252
dvividhan kil tAtparyam–sUtratAtparyan shAstratAtparyanycheti. tatra sUtratAtparyan pratisUtramev pratipAditam. shAstratAtparyan tvidan pratipAdyate. asya khalu pArameshvarasya shAstrasya, sakalapuruShArtha– sArabhUtamokShatattvapratipattiheto panychAstikAyaShaDdravyasvarUpapratipAdanenopadarshitasamastavastusva– bhAvasya, navapadArthaprapanychasUchanAviShkRutabandhamokShasambandhibandhamokShAyatanabandhamokShavikalpasya, samyagA– veditanishchayavyavahArarUpamokShamArgasya, sAkShanmokShakAraNabhUtaparamavItarAgatvavishrAntasamastahRudayasya, paramArthato vItarAgatvamev tAtparyamiti. tadidan vItarAgatvan vyavahAranishchayAvirodhenaivAnugamyamAnan bhavati samIhitasiddhaye -----------------------------------------------------------------------------
tAtparya dvividh hotA hai 1sUtratAtparya aur shAstratAtparya. usamen, sUtratAtparya pratyek sUtramen [pratyek gAthAmen] pratipAdit kiyA gayA hai ; aur shAstratAtparya ab pratipAdit kiyA jAtA hai–
sarva ShaDdravyake svarUpake pratipAdan dvArA samasta vastukA svabhAv darshAyA gayA hai, nav padArthake vistRut kathan dvArA jisamen bandha–mokShake sambandhI [svAmI], bandha–mokShake Ayatan [sthAn] aur bandha– mokShake vikalpa [bhed] pragaT kie gae hain, nishchay–vyavahArarUp mokShamArgakA jisamen samyak nirUpaN kiyA gayA hai tathA sAkShAt mokShake kAraNabhUt paramavItarAgapanemen jisakA samasta hRuday sthit hai–aise is sachamuch 3pArameshvar shAstrakA, paramArthase vItarAgapanA hI tAtparya hai.
so is vItarAgapanekA vyavahAr–nishchayake virodh dvArA hI anusaraN kiyA jAe to iShTasiddhi hotI hai, parantu anyathA nahIn [arthAt vyavahAr aur nishchayakI susangatatA rahe is prakAr vItarAgapanekA anusaraN kiyA jAe tabhI ichchhitakI siddhi hotI hai, ------------------------------------------------------------------------- 1. pratyek gAthAsUtrakA tAtparya so sUtratAtparya hai aur sampUrNa shAstrakA tAtparya soe shAstratAtparya hai. 2. puruShArtha = puruSh–artha; puruSh–prayojana. [puruShArthake chAr vibhAg kie jAte hain dharma, artha, kAm aur mokSha;
3. pArameshvar = parameshvarake; jinabhagavAnake; bhAgavat; daivI; pavitra. 4. chhaThaven guNasthAnamen muniyogya shuddhapariNatikA nirantar honA tathA mahAvratAdisambandhI shubhabhAvonkA yathAyogyarUpase
shuddhapariNati nirantar honA tathA deshavratAdisambandhI shubhabhAvonkA yathAyogyarUpase honA vah bhI nishchay–vyavahArake
avirodhakA udAharaN hai.