Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 236 of 264
PDF/HTML Page 265 of 293

 

] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda

tatsamAhito bhUtvA tyAgopAdAnavikalpashUnyatvAdvishrAntabhAvavyApAra suniprakampa ayamAtmAv–tiShThate, tasmin tAvati kAle ayamevAtmA jIvasvabhAvaniyatacharitatvAnnishchayen mokShamArga ityuchyate. ato nishchayavyavahAramokShamArgayo sAdhyasAdhanabhAvo nitarAmupapanna.. 161.. -----------------------------------------------------------------------------

1

unase samAhit hokar, tyAgagrahaNake vikalpase shUnyapaneke kAraN [bhedAtmak] bhAvarUp vyApAr virAm prApta honese [arthAt bhedabhAvarUp–khanDabhAvarUp vyApAr ruk jAnese] suniShkamparUpase rahatA hai, us kAl aur utane kAl tak yahI AtmA jIvasvabhAvamen niyat chAritrarUp honeke kAraN nishchayase ‘mokShamArga’ kahalAtA hai. isaliye, nishchayamokShamArga aur vyavahAramokShamArgako sAdhya–sAdhanapanA atyanta ghaTatA hai.

2

bhAvArtha– nishchayamokShamArga nij shuddhAtmAkI ruchi, gnapti aur nishchaL anubhUtirUp hai. usakA sAdhak [arthAt nishchayamokShamArgakA vyavahAr–sAdhan] aisA jo bhedaratnatrayAtmak vyavahAramokShamArga use jIv kathanchit [–kisI prakAr, nij udyamase] apane samvedanamen AnevAlI avidyAkI vAsanAke vilay dvArA prApta hotA huA, jab guNasthAnarUp sopAnake kramAnusAr nijashuddhAtmadravyakI bhAvanAse utpanna nityAnandalakShaNavAle sukhAmRutake rasAsvAdakI tRuptirUp param kalAke anubhavake kAraN nijashuddhAtmAshrit nishchayadarshanagnAnachAritrarUpase abhedarUp pariNamit hotA hai, tab nishchayanayase bhinna sAdhya–sAdhanake abhAvake kAraN yah AtmA hI mokShamArga hai. isaliye aisA siddha huA ki suvarNa aur suvarNapAShANakI bhAnti nishchayamokShamArga aur vyavahAramokShamArgako sAdhya–sAdhakapanA [vyavahAranayase] atyanta ghaTit hotA hai.. 161.. -------------------------------------------------------------------------

punashcha, ‘nishchayamokShamArga aur vyavahAramokShamArgako sAdhya–sAdhanapanA atyanta ghaTit hotA hai’ aisA jo

kahA gayA hai vah vyavahAranay dvArA kiyA gayA upacharit nirUpaN hai. usamense aisA artha nikAlanA chAhiye ki
‘chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shubh vikalponko nahIn kintu chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shuddhike anshakoe aur
sAtaven guNasthAnayogya nishchayamokShamArgako vAstavamen sAdhan–sAdhyapanA hai.’ chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shuddhikA
ansh baDhakar jab aur jitane kAl tak ugra shuddhike kAraN shubh vikalponkA abhAv vartatA hai tab aur utane
kAl tak sAtaven guNasthAnayogya nishchayamokShamArga hotA hai.

236

1. unase = svabhAvabhUt samyagdarshan–gnAn–chAritrase.

2. yahAn yah dhyAnamen rakhaneyogya hai ki jIv vyavahAramokShamArgako bhI anAdi avidyAkA nAsh karake hI prApta kar
sakatA hai; anAdi avidyAke nAsh honese pUrva to [arthAt nishchayanayake–dravyArthikanayake–viShayabhUt
shuddhAtmasvarUpakA bhAn karanese pUrva to] vyavahAramokShamArga bhI nahIn hotA.