१०८
सुक्ष्मैर्बादरैश्चानंतानंतैर्विविधैः।। ६४।।
कर्मयोग्यपुद्गला अञ्जनचूर्णपूर्णसमुद्गकन्यायेन सर्वलोकव्यापित्वाद्यत्रात्मा तत्रानानीता एवावतिष्ठंत इत्यत्रौक्तम्।। ६४।।
गच्छंति कम्मभावं अण्णोण्णागाहमवगाढा।। ६५।।
गच्छन्ति कर्मभावमन्योन्यावगाहावगाढा।। ६५।।
----------------------------------------------------------------------------- इस प्रकार, ‘कर्म’ कर्मको ही करता है और आत्मा आत्माको ही करता है’ इस बातमें पूर्वोक्त दोष आनेसे यह बात घटित नहीं होती – इस प्रकार यहाँ पूर्वपक्ष उपस्थित किया गया है।। ६३।।
अब सिद्धान्तसूत्र है [अर्थात् अब ६३वीं गाथामें कहे गये पूर्वपक्षके निराकरणपूर्वक सिद्धान्तका प्रतिपादन करने वाली गाथाएँ कही जाती है]।
अन्वयार्थः– [लोकः] लोक [सर्वतः] सर्वतः [विविधैः] विविध प्रकारके, [अनंतानंतैः] अनन्तानन्त [सूक्ष्मैः बादरैः च] सूक्ष्म तथा बादर [पुद्गलकायैः] पुद्गलकायों [पुद्गलस्कंधों] द्वारा [अवगाढगाढनिचितः] [विशिष्ट रीतिसे] अवगाहित होकर गाढ़ भरा हुआ है।
टीकाः– यहाँ ऐसा कहा है कि – कर्मयोग्य पुद्गल [कार्माणवर्गणारूप पुद्गलस्कंध] अंजनचूर्णसे [अंजनके बारीक चूर्णसे] भरी हुई डिब्बीके न्यायसे समस्त लोकमें व्याप्त है; इसलिये जहाँ आत्मा है वहाँ, बिना लाये ही [कहींसे लाये बिना ही], वे स्थित हैं।। ६४।। --------------------------------------------------------------------------
कर्मत्वरूपे परिणमे अन्योन्य–अवगाहित थई। ६५।