vyavahArajIvatvaikAntapratipattinirAsoyam.
ya ime ekendriyAdaya pRuthivIkAyikAdayashchAnAdijIvapudgalaparasparAvagAhamavalokya vya– vahAranayen jIvaprAdhAnyAnyjIvA iti pragnApyante. nishchayanayen teShu sparshanAdIndriyANi pRuthivyAdayashcha kAyA jIvalakShaNabhUtachaitanyasvabhAvAbhAvAnna jIvA bhavantIti. teShvev yatsvaparaparichchhittirUpeN prakAshamAnan gnAnan tadev guNaguNino kathanychidabhedAjjIvatven prarUpyat iti.. 121..
kuvvadi hidamahidan vA bhunjadi jIvo phalan tesin.. 122..
karoti hitamahitan vA bhunkte jIva phalan tayo.. 122..
----------------------------------------------------------------------------- prakArakI shAstrokta kAyen bhI jIv nahIn hai; [teShu] unamen [yad gnAnan bhavati] jo gnAn hai [tat jIva] vah jIv hai [iti cha prarUpayanti] aisI [gnAnI] prarUpaNA karate hain.
TIkA– yah, vyavahArajIvatvake ekAntakI pratipattikA khaNDan hai [arthAt jise mAtra vyavahAranayase jIv kahA jAtA hai usakA vAstavamen jIvarUpase svIkAr karanA uchit nahIn hai aisA yahAn samajhAyA hai].
yah jo ekendriyAdi tathA pRithvIkAyikAdi, ‘jIv’ kahe jAte hain, anAdi jIv –pudgalakA paraspar avagAh dekhakar vyavahAranayase jIvake prAdhAnya dvArA [–jIvako mukhyatA dekar] ‘jIv’ kahe jAte hain. nishchayanayase unamen sparshanAdi indriyAn tathA pRithvI–Adi kAyen, jIvake lakShaNabhUt chaitanyasvabhAvake abhAvake kAraN, jIv nahIn hain; unhImmen jo svaparako gnaptirUpase prakAshamAn gnAn hai vahI, guN–guNIke kathanchit abhedake kAraN, jIvarUpase prarUpit kiyA jAtA hai.. 121..
anvayArtha– [jIva] jIv [sarvan jAnAti pashyati] sab jAnatA hai aur dekhatA hai, [saukhyam ichchhati] sukhakI ichchhA karatA hai, [dukhAt bibheti] dukhase DaratA hai, [hitam ahitam karoti] -------------------------------------------------------------------------- pratipatti = svIkRuti; mAnyatA.
hit–ahit jIv kare ane hit–ahitanun phaL bhogave. 122.
180