કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
પુણ્યપાપસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્.
જીવસ્ય કર્તુઃ નિશ્ચયકર્મતામાપન્નઃ શુભપરિણામો દ્રવ્યપુણ્યસ્ય નિમિત્તમાત્રત્વેન કારણી– ભૂતત્વાત્તદાસ્રવક્ષણાદૂર્ધ્વં ભવતિ ભાવપુણ્યમ્. એવં જીવસ્ય કર્તુર્નિશ્ચયકર્મતામાપન્નોઽશુભપરિણામો દ્રવ્યપાપસ્ય નિમિત્તમાત્રત્વેન કારણીભૂતત્વાત્તદાસ્રવક્ષણાદૂર્ધ્વં ભાવપાપમ્. પુદ્ગલસ્ય કર્તુર્નિશ્ચયકર્મતામાપન્નો વિશિષ્ટપ્રકૃતિત્વપરિણામો જીવશુભપરિણામનિમિત્તો દ્રવ્યપુણ્યમ્. પુદ્ગલસ્ય કર્તુર્નિશ્ચયકર્મતામાપન્નો વિશિષ્ટપ્રકૃતિત્વપરિણામો જીવાશુભપરિણામનિમિત્તો દ્રવ્યપાપમ્. એવં વ્યવહારનિશ્ચયાભ્યામાત્મનો મૂર્તમમૂર્તઞ્ચ કર્મ પ્રજ્ઞાપિતમિતિ.. ૧૩૨.. -----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, પુણ્ય–પાપકે સ્વરૂપકા કથન હૈ.
જીવરૂપ કર્તાકે ૧નિશ્ચયકર્મભૂત શુભપરિણામ દ્રવ્યપુણ્યકો નિમિત્તમાત્રરૂપસે કારણભૂત હૈ ઇસલિયે ‘દ્રવ્યપુણ્યાસ્રવ’કે પ્રસંગકા અનુસરણ કરકે [–અનુલક્ષ કરકે] વે શુભપરિણામ ‘ભાવપુણ્ય’ હૈં. [સાતાવેદનીયાદિ દ્રવ્યપુણ્યાસ્રવકા જો પ્રસંગ બનતા હૈ ઉસમેં જીવકે શુભપરિણામ નિમિત્તકારણ હૈં ઇસલિયે ‘દ્રવ્યપુણ્યાસ્રવ’ પ્રસંગકે પીછે–પીછે ઉસકે નિમિત્તભૂત શુભપરિણામકો ભી ‘ભાવપુણ્ય’ ઐસા નામ હૈ.] ઇસ પ્રકાર જીવરૂપ કર્તાકે નિશ્ચયકર્મભૂત અશુભપરિણામ દ્રવ્યપાપકો નિમિત્તમાત્રરૂપસે કારણભૂત હૈં ઇસલિયે ‘દ્રવ્યપાપાસ્રવ’કે પ્રસંગકા અનુસરણ કરકે [–અનુલક્ષ કરકે] વે અશુભપરિણામ ‘ભાવપાપ’ હૈં.
પુદ્ગલરૂપ કર્તાકે ૨નિશ્ચયકર્મભૂત વિશિષ્ટપ્રકૃતિરૂપ પરિણામ [–સાતાવેદનીયાદિ ખાસ પ્રકૃતિરૂપ પરિણામ]–કિ જિનમેં જીવકે શુભપરિણામ નિમિત્ત હૈં વે–દ્રવ્યપુણ્ય હૈં. પુદ્ગલરૂપ કર્તાકે નિશ્ચયકર્મભૂત વિશિષ્ટપ્રકૃતિરૂપ પરિણામ [–અસાતાવેદનીયાદિ ખાસ પ્રકૃતિરૂપ પરિણામ] – કિ જિનમેં જીવકે અશુભપરિણામ નિમિત્ત હૈં વે–દ્રવ્યપાપ હૈં.
ઇસ પ્રકાર વ્યવહાર તથા નિશ્ચય દ્વારા આત્માકો મૂર્ત તથા અમૂર્ત કર્મ દર્શાયા ગયા. --------------------------------------------------------------------------
૧. જીવ કર્તા હૈ ઔર શુભપરિણામ ઉસકા [અશુદ્ધનિશ્ચયનયસે] નિશ્ચયકર્મ હૈ.
૨. પુદ્ગલ કર્તા હૈ ઔર વિશિષ્ટપ્રકૃતિરૂપ પરિણામ ઉસકા નિશ્ચયકર્મ હૈ [અર્થાત્ નિશ્ચયસે પુદ્ગલ કર્તા હૈે ઔર
સાતાવેદનીયાદિ વિશિષ્ટ પ્રકૃતિરૂપ પરિણામ ઉસકા કર્મ હૈ].