kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
agurulahugo amutto vaTTaNalakkho ya kAlo tti.. 24..
agurulaghuko amUrto vartanalakShaNashcha kAl iti.. 24..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [kAla iti] kAl [nishchayakAl] [vyapagatapanychavarNarasa] pAnch varNa aur pAnch ras rahit, [vyapagatadvigandhAShTasparsha cha] do gandh aur ATh sparsha rahit, [agurulaghuka ] agurulaghu, [amUrta] amUrta [cha] aur [vartanalakShaNa] vartanAlakShaNavAlA hai.
bhAvArtha– yahAn nishchayakAlakA svarUp kahA hai.
lokAkAshake pratyek pradeshamen ek–ek kAlANu [kAladravya] sthit hai. vah kAlANu [kAladravya] so nishchayakAl hai. alokAkAshamen kAlANu [kAladravya] nahIn hai.
vah kAl [nishchayakAl] varNa–gandh–ras–sparsha rahit hai, varNAdi rahit honese amUrta hai aur amUrta honese sUkShma, atandriyagnAnagrAhya hai. aur vah ShaTguNahAnivRuddhisahit agurulaghutvasvabhAvavAlA hai. kAlakA lakShaN vartanAhetutva hai; arthAt jis prakAr shItaRutumen svayam adhyayanakriyA karate hue puruShako agni sahakArI [–bahirang nimitta] hai aur jis prakAr svayam ghumane kI kriyA karate hue kumbhArake chAkako nIchekI kIlI sahakArI hai usI prakAr nishchayase svayamev pariNAmako prApta jIv– pudgalAdi dravyonko [vyavahArase] kAlANurUp nishchayakAl bahirang nimitta hai.
prashna– alokamen kAladravya nahIn hai vahAn AkAshakI pariNati kis prakAr ho sakatI hai? -------------------------------------------------------------------------- shrI amRutachadrAchAryadevane is 24vIn gAthAkI TIkA likhI nahIn hai isalie anuvAdamen anvayArthake bAd turanta
rasavarNapanchak sparsha–aShTak, gandhayugal vihIn chhe,
chhe mUrtihIn, agurulaghuk chhe, kAL vartanaling chhe. 24.