Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration). Gatha: 102.

< Previous Page   Next Page >


Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
155

nityakShaNikatven kAlavibhAgakhyApanametat.

yo hi dravyavisheSha ‘ayan kAla, ayan kAla’ iti sadA vyapadishyate sa khalu svasya sadbhAvamAvedayan bhavati nitya. yastu punarutpannamAtra ev pradhvansyate sa khalu tasyaiv dravyavisheShasya samayAkhya paryAy iti. sa tUtsangitakShaNabhangopyupadarshit–svasantAno nayabalAdrIrdhAtarasthAyyupagIyamAno na duShyati; tato na khalvAvalikApalyopam–sAgaropamAdivyavahAro vipratiShidhyate. tadatra nishchayakAlo nitya dravyarUpatvAt, vyavahArakAla kShaNika paryAyarUpatvAditi.. 101..

ede kAlAgAsA dhammAdhammA ya puggalA jIvA.
labbhanti davvasaNNan kAlassa du Natthi kAyattan.. 102..

ete kAlAkAshe dharmAdharmau cha pudgalA jIvA.
labhante dravyasangnAn kAlasya tu nAsti kAyatvam.. 102..

-----------------------------------------------------------------------------

TIkA– kAlake ‘nitya’ aur ‘kShaNik’ aise do vibhAgonkA yah kathan hai.

‘yah kAl hai, yah kAl hai’ aisA karake jis dravyavisheShakA sadaiv vyapadesh [nirdesh, kathan] kiyA jAtA hai, vah [dravyavisheSh arthAt nishchayakAlarUp khAs dravya] sachamuch apane sadbhAvako pragaT karatA huA nitya hai; aur jo utpanna hote hI naShTa hotA hai, vah [vyavahArakAl] sachamuch usI dravyavisheShakI ‘samay’ nAmak paryAy hai. vah kShaNabhangur hone par bhI apanI santatiko [pravAhako] darshAtA hai isaliye use nayake balase ‘dIrgha kAl tak TikanevAlA’ kahanemen doSh nahIn hai; isaliye AvalikA, palyopam, sAgaropam ityAdi vyavahArakA niShedh nahIn kiyA jAtA.

is prakAr yahAn aisA kahA hai ki–nishchayakAl dravyarUp honese nitya hai, vyavahArakAl paryAyarUp honese kShaNik hai.. 101..

gAthA 102

anvayArtha– [ete] yah [kAlAkAshe] kAl, AkAsh [dharmAdharmaur] dharma, adharma, [pudgalA]
pudgal [cha] aur [jIvA] jIv [sab] [dravyasangnAn labhante] ‘dravya’ sangnAko prApta karate hain;
[kAlasya tu] parantu kAlako [kAyatvam] kAyapanA [na asti] nahIn hai.

--------------------------------------------------------------------------

A jIv, pudgal, kAL, dharma, adharma tem ja nabh viShe
chhe ‘dravya’ sangnA sarvane, kAyatva chhe nahi kALane . 102.