഖല്വര്ഹദാദിഭക്തിരപി ന രാഗാനുവൃത്തിമന്തരേണ ഭവതി. രാഗാദ്യനുവൃത്തൌ ച സത്യാം ബുദ്ധിപ്രസരമന്തരേണാത്മാ ന തം കഥംചനാപി ധാരയിതും ശക്യതേ. -----------------------------------------------------------------------------

ഇസലിയേ, ‘ ധുനകീസേ ചിപകീ ഹുഈ രൂഈ’കാ ന്യായ ലാഗു ഹോനേസേ, ജീവകോ സ്വസമയകീ പ്രസിദ്ധികേ ഹേതു അര്ഹംതാദി–വിഷയക ഭീ രാഗരേണു [–അര്ഹംതാദികേ ഓരകീ ഭീ രാഗരജ] ക്രമശഃ ദൂര കരനേയോഗ്യ ഹൈ.. ൧൬൭..

അന്വയാര്ഥഃ– [യസ്യ] ജോ [ചിത്തോദ്ഭ്രാമം വിനാ തു] [രാഗനകേ സദ്ഭാവകേ കാരണ] ചിത്തകേ ഭ്രമണ രഹിത [ആത്മാനമ്] അപനേകോ [ധര്തുമ് ന ശക്യമ്] നഹീം രഖ സകതാ, [തസ്യ] ഉസേ [ശുഭാശുഭകൃതസ്യ കര്മണഃ] ശുഭാശുഭ കര്മകാ [രോധഃ ന വിദ്യതേ] നിരോധ നഹീം ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, രാഗലവമൂലക ദോഷപരമ്പരാകാ നിരൂപണ ഹൈ [അര്ഥാത് അല്പ രാഗ ജിസകാ മൂല ഹൈ ഐസീ ദോഷോംകീ സംതതികാ യഹാ കഥന ഹൈ]. യഹാ [ഇസ ലോകമേം] വാസ്തവമേം അര്ഹംതാദികേ ഓരകീ ഭക്തി ഭീ രാഗപരിണതികേ ബിനാ നഹീം ഹോതീ. രാഗാദിപരിണതി ഹോനേ പര, ആത്മാ ബുദ്ധിപ്രസാര രഹിത [–ചിത്തകേ ഭ്രമണസേ രഹിത] അപനേകോ കിസീ പ്രകാര നഹീം രഖ സകതാ ;

------------------------------------------------------------------------- ൧. ധുനകീസേ ചിപകീ ഹുഈ ഥോഡീ സീ ഭീ ൨. ജിസ പ്രകാര രൂഈ, ധുനനേകേ കാര്യമേം വിഘ്ന കരതീ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ഥോഡാ സാ ഭീ രാഗ സ്വസമയകീ ഉപലബ്ധിരൂപ കാര്യമേം വിഘ്ന കരതാ ഹൈ.

Page 246 of 264
PDF/HTML Page 275 of 293
single page version

൨൪൬

ബുദ്ധിപ്രസരേ ച സതി ശുഭസ്യാശുഭസ്യ വാ കര്മണോ ന നിരോധോസ്തി. തതോ രാഗകലിവിലാസമൂല ഏവായമനര്ഥസന്താന ഇതി.. ൧൬൮..

രാഗകലിനിഃശേഷീകരണസ്യ കരണീയത്വാഖ്യാനമേതത്. ----------------------------------------------------------------------------- ഔര ബുദ്ധിപ്രസാര ഹോനേ പര [–ചിത്തകാ ഭ്രമണ ഹോനേ പര], ശുഭ തഥാ അശുഭ കര്മകാ നിരോധ നഹീം ഹോതാ. ഇസലിഏ, ഇസ അനര്ഥസംതതികാ മൂല രാഗരൂപ ക്ലേശകാ വിലാസ ഹീ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– അര്ഹംതാദികീ ഭക്തി ഭീ രാഗ ബിനാ നഹീം ഹോതീ. രാഗസേ ചിത്തകാ ഭ്രമണ ഹോതാ ഹൈ; ചിത്തകേ ഭ്രമണസേ കര്മബംധ ഹോതാ ഹൈ. ഇസലിഏ ഇന അനര്ഥോംകീ പരമ്പരാകാ മൂല കാരണ രാഗ ഹീ ഹൈ.. ൧൬൮.. ൨

അന്വയാര്ഥഃ– [തസ്മാത്] ഇസലിഏ [നിവൃത്തികാമഃ] മോക്ഷാര്ഥീ ജീവ [നിസ്സങ്ഗഃ] നിഃസംഗ [ച] ഔര [നിര്മമഃ] നിര്മമ [ഭൂത്വാ പുനഃ] ഹോകര [സിദ്ധേഷു ഭക്തി] സിദ്ധോംകീ ഭക്തി [–ശുദ്ധാത്മദ്രവ്യമേം സ്ഥിരതാരൂപ പാരമാര്ഥിക സിദ്ധഭക്തി] [കരോതി] കരതാ ഹൈ, [തേന] ഇസലിഏ വഹ [നിര്വാണം പ്രാപ്നോതി] നിര്വാണകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, രാഗരൂപ ക്ലേശകാ നിഃശേഷ നാശ കരനേയോഗ്യ ഹോനേകാ നിരൂപണ ഹൈ. ൩ ------------------------------------------------------------------------- ൧. ബുദ്ധിപ്രസാര = വികല്പോംകാ വിസ്താര; ചിത്തകാ ഭ്രമണ; മനകാ ഭടകനാ; മനകീ ചംചലതാ. ൨. ഇസ ഗാഥാകീ ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവവിരചിത ടീകാമേം നിമ്നാനുസാര വിവരണ ദിയാ ഗയാ ഹൈഃ–മാത്ര നിത്യാനംദ ജിസകാ

൩. നിഃശേഷ = സമ്പൂര്ണ; കിംചിത് ശേഷ ന രഹേ ഐസാ.

Page 247 of 264
PDF/HTML Page 276 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

യതോ രാഗാദ്യനുവൃത്തൌ ചിത്തോദ്ഭ്രാന്തിഃ, ചിത്തോദ്ഭ്രാന്തൌ കര്മബന്ധ ഇത്യുക്തമ്, തതഃ ഖലു മോക്ഷാര്ഥിനാ കര്മബന്ധമൂലചിത്തോദ്ഭ്രാന്തിമൂലഭൂതാ രാഗാദ്യനുവൃത്തിരേകാന്തേന നിഃശേഷീകരണീയാ. നിഃ–ശേഷിതായാം തസ്യാം പ്രസിദ്ധനൈഃസങ്ഗയനൈര്മമ്യഃ ശുദ്ധാത്മദ്രവ്യവിശ്രാന്തിരൂപാം പാരമാര്ഥികീം സിദ്ധഭക്തിമനുബിഭ്രാണഃ പ്രസിദ്ധസ്വസമയപ്രവൃത്തിര്ഭവതി. തേന കാരണേന സ ഏവ നിഃ–ശേഷിതകര്മബന്ധഃ സിദ്ധിമവാപ്നോതീതി.. ൧൬൯..

----------------------------------------------------------------------------- രാഗാദിപരിണതി ഹോനേ പര ചിത്തകാ ഭ്രമണ ഹോതാ ഹൈ ഔര ചിത്തകാ ഭ്രമണ ഹോനേ പര കര്മബന്ധ ഹോതാ ഹൈ ഐസാ [പഹലേ] കഹാ ഗയാ, ഇസലിഏ മോക്ഷാര്ഥീകോ കര്മബന്ധകാ മൂല ഐസാ ജോ ചിത്തകാ ഭ്രമണ ഉസകേ മൂലഭൂത രാഗാദിപരിണതികാ ഏകാന്ത നിഃശേഷ നാശ കരനേയോഗ്യ ഹൈ. ഉസകാ നിഃശേഷ നാശ കിയാ ജാനേസേ, ജിസേ ൧൨ നിഃസംഗതാ ഔര നിര്മമതാ പ്രസിദ്ധ ഹുഈ ഹൈ ഐസാ വഹ ജീവ ശുദ്ധാത്മദ്രവ്യമേം വിശ്രാംതിരൂപ പാരമാര്ഥിക

സിദ്ധഭക്തി ധാരണ കരതാ ഹുആ സ്വസമയപ്രവൃത്തികീ പ്രസിദ്ധിവാലാ ഹോതാ ഹൈ. ഉസ കാരണസേ വഹീ ജീവ കര്മബന്ധകാ നിഃശേഷ നാശ കരകേ സിദ്ധികോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.. ൧൬൯.. ------------------------------------------------------------------------- ൧ നിഃസംഗ = ആത്മതത്ത്വസേ വിപരീത ഐസാ ജോ ബാഹ്യ–അഭ്യംതര പരിഗ്രഹണ ഉസസേ രഹിത പരിണതി സോ നിഃസംഗതാ ഹൈ. ൨. രാഗാദി–ഉപാധിരഹിത ചൈതന്യപ്രകാശ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസേ ആത്മതത്ത്വസേ വിപരീത മോഹോദയ ജിസകീ ഉത്പത്തിമേം

൩. സ്വസമയപ്രവൃത്തികീ പ്രസിദ്ധിവാലാ = ജിസേ സ്വസമയമേം പ്രവൃത്തി പ്രസിദ്ധ ഹുഈ ഹൈ ഐസാ. [ജോ ജീവ രാഗാദിപരിണതികാ

Page 248 of 264
PDF/HTML Page 277 of 293
single page version

൨൪൮

അര്ഹദാദിഭക്തിരൂപപരസമയപ്രവൃത്തേഃ സാക്ഷാന്മോക്ഷഹേതുത്വാഭാവേപി പരമ്പരയാ മോക്ഷഹേതുത്വസദ്ഭാവ– ദ്യോതനമേതത്. -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [സംയമതപഃസമ്പ്രയുക്തസ്യ] സംയമതപസംയുക്ത ഹോനേ പര ഭീ, [സപദാര്ഥ തീര്ഥകരമ്] നവ പദാര്ഥോം തഥാ തീര്ഥംകരകേ പ്രതി [അഭിഗതബുദ്ധേഃ] ജിസകീ ബുദ്ധികാ ഝുകാവ വര്തതാ ഹൈ ഔര [സൂത്രരോചിനഃ] സൂത്രോംകേ പ്രതി ജിസേ രുചി [പ്രീതി] വര്തതീ ഹൈ, ഉസ ജീവകോ [നിര്വാണം] നിര്വാണ [ദൂരതരമ്] ദൂരതര [വിശേഷ ദൂര] ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ , അര്ഹംതാദികീ ഭക്തിരൂപ പരസമയപ്രവൃത്തിമേം സാക്ഷാത് മോക്ഷഹേതുപനേകാ അഭാവ ഹോനേ പര ഭീ പരമ്പരാസേ മോക്ഷഹേതുപനേകാ സദ്ഭാവ ദര്ശായാ ഹൈ. ൧ -------------------------------------------------------------------------

Page 249 of 264
PDF/HTML Page 278 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

യഃ ഖലു മൌക്ഷാര്ഥമുദ്യതമനാഃ സമുപാര്ജിതാചിന്ത്യസംയമതപോഭാരോപ്യസംഭാവിതപരമവൈരാഗ്യ– ഭൂമികാധിരോഹണസമര്ഥപ്രഭുശക്തിഃ പിഞ്ജനലഗ്നതൂലന്യാസന്യായേന നവപദാര്ഥൈഃ സഹാര്ഹദാദിരുചിരൂപാം പര– സമയപ്രവൃത്തിം പരിത്യക്തും നോത്സഹതേ, സ ഖലു ന നാമ സാക്ഷാന് മോക്ഷം ലഭതേ കിന്തു സുരലോകാദി– കൢേശപ്രാപ്തിരൂപയാ പരമ്പരയാ തമവാപ്നോതി.. ൧൭൦..

-----------------------------------------------------------------------------

കിയാ ഹോനേ പര ഭീ പരമവൈരാഗ്യഭൂമികാകാ ആരോഹണ കരനേമേം സമര്ഥ ഐസീ പ്രഭുശക്തി ഉത്പന്ന നഹീം കീ ഹോനേസേ, ‘ധുനകീ കോ ചിപകീ ഹുഈ രൂഈ’കേ ന്യായസേ, നവ പദാര്ഥോം തഥാ അര്ഹംതാദികീ രുചിരൂപ [പ്രീതിരൂപ] പരസമയപ്രവൃത്തികാ പരിത്യാഗ നഹീം കര സകതാ, വഹ ജീവ വാസ്തവമേം സാക്ഷാത് മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത നഹീം കരതാ കിന്തു ദേവലോകാദികേ ക്ലേശകീ പ്രാപ്തിരൂപ പരമ്പരാ ദ്വാരാ ഉസേ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.. ൧൭൦.. ------------------------------------------------------------------------- ൧. പ്രഭുശക്തി = പ്രബല ശക്തി; ഉഗ്ര ശക്തി; പ്രചുര ശക്തി. [ജിസ ജ്ഞാനീ ജീവനേ പരമ ഉദാസീനതാകോ പ്രാപ്ത കരനേമേം സമര്ഥ

Page 250 of 264
PDF/HTML Page 279 of 293
single page version

൨൫൦

അര്ഹദാദിഭക്തിമാത്രരാഗജനിതസാക്ഷാന്മോക്ഷസ്യാന്തരായദ്യോതനമേതത്. യഃ ഖല്വര്ഹദാദിഭക്തിവിധേയബുദ്ധിഃ സന് പരമസംയമപ്രധാനമതിതീവ്രം തപസ്തപ്യതേ, സ താവന്മാത്ര– രാഗകലികലങ്കിതസ്വാന്തഃ സാക്ഷാന്മോക്ഷസ്യാന്തരായീഭൂതം വിഷയവിഷദ്രുമാമോദമോഹിതാന്തരങ്ഗം സ്വര്ഗലോകം സമാസാദ്യ, സുചിരം രാഗാങ്ഗാരൈഃ പച്യമാനോന്തസ്താമ്യതീതി.. ൧൭൧..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [യഃ] ജോ [ജീവ], [അര്ഹത്സിദ്ധചൈത്യപ്രവചനഭക്തഃ] അര്ഹംത, സിദ്ധ, ചൈത്യ [– അര്ഹര്ംതാദികീ പ്രതിമാ] ഔര പ്രവചനകേ [–ശാസ്ത്ര] പ്രതി ഭക്തിയുക്ത വര്തതാ ഹുആ, [പരേണ നിയമേന] പരമ സംയമ സഹിത [തപഃകര്മ] തപകര്മ [–തപരൂപ കാര്യ] [കരോതി] കരതാ ഹൈ, [സഃ] വഹ [സുരലോകം] ദേവലോകകോ [സമാദത്തേ] സമ്പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, മാത്ര അര്ഹംതാദികീ ഭക്തി ജിതനേ രാഗസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ ജോ സാക്ഷാത് മോക്ഷകാ അംതരായ ഉസകാ പ്രകാശന ഹൈ.

ജോ [ജീവ] വാസ്തവമേം അര്ഹംതാദികീ ഭക്തികേ ആധീന ബുദ്ധിവാലാ വര്തതാ ഹുആ പരമസംയമപ്രധാന അതിതീവ്ര തപ തപതാ ഹൈ, വഹ [ജീവ], മാത്ര ഉതനേ രാഗരൂപ ക്ലേശസേ ജിസകാ നിജ അംതഃകരണ കലംകിത [–മലിന] ഹൈ ഐസാ വര്തതാ ഹുആ, വിഷയവിഷവൃക്ഷകേ ൨ആമോദസേ ജഹാ അന്തരംഗ [–അംതഃകരണ] മോഹിത ഹോതാ ഹൈ ഐസേ സ്വര്ഗലോകകോ– ജോ കി സാക്ഷാത് മോക്ഷകോ അന്തരായഭൂത ഹൈ ഉസേ–സമ്പ്രാപ്ത കരകേ, സുചിരകാല പര്യംത [–ബഹുത ലമ്ബേ കാല തക] രാഗരൂപീ അംഗാരോംസേ ദഹ്യമാന ഹുആ അന്തരമേം സംതപ്ത [–ദുഃഖീ, വ്യഥിത] ഹോതാ ഹൈ.. ൧൭൧.. ------------------------------------------------------------------------- ൧. പരമസംയമപ്രധാന = ഉത്കൃഷ്ട സംയമ ജിസമേം മുഖ്യ ഹോ ഐസാ. ൨. ആമോദ = [൧] സുഗംധ; [൨] മോജ.

Page 251 of 264
PDF/HTML Page 280 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

സാക്ഷാന്മോക്ഷമാര്ഗസാരസൂചനദ്വാരേണ ശാസ്ത്രതാത്പര്യോപസംഹാരോയമ്.

സാക്ഷാന്മോക്ഷമാര്ഗപുരസ്സരോ ഹി വീതരാഗത്വമ്. തതഃ ഖല്വര്ഹദാദിഗതമപി രാഗം ചന്ദനനഗ– സങ്ഗതമഗ്നിമിവ സുരലോകാദിക്ലേശപ്രാപ്ത്യാത്യന്തമന്തര്ദാഹായ കല്പമാനമാകലയ്യ സാക്ഷാന്മോക്ഷകാമോ മഹാജനഃ സമസ്തവിഷയമപി രാഗമുത്സൃജ്യാത്യന്തവീതരാഗോ ഭൂത്വാ സമുച്ഛലജ്ജ്വലദ്ദുഃഖസൌഖ്യകല്ലോലം കര്മാഗ്നിതപ്തകലകലോദഭാരപ്രാഗ്ഭാരഭയങ്കരം ഭവസാഗരമുത്തീര്യ, ശുദ്ധസ്വരൂപപരമാമൃതസമുദ്രമധ്യാസ്യ സദ്യോ നിര്വാതി..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [തസ്മാത്] ഇസലിഏ [നിര്വൃത്തികാമഃ] മോക്ഷാഭിലാഷീ ജീവ [സര്വത്ര] സര്വത്ര [കിഞ്ചിത് രാഗം] കിംചിത് ഭീ രാഗ [മാ കരോതു] ന കരോ; [തേന] ഐസാ കരനേസേ [സഃ ഭവ്യഃ] വഹ ഭവ്യ ജീവ [വീതരാഗഃ] വീതരാഗ ഹോകര [ഭവസാഗരം തരതി] ഭവസാഗരകോ തരതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, സാക്ഷാത്മോക്ഷമാര്ഗകേ സാര–സൂചന ദ്വാരാ ശാസ്ത്രതാത്പര്യരൂപ ഉപസംഹാര ഹൈ [അര്ഥാത് യഹാ സാക്ഷാത്മോക്ഷമാര്ഗകാ സാര ക്യാ ഹൈ ഉസകേ കഥന ദ്വാരാ ശാസ്ത്രകാ താത്പര്യ കഹനേരൂപ ഉപസംഹാര കിയാ ഹൈ].

സാക്ഷാത്മോക്ഷമാര്ഗമേം അഗ്രസര സചമുച വീതരാഗതാ ഹൈ. ഇസലിഏ വാസ്തവമേം ^൧അര്ഹംതാദിഗത രാഗകോ ഭീ, ചംദനവൃക്ഷസംഗത അഗ്നികീ ഭാ തി, ദേവലോകാദികേ ക്ലേശകീ പ്രാപ്തി ദ്വാരാ അത്യന്ത അന്തര്ദാഹകാ കാരണ സമഝകര, സാക്ഷാത് മോക്ഷകാ അഭിലാഷീ മഹാജന സഭീ കീ ഓരസേ രാഗകോ ഛോഡകര, അത്യന്ത വീതരാഗ ഹോകര, ജിസമേം ഉബലതീ ഹുഈ ദുഃഖസുഖകീ കല്ലോലേം ഊഛലതീ ഹൈ ഔര ജോ കര്മാഗ്നി ദ്വാരാ തപ്ത, ഖലബലാതേ ജലസമൂഹകീ അതിശയതാസേ ഭയംകര ഹൈ ഐസേ ഭവസാഗരകോ പാര ഉതരകര, ശുദ്ധസ്വരൂപ പരമാമൃതസമുദ്രകോ അവഗാഹകര, ശീഘ്ര നിര്വാണകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.

–വിസ്താരസേ ബസ ഹോ. ജയവന്ത വര്തേ വീതരാഗതാ ജോ കി സാക്ഷാത്മോക്ഷമാര്ഗകാ സാര ഹോനേസേ ശാസ്ത്രതാത്പര്യഭൂത ഹൈ. ------------------------------------------------------------------------- ൧. അര്ഹംംതാദിഗത രാഗ = അര്ഹംംതാദികീ ഓരകാ രാഗ; അര്ഹംതാദിവിഷയക രാഗ; അര്ഹംതാദികാ രാഗ. [ജിസ പ്രകാര