પુણ્યપાપયોગ્યભાવસ્વભાવાખ્યાપનમેતત્.
ઇહ હિ દર્શનમોહનીયવિપાકકલુષપરિણામતા મોહઃ. વિચિત્રચારિત્રમોહનીયવિપાકપ્રત્યયે પ્રીત્યપ્રીતી રાગદ્વેષૌ. તસ્યૈવ મંદોદયે વિશુદ્ધપરિણામતા ચિત્તપ્રસાદપરિણામઃ. એવમિમે યસ્ય ભાવે ભવન્તિ, તસ્યાવશ્યં ભવતિ શુભોઽશુભો વા પરિણામઃ. તત્ર યત્ર પ્રશસ્તરાગશ્ચિત્તપ્રસાદશ્ચ તત્ર શુભઃ પરિણામઃ, યત્ર તુ મોહદ્વેષાવપ્રશસ્તરાગશ્ચ તત્રાઽશુભ ઇતિ.. ૧૩૧..
દોણ્હં પોગ્ગલમેત્તો ભાવો કમ્મત્તણં પત્તો.. ૧૩૨..
દ્વયોઃ પુદ્ગલમાત્રો ભાવઃ કર્મત્વં પ્રાપ્તઃ.. ૧૩૨..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, પુણ્ય–પાપકે યોગ્ય ભાવકે સ્વભાવકા [–સ્વરૂપકા] કથન હૈ.
યહાઁ, દર્શનમોહનીયકે વિપાકસે જો કલુષિત પરિણામ વહ મોહ હૈ; વિચિત્ર [–અનેક પ્રકારકે] ચારિત્રમોહનીયકા વિપાક જિસકા આશ્રય [–નિમિત્ત] હૈ ઐસી પ્રીતિ–અપ્રીતિ વહ રાગ–દ્વેષ હૈ; ઉસીકે [ચારિત્રમોહનીયકે હી] મંદ ઉદયસે હોનેવાલે જો વિશુદ્ધ પરિણામ વહ ૧ચિત્તપ્રસાદપરિણામ [–મનકી પ્રસન્નતારૂપ પરિણામ] હૈ. ઇસ પ્રકાર યહ [મોહ, રાગ, દ્વેષ અથવા ચિત્તપ્રસાદ] જિસકે ભાવમેં હૈ, ઉસે અવશ્ય શુભ અથવા અશુભ પરિણામ હૈ. ઉસમેં, જહાઁ પ્રશસ્ત રાગ તથા ચિત્તપ્રસાદ હૈ વહાઁ શુભ પરિણામ હૈ ઔર જહાઁ મોહ, દ્વેષ તથા અપ્રશસ્ત રાગ હૈ વહાઁ અશુભ પરિણામ હૈ.. ૧૩૧..
અન્વયાર્થઃ– [જીવસ્ય] જીવકે [શુભપરિણામઃ] શુભ પરિણામ [પુણ્યમ્] પુણ્ય હૈં ઔર [અશુભઃ] અશુભ પરિણામ [પાપમ્ ઇતિ ભવતિ] પાપ હૈં; [દ્વયોઃ] ઉન દોનોંકે દ્વારા [પુદ્ગલમાત્રઃ ભાવઃ] પુદ્ગલમાત્ર ભાવ [કર્મત્વં પ્રાપ્તઃ] કર્મપનેકો પ્રાપ્ત હોતે હૈં [અર્થાત્ જીવકે પુણ્ય–પાપભાવકે નિમિત્તસે સાતા–અસાતાવેદનીયાદિ પુદ્ગલમાત્ર પરિણામ વ્યવહારસે જીવકા કર્મ કહે જાતે હૈં]. --------------------------------------------------------------------------
તેના નિમિત્તે પૌદ્ગલિક પરિણામ કર્મપણું લહે. ૧૩૨.
૧૯૨
૧. પ્રસાદ = પ્રસન્નતા; વિશુદ્ધતા; ઉજ્જ્વલતા.