Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration). Shaddravya-panchastikayka vishesh varnan Jivdravya-astikay ka varnan Gatha: 27.

< Previous Page   Next Page >


Page 54 of 264
PDF/HTML Page 83 of 293

 

background image
54
] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda
iti samayavyAkhyAyAmantanIntaShaDdravyapanychAstikAyasAmAnyavyAkhyAnarUpa pIThabandha samApta..
athAmIShAmev visheShavyAkhyAnam. tatra tAvat jIvadravyAstikAyavyAkhyAnam.
jIvo tti havadi chedA uvaogavisesido pahU kattA.
bhottA ya dehametto Na hi
mutto kammasanjutto.. 27..
jIv iti bhavati chetayitopayogavisheShita prabhu kartA.
bhoktA cha dehamAtro na hi mUrta karmasanyukta.. 27..
atra sansArAvasthasyAtmana sopAdhi nirupAdhi cha svarUpamuktam.
AtmA hi nishchayen bhAvaprANadhAraNAjjIva, vyavahAreN dravyaprANadhAraNAjjIva. nishchayen
-----------------------------------------------------------------------------
is prakAr [shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI panchAstikAyasangrah shAstrakI shrI
amRutachandrAchAryadevavirachit] samayavyAkhyA nAmakI TIkAmen ShaDdravya–panchAstikAyake sAmAnya vyAkhyAnarUp
pIThikA samApta huI.
ab unhInkA [–ShaDdravya aur panchAstikAyakA hI] visheSh vyAkhyAn kiyA jAtA hai. usamen
pratham, jIvadravyAstikAyake vyAkhyAn hain.
gAthA 27
anvayArtha– [jIva iti bhavati] [sansArasthit] AtmA jIv hai, [chetayitA] chetayitA
[chetanevAlA] hai, [upayogavisheShita] upayogalakShit hai, [prabhu] prabhu hai, [kartA] kartA haie, [bhoktA]
bhoktA hai, [dehamAtra] dehapramAN hai, [na hi mUrta] amUrta hai [cha] aur [karmasanyukta] karmasanyukta hai.
TIkA– yahAn [is gAthAmen] sansAr–dashAvAle AtmAkA sopAdhi aur nirupAdhi svarUp kahA
hai.
AtmA nishchayase bhAvaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai, vyavahArase [asadbhUt
vyavahAranayase] dravyaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai; 2nishchayase chitsvarUp honeke kAraN
‘chetayitA’ [chetanevAlA] hai, vyavahArase [sadbhUt vyavahAranayase] chitshaktiyukta honese ‘chetayitA’
--------------------------------------------------------------------------

1. sopAdhi = upAdhi sahit; jisamen parakI apekShA AtI ho aisA.
2. nishchayase chitshaktiko AtmAke sAth abhed hai aur vyavahArase bhed hai; isaliye nishchayase AtmA chitshaktisvarUp
hai aur vyavahArase chitshaktivAn hai.
chhe jIv, chetayitA, prabhu, upayogachihna, amUrta chhe,
kartA ane bhoktA, sharIrapramAN, karme yukta chhe. 27.