Page -28 of 264
PDF/HTML Page 1 of 293
single page version
Page -27 of 264
PDF/HTML Page 2 of 293
single page version
ଶ୍ରୀ ଦିଗମ୍ବର ଜୈନ ସ୍ଵାଘ୍ଯାଯମନ୍ଦିର ଟ୍ରସ୍ଟ,
ସୋନଗଢ – ୩୬୪୨୫୦ [ସୌରାଷ୍ଟ୍ର]
ମୁଦ୍ରକଃ
ଜ୍ଞାନଚନ୍ଦ ଜୈନ,
କହାନ ମୁଦ୍ରଣାଲଯ, ସୋନଗଢ – ୩୬୪୨୫୦ [ସୌରାଷ୍ଟ୍ର]
Page -25 of 264
PDF/HTML Page 4 of 293
single page version
Page -24 of 264
PDF/HTML Page 5 of 293
single page version
ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭକ୍ତିଭାଵ
ଅନୁଵାଦକଃ
Page -23 of 264
PDF/HTML Page 6 of 293
single page version
ଜ୍ଞାନୀ ସୁକାନୀ ମଳଯା ବିନା ଏ ନାଵ ପଣ ତାରେ ନହୀଂ;
ଆ କାଳମାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଜ୍ଞାନୀ ସୁକାନୀ ବହୁ ବହୁ ଦୋହ୍ଯଲୋ,
ମୁଜ ପୁଣ୍ଯରାଶି ଫଳଯୋ ଅହୋ! ଗୁରୁ କ୍ହାନ ତୁଂ ନାଵିକ ମଳଯୋ.
ବାହ୍ଯାଂତର ଵିଭଵୋ ତାରା, ତାରେ ନାଵ ମୁମୁକ୍ଷୁନାଂ.
ଅନେ ଜ୍ଞପ୍ତିମାଂହୀ ଦରଵ–ଗୁଣ–ପର୍ଯାଯ ଵିଲସେ;
ନିଜାଲଂବୀଭାଵେ ପରିଣତି ସ୍ଵରୂପେ ଜଈ ଭଳେ,
ନିମିତ୍ତୋ ଵହେଵାରୋ ଚିଦଘନ ଵିଷେ କାଂଈ ନ ମଳେ.
ଜେ ଵଜ୍ରେ ସୁମୁମୁକ୍ଷୁ ସତ୍ତ୍ଵ ଝଳକେ; ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ନାତୋ ତୂଟେ;
–ରାଗଦ୍ଵେଷ ରୁଚେ ନ, ଜଂପ ନ ଵଳେ ଭାଵେଂଦ୍ରିମାଂ–ଅଂଶମାଂ,
ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ ଅକଂପ ଜ୍ଞାନ ମହିମା ହୃଦଯେ ରହେ ସର୍ଵଦା.
କରୁଣା ଅକାରଣ ସମୁଦ୍ର! ତନେ ନମୁଂ ହୁଂ;
ହେ ଜ୍ଞାନପୋଷକ ସୁମେଘ! ତନେ ନମୁଂ ହୁଂ,
ଆ ଦାସନା ଜୀଵନଶିଲ୍ପୀ! ତନେ ନମୁଂ ହୁଂ.
Page -22 of 264
PDF/HTML Page 7 of 293
single page version
ଜିନଵରକୀ ସାକ୍ଷାତ ଵନ୍ଦନା ଏଵଂ ଦେଶନା ଶ୍ରଵଣସେ ପୁଷ୍ଟକର, ଉସେ ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵନେ ସମଯସାରାଦି
ପରମାଗମରୂପ ଭାଜନମେଂ ସଂଗ୍ରହିତ କର ଆଧ୍ଯାତ୍ମତତ୍ଚପ୍ରେମୀ ଜଗତ ପର ମହାନ ଉପକାର କିଯା ହୈ.
ଯେ ପାଚୋଂ ପରମାଗମ ହମାରେ ଟ୍ରସ୍ଟ ଦ୍ଵାରା ଗୁଜରାତୀ ଏଵଂ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାମେଂ ଅନେକ ବାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋ ଚୁକେ ହୈଂ.
ଟୀକାକାର ଶ୍ରୀମଦ୍–ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵକୀ ‘ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯା’ ନାମକ ଟୀକା ସହିତ ‘ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ’ କେ
ଶ୍ରୀ ହିମ୍ମତଲାଲ ଜେଠାଲାଲ ଶାହ କୃତ ଗୁଜରାତୀ ଅନୁଵାଦକେ ହିନ୍ଦୀ ରୂପାନ୍ତରକା ଯହ ପଂଚମ ସଂସ୍କରଣ
ଆଧ୍ଯାତ୍ମଵିଦ୍ଯାପ୍ରେମୀ ଜିଜ୍ଞାସୁଓଂକେ ହାଥମେଂ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରତେ ହୁଏ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭୂତ ହୋତା ହୈ.
ଶ୍ରୀ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦଭାରତୀକେ ଅନନ୍ଯ ପରମ ଭକ୍ତ, ଆଧ୍ଯାତ୍ମଯୁଗପ୍ରଵର୍ତକ, ପରମୋପକାରୀ ପୂଜ୍ଯ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵ ଶ୍ରୀ
କିଯା ହୈ. ଵାସ୍ତଵମେଂ ଇସ ଶତାଦ୍ବୀମେଂ ଆଧ୍ଯାତ୍ମରୁଚିକେ ନଵଯୁଗକା ପ୍ରଵର୍ତନ କର ମୁୁମୁୁକ୍ଷୁସମାଜ ପର ଉନ୍ହୋଂନେ
ଅସାଧାରଣ ମହାନ ଉପକାର କିଯା ହୈ. ଇସ ଭୌତିକ ଵିଷମ ଯୁଗମେଂ, ଭାରତଵର୍ଷ ଏଵଂ ଵିଦେଶୋଂମେଂ ଭୀ,
ଆଧ୍ଯାତ୍ମକେ ପ୍ରଚାରକା ଜୋ ଆନ୍ଦୋଲନ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ ଵହ ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵଶ୍ରୀକେ ଚମତ୍କାରୀ ପ୍ରଭାଵନାଯୋଗକା ହୀ
ସୁନ୍ଦର ଫଲ ହୈ.
ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵଶ୍ରୀକେ ପୁନୀତ ପ୍ରତାପସେ ହୀ ଜୈନ ଆଧ୍ଯାତ୍ମଶ୍ରୁତକେ ଅନେକ ପରମାଗମରତ୍ନ ମୁମୁକ୍ଷୁଜଗତକୋ
ଗୁଜରାତୀ ଗଦ୍ଯପଦ୍ଯାନୁଵାଦ ଭୀ, ଶ୍ରୀ ସମଯସାର ଆଦିକେ ଗୁଜରାତୀ ଗଦ୍ଯପଦ୍ଯାନୁଵାଦକୀ ଭାଁତି, ପ୍ରଶମମୂର୍ତି ପୂଜ୍ଯ
ବହିନଶ୍ରୀ ଚମ୍ପାବେନକେ ଭାଈ ଆଧ୍ଯାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵରସିକ, ଵିଦ୍ଵଦ୍ଵର, ଆଦରଣୀଯ ପଂ୦ ଶ୍ରୀ ହିମ୍ମତଲାଲ ଜେଠାଲାଲ
ଶାହନେ, ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵ ଦ୍ଵାରା ଦିଯେ ଗଯେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦର୍ଶୀ ଉପଦେଶାମୃତବୋଧ ଦ୍ଵାରା ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକେ ଗହନ ଭାଵୋଂକୋ
ଖୋଲନେକୀ ସୂଝ ପ୍ରାପ୍ତ କର, ଆଧ୍ଯାତ୍ମ– ଜିନଵାଣୀକୀ ଅଗାଧ ଭକ୍ତିସେ ସରଲ ଭାଷାମେଂ – ଆବାଲଵୃଦ୍ଧଗ୍ରାହ୍ଯ,
ରୋଚକ ଏଵଂ ସୁନ୍ଦର ଢଂଗସେ – କର ଦିଯା ହୈ. ଅନୁଵାଦକ ମହାନୁଭଵ ଆଧ୍ଯାତ୍ମରସିକ ଵିଦ୍ଵାନ ହୋନେକେ
ଅତିରିକ୍ତ ଗମ୍ଭୀର, ଵୈରାଗ୍ଯଶାଲୀ, ଶାନ୍ତ ଏଵଂ ଵିଵେକଶୀଲ ସଜ୍ଜନ ହୈ, ତଥା ଉନମେଂ ଆଧ୍ଯାତ୍ମରସ ସ୍ଯନ୍ଦୀ
ମଧୁର କଵିତ୍ଵ ଭୀ ହୈ. ଵେ ବହୁତ ଵର୍ଷୋ ତକ ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵକେ ସମାଗମମେଂ ରହେ ହୈଂ, ଔର ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵକେ
ଆଧ୍ଯାତ୍ମପ୍ରଵଚନୋଂକେ ଗହନ ମନନ ଦ୍ଵାରା ଉନ୍ହୋଂନେ ଅପନୀ ଆତ୍ମାର୍ଥିତା କୀ ବହୁତ ପୁଷ୍ଟି କୀ ହୈ. ତତ୍ତ୍ଚାର୍ଥକେ ମୂଲ
ରହସ୍ଯୋଂ ପର ଉନକା ମନନ ଅତି ଗହନ ହୈ. ଶାସ୍ତ୍ରକାର ଏଵଂ ଟୀକାକାର ଆଚାର୍ଯଭଗଵନ୍ତୋଂକେ ହୃଦଯକେ ଗହନ
ଭାଵୋଂକୀ ଗମ୍ଭୀରତାକୋ ଯଥାଵତ୍ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖକର ଉନ୍ହୋଂନେ ଯହ ଶଦ୍ବଶଃ ଗୁଜରାତୀ ଅନୁଵାଦ କିଯା ହୈ;
ତଦୁପରାନ୍ତ ମୂଲ ଗାଥାସୁତ୍ରୋଂକା ଭାଵପୂର୍ଣ ମଧୁର ଗୁଜରାତୀ ପଦ୍ଯାନୁଵାଦ ଭୀ
Page -21 of 264
PDF/HTML Page 8 of 293
single page version
ଉନ୍ହୋଂନେ ସ୍ପଷ୍ଟତା କୀ ହୈ.
ଗୁରୁଦେଵଶ୍ରୀକୀ ପ୍ରେରଣା ଝେଲକର ଅତ୍ଯନ୍ତ ପରିଶ୍ରମପୂର୍ଵକ ଐସା ସୁନ୍ଦର ଅନୁଵାଦ କର ଦେନେକେ ବଦଲେମେଂ ସଂସ୍ଥା
ଉନକା ଜିତନା ଉପକାର ମାନେ ଉତନା କମ ହୈ. ଯହ ଅନୁଵାଦ ଅମୂଲ୍ଯ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ମାତ୍ର, କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦଭାରତୀ
ଏଵଂ ଗୁରୁଦେଵକେ ପ୍ରତି ପରମ ଭକ୍ତିସେ ପ୍ରେରିତ ହୋକର ଅପନୀ ଆଧ୍ଯାତ୍ମରସିକତା ଦ୍ଵାରା କିଯେ ଗଯେ ଇସ
ଅନୁଵାଦକା ମୁଲ୍ଯ କୈସେ ଆଁକା ଜାଯେ? ଇସ ଅନୁଵାଦକେ ମହାନ କାର୍ଯକେ ବଦଲେମେଂ ଉନକୋ ଅଭିନନ୍ଦନକେ ରୂପମେଂ
କୁଛ କୀମତୀ ଭେଂଟ ଦେନେକୀ ସଂସ୍ଥାକୋ ଅତୀଵ ଉତ୍କଂଠା ଥୀ, ଔର ଉସେ ସ୍ଵୀକାର କରନେକେ ଲିଯେ ଉନକୋ
ବାରମ୍ବାର ଆଗ୍ରହଯୁକ୍ତ ଅନୁରୋଧଭୀ କିଯା ଗଯା ଥା, ପରନ୍ତୁ ଉନ୍ହୋଂନେ ଉସେ ସ୍ଵୀକାର କରନେକେ ଲିଯେ ସ୍ପଷ୍ଟ
ଇନକାର କର ଦିଯା ଥା. ଉନକୀ ଯହ ନିସ୍ପୃହତା ଭୀ ଅତ୍ଯଂନ୍ତ ପ୍ରଶଂସନୀଯ ହୈ. ପହଲେ ପ୍ରଵଚନସାରକେ
ଅନୁଵାଦକେ ସମଯ ଜବ ଉନକୋ ଭେଂଟକୀ ସ୍ଵୀକୃତିକେ ଲିଯେ ଅନୁରୋଧ କିଯା ଗଯା ଥା ତବ ଉନ୍ହୋଂନେ
ଵୈରାଗ୍ଯପୂର୍ଵକ ଐସା ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତର ଦିଯା ଥା କି ‘‘ମେରା ଆତ୍ମା ଇସ ସଂସାର ପରିଭ୍ରମଣସେ ଛୂଟେ ଇତନା ହୀ ପର୍ଯାପ୍ତ,
––ଦୂସରା ମୁଝେ କୁଛ ବଦଲା ନହୀଂ ଚାହିଯେ’’. ଉପୋଦ୍ଘାତମେଂ ଭୀ ଅପନୀ ଭାଵନା ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ ହୁଏ ଵେ ଲିଖତେ
ହୈଂ କିଃ ‘‘ ଯହ ଅନୁଵାଦ ମୈନେ ଶ୍ରୀପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିସେ ଔର ପୂଜ୍ଯ ଗୁରୁଦେଵକୀ ପ୍ରେରଣାସେ ପ୍ରେରିତ
ହୋକର, ନିଜ କଲ୍ଯାଣକେ ଲିଯେ, ଭଵଭଯସେ ଡରତେ ଡରତେ କିଯା ହୈ’’.
ଶାସ୍ତ୍ରଭଂଡାର’ ଈଡର, ତଥା ‘ଭାଂଡାରକର ଓରିଏନ୍ଟଲ ରୀସର୍ଚ ଇନ୍ସ୍ଟିଟ୍ଯୂଟ’ ପୂନାକୀ ଓରସେ ହମେଂ ପାଂଡୁଲେଖ
ମିଲେ ଥେ, ତଦର୍ଥ ଉନ ଦୋନୋଂ ସଂସ୍ଥାଓଂକେ ପ୍ରତି ଭୀ କୃତଜ୍ଞତା ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ ହୈଂ. ଶ୍ରୀ ମଗନାଲାଲଜୀ ଜୈନନେ ଶ୍ରୀ
ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ କେ ଗୁଜରାତୀ ଅନୁଵାଦ କେ ଗଦ୍ଯାଂଶ କା ହନ୍ଦୀ ରୂପାନ୍ତର, ବ୍ର୦ ଶ୍ରୀ ଚନ୍ଦୂଲାଲଭାଈନେ ପ୍ରସ୍ତୁତ
ସଂସ୍କରଣ କା ‘ପ୍ରୂଫ’ ସଂଶୋଧନ ତଥା ‘କହାନ ମୁଦ୍ରଣାଲଯ’ କେ ମାଲିକ ଶ୍ରୀ ଜ୍ଞାନଚନ୍ଦଜୀ ଜୈନନେ
ଉତ୍ସାହପୂର୍ଵକ ଇସ ସଂସ୍କରଣ କା ସୁନ୍ଦର ମୁଦ୍ରଣ କର ଦଯା ହୈ, ତଦର୍ଥ ଉନକେ ପ୍ରତି ଭୀ କୃତଜ୍ଞତା ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ
ହୈଂ.
ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵ ଅତି ବହୁମାନପୂର୍ଵକ ସଦ୍ଗୁରୁଗମ ସେ ଇସ ପରମାଗମ କା ଅଭ୍ଯାସ କରକେ ଉସକେ ଗହନ
ଭାଵୋଂକୋ ଆତ୍ମସାତ୍ କରେଂ ଔର ଶାସ୍ତ୍ରକେ ତାତ୍ପର୍ଯଭୂତ ଵୀତରାଗଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରେଂ–––ଯହୀ ଭାଵନା.
Page -20 of 264
PDF/HTML Page 9 of 293
single page version
କୁନ୍ଦ–ପ୍ରଭା–ପ୍ରଣଯି–କୀର୍ତି–ଵିଭୂଷିତାଶଃ .
ଯଶ୍ଚାରୁ–ଚାରଣ–କରାମ୍ବୁଜଚଞ୍ଚରୀକ–
ଶ୍ଚକ୍ରେ ଶ୍ରୁତସ୍ଯ ଭରତେ ପ୍ରଯତଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠାମ୍ ..
ହସ୍ତକମଲୋଂକେ ଭ୍ରମର ଥେ ଔର ଜିନ ପଵିତ୍ରାତ୍ମାନେ ଭରତକ୍ଷେତ୍ରମେଂ ଶ୍ରୁତକୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କୀ ହୈ, ଵେ
ଵିଭୁ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ ଇସ ପୃଥ୍ଵୀପର କିସକେ ଦ୍ଵାରା ଵଂଦ୍ଯ ନହୀଂ ହୈଂ?
ର୍ବାହ୍ଯେପି ସଂଵ୍ଯଞ୍ଜଯିତୁଂ ଯତୀଶଃ .
ରଜଃପଦଂ ଭୂମିତଲଂ ଵିହାଯ
ଚଚାର ମନ୍ଯେ ଚତୁରଂଗୁଲଂ ସଃ ..
Page -19 of 264
PDF/HTML Page 10 of 293
single page version
ତଥା ବାହ୍ଯମେଂ ରଜସେ ଅପନା ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅସ୍ପୃଷ୍ଟପନା ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ ଥେ. [–ଅଂତରଂଗମେଂ
ରାଗାଦିକ ମଲସେ ଔର ବାହ୍ଯମେଂ ଧୂଲସେ ଅସ୍ପୃଷ୍ଟ ଥେ.]
ଣ ଵିବୋହଇ ତୋ ସମଣା କହଂ ସୁମଗ୍ଗଂ ପଯାଣଂତି..
ତୋ ମୁନିଜନ ସଚ୍ଚେମାର୍ଗକୋ କୈସେ ଜାନତେ?
Page -18 of 264
PDF/HTML Page 11 of 293
single page version
ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଗଟ କର ରହେ ଥେ. ଉନକେ ନିର୍ଵାଣକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ପାଁଚ ଶ୍ରୁତକେଵଲୀ ହୁଏ, ଜିନମେଂ ଅନ୍ତିମ ଶ୍ରୁତକେଵଲୀ ଶ୍ରୀ
ଭଦ୍ରବାହୁସ୍ଵାମୀ ଥେ. ଵହାଁ ତକ ତୋ ଦ୍ଵାଦଶାଂଗଶାସ୍ତ୍ରକୀ ପ୍ରରୂପଣାସେ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରାତ୍ମକ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଯଥାର୍ଥ–
ରୂପମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ରହା. ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ କାଲଦୋଷସେ କ୍ରମଶଃ ଅଂଗୋକେ ଜ୍ଞାନକୀ ଵ୍ଯୁଚ୍ଛିତ୍ତି ହୋତୀ ଗଈ. ଇସ
ପ୍ରକାର ଅପାର ଜ୍ଞାନସିଂଧୁକା ବହୁଭାଗ ଵିଚ୍ଛେଦକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଦୂସରେ ଭଦ୍ରବାହୁସ୍ଵାମୀ ଆଚାର୍ଯକୀ
ପରିପାଟୀମେଂ ଦୋ ସମର୍ଥ ମୁନିଵର ହୁଏ– ଏକ ଶ୍ରୀ ଧରସେନାଚାର୍ଯ ଔର ଦୂସରେ ଶ୍ରୀ ଗୁଣଧରାଚାର୍ଯ. ଉନସେ ପ୍ରାପ୍ତ
ଜ୍ଞାନକେ ଦ୍ଵାରା ଉନକୀ ପରଂପରାମେଂ ହୋନେଵାଲେ ଆଚାର୍ଯୋନେ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ରଚନା କୀ ଔର ଵୀର ଭଗଵାନକେ ଉପଦେଶକା
ପ୍ରଵାହ ଅଚ୍ଛିନ୍ନ ରଖା.
ଶ୍ରୀ ଧରସେନାଚାର୍ଯନେ ଆଗ୍ରାଯଣୀପୂର୍ଵକେ ପଂଚମ ଵସ୍ତୁ ଅଧିକାରକେ ମହାକର୍ମପ୍ରକୃତି ନାମକ ଚତୁର୍ଥ ପ୍ରାଭୃତକା
ଜଯଧଵଲ, ଗୋମ୍ମଟସାର, ଲବ୍ଧିସାର, କ୍ଷପଣାସାର ଆଦି ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ରଚନା କୀ. ଇସ ପ୍ରକାର ପ୍ରଥମ
ଶ୍ରୁତସ୍କଂଧକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଈ. ଉସମେଂ ମୁଖ୍ଯତଃ ଜୀଵ ଔର କର୍ମକେ ସଂଯୋଗସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲୀ ଆତ୍ମାକୀ
ସଂସାରପର୍ଯାଯକା –ଗୁଣସ୍ଥାନ, ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନ ଆଦିକା –ଵର୍ଣନ ହୈ, ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ନଯକୋ ପ୍ରଧାନ କରକେ କଥନ
ହୈ. ଇସ ନଯକୋ ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ଭୀ କହତେ ହୈ ଔର ଅଧ୍ଯାତ୍ମଭାଷାମେଂ ଅଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯ ଅଥଵା ଵ୍ଯଵହାର କହା
ଜାତା ହୈ.
ଶ୍ରୀ ଗୁଣଧରାଚାର୍ଯକୋ ଜ୍ଞାନପ୍ରଵାଦପୂର୍ଵକେ ଦଶମ ଵସ୍ତୁକେ ତୃତୀଯ ପ୍ରାଭୃତକା ଜ୍ଞାନ ଥା. ଉସ ଜ୍ଞାନମେଂସେ
ଚଲେ ଆନେଵାଲା ଜ୍ଞାନ ଆଚାର୍ଯ – ପରମ୍ପରା ଦ୍ଵାରା ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ. ଉନ୍ହୋଂନେ
ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ, ପ୍ରଵଚନସାର, ସମଯସାର, ନିଯମସାର, ଅଷ୍ଟପାହୁଡ଼ ଆଦି ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ରଚନା କୀ. ଇସ
ପ୍ରକାର ଦ୍ଵିତୀଯ ଶ୍ରୁତସ୍କଂଧକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଈ. ଉସମେଂ ମୁଖ୍ଯତଯା ଜ୍ଞାନକୀ ପ୍ରଧାନତାପୂର୍ଵକ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯସେ
କଥନ ହୈ, ଆତ୍ମାକେ ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵରୂପକା ଵର୍ଣନ ହୈ.
Page -17 of 264
PDF/HTML Page 12 of 293
single page version
ଜୈନଧର୍ମୋଽସ୍ତୁ ମଂଗଲଂମ୍..’– ଯହ ଶ୍ଲୋକ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦିଗମ୍ବର ଜୈନ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନକେ ପ୍ରାରମ୍ଭମେଂ ମଂଗଲାଚରଣରୂପସେ
ବୋଲତା ହୈ. ଇସସେ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ କି ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନ ଶ୍ରୀ ମହାଵୀରସ୍ଵାମୀ ଔର ଗଣଧର ଭଗଵାନ ଶ୍ରୀ
ଗୌତମସ୍ଵାମୀକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ତୁର୍ତ ହୀ ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯକା ସ୍ଥାନ ଆତା ହୈ. ଦିଗମ୍ବର ଜୈନ ସାଧୁ ଅପନେକୋ
କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯକୀ ପରମ୍ପରାକା କହଲାନେମେଂ ଗୌରଵ ମାନତେ ହୈଂ. ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵକେ ଶାସ୍ତ୍ର ସାକ୍ଷାତ୍
ଗଣଧରଦେଵକେ ଵଚନୋଂ ଜିତନେ ହୀ ପ୍ରମାଣଭୂତ ମାନେ ଜାତେ ହୈଂ. ଉନକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ହୋନେଵାଲେ ଗ୍ରଂଥକାର ଆଚାର୍ଯ ଅପନେ
କିସୀ କଥନକୋ ସିଦ୍ଧ କରନେକେ ଲିଯେ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵକେ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକା ପ୍ରମାଣ ଦେତେ ହୈଂ ଜିସସେ ଵହ କଥନ
ନିର୍ଵିଵାଦ ସିଦ୍ଧ ହୋ ଜାତା ହୈ. ଉନକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଲିଖେ ଗଯେ ଗ୍ରଂଥୋଂମେଂ ଉନକେ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂସେ ବହୁତ ଅଵତରଣ ଲିଏ
ଗଯେ ହୈଂ. ଵାସ୍ତଵମେଂ ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯନେ ଅପନେ ପରମାଗମୋଂମେଂ ତୀର୍ଥଂକରଦେଵୋଂ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରରୂପିତ ଉତ୍ତମୋତ୍ତମ
ସିଦ୍ଧାଂତୋଂକୋ ସୁରକ୍ଷିତ କରକେ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୋ ସ୍ଥିର ରଖା ହୈ. ଵି୦ ସଂ୦ ୯୯୦ ମେଂ ହୋନେଵାଲେ ଶ୍ରୀ ଦେଵସେନାଚାର୍ଯଵର
ଅପନେ ଦର୍ଶନସାର ନାମକ ଗ୍ରଂଥମେଂ କହତେ ହୈଂ କି
ପ୍ରାପ୍ତ ଥୀ, ଜିନ୍ହୋଂନେ ପୂର୍ଵ ଵିଦେହମେଂ ଜାକର ସୀମଂଧରଭଗଵାନକୀ ଵଂଦନା କୀ ଥୀ ଔର ଉନସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ
ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନକେ ଦ୍ଵାରା ଜିନ୍ହୋଂନେ ଭାରତଵର୍ଷକେ ଭଵ୍ଯ ଜୀଵୋଂକୋ ପ୍ରତିବୋଧିତ କିଯା ହୈ ଐସେ ଜୋ
ଜିନଚନ୍ଦ୍ରସୁରିଭଟ୍ଟାରକକେ ପଟ୍ଟକେ ଆଭରଣରୂପ କଲିକାଲସର୍ଵଜ୍ଞ
ଷଟ୍ପ୍ରାଭୃତକୀ ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୁତସାଗରସୂରିକୃତ ଟୀକାକେ ଅଂତମେଂ ଲିଖା ହୈ.
ହୈ.
୧ ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵକେ ଵିଦେହ ଗମନ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖ
୨ ଶିଲାଲେଖୋଂକେ ଲିଯେ ଦେଖିଯେ ଆଗେ ‘ଭଗଵାନ ଶ୍ରୀ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଉଲ୍ଲେଖ’.
Page -16 of 264
PDF/HTML Page 13 of 293
single page version
ଅନେକ ଆତ୍ମାର୍ଥିଯୋଂକୋ ଆତ୍ମଜୀଵନ ପ୍ରଦାନ କର ରହେ ହୈଂ. ଉନକେ ସମଯସାର, ପ୍ରଵଚନସାର, ନିଯମସାର ଔର
ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ ନାମକ ଉତ୍ତମୋତ୍ତମ ପରମାଗମୋଂମେଂ ହଜାରୋଂ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକା ସାର ଆଜାତା ହୈ. ଭଗଵାନ
କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଲିଖେ ଗଯେ ଅନେକ ଗ୍ରଂଥୋଂକେ ବୀଜ ଇନ ପରମାଗମୋଂମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈଂ ଐସା ସୂକ୍ଷ୍ମ ଦ୍ରଷ୍ଟିସେ
ଅଭ୍ଯାସ କରନେ ପର ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ. ଶ୍ରୀ ସମଯସାର ଇସ ଭରତକ୍ଷେତ୍ରକା ସର୍ଵୋତ୍କୃଷ୍ଟ ପରମାଗମ ହୈ. ଉସମେଂ ନଵ
ତତ୍ତ୍ଵୋଂକା ଶୁଦ୍ଧନଯକୀ ଦ୍ରଷ୍ଟିସେ ନିରୂପଣ କରକେ ଜୀଵକା ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵରୂପ ସର୍ଵ ପ୍ରକାରସେ–ଆଗମ, ଯୁକ୍ତି, ଅନୁଭଵ
ଔର ପରମ୍ପରାସେ–ଅତି ଵିସ୍ତାରପୂର୍ଵକ ସମଝାଯା ହୈ. ଶ୍ରୀ ପ୍ରଵଚନସାରମେଂ ଉସକେ ନାମାନୁସାର ଜିନପ୍ରଵଚନକା
ସାର ସଂଗୃହିତ କିଯା ହୈ ତଥା ଉସେ ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ, ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ ଔର ଚରଣାନୁଯୋଗକେ ତୀନ ଅଧିକାରୋଂମେଂ ଵିଭାଜିତ
କର ଦିଯା ହୈ. ଶ୍ରୀ ନିଯମସାରମେଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ସ୍ପଷ୍ଟ ସତ୍ଯାର୍ଥ ନିରୂପଣ ହୈ. ଜିସ ପ୍ରକାର ସମଯସାରମେଂ
ଶୁଦ୍ଧନଯସେ ନଵ ତତ୍ତ୍ଵୋଂଂକା ନିରୂପଣ କିଯା ହୈ ଉସୀ ପ୍ରକାର ନିଯମସାରମେଂ ମୁଖ୍ଯତଃ ଶୁଦ୍ଧନଯସେ ଜୀଵ, ଅଜୀଵ,
ଶୁଦ୍ଧଭାଵ, ପ୍ରତିକ୍ରମଣ, ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ, ଆଲୋଚନା, ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ, ସମାଧି, ଭକ୍ତି, ଆଵଶ୍ଯକ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ
ଆଦିକା ଵର୍ଣନ ହୈ. ଶ୍ରୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହମେଂ କାଲ ସହିତ ପାଁଚ ଅସ୍ତିକାଯୋଂକା
ଵସ୍ତୁତତ୍ତ୍ଵକା ସାର ଇସ ପ୍ରକାର ହୈଃ–
ନିତ୍ଯ ହୈ. ପ୍ରତ୍ଯେକ ଵସ୍ତୁ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ଅପନେମେଂ ଅପନା କାର୍ଯ କରତୀ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅର୍ଥାତ୍ ନଵୀନ ଦଶାଐଂ–
ଅଵସ୍ଥାଯେଂ–ପର୍ଯାଯେଂ ଧାରଣ କରତୀ ହୈଂ ତଥାପି ଵେ ପର୍ଯାଯେଂ ଐସୀ ମର୍ଯାଦାମେଂ ରହକର ହୋତୀ ହୈଂ କି ଵସ୍ତୁ ଅପନୀ
ଜାତିକୋ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତୀ ଅର୍ଥାତ୍ ଉସକୀ ଶକ୍ତିଯୋଂମେଂସେ ଏକ ଭୀ କମ–ଅଧିକ ନହୀଂ ହୋତୀ. ଵସ୍ତୁଓଂକୀ [–
ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୀ] ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ଶକ୍ତିଯୋଂକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଉନକୀ [–ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୀ] ଛହ ଜାତିଯାଁ ହୈଃ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ, ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ,
ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ, ଅଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ, ଆକାଶଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର କାଲଦ୍ରଵ୍ଯ. ଜିସମେଂ ସଦା ଜ୍ଞାନ, ଦର୍ଶନ, ଚାରିତ୍ର, ସୁଖ ଆଦି
ଅନଂତ ଗୁଣ [–ଶକ୍ତିଯାଁ] ହୋ ଵହ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ; ଜିସମେଂ ସଦା ଵର୍ଣ, ଗଂଧ, ରସ, ସ୍ପର୍ଶ ଆଦି ଅନଂତ ଗୁଣ ହୋ
ଵହ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ; ଶେଷ ଚାର ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଵିଶିଷ୍ଟ ଗୁଣ ଅନୁକ୍ରମସେ ଗତିହେତୁତ୍ଵ, ସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵ, ଅଵଗାହହେତୁତ୍ଵ
ତଥା ଵର୍ତନାହେତୁତ୍ଵ ହୈେ. ଇନ ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂସେ ପ୍ରଥମ ପାଁଚ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସତ୍ ହୋନେସେ ତଥା ଶକ୍ତି ଅଥଵା ଵ୍ଯକ୍ତି–
ଅପେକ୍ଷାସେ ଵିଶାଲ କ୍ଷେତ୍ରଵାଲେ ହୋନେସେ ‘ଅସ୍ତିକାଯ’ ହୈ; କାଲଦ୍ରଵ୍ଯ ‘ଅସ୍ତି’ ହୈ ‘କାଯ’ ନହୀଂ ହୈ.
ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ବିଲକୁଲ ସ୍ଵତଂତ୍ର ହୈଂ; ଵେ ପରମାର୍ଥତଃ କଭୀ ଏକ ଦୂସରେସେ ମିଲତେ ନହୀଂ ହୈଂ, ଭିନ୍ନ ହୀ ରହତେ ହୈଂ.
ଦେଵ, ମନୁଷ୍ଯ, ତିର୍ଯଂଞ୍ଚ, ନାରକ, ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ, ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ, ଆଦି ଜୀଵୋଂମେଂ ଜୀଵ–ପୁଦ୍ଗଲ ମାନୋ ମିଲ ଗଯେ
ହୋଂ ଐସା ଲଗତା ହୈଂ କିନ୍ତୁ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଐସା ନହୀଂ ହୈ. ଵେ ବିଲକୁଲ ପୃଥକ ହୈଂ. ସର୍ଵ ଜୀଵ ଅନନ୍ତ
ଜ୍ଞାନସୁଖକୀ ନିଧି ହୈ
ତଥାପି, ପର ଦ୍ଵାରା ଉନ୍ହେଂ କୁଛ ସୁଖଦୁଃଖ ନହୀଂ ହୋତା ତଥାପି, ସଂସାରୀ ଅଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵ ଅନାଦି କାଲସେ
ସ୍ଵତଃ ଅଜ୍ଞାନପର୍ଯାଯରୂପ ପରିଣମିତ ହୋକର ଅପନେ ଜ୍ଞାନାନଂଦସ୍ଵଭାଵକୋ, ପରିପୂର୍ଣତାକୋ, ସ୍ଵାତଂକ୍ର୍ଯକୋ ଏଵଂ
Page -15 of 264
PDF/HTML Page 14 of 293
single page version
କରତା ରହତା ହୈ; ଜୀଵକେ ଐସେ ଭାଵୋଂକେ ନିମିତ୍ତସେ ପୁଦ୍ଗଲ ସ୍ଵତଃ ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିକର୍ମପର୍ଯାଯରୂପ ପରିଣମିତ
ହୋକର ଜୀଵକେ ସାଥ ସଂଯୋଗମେଂ ଆତେ ହୈଂ ଔର ଇସଲିଯେ ଅନାଦି କାଲସେ ଜୀଵକୋ ପୌଦ୍ଗଲିକ ଦେହକା ସଂଯୋଗ
ହୋତା ରହତା ହୈ. ପରଂତୁ ଜୀଵ ଔର ଦେହକେ ସଂଯୋଗମେଂ ଭୀ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ ବିଲକୁଲ ପୃଥକ୍ ହୈଂ ତଥା ଉନକେ
କାର୍ଯ ଭୀ ଏକ ଦୂସରେସେ ବିଲକୁଲ ଭିନ୍ନ ଏଵଂ ନିରପେକ୍ଷ ହୈଂ–– ଐସା ଜିନେଂଦ୍ରୋଂନେ ଦେଖା ହୈ, ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନିଯୋନେ ଜାନା
ହୈ ଔର ଅନୁମାନଗମ୍ଯ ଭୀ ହୈ. ଜୀଵ କେଵଲ ଭ୍ରାଂତିକେ କାରଣ ହୀ ଦେହକୀ ଦଶାସେ ତଥା ଇଷ୍ଟ–ଅନିଷ୍ଟ ପର
ପଦାର୍ଥୋଂସେ ଅପନେ କୋ ସୁଖୀ ଦୁଃଖୀ ମାନତା ହୈ. ଵାସ୍ତଵମେଂ ଅପନେ ସୁଖଗୁଣକୀ ଵିକାରୀ ପର୍ଯାଯରୂପ ପରିଣମିତ
ହୋକର ଵହ ଅନାଦି କାଲସେ ଦୁଃଖୀ ହୋ ରହା ହୈ.
ନିମିତ୍ତସେ ଶୁଭାଶୁଭ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମୋଂକା ଆସ୍ରଵଣ ଏଵଂ ବଂଧନ ତଥା ଉନକା ରୁକନା, ଖିରନା ଔର ସର୍ଵଥା ଛୂଟନା
ହୋତା ହୈ. ଇନ ଭାଵୋଂକୋ ସମଝାନେକେ ଲିଯେ ଜିନେନ୍ଦ୍ରଭଗଵଂତୋଅନେ ନଵ ପଦାର୍ଥୋହକା ଉପଦେଶ ଦିଯା ହୈ. ଇନ ନଵ
ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ସମ୍ଯକ୍ରୂପସେ ସମଝନେପର, ଜୀଵକୋ କ୍ଯା ହିତରୂପ ହୈ, କ୍ଯା ଅହିତରୂପ ହୈ, ଶାଶ୍ଵତ ପରମ ହିତ
ପ୍ରଗଟ କରନେକେ ଲିଯେ ଜୀଵକୋ କ୍ଯା କରନା ଚାହିଯେ, ପର ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସାଥ ଅପନା କ୍ଯା ସମ୍ବନ୍ଧ ହୈ–ଇତ୍ଯାଦି
ବାତେ ଯଥାର୍ଥରୂପସେ ସମଝମେଂ ଆତୀ ହୈ ଔର ଅପନା ସୁଖ ଅପନେମେଂ ହୀ ଜାନକର, ଅପନୀ ସର୍ଵ ପର୍ଯାଯୋମେଂ ଭୀ
ଜ୍ଞାନାନଂଦସ୍ଵଭାଵୀ ନିଜ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯସାମାନ୍ଯ ସଦା ଏକରୂପ ଜାନକର, ତେ ଅନାଦି–ଅପ୍ରାପ୍ତ ଐସେ କଲ୍ଯାଣବୀଜ
ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନକୋ ତଥା ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ. ଉନକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋନେପର ଜୀଵ ଅପନେକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ–ଅପେକ୍ଷାସେ
କୃତକୃତ୍ଯ ମାନତା ହୈ ଔର ଉସ କୃତକୃତ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ପରିପୂର୍ଣ ଆଶ୍ରଯ କରନେସେ ହୀ ଶାଶ୍ଵତ ସୁଖକୀ ପ୍ରାପ୍ତି–
ମୋକ୍ଷ–ହୋତୀ ହୈ ଐସା ସମଝତା ହୈ.
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ମଧ୍ଯମ ଆଲମ୍ବନରୂପ ଆଂଶିକ ଶୁଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ ଵହ କର୍ମୋଂକେ ଅଟକନେ ଖିରନେମେଂ ନିମିତ୍ତ ହୋତୀ
ହୈ ଔର ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧିରୂପ ଅଂଶ ହୋତା ହୈ ଵହ ଶ୍ରାଵକକେ ଦେଶଵ୍ରତାଦିରୂପସେ ତଥା ମୁନିକେ ମହାଵ୍ରତାଦିରୂପସେ
ଦେଖାଈ ଦେତା ହୈ, ଜୋ କର୍ମବଂଧକା ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ. ଅନୁକ୍ରମସେ ଵହ ଜୀଵ ଜ୍ଞାନାନଂଦସ୍ଵଭାଵୀ
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅତି ଉଗ୍ରରୂପସେ ଅଵଲଂବନ କରକେ, ସର୍ଵ ଵିକଲ୍ପୋଂସେ ଛୂଟକର, ସର୍ଵ ରାଗଦ୍ଵେଷ ରହିତ ହୋକର,
କେଵଲଜ୍ଞାନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ, ଆଯୁଷ୍ଯ ପୂର୍ଣ ହୋନେ ପର ଦେହାଦିସଂଯୋଗସେ ଵିମୁକ୍ତ ହୋକର, ସଦାକାଲ ପରିପୂର୍ଣ
ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନରୂପସେ ଔର ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଅନନ୍ତ ଅଵ୍ଯାବାଧ ଆନଂଦରୂପସେ ରହତା ହୈ.
ପ୍ରକାର ଜୀଵ ଅନାଦିକାଲୀନ ଭଂଯକର ଦୁଃଖସେ ଛୂଟ ନହୀଂ ସକତା. ଜବ ତକ ଜୀଵ ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୋ ନହୀଂ
ସମଝ ପାତା ତବ ତକ ଅନ୍ଯ ଲାଖ ପ୍ରଯତ୍ନୋଂସେ ଭୀ ମୋକ୍ଷକା ଉପାଯ ଉସକେ ହାଥ ନହୀଂ ଲାଗତା. ଇସଲିଯେ
ଇସ ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ ସର୍ଵ ପ୍ରଥମ ପଂଚାସ୍ତିକାଯ ଔର ନଵ ପଦାର୍ଥକା ସ୍ଵରୂପ ସମଝାଯା ଗଯା ହୈ ଜିସସେ କି ଜୀଵ
ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୋ ସମଝକର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକେ ମୂଲଭୂତ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ.
Page -14 of 264
PDF/HTML Page 15 of 293
single page version
ଯହ ଅତି ପ୍ରିଯ ଅଧିକାର ହୈ. ଇସ ଅଧିକାରକା ରସାସ୍ଵାଦନ କରତେ ହୁଏ ମାନୋଂ ଉନ୍ହେଂ ତୃପ୍ତି ହୀ ନହୀଂ ହୋତୀ.
ଇସମେଂ ମୁଖ୍ଯତଃ ଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ରକା–ସ୍ଵସମଯକା–ଶୁଦ୍ଧମୁନିଦଶାକା–ପାରମାର୍ଥିକ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଭାଵଵାହୀ ମଧୁର
ପ୍ରତିପାଦନ ହୈ, ତଥା ମୁନିକୋ ସରାଗ ଚାରିତ୍ରକୀ ଦଶାମେଂ ଆଂଶିକ ଶୁଦ୍ଧିକେ ସାଥ ସାଥ କୈସେ ଶୁଭ ଭାଵୋଂକା
ସୁମେଲ ଅଵଶ୍ଯ ହୋତା ହୀ ହୈ ଉସକା ଭୀ ସ୍ପଷ୍ଟ ନିର୍ଦେଶ ହୈ. ଜିନକେ ହୃଦଯମେଂ ଵୀତରାଗତାକୀ ଭାଵନା କା ମଂଥନ
ହୋତା ରହତା ହୈ ଐସେ ଶାସ୍ତ୍ରକାର ଔର ଟୀକାକାର ମୁନୀଂଦ୍ରୋଂନେ ଇସ ଅଧିକାରମେଂ ମାନୋଂ ଶାଂତ ଵୀତରାଗ ରସକୀ
ସରିତା ପ୍ରଵାହିତ କୀ ହୈ. ଧୀର ଗମ୍ଭୀର ଗତିସେ ବହତୀ ହୁଈ ଉସ ଶାଂତରସକୀ ଅଧ୍ଯାତ୍ମଗଂଗାମେଂ ସ୍ନାନ କରନେସେ
ତତ୍ତ୍ଵଜିଜ୍ଞାସୁ ଭାଵୁକ ଜୀଵ ଶୀତଲତାଭୀଭୂତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଉନକା ହୃଦଯ ଶାଂତ–ଶାଂତ ହୋକର ମୁନିଯୋଂକୀ
ଆତ୍ମାନୁଭଵମୂଲକ ସହଜଶୁଦ୍ଧ ଉଦାସୀନ ଦଶାକେ ପ୍ରତି ବହୁମାନପୂର୍ଵକ ନମିତ ହୋ ଜାତା ହୈ. ଇସ ଅଧିକାର ପର
ମନନ କରନେସେ ସୁପାତ୍ର ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵୋଂ କୋ ସମଝମେଂ ଆତା ହୈ କି ‘ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଆଶ୍ରଯସେ ସହଜ ଦଶାକା
ଅଂଶ ପ୍ରଗଟ କିଯେ ବିନା ମୋକ୍ଷକେ ଉପାଯକା ଅଂଶ ଭୀ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା.
ଇତନୀ ଅପାର ଗହରାଈ ହୈ କି ଉସେ ମାପତେ ହୁଏ ଅପନୀ ହୀ ଶକ୍ତିକା ମାପ ନିକଲ ଆତା ହୈ. ଇନ ସାରଗଂଭୀର
ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକେ ରଚଯିତା ପରମ କୃପାଲୁ ଅଚାର୍ଯଭଗଵାନକୀ କୋଈ ପରମ ଅଲୌକିକ ସାମର୍ଥ୍ଯ ହୈ. ପରମ ଅଦ୍ଭୂତ
ସାତିଶଯ ଅଂତର୍ବାହ୍ଯ ଯୋଗୋଂକେ ବିନା ଇନ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ରଚନା ଶକଯ ନହୀଂ ହୈ. ଇନ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ଵାଣୀ ତରତେ ହୁଏ
ପୁରୁଷକୀ ଵାଣୀ ହୈ ଐସା ହମ ସ୍ପଷ୍ଟଜାନତେ ହୈଂ. ଇନକୀ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗାଥା ଛଠ୍ଠେ–ସାତଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନମେଂ ଝୁଲନେଵାଲେ
ମହାମୁନୀକେ ଆତ୍ମାନୁଭଵମେଂସେ ପ୍ରଗଟ ହୁଈ ହୈ. ଇନ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକେ ରଚଯିତା ଭଗଵାନ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ
ମହାଵିଦେହକ୍ଷେତ୍ରମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଵୀତରାଗ ଶ୍ରୀ ସୀମଂଧରଭଗଵାନକେ ସମଵସରଣମେଂ ଗଯେ ଥେ ଔର ଵେ ଵହାଁ ଆଠ ଦିନ ତକ
ରହେ ଥେ ଯହ ବାତ ଯଥାତଥ୍ଯ ହୈ, ଅକ୍ଷରଶଃ ସତ୍ଯ ହୈ, ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ହୈ. ଉନ ପରମୋପକାରୀ ଆଚାର୍ଯଭଗଵାନ ଦ୍ଵାରା
ରଚେ ଗଯେ ସମଯସାରାଦି ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ ତୀର୍ଥଂକରଦେଵକୀ ଊଁ
ହୈଂ; ଉନ୍ହୋଂନେ ସମଯସାରକୀ ତଥା ପ୍ରଵଚନସାରକୀ ଟୀକା ଭୀ ଲିଖୀ ହୈ ଔର ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥସାର, ପୁରୁଷାର୍ଥସିଦ୍ଧଯୁପାଯ
ଆଦି ସ୍ଵତଂତ୍ର ଗ୍ରଂଥ ଭୀ ରଚେ ହୈଂ. ଉନକୀ ଟୀକାଓଂ ଜୈସୀ ଟୀକା ଅଭୀ ତକ ଅନ୍ଯ କିସୀ ଜୈନ ଗ୍ରଂଥକୀ ନହୀଂ
ଲିଖୀ ଗଯୀ ହୈ. ଉନକୀ ଟୀକାଐଂ ପଢ଼ନେଵାଲେ ଉନକୀ ଅଧ୍ଯାତ୍ମରସିକତା, ଆତ୍ମାନୁଭଵ, ପ୍ରଖର ଵିଦ୍ଵତ୍ତା,
ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୀ ନ୍ଯାଯସେ ସିଦ୍ଧ କରନେକୀ ଅସାଧାରଣ ଶକ୍ତି, ଜିନଶାସନକା ସାତିଶଯ ଅଗାଧ ଜ୍ଞାନ,
ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରକା ସଂଧିବଦ୍ଧ ନିରୂପଣ କରନେକୀ ଵିରଲ ଶକ୍ତି ଏଵଂ ଉତ୍ତମ କାଵ୍ଯଶକ୍ତିକୀ ସମ୍ପୂଣର ପ୍ରତୀତି
ହୋ ଜାତୀ ହୈ. ଅତି ସଂକ୍ଷେପମେଂ ଗଂଭୀର ରହସ୍ଯ ଭର ଦେନେକୀ ଉନକୀ ଶକ୍ତି ଵିଦ୍ଵାନୋଂକୋ ଆଶ୍ଚର୍ଯଚକିତ କର ଦେତୀ
ହୈ. ଉନକୀ ଦୈଵୀ ଟୀକାଐଂ ଶ୍ରୁତକେଵଲୀକେ ଵଚନ ସମାନ ହୈଂ. ଜିସ ପ୍ରକାର ମୂଲ ଶାସ୍ତ୍ରକାରନକେ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଭଵ–
ଯୁକ୍ତି ଆଦି ସମସ୍ତ ସମୃଦ୍ଧିସେ ସମୃଦ୍ଧ ହୈଂ ଉସୀ ପ୍ରକାର ଟୀକାକାରକୀ ଟୀକାଐଂ ଭୀ ଉ
କିଯା ହୈ ଔର ଶ୍ରୀ ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେନେ ଵ–ମାନୋଂ ଵେ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦଭଗଵାନକେ ହୃଦଯମେଂ ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋ ଗଯେ ହୋଂ
Page -13 of 264
PDF/HTML Page 16 of 293
single page version
ଶ୍ରୀ ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵକେ ରଚେ ହୁଏ କାଵ୍ଯ ଭୀ ଅଧ୍ଯାତ୍ମରସ ଏଵଂ ଆତ୍ମାନୁଭଵକୀ ମସ୍ତୀସେ ଭରପୂର ହୈ. ଶ୍ରୀ
ସମଯସାରକୀ ଟୀକାମେଂ ଆନେଵାଲେ କାଵ୍ଯୋଂଂ
ଅଧ୍ଯାତ୍ମରସିକୋଂକେ ହୃଦ୍ତଂତ୍ରୀକୋ ଝଂକୃତ କର ଦେତେ ହୈଂ. ଅଧ୍ଯାତ୍ମକଵିକେ ରୂପମେଂଶ୍ରୀ ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵକା ସ୍ଥାନ
ଅଦ୍ଵିତୀଯ ହୈ.
ସଂସ୍କୃତ ଟୀକା ଲିଖୀ ହୈ. ଶ୍ରୀ ପାଂଡେ ହେମରାଜଜୀନେ ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାକା ଭାଵାର୍ଥ
ମଂଡଲ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶିତ ହିଂଦୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯମେଂ ମୂଲ ଗାଥାଐଂ, ଦୋନୋଂ ସଂସ୍କୃତ ଟୀକାଐଂ ଔର ଶ୍ରୀ ହେମରାଜଜୀକୃତ
ବାଲାଵବୋଧଭାଷାଟୀକା
ଗୁଜରାତୀ ପଦ୍ଯାନୁଵାଦ, ସଂସ୍କୃତ ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯା ଟୀକା ଔର ଉସ ଗାଥା–ଟୀକାକା ଅକ୍ଷରଶଃ ଗୁଜରାତୀ ଅନୁଵାଦ
ପ୍ରକାଶିତ କିଯା ଗଯା ହୈ, ଜିସକା ଯହ ହିନ୍ଦୀ ଅନୁଵାଦ ହୈ. ଜହାଁ ଵିଶେଷ
ଅନେକ ସ୍ଥାନୋଂପର ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ଅତିଶଯ ଉପଯୋଗୀ ହୁଈ ହୈ; କୁଛ ସ୍ଥାନୋଂପର ତୋ
ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତିକେ କିସୀ କିସୀ ଭାଗକା ଅକ୍ଷରଶଃ ଅନୁଵାଦ ହୀ ‘ଭାଵାର୍ଥ’ ଅଥଵା ଟିପ୍ପଣୀ ରୂପମେଂ କିଯା ହୈ. ଶ୍ରୀ
ହେମରାଜଜୀକୃତ ବାଲାଵବୋଧଭାଷାଟୀକାକା ଆଧାର ଭୀ କିସୀ ସ୍ଥାନପର ଲିଯା ହୈ. ଶ୍ରୀ ପରମଶ୍ରୁତପ୍ରଭାଵକ
ମଂଡଲ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶିତ ପଂଚାସ୍ତିକାଯମେଂ ଛପୀହୁଈ ସଂସ୍କୃତ ଟୀକାକା ହସ୍ତଲିଖିତ ପ୍ରତିଯୋଂକେ ସାଥ ମିଲାନ
କରନେପର ଉସମେଂ କହୀଂ ଅଲ୍ପ ଅଶୁଦ୍ଧିଯାଁ ଦିଖାଈ ଦୀ ଵେ ଇସମେଂ ସୁଧାରଲୀ ଗଈ ହୈଂ.
ଶକ୍ତି ମୁଝେ ପୂଜ୍ଯପାଦ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵସେ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଈ ହୈ. ପରମୋପକାରୀ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵକେ ପଵିତ୍ର ଜୀଵନକେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ
ପରିଚଯ ବିନା ତଥା ଉନକେ ଆଧ୍ଯାତ୍ମିକ ଉପଦେଶକେ ବିନା ଇସ ପାମରକୋ ଜିନଵାଣୀକେ ପ୍ରତି ଲେଶ ଭୀ ଭକ୍ତି
ଯା ଶ୍ରଦ୍ଧା କହାଁସେ ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ? ଭଗଵାନ କୁଂଦକୁଂଦାଚାର୍ଯଦେଵ ଔର ଉନକେ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୀ ଲେଶ ଭୀ ମହିମା କହାଁସେ
ଆତୀ ଔର ଉନ ଶାସ୍ତ୍ରୋକା ଅର୍ଥ ସମଝନେକୀ ଲେଶ ଭୀ ଶକ୍ତି କହାଁସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ? ଇସ ପ୍ରକାର ଅନୁଵାଦକୀ
ସମସ୍ତ ଶକ୍ତିକା ମୂଲ ଶ୍ରୀ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵ ହୀ ହୋନେସେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ତୋ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵକୀ ଅମୃତଵାଣୀକା ସ୍ତ୍ରୋତ ହୀ
––ଉନକେ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରାପ୍ତ ଅନମୋଲ ଉପଦେଶ ହୀ–ଯଥାସମଯ ଇସ ଅନୁଵାଦରୂପମେଂ ପରିଣମିତ ହୁଆ ହୈ. ଜିନକେ
ଶକ୍ତିସିଂଚନ ତଥା ଛତ୍ରଛାଯାସେ ମୈନେ ଇସ ଗହନ ଶାସ୍ତ୍ରକା ଅନୁଵାଦକା ସାହସ କିଯା ଥା ଔର ଜିନକୀ
କୃପାସେ ଵହ ନିର୍ଵିଧ୍ନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ ହୈ ଉନ ପରମପୂଜ୍ଯ ପରମୋପକାରୀ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵ
Page -12 of 264
PDF/HTML Page 17 of 293
single page version
ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହମେଂ ଉପଦେଶିତ ଵୀତରାଗଵିଜ୍ଞାନକେ ପ୍ରତି ବହୁମାନ ଵୃଦ୍ଧିକେ ଵିଶିଷ୍ଟ ନିମିତ୍ତ ହୁଏ ହୈଂ, ଐସୀ
ପରମ ପୂଜ୍ଯ ବହିନଶ୍ରୀକେ ଚରଣକମମେଂ ଯହ ହୃଦଯ ନମନ କରତା ହୈ.
ଵ୍ଯଵସାଯୋଂମେଂସେ ସମଯ ନିକାଲକର ସମସ୍ତ ଅନୁଵାଦକୀ ସୁକ୍ଷ୍ମତାସେ ଜାଁଚକୀ ହୈ, ଯଥୋଚିତ ସୂଚନାଯେଂ ଦୀ ହୈ
ଔର ଅନୁଵାଦମେଂ ଆନେଵାଲୀ ଛୋଟୀ–ବଡ଼ୀ କଠିନାଈଯୋଂକା ଅପନେ ଵିଶାଲ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନସେ ନିରାକରଣ କିଯା ହୈ.
ଉନକୀ ସୂଚନାଏଁ ମେରେ ଲିଯେ ଅତି ଉପଯୋଗୀ ସିଦ୍ଧ ହୁଈ ହୈ. ବ୍ରମ୍ହଚାରୀ ଭାଈଶ୍ରୀ ଚଂଦୁଲାଲଭାଈନେ ସମସ୍ତ
ଅନୁଵାଦକୋ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ ଜାଁଚକର ଉପଯୋଗୀ ସୂଚନାଐଂ ଦୀ ହୈ, ବହୁତ ପରୀଶ୍ରମପୂର୍ଵକ ହସ୍ତଲିଖିତ
ପ୍ରତିଯୋଂକେ ଆଧାରସେ ସଂସ୍କୃତ ଟୀକା ସୁଧାରୀ ହୈ, ଅନୁକ୍ରମଣିକା, ଗାଥାସୂଚୀ, ଶୁଦ୍ଧିପତ୍ର ଆଦି ତୈଯାର କିଯେ
ହୈଂ, ତଥା ଅତ୍ଯଂତ ସାଵଧାନୀସେ ‘ପ୍ରୂଫ’ ସଂଶୋଧନ କିଯା ହୈ––ଇସ ପ୍ରକାର ଅତି ପରିଶ୍ରମ ଏଵଂ ସାଵଧାନୀପୂର୍ଵକ
ସର୍ଵତୋମୁଖୀ ସହାଯତା କୀ ହୈେ. ଦୋନୋଂ ସଜ୍ଜନୋଂକୀ ସହାଯତାକେ ଲିଯେ ମୈଂ ଉନକା ଅଂତଃକରଣପୂର୍ଵକ ଆଭାର
ମାନତା ହୂଁ. ଉନକୀ ହାର୍ଦିକ ସହାଯତାକେ ବିନା ଇସ ଅନୁଵାଦମେଂ ଅନେକ ତ୍ରୁଟିଯାଁ ରହ ଜାତୀ. ଜିନ– ଜିନ
ଟୀକାଓଂ ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକା ମୈନେ ଆଧାର ଲିଯା ହୈ ଉନ ସବକେ ରଚଯିତାଓଂକା ଭୀ ମୈଂ ଋଣୀ ହୂଁ.
ଯହ ଅନୁଵାଦ ମୈନେ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି ଏଵଂ ଗୁରୁଦେଵକୀ ପ୍ରେରଣାସେ ପ୍ରେରିତ ହୋକର,
ସାଵଧାନୀ ରଖୀ ହୈ କି ଶାସ୍ତ୍ରକେ ମୂଲ ଆଶଯୋଂମେଂ କୋଈ ପରିଵର୍ତନ ନ ହୋ ଜାଯେ. ତଥାପି ଅଲ୍ପଜ୍ଞତାକେ କାରଣ
ଇସମେଂ କହୀ ଆଶଯ–ପରିଵର୍ତନଥଯୋ ହୁଆ ହୋ ଯା ଭୂଲୋ ରହ ଗଈ ହୋ ତୋ ଉସକେ ଲିଯେ ମୈଂ ଶାସ୍ତ୍ରକାର ଶ୍ରୀ
କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯ–ଭଗଵାନ, ଟୀକାକାର ଶ୍ରୀ ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵ, ପରମକୃପାଲୁ ଶ୍ରୀ ସଦ୍ଗୁରୁଦେଵ ଏଵଂ ମୁମୁକ୍ଷୁ
ପାଠକୋଂସେ ହାର୍ଦିକ କ୍ଷମା ଯାଚନା କରତା ହୂଁ .
ନିର୍ଵାଣକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ. ଇସକେ ଆଶଯକୋ ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ସମଝନେକେ ଲିଯେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାତୋଂକୋ ଲକ୍ଷମେଂ
ରଖନା ଆଵଶ୍ଯକ ହୈଃ– ଇସ ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ କତିପଯ କଥନ ସ୍ଵାଶ୍ରିତ ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ହୈଂ
କରନା ଚହିଯେ ଔର ଵ୍ଯଵହାରକଥନୋଂକା ଅଭୂତାର୍ଥ ସମଝକର ଉନକା ସଚ୍ଚା ଆଶଯ କ୍ଯା ହୈ ଵହ ନିକାଲନା
ଚାହିଯେ. ଯଦି ଐସା ନ କିଯା ଜାଯଗା ତୋ ଵିପରୀତ ସମଝ ହୋନେସେ ମହା ଅନର୍ଥ ହୋଗା. ‘ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ
ସ୍ଵତଂତ୍ର ହୈ. ଵହ ଅପନେ ହୀ ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକୋ ତଥା ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯକୋ କରତା ହୈ. ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ଵହ ଗ୍ରହଣ–
ତ୍ଯାଗ ନହୀଂ କର ସକତା ତଥା ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉସେ କୁଛ ଲାଭ–ହାନି ଯା ସହାଯ ନହୀଂ କର ସକତା .
––ଜୀଵକୀ ଶୁଦ୍ଧ ପର୍ଯାଯ ସଂଵର–ନିର୍ଜରା–ମୋକ୍ଷକେ କାରଣଭୂତ ହୈ ଔର ଅଶୁଦ୍ଧ ପର୍ଯାଯ ଆସ୍ରଵ–ବଂଧକେ
କାରଣଭୂତ ହୈ.’– ଐସେ ମୂଲଭୂତ ସିଦ୍ଧାଂତୋଂକୋ କହୀଂ ବାଧା ନ ପହୁଁଚେ ଇସ ପ୍ରକାର ସଦୈଵ ଶାସ୍ତ୍ରକେ କଥନୋଂକା
ଅର୍ଥ କରନା ଚାହିଯେ. ପୁନଶ୍ଚ ଇସ ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ କୁଛ ପରମପ୍ରଯୋଜନଭୂତ ଭାଵୋଂକା ନିରୂପଣ ଅତି ସଂକ୍ଷେପମେଂ ହୀ କିଯା
ଗଯା ହୈ
Page -11 of 264
PDF/HTML Page 18 of 293
single page version
ଅଭ୍ଯାସ ଦ୍ଵାରା କୀ ଜାଵେ ତୋ ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଇସ ଶାସ୍ତ୍ରକେ ଆଶଯ ସମଝନେମେଂ ଵିଶେଷ ସୁଗମତା ହୋଗୀ.
ଆଚାର୍ଯଭଗଵାନନେ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧିକେ ହେତୁସେ ତଥା ମାର୍ଗକୀ ପ୍ରଭାଵନାକେ ହେତୁସେ ଯହ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
ଶାସ୍ତ୍ର କହା ହୈ. ହମ ଇସକା ଅଧ୍ଯଯନ କରକେ, ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୀ ସ୍ଵତଂତ୍ରତା ସମଝକରକେ, ନଵ ପଦାର୍ଥୋକୋ ଯଥାର୍ଥ
ସମଝ କରକେ, ଚୈତନ୍ଯଗୁଣମଯ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯସାମାନ୍ଯକା ଆଶ୍ରଯ କରକେ, ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ–ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଗଟା କରକେ,
ମାର୍ଗକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ, ଭଵଭ୍ରମଣକେ ଦୁଃଖୋଂକା ଅନ୍ତ ପ୍ରାପ୍ତ କରେଂ ଯହୀ ଭାଵନା ହୈ. ଶ୍ରୀ ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵନେ
ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହକେ ସମ୍ଯକ୍ ଅଵବୋଧକେ ଫଲକା ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶବ୍ଦୋମେଂ ଵର୍ଣନ କିଯା ହୈଃ–‘ଜୋ ପୁରୁଷ ଵାସ୍ତଵମେଂ
ଵସ୍ତୁତ୍ତ୍ଵକା କଥନ କରନେଵାଲେ ଇସ ‘ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ’ କୋ ଅର୍ଥତଃ ଅର୍ଥୀରୂପସେ ଜାନକର, ଇସୀମେଂ କହେ ହୁଏ
ଜୀଵାସ୍ତିକାଯମେଂ ଅଂତର୍ଗତ ଅପନେକୋ
ସ୍ଵରୂପଵିକାର ଆରୋପିତ ହୈ ଐସା ଅପନେକୋେ
ଵର୍ତତ ପରମାଣୁକୀ ଭାଁତି ଭାଵୀ ବଂଧସେ ପରାଙ୍ମୁଖ ଵର୍ତତା ହୁଆ, ପୂର୍ଵ ବଂଧସେ ଛୂଟତା ହୁଆ, ଅଗ୍ନିତପ୍ତ ଜଲକୀ
ଦୁଃସ୍ଥିତି ସମାନ ଜୋ ଦୁଃଖ ଉସସେ ପରିମୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ.’
କାର୍ତିକ କୃଷ୍ଣା ୪,
Page -10 of 264
PDF/HTML Page 19 of 293
single page version
ହୈ, ଅତଃ ଐସେ ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ସେ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ ହୈ; ଇସଲିଯେ ଉସକା ତ୍ଯାଗ କରନା. ତଥା ନିଶ୍ଚଯନଯ ଉନ୍ହୀଂୋ
ଯଥାଵତ୍ ନିରୂପଣ କରତା ହୈ, କିସୀ କୋ କିସୀ ମେଂ ନହୀଂ ମିଲାତା, ଅତଃ ଐସେ ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାନସେ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୋତା
ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରନା.
ନିମିତ୍ତାଦିକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଉପଚାର କିଯା ହୈ’ ଐସା ଜାନନା. ଇସ ପ୍ରକାର ଜାନନେକା ନାମ ହୀ ଦୋନୋଂ ନଯୋଂକା
ଗ୍ରହଣ ହୈ. ପରନ୍ତୁ ଦୋନୋଂ ନଯୋଂକେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନକୋ ସମାନ ସତ୍ଯାର୍ଥ ଜାନକର ‘ଐସା ଭୀ ହୈ ଔର ଐସା ଭୀ ହୈ ’
ଐସା ଭ୍ରମରୂପ ପ୍ରଵର୍ତନେସେ ତୋ ଦୋନୋଂ ନଯୋଂକା ଗ୍ରହଣ କରନା ନହୀଂ କହା ହୈ.
ତହ ଵଵହାରେଣ ଵିଣା ପରମତ୍ଥୁଵଏସଣମସକ୍କଂ..
କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ.
Page -9 of 264
PDF/HTML Page 20 of 293
single page version
ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଶରୀରାଦିକ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୀ ସାପେକ୍ଷତା ଦ୍ଵାରା ନର–ନାରକ–ପୃଥ୍ଵୀକାଯାଦିରୂପ ଜୀଵକେ ଭେଦ କିଯେ,
ତବ ‘ମନୁଷ୍ଯ ଜୀଵ ହୈ,’ ନାରକୀ ଜୀଵ ହୈ’ ଇତ୍ଯାଦି ପ୍ରକାରସେ ଉନ୍ହେଂ ଜୀଵକୀ ପହିଚାନ ହୁଈ; ଅଥଵା ଅଭେଦ
ଵସ୍ତୁମେଂ ଭେଦ ଉତ୍ପନ୍ନ କରକେ ଜ୍ଞାନ–ଦର୍ଶନାଦି ଗୁଣପର୍ଯାଯରୂପ ଜୀଵକେ ଭେଦ କିଯେ, ତବ ‘ଜାନନେଵାଲା ଜୀଵ ହୈ,’
‘ଦେଖନେଵାଲା ଜୀଵ ହୈ’ ଇତ୍ଯାଦି ପ୍ରକାରସେ ଉନ୍ହେଂଂ ଜୀଵକୀ ପହିଚାନ ହୁଈ. ଔର ନିଶ୍ଚଯସେ ତୋ ଵୀତରାଗଭାଵ
ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ; କିନ୍ତୁ ଉସେ ଜୋ ନହୀଂ ଜାନତେ, ଉନସେେ ଐସା ହୀ କହତେ ରହେଂ ତୋ ଵେ ନହୀଂ ସମଝେଂଗେ ; ଇସଲିଯେ
ଉନ୍ହେଂ ସମଝାନେକେ ଲିଯେ, ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଜ୍ଞାନପୂର୍ଵକ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ନିମିତ୍ତ ମିଟାନେକୀ ସାପେକ୍ଷତା
ଦ୍ଵାରା ଵ୍ରତ–ଶୀଲ–ସଂଯମାଦିରୂପ ଵୀତରାଗଭାଵକେ ଵିଶେଷ ଦର୍ଶାଯେ, ତବ ଉନ୍ହେଂ ଵୀତରାଗଭାଵକୀ ପହିଚାନ ହୁଈ.
ଇସୀ ପ୍ରକାର, ଅନ୍ଯତ୍ର ଭୀ ଵ୍ଯଵହାର ବିନା ନିଶ୍ଚଯକା ଉପଦେଶ ନ ହୋନା ସମଝନା.
ଉସୀକୋ ଜୀଵ ମାନନା. ଜୀଵକେ ସଂଯୋଗସେ ଶରୀରାଦିକକୋ ଭୀ ଜୀଵ କହା ଵହ କଥନମାତ୍ର ହୀ ହୈ. ପରମାର୍ଥସେ
ଶରୀରାଦିକ ଜୀଵ ନହୀଂ ହୋତେ. ଐସା ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରନା. ଡୂସରଭ, ଅଭେଦ ଆତ୍ମାମେଂ ଜ୍ଞାନ–ଦର୍ଶନାଦି ଭେଦ
କିଯେ ଇସଲିଯେ କହୀଂ ଉନ୍ହେଂ ଭେଦରୂପ ହୀ ନ ମାନ ଲେନା; ଭେଦ ତୋ ସମଝାନେକେ ଲିଯେ ହୈ. ନିଶ୍ଚଯସେ ଆତ୍ମା
ଅଭେଦ ହୀ ହୈ; ଉସୀକୋ ଜୀଵଵସ୍ତୁ ମାନନା. ସଂଜ୍ଞା–ସଂଖ୍ଯାଦି ଭେଦ କହେ ଵେ କଥନମାତ୍ର ହୀ ହୈ ; ପରମାଥସେ ଵେ
ପୃଥକ– ପୃଥକ ନହୀଂ ହୈଂ. ଐସା ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରନା. ପୁନଶ୍ଚ, ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ନିମିତ୍ତ ମିଟାନେକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଵ୍ରତ–
ଶୀଲ–ସଂଯମାଦିକକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ କହା ଇସଲିଯେ କହୀଂ ଉନ୍ହୀଂକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ନ ମାନ ଲେନା; କ୍ଯୋଂକି ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ
ଗ୍ରହଣ–ତ୍ଯାଗ ଆତ୍ମାକୋ ହୋ ତୋ ଆତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା କର୍ତା–ହର୍ତା ହୋ ଜାଯେ, କିନ୍ତୁ କୋଈ ଦ୍ରଵ୍ଯ କିସୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ
ଆଧୀନ ନହୀଂ ହୈଂ. ଆତ୍ମା ତୋ ଅପନେ ଭାଵ ଜୋ ରାଗାଦିକ ହୈ ଉନ୍ହେଂ ଛୋଡ଼କର ଵୀତରାଗୀ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ
ନିଶ୍ଚଯସେ ଵୀତରାଗଭାଵ ହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ. ଵୀତରାଗଭାଵୋଂକୋ ଔର ଵ୍ରତାଦିକକୋ କଦାଚିତ୍ କାର୍ଯକାରଣପନା ହୈ
ଇସଲିଯେ ଵ୍ରତାଦିକକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ କହା କିନ୍ତୁ ଵହ କଥନମାତ୍ର ହୀ ହୈ. ପରମାର୍ଥସେ ବାହ୍ଯକ୍ରିଯା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ନହୀଂ
ହୈ. ଐସା ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରନା. ଇସୀ ପ୍ରକାର, ଅନ୍ଯତ୍ର ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରନଯକୋ ଅଂଗୀକାର ନ କରନେକା ସମଝ
ଲେନା.