Page 252 of 264
PDF/HTML Page 281 of 293
single page version
శాస్త్రతాత్పర్యం త్విదం ప్రతిపాద్యతే. అస్య ఖలు పారమేశ్వరస్య శాస్త్రస్య, సకలపురుషార్థ–
సారభూతమోక్షతత్త్వప్రతిపత్తిహేతోః పఞ్చాస్తికాయషడ్ద్రవ్యస్వరూపప్రతిపాదనేనోపదర్శితసమస్తవస్తుస్వ–
భావస్య, నవపదార్థప్రపఞ్చసూచనావిష్కృతబన్ధమోక్షసంబన్ధిబన్ధమోక్షాయతనబన్ధమోక్షవికల్పస్య, సమ్యగా–
వేదితనిశ్చయవ్యవహారరూపమోక్షమార్గస్య, సాక్షన్మోక్షకారణభూతపరమవీతరాగత్వవిశ్రాన్తసమస్తహృదయస్య,
పరమార్థతో వీతరాగత్వమేవ తాత్పర్యమితి. తదిదం వీతరాగత్వం వ్యవహారనిశ్చయావిరోధేనైవానుగమ్యమానం
భవతి సమీహితసిద్ధయే
కథన ద్వారా జిసమేం బన్ధ–మోక్షకే సమ్బన్ధీ [స్వామీ], బన్ధ–మోక్షకే ఆయతన [స్థాన] ఔర బన్ధ–
మోక్షకే వికల్ప [భేద] ప్రగట కిఏ గఏ హైం, నిశ్చయ–వ్యవహారరూప మోక్షమార్గకా జిసమేం సమ్యక్ నిరూపణ
కియా గయా హై తథా సాక్షాత్ మోక్షకే కారణభూత పరమవీతరాగపనేమేం జిసకా సమస్త హృదయ స్థిత హై–ఐసే
ఇస సచముచ
వీతరాగపనేకా అనుసరణ కియా జాఏ తభీ ఇచ్ఛితకీ సిద్ధి హోతీ హై,
౩. పారమేశ్వర = పరమేశ్వరకే; జినభగవానకే; భాగవత; దైవీ; పవిత్ర.
శుద్ధపరిణతి నిరన్తర హోనా తథా దేశవ్రతాదిసమ్బన్ధీ శుభభావోంకా యథాయోగ్యరూపసే హోనా వహ భీ నిశ్చయ–వ్యవహారకే
అవిరోధకా ఉదాహరణ హై.
Page 253 of 264
PDF/HTML Page 282 of 293
single page version
తీర్థం ప్రాథమికాః. తథా హీదం శ్రద్ధేయమిదమశ్రద్ధేయమయం శ్రద్ధాతేదం శ్రద్ధానమిదం జ్ఞేయమిదమజ్ఞేయమయం జ్ఞాతేదం
జ్ఞానమిదం చరణీయమిదమచరణీయమయం చరితేదం చరణమితి కర్తవ్యాకర్తవ్యకర్తృకర్మవిభా–
గావలోకనోల్లసితపేశలోత్సాహాః శనైఃశనైర్మోహమల్లమున్మూలయన్తః, కదాచిదజ్ఞానాన్మదప్రమాదతన్త్రతయా
శిథిలితాత్మాధికారస్యాత్మనో
అన్య ప్రకారసే నహీం హోతీ].
[౨] యహ అశ్రద్ధేయ హై, [౩] యహ శ్రద్ధా కరనేవాలా హై ఔర [౪] యహ శ్రద్ధాన హై; [౧] యహ జ్ఞేయ
[జాననేయోగ్య] హై, [౨] యహ అజ్ఞేయ హై, [౩] యహ జ్ఞాతా హై ఔర [౪] యహ జ్ఞాన హైే; [౧] యహ
ఆచరణీయ [ఆచరణ కరనేయోగ్య] హై, [౨] యహ అనాచరణీయ హై, [౩] యహ ఆచరణ కరనేవాలా హై
ఔర [౪] యహ ఆచరణ హై;’–ఇస ప్రకార [౧] కర్తవ్య [కరనేయోగ్య], [౨] అకర్తవ్య, [౩] కర్తా ఔర
[౪] కర్మరూప విభాగోంకే అవలోకన ద్వారా జిన్హేం కోమల ఉత్సాహ ఉల్లసిత హోతా హై ఐసే వే [ప్రాథమిక
జీవ] ధీరే–ధీరే మోహమల్లకో [రాగాదికో] ఉఖాడతే జాతే హైం; కదాచిత్ అజ్ఞానకే కారణ [స్వ–
సంవేదనజ్ఞానకే అభావకే కారణ] మద [కషాయ] ఔర ప్రమాదకే వశ హోనేసే అపనా ఆత్మ–అధికార
ఇస ప్రకార ఉన జీవోంకో వ్యవహారనయసే సాధ్య ఔర సాధన భిన్న ప్రకారకే కహే గఏ హైం. [నిశ్చయనయసే సాధ్య ఔర
సాధన అభిన్న హోతే హైం.]
భూమికామేం] ఆంశిక శుద్ధికే సాథ–సాథ శ్రద్ధానజ్ఞానచారిత్ర సమ్బన్ధీ పరావలమ్బీ వికల్ప [భేదరత్నత్రయ] హోతే హైం,
క్యోంకి అనాది కాలసే జీవోంకో జో భేదవాసనాసే వాసిత పరిణతి చలీ ఆ రహీ హై ఉసకా తురన్త హీ సర్వథా
నాశ హోనా కఠిన హై.]
Page 254 of 264
PDF/HTML Page 283 of 293
single page version
సన్తోథ తస్యైవాత్మనో భిన్నవిషయశ్రద్ధానజ్ఞానచారిత్రైరధిరోప్యమాణసంస్కారస్య భిన్నసాధ్య–సాధనభావస్య
రజకశిలాతలస్ఫాల్యమానవిమలసలిలాప్లుతవిహితోషపరిష్వఙ్గమలినవాసస ఇవ
మనాఙ్మనాగ్విశుద్ధిమధిగమ్య నిశ్చయనయస్య భిన్నసాధ్యసాధనభావాభావాద్దర్శనజ్ఞానచారిత్రసమాహితత్వ–రూపే
విశ్రాన్తసకలక్రియాకాణ్డాడమ్బరనిస్తరఙ్గపరమచైతన్యశాలిని నిర్భరానన్దమాలిని భగవత్యా–త్మని
విశ్రాన్తిమాసూత్రయన్తః క్రమేణ సముపజాత సమరసీభావాః పరమవీతరాగభావమధిగమ్య,
సాక్షాన్మోక్షమనుభవన్తీతి..
దణ్డనీతికా ప్రయోగ కరతే హైం; పునఃపునః [అపనే ఆత్మాకో] దోషానుసార ప్రాయశ్చిత్త దేతే హుఏ వే సతత
ఉద్యమవన్త వర్తతే హైం; ఔర భిన్నవిషయవాలే శ్రద్ధాన–జ్ఞాన–చారిత్రకే ద్వారా [–ఆత్మాసే భిన్న జిసకే విషయ
హైం ఐసే భేదరత్నత్రయ ద్వారా] జిసమేం సంస్కార ఆరోపిత హోతే జాతే హైం ఐసే భిన్నసాధ్యసాధనభావవాలే అపనే
ఆత్మామేం –ధోబీ ద్వారా శిలాకీ సతహ పర పఛాడే జానేవాలే, నిర్మల జల ద్వారా భిగోఏ జానేవాలే ఔర
క్షార [సాబున] లగాఏ జానేవాలే మలిన వస్త్రకీ భాఁతి–థోడీ–థోడీ విశుద్ధి ప్రాప్త కరకే, ఉసీ అపనే
ఆత్మాకో నిశ్చయనయసే భిన్నసాధ్యసాధనభావకే అభావకే కారణ, దర్శనజ్ఞానచారిత్రకా సమాహితపనా
[అభేదపనా] జిసకా రూప హై, సకల క్రియాకాణ్డకే ఆడమ్బరకీ నివృత్తికే కారణ [–అభావకే కారణ]
జో నిస్తరంగ పరమచైతన్యశాలీ హై తథా జో నిర్భర ఆనన్దసే సమృద్ధ హై ఐసే భగవాన ఆత్మామేం విశ్రాంతి
రచతే హుఏ [అర్థాత్ దర్శనజ్ఞానచారిత్రకే ఐకయస్వరూప, నిర్వికల్ప పరమచైతన్యశాలీ హై తథా భరపూర
ఆనన్దయుక్త ఐసే భగవాన ఆత్మామేం అపనేకో స్థిర కరతే హుఏ], క్రమశః సమరసీభావ సముత్పన్న హోతా
జాతా హై ఇసలిఏ పరమ వీతరాగభావకో ప్రాప్త కరకే సాక్షాత్ మోక్షకా అనుభవ కరతే హైం.
శుద్ధి కరతా జాతా హై ఐసా వ్యవహారనసే కహా జాతా హై. పరమార్థ ఐసా హై కి ఉస భేదరత్నత్రయవాలే జ్ఞానీ జీవకో
శుభ భావోంకే సాథ జో శుద్ధాత్మస్వరూపకా ఆంశిక ఆలమ్బన వర్తతా హై వహీ ఉగ్ర హోతే–హోతే విశేష శుద్ధి కరతా
జాతా హై. ఇసలిఏ వాస్తవమేం తో, శుద్ధాత్మస్వరూకాం ఆలమ్బన కరనా హీ శుద్ధి ప్రగట కరనేకా సాధన హై ఔర ఉస
ఆలమ్బనకీ ఉగ్రతా కరనా హీ శుద్ధికీ వృద్ధి కరనేకా సాధన హై. సాథ రహే హుఏ శుభభావోంకో శుద్ధికీ వృద్ధికా
సాధన కహనా వహ తో మాత్ర ఉపచారకథన హై. శుద్ధికీ వృద్ధికే ఉపచరితసాధనపనేకా ఆరోప భీ ఉసీ జీవకే
శుభభావోంమేం ఆ సకతా హై కి జిస జీవనే శుద్ధికీ వృద్ధికా యథార్థ సాధన [–శుద్ధాత్మస్వరూపకా యథోచిత
ఆలమ్బన] ప్రగట కియా హో.
Page 255 of 264
PDF/HTML Page 284 of 293
single page version
చిత్రవికల్పజాలకల్మాషితచైతన్యవృత్తయః, సమస్తయతివృత్తసముదాయరూపతపఃప్రవృత్తిరూపకర్మకాణ్డోడ్డమ–
రాచలితాః, కదాచిత్కిఞ్చిద్రోచమానాః, కదాచిత్ కిఞ్చిద్వికల్పయన్తః, కదాచిత్కిఞ్చిదాచరన్తః,
దర్శనాచరణాయ కదాచిత్ప్రశామ్యన్తః, కదాచిత్సంవిజమానాః, కదాచిదనుకమ్పమానాః, కదాచిదా–
స్తిక్యముద్వహన్తః, శఙ్కాకాఙ్క్షావిచికిత్సామూఢద్రష్టితానాం వ్యుత్థాపననిరోధాయ నిత్యబద్ధపరికరాః,
ఉపబృంహణ స్థితికరణవాత్సల్యప్రభావనాం భావయమానా
ఊఠనే వాలే విచిత్ర [అనేక ప్రకారకే] వికల్పోంకే జాల ద్వారా ఉనకీ చైతన్యవృత్తి చిత్ర–విచిత్ర హోతీ హై
ఇసలిఏ ఔర [౩] సమస్త యతి–ఆచారకే సముదాయరూప తపమేం ప్రవర్తనరూప కర్మకాణ్డకీ ధమాలమేం వే
అచలిత రహతే హైం ఇసలిఏ, [౧] కభీ కిసీకో [కిసీ విషయకీ] రుచి కరతే హైం, [౨] కభీ
కిసీకే [ కిసీ విషయకే] వికల్ప కరతే హైం ఔర [౩] కభీ కుఛ ఆచరణ కరతే హైం; దర్శనాచరణ కే
లిఏ–వే కదాచిత్ ప్రశమిత హోతే హై, కదాచిత్ సంవేగకో ప్రాప్త హోతే హై, కదాచిత్ అనుకంపిత హోతే హై,
కదాచిత్ ఆస్తికయకో ధారణ కరతే హైం, శంకా, కాంక్షా, విచికిత్సా ఔర మూఢద్రష్టితాకే ఉత్థానకో
రోకనేకే లిఏ నిత్య కటిబద్ధ రహతే హైం, ఉపబృంహణ, స్థితి– కరణ, వాత్సల్య ఔర ప్రభావనాకో భాతే
కేవలవ్యవహారావలమ్బీ జీవ ఇస బాతకీ గహరాఈసే శ్రద్ధా న కరతే హుఏ అర్థాత్ ‘వాస్తవమేం శుభభావరూప సాధనసే హీ
శుద్ధభావరూప సాధ్య ప్రాప్త హోగా’ ఐసీ శ్రద్ధాకా గహరాఈసే సేవన కరతే హుఏ నిరన్తర అత్యన్త ఖేద ప్రాప్త కరతే హైం.
[విశేషకే లిఏ ౨౩౦ వేం పృష్ఠకా పాఁచవాఁ ఔర ౨౩౧ వేం పృష్ఠకా తీసరా తథా చౌథా పద టిప్పణ దేఖేం.]
Page 256 of 264
PDF/HTML Page 285 of 293
single page version
ప్రవిహితదుర్ధరోపధానాః, సుష్ఠు బహుమానమాతన్వన్తో, నిహ్నవాపత్తిం నితరాం నివారయన్తోర్థవ్యఞ్జనతదుభయశుద్ధౌ
నితాన్తసావధానాః, చారిత్రాచరణాయ హింసానృతస్తేయాబ్రహ్మపరిగ్రహసమస్తవిరతిరూపేషు పఞ్చమహావ్రతేషు
తన్నిష్ఠవృత్తయః, సమ్యగ్యోగనిగ్రహలక్షణాసు
తపఆచరణాయానశనావమౌదర్యవృత్తిపరిసంఖ్యానరసపరిత్యాగవివిక్తశయ్యాసనకాయక్ల్రుేశేష్వభీక్ష్ణముత్సహ–
మానాః, ప్రాయశ్చిత్తవినయవైయావృత్త్యవ్యుత్సర్గస్వాధ్యాయధ్యానపరికరాంకుశితస్వాన్తా, వీర్యాచరణాయ కర్మ–కాణ్డే
సర్వశక్తయా వ్యాప్రియమాణాః, కర్మచేతనాప్రధానత్వాద్దూరనివారితాశుభకర్మప్రవృత్తయోపి సముపాత్త–
శుభకర్మప్రవృత్తయః, సకలక్రియాకాణ్డాడమ్బరోత్తీర్ణదర్శనజ్ఞానచారిత్రైక్యపరిణతిరూపాం జ్ఞాన చేతనాం
ప్రకారసే వినయకా విస్తార కరతే హైం, దుర్ధర ఉపధాన కరతే హైం, భలీ భాఁతి బహుమానకో ప్రసారిత కరతే హైం,
నిహ్నవదోషకో అత్యన్త నివారతే హైం, అర్థ, వ్యంజన ఔర తదుభయకీ శుద్ధిమేం అత్యన్త సావధాన రహతే హైం;
చారిత్రాచరణకే లియే–హింసా, అసత్య, స్తేయ, అబ్రహ్మ ఔర పరిగ్రహకీ సర్వవిరతిరూప పంచమహావ్రతోంమేం
తల్లీన వృత్తివాలే రహతే హైం, సమ్యక్ యోగనిగ్రహ జిసకా లక్షణ హై [–యోగకా బరాబర నిరోధ కరనా
జినకా లక్షణ హై] ఐసీ గుప్తియోంమేం అత్యన్త ఉద్యోగ రఖతే హైం, ఈర్యా, భాషా, ఏషణా, ఆదాననిక్షేప ఔర
ఉత్సర్గరూప సమితియోంమేం ప్రయత్నకో అత్యన్త జోడతే హైం; తపాచరణ కే లియేే–అనశన, అవమౌదర్య,
వృత్తిపరిసంఖ్యాన, రసపరిత్యాగ, వివిక్తశయ్యాసన ఔర కాయక్లేశమేం సతత ఉత్సాహిత రహతే హైం, ప్రాయశ్చిత్త,
వినయ, వైయావృత్త్య, వ్యుత్సర్గ, స్వాధ్యాయ ఔర ధ్యానరూప పరికర ద్వారా నిజ అంతఃకరణకో అంకుశిత రఖతే
హైం; వీర్యాచరణకే లియే–కర్మకాండమేం సర్వ శక్తి ద్వారా వ్యాపృత రహతే హైం; ఐసా కరతే హుఏ,
కర్మచేతనాప్రధానపనేకే కారణ – యద్యపి అశుభకర్మప్రవృత్తికా ఉన్హోంనే అత్యన్త నివారణ కియా హై తథాపి–
శుభకర్మప్రవృత్తికో జిన్హోంనే బరాబర గ్రహణ కియా హై ఐసే వే, సకల క్రియాకాణ్డకే ఆడమ్బరసే పార ఉతరీ
హుఈ దర్శనజ్ఞానచారిత్రకీ ఐకయపరిణతిరూప జ్ఞానచేతనాకో కించిత్ భీ ఉత్పన్న నహీం కరతే హుఏ,
౨. పరికర = సమూహ; సామగ్రీ.
౩. వ్యాపృత = రుకే; గుఁథే; మశగూల; మగ్న.
Page 257 of 264
PDF/HTML Page 286 of 293
single page version
సంసారసాగరే భ్రమన్తీతి. ఉక్తఞ్చ–‘‘చరణకరణప్పహాణా ససమయపరమత్థముక్కవావారా. చరణకరణస్స సారం
ణిచ్ఛయసుద్ధం ణ జాణంతి’’..
దీర్ఘ కాలతక సంసారసాగరమేం భ్రమణ కరతే హైం. కహా భీ హై కి – చరణకరణప్పహాణా
ససమయపరమత్థముక్కావావారా. చరణకరణస్స సారం ణిచ్ఛయసుద్ధం ణ జాణంతి.. [అర్థాత్ జో
చరణపరిణామప్రధాన హై ఔర స్వసమయరూప పరమార్థమేం వ్యాపారరహిత హైం, వే చరణపరిణామకా సార జో
నిశ్చయశుద్ధ [ఆత్మా] ఉసే నహీం జానతే.]
౨. ఇస గాథాకీ సంస్కృత ఛాయా ఇస ప్రకార హైః చరణకరణప్రధానాః స్వసమయపరమార్థముక్తవ్యాపారాః. చరణకరణస్య సారం
౩. శ్రీ జయసేనాచార్యదేవకృత తాత్పర్యవృత్తి–టీకామేం వ్యవహార–ఏకాన్తకా నిమ్నానుసార స్పష్టీకరణ కియా గయా హైః–
పరమ్పరా ప్రాప్త కరతే హుఏ సంసారమేం పరిభ్రమణ కరతే హైంః కిన్తు యది శుద్ధాత్మానుభూతిలక్షణ నిశ్చయమోక్షమార్గకో మానే
ఔర నిశ్చయమోక్షమార్గకా అనుష్ఠాన కరనేకీ శక్తికే అభావకే కారణ నిశ్చయసాధక శుభానుష్ఠాన కరేం, తో వే సరాగ
సమ్యగ్ద్రష్టి హైం ఔర పరమ్పరాసే మోక్ష ప్రాప్త కరతే హైం. –ఇస ప్రకార వ్యవహార–ఏకాన్తకే నిరాకరణకీ ముఖ్యతాసే దో
వాక్య కహే గయే.
ఔర ఉన్హేం జో శుభ అనుష్ఠాన హై వహ మాత్ర ఉపచారసే హీ ‘నిశ్చయసాధక [నిశ్చయకే సాధనభూత]’ కహా గయా
హై ఐసా సమఝనా.
Page 258 of 264
PDF/HTML Page 287 of 293
single page version
అభిన్నసాధ్యసాధనభావమలభమానా అన్తరాల ఏవ ప్రమాదకాదమ్బరీమదభరాలసచేతసో మత్తా ఇవ, మూర్చ్ఛితా
ఇవ, సుషుప్తా ఇవ, ప్రభూతఘృతసితోపలపాయసాసాదితసౌహిత్యా ఇవ, ససుల్బణబల–సఞ్జనితజాడయా ఇవ,
దారుణమనోభ్రంశవిహిత మోహా ఇవ, ముద్రితవిశిష్టచైతన్యా వనస్పతయ ఇవ,
స్వమతికల్పనాసే కుఛ భీ భాసకీ కల్పనా కరకే ఇచ్కానుసార– జైసే సుఖ ఉత్పన్న హో వైసే–రహతే హైం],
వే వాస్తవమేం భిన్నసాధ్యసాధనభావకో తిరస్కారతే హుఏ, అభిన్నసాధ్యసాధనభావకో ఉపలబ్ధ నహీం కరతే
హుఏ, అంతరాలమేం హీ [–శుభ తథా శుద్ధకే అతిరిక్త శేష తీసరీ అశుభ దశామేం హీ], ప్రమాదమదిరాకే
మదసే భరే హుఏ ఆలసీ చిత్తవాలే వర్తతే హుఏ, మత్త [ఉన్మత్త] జైసే, మూర్ఛిత జైసే, సుషుప్త జైసే, బహుత
ఘీ–శక్కర ఖీర ఖాకర తృప్తికో ప్రాప్త హుఏ [తృప్త హుఏ] హోం ఐసే, మోటే శరీరకే కారణ జడతా [–
మందతా, నిష్క్రియతా] ఉత్పన్న హుఈ హో ఐసే, దారుణ బుద్ధిభ్రంశసే మూఢతా హో గఈ హో ఐసే, జిసకా
విశిష్టచైతన్య ముఁద
ఐసా హోనే పర భీ జో నిజ కల్పనాసే అపనేమేం కించిత భాస హోనేకీ కల్పనా కరకే నిశ్చింతరూపసే స్వచ్ఛందపూర్వక
వర్తతే హైం. ‘జ్ఞానీ మోక్షమార్గీ జీవోంకో ప్రాథమిక దశామేం ఆంశిక శుద్ధికే సాథ–సాథ భూమికానుసార శుభ భావ భీ
హోతే హైం’–ఇస బాతకీ శ్రద్ధా నహీం కరతే, ఉన్హేం యహాఁ కేవల నిశ్చయావలమ్బీ కహా హై.]
౨. మోక్షమార్గీ జ్ఞానీ జీవోంకో సవికల్ప ప్రాథమిక దశామేం [ఛఠవేం గుణస్థాన తక] వ్యవహారనయకీ అపేక్షాసే
శ్రావక–మునికే ఆచార సమ్బన్ధీ శుభ భావ హోతే హైం.–యహ వాత కేవలనిశ్చయావలమ్బీ జీవ నహీం మానతా అర్థాత్
[ఆంశిక శుద్ధికే సాథకీ] శుభభావవాలీ ప్రాథమిక దశాకో వే నహీం శ్రద్ధతే ఔర స్వయం అశుభ భావోంమేం వర్తతే హోనే
పర భీ అపనేమేం ఉచ్చ శుద్ధ దశాకీ కల్పనా కరకే స్వచ్ఛందీ రహతే హైం.
Page 259 of 264
PDF/HTML Page 288 of 293
single page version
వ్యక్తావ్యక్తప్రమాదతన్త్రా అరమాగతకర్మ–ఫలచేతనాప్రధానప్రవృత్తయో వనస్పతయ ఇవ కేవలం పాపమేవ బధ్నన్తి.
ఉక్తఞ్చ–‘‘ణిచ్ఛయమాలమ్బంతా ణిచ్ఛయదో ణిచ్ఛయం అయాణంతా. ణాసంతి చరణకరణం బాహరిచరణాలసా
కేఈ’’..
నైష్కర్మ్యరూప జ్ఞానచేతనామేం విశ్రాంతికో ప్రాప్త నహీం హోతే హుఏ, [మాత్ర] వ్యక్త–అవ్యక్త ప్రమాదకే ఆధీన వర్తతే
హుఏ, ప్రాప్త హుఏ హలకే [నికృఃష్ట] కర్మఫలకీ చేతనాకే ప్రధానపనేవాలీ ప్రవృత్తి జిసే వర్తతీ హై ఐసీ
వనస్పతికీ భాఁతి, కేవల పాపకో హీ బాఁధతే హై. కహా భీ హై కిః–– ణిచ్ఛయమాలమ్బంతా ణిచ్ఛయదో
ణిచ్ఛయం అయాణంతా. ణాసంతి చరణకరణం బాహరిచరణాలసా కేఈ.. [అర్థాత్ నిశ్చయకా అవలమ్బన లేనే వాలే
పరన్తు నిశ్చయసే [వాస్తవమేం] నిశ్చయకో నహీం జాననే వాలే కఈ జీవ బాహ్య చరణమేం ఆలసీ వర్తతే హుఏ
చరణపరిణామకా నాశ కరతే హైం.]
౨. ఇస గాథాకీ సంస్కృత ఛాయా ఇస ప్రకార హైేః నిశ్చయమాలమ్బన్తో నిశ్చయతో నిశ్చయమజానన్తః. నాశయన్తి చరణకరణం
[వ్యవహారసే] ఆచరనేయోగ్య దానపూజాదిరూప అనుష్ఠానకో దూషణ దేతే హైం, వే భీ ఉభయభ్రష్ట వర్తతే హుఏ, నిశ్చయవ్యవహార–
అనుష్ఠానయోగ్య అవస్థాంతరకో నహీం జానతే హుఏ పాపకో హీ బాఁధతే హైం [అర్థాత్ కేవల నిశ్చయ–అనుష్ఠానరూప శుద్ధ
అవస్థాసే భిన్న ఐసీ జో నిశ్చయ–అనుష్ఠాన ఔర వ్యవహారఅనుష్ఠానవాలీ మిశ్ర అవస్థా ఉసే నహీం జానతే హుఏ పాపకో
హీ బాఁధతే హైం], పరన్తు యది శుద్ధాత్మానుష్ఠానరూప మోక్షమార్గకో ఔర ఉసకే సాధకభూత [వ్యవహారసాధనరూప]
వ్యవహారమోక్షమార్గకో మానే, తో భలే చారిత్రమోహకే ఉదయకే కారణ శక్తికా అభావ హోనేసే శుభ–అనుష్ఠాన రహిత హోం
తథాపి – యద్యపి వే శుద్ధాత్మభావనాసాపేక్ష శుభ–అనుష్ఠానరత పురుషోం జైసే నహీం హైం తథాపి–సరాగ సమ్యక్త్వాది ద్వారా
వ్యవహారసమ్యగ్ద్రష్టి హై ఔర పరమ్పరాసే మోక్ష ప్రాప్త కరతే హైం.––ఇస ప్రకార నిశ్చయ–ఏకాన్తకే నిరాకరణకీ
ముఖ్యతాసే దో వాక్య కహే గయే.
Page 260 of 264
PDF/HTML Page 289 of 293
single page version
సమ్యగ్ద్రష్టి హైం ఐసా సమఝనా. ఉన్హేం చారిత్ర–అపేక్షాసే ముఖ్యతః రాగాది విద్యమాన హోనేసే సరాగ సమ్యక్త్వవాలే కహకర
‘వ్యవహారసమ్యగ్ద్రష్టి’ కహా హై. శ్రీ జయసేనాచార్యదేవనే స్వయం హీ ౧౫౦–౧౫౧ వీం గాథాకీ టీకామేం కహా హై కి – జబ
యహ జీవ ఆగమభాషాసే కాలాదిలబ్ధిరూప ఔర అధ్యాత్మభాషాసే శుద్ధాత్మాభిముఖ పరిణామరూప స్వసంవేదనజ్ఞానకో ప్రాప్త
కరతా హై తబ ప్రథమ తో వహ మిథ్యాత్వాది సాత ప్రకృతియోంకే ఉపశమ ఔర క్షయోపశమ ద్వారా సరాగ–సమ్యగ్ద్రష్టి హోతా
హై.]
తరతమతానుసార సవికల్ప దశామేం భూమికానుసార శుద్ధపరిణతి తథా శుభపరిణతికా యథోచిత సుమేల [హఠ రహిత]
హోతా హై ఇసలియే వే జీవ ఇస శాస్త్రమేం [౨౫౮ వేం పృష్ఠ పర] జిన్హేం కేవలనిశ్చయావలమ్బీ కహా హైే ఐసే
కేవలనిశ్చయావలమ్బీ నహీం హైం తథా [౨౫౯ వేం పృష్ఠ పర] జిన్హేం కేవలవ్యవహారావలమ్బీ కహా హై ఐసే
కేవలవ్యవహారావలమ్బీ నహీం హైం.
నహీం హోనేసే] అత్యన్త మధ్యస్థ వర్తతే హుఏ,
Page 261 of 264
PDF/HTML Page 290 of 293
single page version
క్రియాకాణ్డపరిణతింమాహాత్మ్యాన్నివారయన్తోత్యన్తముదాసీనా యథాశక్తయాత్మానమాత్మ–నాత్మని
సంచేతయమానా నిత్యోపయుక్తా నివసన్తి, తే ఖలు స్వతత్త్వవిశ్రాన్త్యనుసారేణ క్రమేణ కర్మాణి
సంన్యసన్తోత్యన్తనిష్ప్రమాదానితాన్తనిష్కమ్పమూర్తయో వనస్పతిభిరూపమీయమానా అపి
దూరనిరస్తకర్మఫలానుభూతయఃకర్మానుభూతినిరుత్సుకాఃకేవలజ్ఞానానుభూతిసముపజాతతాత్త్వికా–
నన్దనిర్భరతరాస్తరసా సంసారసముద్రముత్తీర్య శబ్ద–బ్రహ్మఫలస్య శాశ్వతస్య భోక్తారో భవన్తీతి.. ౧౭౨..
వారతే హుఏ [–శుభ క్రియాకాణ్డపరిణతి హఠ రహిత సహజరూపసే భూమికానుసార వర్తతీ హోనే పర భీ
అంతరంగమేం ఉసే మాహాత్మ్య నహీం దేతే హుఏ], అత్యన్త ఉదాసీన వర్తతే హుఏ, యథాశక్తి ఆత్మాకో ఆత్మాసే
ఆత్మామేం సంచేతతే [అనుభవతే] హుఏ నిత్య–ఉపయుక్త రహతే హైం, వే [–వే మహాభాగ భగవన్తోం], వాస్తవమేం
స్వతత్త్వమేం విశ్రాంతికే అనుసార క్రమశః కర్మకా సంన్యాస కరతే హుఏ [–స్వతత్త్వమేం స్థిరతా హోతీ జాయే
తదనుసార శుభ భావోంకో ఛోడతే హుఏ], అత్యన్త నిష్ప్రమాద వర్తతే హుఏ, అత్యన్త నిష్కంపమూర్తి హోనేసే జిన్హేం
వనస్పతికీ ఉపమా దీ జాతీ హై తథాపి జిన్హోంనేే కర్మఫలానుభూతి అత్యన్త నిరస్త [నష్ట] కీ హై ఐసే,
కర్మానుభూతికే ప్రతి నిరుత్సుక వర్తతే హుఏ, కేవల [మాత్ర] జ్ఞానానుభూతిసే ఉత్పన్న హుఏ తాత్త్విక ఆనన్దసే
అత్యన్త భరపూర వర్తతే హుఏ, శీఘ్ర సంసారసముద్రకో పార ఉతరకర, శబ్దబ్రహ్మకే శాశ్వత ఫలకే [–
నిర్వాణసుఖకే] భోక్తా హోతే హైం.. ౧౭౨..
భణియం పవయణసారం పంచత్థియసంగహం సుత్తం.. ౧౭౩..
Page 262 of 264
PDF/HTML Page 291 of 293
single page version
పరమాగమానురాగవేగప్రచలితమనసా సంక్షేపతః సమస్తవస్తుతత్త్వసూచకత్వాదతివిస్తృతస్యాపి
సూత్ర [భణితమ్] కహా.
ఉసకా సముద్యోత కరనా; [పరమ వైరాగ్య కరనేకీ జినభగవానకీ పరమ ఆజ్ఞాకీ ప్రభావనా అర్థాత్ [౧]
ఉసకీ ప్రఖ్యాతి–విజ్ఞాపన–కరనే ద్వారా అథవా [౨] పరమవైరాగ్యమయ ప్రకృష్ట పరిణమన ద్వారా, ఉసకా
సమ్యక్ ప్రకారసే ఉద్యోత కరనా;] ఉసకే హేతు హీ [–మార్గకీ ప్రభావనాకే లియే హీ], పరమాగమకీ ఓరకే
అనురాగకే వేగసే జిసకా మన అతి చలిత హోతా థా ఐసే మైంనే యహ ‘పంచాస్తికాయసంగ్రహ’ నామకా సూత్ర
కహా–జో కి భగవాన సర్వజ్ఞ ద్వారా ఉపజ్ఞ హోనేసే [–వీతరాగ సర్వజ్ఞ జినభగవాననే స్వయం జానకర
ప్రణీత కియా హోనేసే] ‘సూత్ర’ హై, ఔర జో సంక్షేపసే సమస్తవస్తుతత్త్వకా [సర్వ వస్తుఓంకే యథార్థ
స్వరూపకా] ప్రతిపాదన కరతా హోనేసే, అతి విస్తృత ఐసే భీ ప్రవచనకే సారభూత హైం [–ద్వాదశాంగరూపసే
విస్తీర్ణ ఐసే భీ జినప్రవచనకే సారభూత హైం].
Page 263 of 264
PDF/HTML Page 292 of 293
single page version
ఇతి శ్రద్ధీయతే.. ౧౭౩..
ర్వ్యాఖ్యా కృతేయం సమయస్య శబ్దైః.
స్వరూపగుప్తస్య న కించిదస్తి
కర్తవ్యమేవామృతచన్ద్రసూరేః.. ౮..
శుద్ధస్వరూపమేం స్థిర హుఏ] ఐసే శ్రద్ధే జాతే హైం [అర్థాత్ ఐసీ హమ శ్రద్ధా కరతే హైం].. ౧౭౩..
ద్వితీయ శ్రుతస్కన్ధ సమాప్త హుఆ.
[అబ, ‘యహ టీకా శబ్దోనే కీ హై, అమృతచన్ద్రసూరినే నహీం’ ఐసే అర్థకా ఏక అన్తిమ శ్లోక కహకర
అమృతచన్ద్రాచార్యదేవ టీకాకీ పూర్ణాహుతి కరతే హైంః]
కీ హై; స్వరూపగుప్త [–అమూర్తిక జ్ఞానమాత్ర స్వరూపమేం గుప్త] అమృతచంద్రసూరికా [ఉసమేం] కించిత్ భీ కర్తవ్య
నహీ హైం .. [౮]..
Page 264 of 264
PDF/HTML Page 293 of 293
single page version
శాహ కృత గుజరాతీ అనువాదకా హిన్దీ రూపాన్తర సమాప్త హుఆ.