anukampAsvarUpAkhyAnametat. kanychidudanyAdidukhaplutamavalokya karuNayA tatpratichikIrShAkulitachittatvamagnAninonu–kampA. gnAninastvadhastanabhUmikAsu viharamANasya janmArNavanimagnajagadavalokanAnmanAgmanakhed iti.. 137..
jIvassa kuNadi khohan kaluso tti ya tan budhA benti.. 138..
jIvasya karoti kShobhan kAluShyamiti cha tan budhA bruvanti.. 138..
chittakaluShatvasvarUpAkhyAnametat. krodhamAnamAyAlobhAnAn tIvrodaye chittasya kShobha kAluShyam. teShAmev mandodaye tasya prasAdokAluShyam. tat kAdAchitkavishiShTakaShAyakShayopashame satyagnAnino bhavati. kaShAyodayAnu– vRutterasamagravyAvartitopayogasyAvAntarabhUmikAsu kadAchit gnAninopi bhavatIti.. 138.. ----------------------------------------------------------------------------- avalokanase [arthAt sansArasAgaramen Dube hue jagatako dekhanese] manamen kinchit khed honA vah hai..
anvayArtha– [yadA] jab [krodha vA] krodh, [mAna] mAn, [mAyA] mAyA [vA] athavA [lobha] lobh [chittam AsAdya] chittakA Ashray pAkar [jIvasya] jIvako [kShobhan karoti] kShobh karate haiain, tab [tan] use [budhA] gnAnI [kAluShyam iti cha bruvanti] ‘kaluShatA’ kahate hain.
TIkA– yah, chittakI kaluShatAke svarUpakA kathan hai. ------------------------------------------------------------------------- is gAthAkI AchAryavar shrI jayasenAchAryadevakRut TIkAmen is prakAr vivaraN hai– tIvra tRuShA, tIvra kShudhA, tIvra
vyAkul hokar anukampA karatA hai; gnAnI to svAtmabhAvanAko prApta na karatA huA [arthAt nijAtmAke
anubhavakI upalabdhi na hotI ho tab], sankleshake parityAg dvArA [–ashubh bhAvako chhoDakar] yathAsambhav
pratikAr karatA hai tathA use dukhI dekhakar visheSh samveg aur vairAgyakI bhAvanA karatA hai.
jIvane kare je kShobh, tene kaluShatA gnAnI kahe. 138.
200
137..