kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
49
vavagadapaNavaNNaraso vavagadadogandhaaTThaphAso ya.
agurulahugo amutto vaTTaNalakkho ya kAlo tti.. 24..
vyapagatapashchavarNaraso vyapagatadvigandhAShTasparshashcha.
agurulaghuko amUrto vartanalakShaNashcha kAl iti.. 24..
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 24
anvayArtha– [kAla iti] kAl [nishchayakAl] [vyapagatapanychavarNarasa] pAnch varNa aur pAnch ras
rahit, [vyapagatadvigandhAShTasparsha cha] do gandh aur ATh sparsha rahit, [agurulaghuka ] agurulaghu,
[amUrta] amUrta [cha] aur [vartanalakShaNa] vartanAlakShaNavAlA hai.
bhAvArtha– yahAn nishchayakAlakA svarUp kahA hai.
lokAkAshake pratyek pradeshamen ek–ek kAlANu [kAladravya] sthit hai. vah kAlANu
[kAladravya] so nishchayakAl hai. alokAkAshamen kAlANu [kAladravya] nahIn hai.
vah kAl [nishchayakAl] varNa–gandh–ras–sparsha rahit hai, varNAdi rahit honese amUrta hai aur
amUrta honese sUkShma, atandriyagnAnagrAhya hai. aur vah ShaTguNahAnivRuddhisahit agurulaghutvasvabhAvavAlA
hai. kAlakA lakShaN vartanAhetutva hai; arthAt jis prakAr shItaRutumen svayam adhyayanakriyA karate hue
puruShako agni sahakArI [–bahirang nimitta] hai aur jis prakAr svayam ghumane kI kriyA karate hue
kumbhArake chAkako nIchekI kIlI sahakArI hai usI prakAr nishchayase svayamev pariNAmako prApta jIv–
pudgalAdi dravyonko [vyavahArase] kAlANurUp nishchayakAl bahirang nimitta hai.
prashna– alokamen kAladravya nahIn hai vahAn AkAshakI pariNati kis prakAr ho sakatI hai?
--------------------------------------------------------------------------
shrI amRutachadrAchAryadevane is 24vIn gAthAkI TIkA likhI nahIn hai isalie anuvAdamen anvayArthake bAd turanta
bhAvArtha likhA gayA hai.
rasavarNapanchak sparsha–aShTak, gandhayugal vihIn chhe,
chhe mUrtihIn, agurulaghuk chhe, kAL vartanaling chhe. 24.