iti samayavyAkhyAyAmantanIntaShaDdravyapanychAstikAyasAmAnyavyAkhyAnarUpa pIThabandha samApta.. athAmIShAmev visheShavyAkhyAnam. tatra tAvat jIvadravyAstikAyavyAkhyAnam.
bhottA ya dehametto Na hi
bhoktA cha dehamAtro na hi mUrta karmasanyukta.. 27..
atra sansArAvasthasyAtmana sopAdhi nirupAdhi cha svarUpamuktam. AtmA hi nishchayen bhAvaprANadhAraNAjjIva, vyavahAreN dravyaprANadhAraNAjjIva. nishchayen -----------------------------------------------------------------------------
is prakAr [shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI panchAstikAyasangrah shAstrakI shrI amRutachandrAchAryadevavirachit] samayavyAkhyA nAmakI TIkAmen ShaDdravya–panchAstikAyake sAmAnya vyAkhyAnarUp pIThikA samApta huI.
ab unhInkA [–ShaDdravya aur panchAstikAyakA hI] visheSh vyAkhyAn kiyA jAtA hai. usamen pratham, jIvadravyAstikAyake vyAkhyAn hain.
anvayArtha– [jIva iti bhavati] [sansArasthit] AtmA jIv hai, [chetayitA] chetayitA [chetanevAlA] hai, [upayogavisheShita] upayogalakShit hai, [prabhu] prabhu hai, [kartA] kartA haie, [bhoktA] bhoktA hai, [dehamAtra] dehapramAN hai, [na hi mUrta] amUrta hai [cha] aur [karmasanyukta] karmasanyukta hai.
TIkA– yahAn [is gAthAmen] sansAr–dashAvAle AtmAkA sopAdhi aur nirupAdhi svarUp kahA hai.
AtmA nishchayase bhAvaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai, vyavahArase [asadbhUt vyavahAranayase] dravyaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai; 2nishchayase chitsvarUp honeke kAraN ‘chetayitA’ [chetanevAlA] hai, vyavahArase [sadbhUt vyavahAranayase] chitshaktiyukta honese ‘chetayitA’ --------------------------------------------------------------------------
kartA ane bhoktA, sharIrapramAN, karme yukta chhe. 27.
54
1. sopAdhi = upAdhi sahit; jisamen parakI apekShA AtI ho aisA.
2. nishchayase chitshaktiko AtmAke sAth abhed hai aur vyavahArase bhed hai; isaliye nishchayase AtmA chitshaktisvarUp
hai aur vyavahArase chitshaktivAn hai.