mAsoduayaNasamvachchharo tti kAlo parAyatto.. 25..
mAsartvayanasamvatsaramiti kAla parAyatta.. 25..
atra vyavahArakAlasya kathanchitparAyattatvan dyotitam. paramANuprachalanAyatta samaya. nayanapuTaghaTanAyatto nimiSha. tatsankhyAvisheShata kAShThA kalA nAlI -----------------------------------------------------------------------------
uttara– jis prakAr laTakatI huI lambI DorIko, lambe bAnsako yA kumhArake chAkako ek hI sthAn par sparsha karane par sarvatra chalan hotA hai, jis prakAr manogna sparshanendriyaviShayakA athavA rasanendriyaviShayakA sharIrake ek hI bhAgamen sparsha hone par bhI sampUrNa AtmAmen sukhAnubhav hotA hai aur jis prakAr sarpadansh yA vraN [ghAv] Adi sharIrake ek hI bhAgamen hone par bhI sampUrNa AtmAmen dukhavedanA hotI hai, usI prakAr kAladravya lokAkAshamen hI hone par bhI sampUrNa AkAshamen pariNati hotI hai kyonki AkAsh akhaNDa ek dravya hai.
yahAn yah bAt mukhyata dhyAnamen rakhanA chAhiye ki kAl kisI dravyako pariNamit nahIn karatA, sampUrNa svatantratAse svayamev pariNamit honevAle dravyonko vah bAhyanimittamAtra hai .
is prakAr nishchayakAlakA svarUp darshAyA gayA.. 24..
anvayArtha– [samaya] samay, [nimiSha] nimeSh, [kAShThA] kAShThA, [kalA cha] kalA, [nAlI] ghaDI, [tata divArAtra] ahorAtra, [–divas], [mAsartvayanasamvatsaram] mAs, Rutu, ayan aur varSha – [iti kAla] aisA jo kAl [arthAt vyavahArakAl] [parAyatta] vah parAshrit hai.
TIkA– yahAn vyavahArakAlakA kathanchit parAshritapanA darshAyA hai.
paramANuke gamanake Ashrit samay hai; Ankhake michaneke Ashrit nimeSh hai; usakI [–nimeShakI] amuk sankhyAse kAShThA, kalA aur ghaDI hotI hai; sUryake gamanake Ashrit ahorAtra hotA hai; aur usakI [–ahorAtrakI] amuk sankhyAse mAs, Rutu, ayan aur varSha hote hain. –aisA vyavahArakAl
50