નિશ્ચીયતે, તેન પ્રકારેણૈકેન્દ્રિયાણામપિ, ઉભયેષામપિ બુદ્ધિપૂર્વકવ્યાપારાદર્શનસ્ય સમાન–ત્વાદિતિ.. ૧૧૩..
જાણંતિ રસં ફાસં જે તે બેઇંદિયા જીવા.. ૧૧૪..
જાનન્તિ રસં સ્પર્શં યે તે દ્વીન્દ્રિયાઃ જીવાઃ.. ૧૧૪..
દ્વીન્દ્રિયપ્રકારસૂચનેયમ્. -----------------------------------------------------------------------------
અંડેમેં રહે હુએ, ગર્ભમેં રહે હુએ ઔર મૂર્છા પાએ હુએ [પ્રાણિયોંં] કે જીવત્વકા, ઉન્હેં બુદ્ધિપૂર્વક વ્યાપાર નહીં દેખા જાતા તથાપિ, જિસ પ્રકાર નિશ્ચય કિયા જાતા હૈ, ઉસી પ્રકાર એકેન્દ્રિયોંકે જીવત્વકા ભી નિશ્ચય કિયા જાતા હૈ; ક્યોંકિ દોનોંમેં બુદ્ધિપૂર્વક વ્યાપારકા અદર્શન સમાન હૈ.
ભાવાર્થઃ– જિસ પ્રકાર ગર્ભસ્થાદિ પ્રાણિયોંમેં, ઈહાપૂર્વક વ્યવહારકા અભાવ હોને પર ભી, જીવત્વ હૈ હી, ઉસી પ્રકાર એકેન્દ્રિયોંમેં ભી, ઈહાપૂર્વક વ્યવહારકા અભાવ હોને પર ભી, જીવત્વ હૈ હી ઐસા આગમ, અનુમાન ઇત્યાદિસે નિશ્ચિત કિયા જા સકતા હૈ.
યહાઁ ઐસા તાત્પર્ય ગ્રહણ કરના કિ–જીવ પરમાર્થેસે સ્વાધીન અનન્ત જ્ઞાન ઔર સૌખ્ય સહિત હોને પર ભી અજ્ઞાન દ્વારા પરાધીન ઇન્દ્રિયસુખમેં આસક્ત હોકર જો કર્મ બન્ધ કરતા હૈ ઉસકે નિમિત્તસે અપનેકો એકેન્દ્રિય ઔર દુઃખી કરતા હૈ.. ૧૧૩..
અન્વયાર્થઃ– [શંબૂકમાતૃવાહાઃ] શંબૂક, માતૃવાહ, [શઙ્ખાઃ] શંખ, [શુક્તયઃ] સીપ [ચ] ઔર [અપાદકાઃ કૃમયઃ] પગ રહિત કૃમિ–[યે] જો કિ [રસં સ્પર્શં] રસ ઔર સ્પર્શકો [જાનન્તિ] જાનતે હૈં [તે] વે–[દ્વીન્દ્રિયાઃ જીવાઃ] દ્વીન્દ્રિય જીવ હૈં.
ટીકાઃ– યહ, દ્વીન્દ્રિય જીવોંકે પ્રકારકી સૂચના હૈ. -------------------------------------------------------------------------- અદર્શન = દ્રષ્ટિગોચર નહીં હોના.
–જે જાણતા રસસ્પર્શને, તે જીવ દ્વીંદ્રિય જાણવા. ૧૧૪.
૧૭૨