Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >

Tiny url for this page: http://samyakdarshan.org/GcwELW8
Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293


This shastra has been re-typed and there may be sporadic typing errors. If you have doubts, please consult the published printed book.

Hide bookmarks
background image
156
] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda
kAlasya dravyAstikAyatvavidhipratiShedhavidhAnametat.
yathA khalu jIvapudgaladharmAdharmAkAshAni sakaladravyalakShaNasadbhAvAdrravyavyapadeshabhAnyji bhavanti, tathA
kAlopi. ityevan ShaDdravyANi. kintu yathA jIvapudgaladharmAdharmAkAshAnAn dvayAdipradeshalakShaNatvamasti
astikAyatvan, na tathA lokAkAshapradeshasankhyAnAmapi kAlANUnAmek–pradeshatvAdastyastikAyatvam. at
ev cha panychAstikAyaprakaraNe na hIh mukhyatvenopanyasta kAla.
jIvapudgalapariNAmAvachchhidyamAnaparyAyatven tatpariNAmAnyathAnupapatyAnumIyamAnadravyatvenA–
traivAntarbhAvita.. 102..
–iti kAladravyavyAkhyAnan samAptam.
-----------------------------------------------------------------------------
TIkA– yah, kAlako dravyapaneke vidhAnakA aur astikAyapaneke niShedhakA kathan hai [arthAt
kAlako dravyapanA hai kintu astikAyapanA nahInn hai aisA yahAn kahA hai].
jis prakAr vAstavamen jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako dravyake samasta lakShaNonkA
sadbhAv honese ve ‘dravya’ sangnAko prApta karate hain, usI prakAr kAl bhI [use dravyake samasta
lakShaNonkA sadbhAv honese] ‘dravya’ sangnAko prApta karatA hai. is prakAr chhah dravya hain. kintu jis
prakAr jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako
1dvi–Adi pradesh jisakA lakShaN hai aisA
astikAyapanA hai, us prakAr kAlANuonko– yadyapi unakI sankhyA lokAkAshake pradeshonn jitanI
[asankhya] hai tathApi – ekapradeshIpaneke kAraN astikAyapanA nahIn hai. aur aisA honese hI [arthAt
kAl astikAy na honese hI] yahAn panchAstikAyake prakaraNamen mukhyarUpase kAlakA kathan nahIn kiyA
gayA hai; [parantu] jIv–pudgalonke pariNAm dvArA jo gnAt hotI hai – mApI jAtI hai aisI usakI
paryAy honese tathA jIv–pudgalonke pariNAmakI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai
aisA vah dravya honese use yahAn
2antarbhUt kiyA gayA hai.. 102..
is prakAr kAladravyakA vyAkhyAn samApta huA.
--------------------------------------------------------------------------
1. dvi–Adi=do yA adhik; do se lekar ananta taka.

2. antarbhUt karanA=bhItar samA lenA; samAviShTa karanA; samAvesh karanA [is ‘panchAstikAyasangrah nAmak shAstramen
kAlakA mukhyarUpase varNan nahIn hai, pAnch astikAyonkA mukhyarUpase varNan hai. vahAn jIvAstikAy aur
pudgalAstikAyake pariNAmonkA varNan karate hue, un pariNAmonn dvArA jisake pariNAm gnAt hote hai– mApe jAte
hain us padArthakA [kAlakA] tathA un pariNAmonkI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai us
padArthakA [kAlakA] gauNarUpase varNan karanA uchit hai – aisA mAnakar yahAn panchAstikAyaprakaraNamen gauNarUpase
kAlake varNanakA samAvesh kiyA gayA hai.]