Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration). Gatha: 149.

< Previous Page   Next Page >


Page 215 of 264
PDF/HTML Page 244 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan

[
215

mohanIyavipAkasampAditavikAr ityartha. tadatra mohanIyavipAkasampAditavikAr ityartha. tadatra pudgalAnAn grahaNahetutvAdbahiranggakAraNan yoga, vishiShTashaktisthitihetutvAdantaranggakAraNan jIvabhAv eveti.. 148..

hedU chaduvviyappo aTThaviyappassa kAraNan bhaNidan.
tesin pi ya rAgAdI tesimabhAve Na bajjhanti.. 149..

hetushchaturvikalpoShTavikalpasya kAraNan bhaNitam.
teShAmapi cha rAgAdayasteShAmabhAve na badhyante.. 149..

-----------------------------------------------------------------------------

isaliye yahAn [bandhamenn], bahirang kAraN [–nimitta] yog hai kyonki vah pudgalonke grahaNakA hetu hai, aur antarang kAraN [–nimitta] jIvabhAv hI hai kyonki vah [karmapudgalonkI] vishiShTa shakti tathA sthitikA hetu hai.. 148..

bhAvArtha– karmabandhaparyAyake chAr visheSh hain prakRitibandha, pradeshabandha, sthitibandha aur anubhAgabandha. isamen sthiti–anubhAg hI atyanta mukhya visheSh hain, prakRiti–pradesh to atyanta gauN visheSh hain; kyonki sthiti–anubhAg binA karmabandhaparyAy nAmamAtra hI rahatI hai. isaliye yahAn prakRiti–pradeshabandhakA mAtra ‘grahaN’ shabdase kathan kiyA hai aur sthiti–anubhAgabandhakA hI ‘bandha’ shabdase kahA hai.

jIvake kisI bhI pariNAmamen vartatA huA yog karmake prakRiti–pradeshakA arthAt ‘grahaN’ kA nimitta hotA hai aur jIvake usI pariNAmamen vartatA huA moharAgadveShabhAv karmake sthiti–anubhAgakA arthAt ‘bandh’ kA nimitta hotA hai; isaliye moharAgadveShabhAvako ‘bandha’ kA antarang kAraN [antarang nimitta] kahA hai aur yogako – jo ki ‘grahaN’ kA nimitta hai use–‘bandha’ kA bahirang kAraN [bAhya nimitta] kahA hai.. 148..

gAthA 149

anvayArtha– [chaturvikalpa hetu] [dravyamithyAtvAdi] chAr prakArake hetu [aShTavikalpasya kAraNam] ATh prakArake karmonke kAraN [bhaNitam] kahe gaye hain; [teShAm api cha] unhen bhI [rAgAdaya] [jIvake] rAgAdibhAv kAraN hain; [teShAm abhAve] rAgAdibhAvonke abhAvamen [na badhyante] jIv nahInn bandhate. -------------------------------------------------------------------------

hetu chaturvidh aShTavidh karmo taNAn kAraN kahyA,
tenAy chhe rAgAdi, jyAn rAgAdi nahi tyAn bandh nA. 149.