ભોક્તૃ. કુતઃ? ચૈતન્યપૂર્વકાનુભૂતિસદ્ભાવાભાવાત્. તતશ્ચેત–નત્વાત્ કેવલ એવ જીવઃ કર્મફલભૂતાનાં કથંચિદાત્મનઃ સુખદુઃખપરિણામાનાં કથંચિદિષ્ટા–નિષ્ટવિષયાણાં ભોક્તા પ્રસિદ્ધ ઇતિ.. ૬૮..
હિડદિ પારમપારં સંસારં મોહસંછણ્ણો.. ૬૯..
હિંડતે પારમપારં સંસારં મોહસંછન્નઃ.. ૬૯..
કર્મસંયુક્તત્વમુખેન પ્રભુત્વગુણવ્યાખ્યાનમેતત્. એવમયમાત્મા પ્રકટિતપ્રભુત્વશક્તિઃ સ્વકૈઃ કર્મભિર્ગૃહીતકર્તૃત્વભોક્તૃત્વાધિકારોઽનાદિમોહા– વચ્છન્નત્વાદુપજાતવિપરીતાભિનિવેશઃ પ્રત્યસ્તમિતસમ્યગ્જ્ઞાનજ્યોતિઃ સાંતમનંતં વા સંસારં પરિભ્રમતીતિ.. ૬૯.. ----------------------------------------------------------------------------- માત્ર જીવ હી કર્મફલકા – કથંચિત્ આત્માકે સુખદુઃખપરિણામોંકા ઔર કથંચિત્ ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયોંકા – ભોક્તા પ્રસિદ્ધ હૈ.. ૬૮..
અન્વયાર્થઃ– [એવં] ઇસ પ્રકાર [સ્વકૈઃ કર્મભિઃ] અપને કર્મોંસે [કર્તા ભોક્તા ભવન્] કર્તા– ભોક્તા હોતા હુઆ [આત્મા] આત્મા [મોહસંછન્નઃ] મોહાચ્છાદિત વર્તતા હુઆ [પારમ્ અપારં સંસારં] સાન્ત અથવા અનન્ત સંસારમેં [હિંડતે] પરિભ્રમણ કરતા હૈ.
ટીકાઃ– યહ, કર્મસંયુક્તપનેકી મુખ્યતાસે પ્રભુત્વગુણકા વ્યાખ્યાન હૈ.
ઇસ પ્રકાર પ્રગટ પ્રભુત્વશક્તિકે કારણ જિસને અપને કર્મોં દ્વારા [–નિશ્ચયસે ભાવકર્મોં ઔર વ્યવહારસે દ્રવ્યકર્મોં દ્વારા] કર્તૃત્વ ઔર ભોક્તૃત્વકા અધિકાર ગ્રહણ કિયા હૈ ઐસે ઇસ આત્માકો, અનાદિ મોહાચ્છાદિતપનેકે કારણ વિપરીત અભિનિવેશકી ઉત્પત્તિ હોનેસે સમ્યગ્જ્ઞાનજ્યોતિ અસ્ત હો ગઈ હૈ, ઇસલિયે વહ સાન્ત અથવા અનન્ત સંસારમેં પરિભ્રમણ કરતા હૈ. [ઇસ પ્રકાર જીવકે કર્મસહિતપનેકી મુખ્યતાપૂર્વક પ્રભુત્વગુણકા વ્યાખ્યાન કિયા ગયા..] ૬૯.. -------------------------------------------------------------------------- અભિનિવેશ =અભિપ્રાય; આગ્રહ.
કર્તા અને ભોક્તા થતો એ રીત નિજ કર્મો વડે
જીવ મોહથી આચ્છન્ન સાન્ત અનન્ત સંસારે ભમે. ૬૯.
૧૧૪