કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
જીવપુદ્ગલયોઃ સંયોગેઽપિ ભેદનિબંધનસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્.
યત્ખલુ શરીરશરીરિસંયોગે સ્પર્શરસગંધવર્ણગુણત્વાત્સશબ્દત્વાત્સંસ્થાનસઙ્ગાતાદિપર્યાય– પરિણતત્વાચ્ચ ઇન્દ્રિયગ્રહણયોગ્યં, તત્પુદ્ગલદ્રવ્યમ્. યત્પુનરસ્પર્શરસગંધવર્ણગુણત્વાદશબ્દત્વાદ– નિર્દિષ્ટસંસ્થાનત્વાદવ્યક્તત્વાદિપર્યાયૈઃ પરિણતત્વાચ્ચ નેન્દ્રિયગ્રહણયોગ્યં, તચ્ચેતના– ગુણત્વાત્ રૂપિભ્યોઽરૂપિભ્યશ્ચાજીવેભ્યો વિશિષ્ટં જીવદ્રવ્યમ્. એવમિહ જીવાજીવયોર્વાસ્તવો ભેદઃ સમ્યગ્જ્ઞાનિનાં માર્ગપ્રસિદ્ધયર્થં પ્રતિપાદિત ઇતિ.. ૧૨૬–૧૨૭..
-----------------------------------------------------------------------------
શરીર ઔર ૧શરીરીકે સંયોગમેં, [૧] જો વાસ્તવમેં સ્પર્શ–રસ–ગન્ધ–વર્ણ. ગુણવાલા હોનેકે કારણ, સશબ્દ હોનેકે કારણ તથા સંસ્થાન–સંઘાતાદિ પર્યાયોંરૂપસે પરિણત હોનેકે કારણ ઇન્દ્રિયગ્રહણયોગ્ય હૈ, વહ પુદ્ગલદ્રવ્ય હૈે; ઔર [૨] જો સ્પર્શ–રસ–ગન્ધ–વર્ણગુણ રહિત હોનેકે કારણ, અશબ્દ હોનેકે કારણ, અનિર્દિષ્ટસંસ્થાન હોનેકે કારણ તથા ૨અવ્યક્તત્વાદિ પર્યાયોંરૂપસે પરિણત હોનેકે કારણ ઇન્દ્રિયગ્રહણયોગ્ય નહીં હૈ, વહ, ચેતનાગુણમયપનેકે કારણ રૂપી તથા અરૂપી અજીવોંસે ૩વિશિષ્ટ [ભિન્ન] ઐસા જીવદ્રવ્ય હૈ.
ઇસ પ્રકાર યહાઁ જીવ ઔર અજીવકા વાસ્તવિક ભેદ સમ્યગ્જ્ઞાનીયોંકે માર્ગકી પ્રસિદ્ધિકે હેતુ પ્રતિપાદિત કિયા ગયા.
[ભાવાર્થઃ– અનાદિ મિથ્યાવાસનાકે કારણ જીવોંકો સ્વયં કૌન હૈ ઉસકા વાસ્તવિક જ્ઞાન નહીં હૈ ઔર અપનેકો શરીરાદિરૂપ માનતે હૈં. ઉન્હેં જીવદ્રવ્ય તથા અજીવદ્રવ્યકા યથાર્થ ભેદ દર્શાકર મુક્તિકા માર્ગ પ્રાપ્ત કરાનેકે હેતુ યહાઁ જડ પુદ્ગલદ્રવ્યકે ઔર ચેતન જીવદ્રવ્યકે વીતરાગસર્વજ્ઞકથિત લક્ષણ કહે ગએ. જો જીવ ઉન લક્ષણોંકો જાનકર, અપનેકો એક સ્વતઃસિદ્ધ સ્વતંત્ર દ્રવ્યરૂપસે પહિચાનકર, ભેદવિજ્ઞાની અનુભવી હોતા હૈ, વહ નિજાત્મદ્રવ્યમેં લીન હોકર મોક્ષમાર્ગકો સાધકર શાશ્વત નિરાકુલ સુખકા ભોક્તા હોતા હૈ.] ૧૨૬–૧૨૭..
ઇસ પ્રકાર અજીવપદાર્થકા વ્યાખ્યાન સમાપ્ત હુઆ. --------------------------------------------------------------------------
૧. શરીરી = દેહી; શરીરવાલા [અર્થાત્ આત્મા].
૨. અવ્યક્તત્વાદિ = અવ્યક્તત્વ આદિ; અપ્રકટત્વ આદિે.
૩. વિશિષ્ટ = ભિન્ન; વિલક્ષણ; ખાસ પ્રકારકા.