Panchastikay Sangrah (Hindi). Gatha: 167.

< Previous Page   Next Page >


Page 244 of 264
PDF/HTML Page 273 of 293

 

] पंचास्तिकायसंग्रह
[भगवानश्रीकुन्दकुन्द

२४४

पुण्यं बध्नाति, न खलु सकलकर्मक्षयमारभते। ततः सर्वत्र रागकणिकाऽपि परिहरणीया परसमयप्रवृत्तिनिबन्धनत्वादिति।। १६६।।

जस्स हिदएणुमेत्तं वा परदव्वम्हि विज्जदे रागो।
सो ण विजाणदि समयं सगस्स सव्वागमधरो वि।। १६७।।

यस्य हृदयेऽणुमात्रो वा परद्रव्ये विद्यते रागः।
स न विजानाति समयं स्वकस्य सर्वागमधरोऽपि।। १६७।।

स्वसमयोपलम्भाभावस्य रागैकहेतुत्वद्योतनमेतत्। यस्य खलु रागरेणुकणिकाऽपि जीवति हृदये न नाम स समस्तसिद्धान्तसिन्धुपारगोऽपि निरुपरागशुद्धस्वरूपं स्वसमयं चेतयते। ----------------------------------------------------------------------------- पुण्य बांधता है, परन्तु वास्तवमें सकल कर्मका क्षय नहीं करता। इसलिये सर्वत्र रागकी कणिका भी परिहरनेयोग्य है, क्योंकि वह परसमयप्रवृत्तिका कारण है।। १६६।।

गाथा १६७

अन्वयार्थः– [यस्य] जिसे [परद्रव्ये] परद्रव्यके प्रति [अणुमात्रः वा] अणुमात्र भी [लेशमात्र भी [रागः] राग [हृदये विद्यते] हृदयमें वर्तता है [सः] वह, [सर्वागमधरः अपि] भले सर्वआगमधर हो तथापि, [स्वकस्य समयं न विजानाति] स्वकीय समयको नहीं जानता [–अनुभव नहीं करता]।

टीकाः– यहाँ, स्वसमयकी उपलब्धिके अभावका, राग एक हेतु है ऐसा प्रकाशित किया है [अर्थात् स्वसमयकी प्राप्तिके अभावका राग ही एक कारण है ऐसा यहाँ दर्शाया है]। जिसे रागरेणुकी कणिका भी हृदयमें जीवित है वह, भले समस्त सिद्धांतसागरका पारंगत हो तथापि, निरुपराग– शुद्धस्वरूप स्वसमयको वास्तवमें नहीं चेतता [–अनुभव नहीं करता]।

------------------------------------------------------------------------- १। निरुपराग–शुद्धस्वरूप = उपरागरहित [–निर्विकार] शुद्ध जिसका स्वरूप है ऐसा।

अणुमात्र जेने हृदयमां परद्रव्य प्रत्ये राग छे,
हो सर्वआगमधर भले जाणे नहीं स्वक–समयने। १६७।