dravyAchcha ananyA anyatvaprakAshakA bhavanti.. 51..
darshanagnAne tathA jIvanibaddhe ananyabhUte.
vyapadeshata pRuthaktvan kurute hi no svabhAvAt.. 52..
draShTAntadArShTAntikArthapurassaro dravyaguNAnAmanarthAnntaratvavyAkhyopasanhAroyam.
varNarasagandhasparshA hi paramANo prarUpyante; te cha paramANoravibhaktapradeshatvenAnanyepi sangnAdivyapadeshanibandhanairvisheShairanyatvan prakAshayanti. evan gnAnadarshane apyAtmani sambaddhe Atma– dravyAdavibhaktapradeshatvenAnanyepi sangnAdivyapadeshanibandhanairvisheShai pRuthaktvamAsAdayata, svabhAvatastu nityamapRuthaktvamev bibhrata.. 51–52..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [paramANuprarUpitA] paramANumen prarUpit kiye jAne vAle aise [varNarasagandhasparshA] varNa–ras–gandh–sparsha [dravyAt ananyA cha] dravyase ananya vartate hue [visheShai] [vyapadeshake kAraNabhUt] visheShon dvArA [anyatvaprakAshakA bhavanti] anyatvako prakAshit karanevAle hote hain [– svabhAvase anyarUp nahIn hai]; [tathA] is prakAr [jIvanibaddhe] jIvamen sambaddha aise [darshanagnAne] darshan–gnAn [ananyabhUte] [jIvadravyase] ananya vartate hue [vyapadeshata] vyapadesh dvArA [pRuthaktvan kurute hi] pRuthaktva karate hain. [no svabhAvAt] svabhAvase nahIn.
TIkA– draShTAntarUp aur drArShTAntarUp padArthapUrvak, dravya tathA guNonke abhinna–padArthapaneke vyAkhyAnakA yah upasanhAr hai.
varNa–ras–gandh–sparsha vAstavamen paramANumen prarUpit kiye jAte hain; ve paramANuse abhinna pradeshavAle honeke kAraN ananya hone par bhI, sangnAdi vyapadeshake kAraNabhUt visheShon dvArA anyatvako prakAshit karate hain. is prakAr AtmAmen sambaddha gnAn–darshan bhI Atmadravyase abhinna pradeshavAle honeke kAraN ananya hone par bhI, sangnAdi vyapadeshake kAraNabhUt visheShon dvArA pRuthakpaneko prApta hote hain, parantu svabhAvase sadaiv apRuthakpane ko hI dhAraN karate hain.. 51–52..
is prakAr upayogaguNakA vyAkhyAn samApta huA. -------------------------------------------------------------------------- drArShTAnta = draShTAnta dvArA samajhAAn ho vah bAt; upameya. [yahAn paramANu aur varNAdik draShTAntarUp padArtha hain tathA
92