જીવેણ સુહં દુક્ખં તમ્હા કમ્માણિ મુત્તાણિ.. ૧૩૩..્રબદ્ય
જીવેન સુખં દુઃખં તસ્માત્કર્માણિ મૂર્તાનિ.. ૧૩૩..
મૂર્તકર્મસમર્થનમેતત્.
યતો હિ કર્મણાં ફલભૂતઃ સુખદુઃખહેતુવિષયો મૂર્તો મૂર્તૈરિન્દ્રિયૈર્જીવેન નિયતં ભુજ્યતે, તતઃ કર્મણાં મૂર્તત્વમનુમીયતે. તથા હિ–મૂર્તં કર્મ, મૂર્તસંબંધેનાનુભૂયમાનમૂર્તફલત્વાદાખુ–વિષવદિતિ.. ૧૩૩.. -----------------------------------------------------------------------------
ભાવાર્થઃ– નિશ્ચયસે જીવકે અમૂર્ત શુભાશુભપરિણામરૂપ ભાવપુણ્યપાપ જીવકા કર્મ હૈ. શુભાશુભપરિણામ દ્રવ્યપુણ્યપાપકા નિમિત્તકારણ હોનકે કારણ મૂર્ત ઐસે વે પુદ્ગલપરિણામરૂપ [સાતા– અસાતાવેદનીયાદિ] દ્રવ્યપુણ્યપાપ વ્યવહારસે જીવકા કર્મ કહે જાતે હૈં.. ૧૩૨..
અન્વયાર્થઃ– [યસ્માત્] ક્યોંકિ [કર્મણઃ ફલં] કર્મકા ફલ [વિષયઃ] જો [મૂર્ત] વિષય વે [નિયતમ્] નિયમસે [સ્પર્શૈઃ] [મૂર્ત ઐસી] સ્પર્શનાદિ–ઇન્દ્રિયોં દ્વારા [જીવેન] જીવસે [સુખં દુઃખં] સુખરૂપસે અથવા દુઃખરૂપસે [ભુજ્યતે] ભોગે જાતે હૈં, [તસ્માત્] ઇસલિયે [કર્માણિ] કર્મ [મૂર્તાનિ] મૂર્ત હૈં.
ટીકાઃ– યહ, મૂર્ત કર્મકા સમર્થન હૈ.
કર્મકા ફલ જો સુખ–દુઃખકે હેતુભૂત મૂર્ત વિષય વે નિયમસે મૂર્ત ઇન્દ્રિયોંં દ્વારા જીવસે ભોગે જાતે હૈં, ઇસલિયે કર્મકે મૂર્તપનેકા અનુમાન હો સકતા હૈ. વહ ઇસ પ્રકારઃ– જિસ પ્રકાર મૂષકવિષ મૂર્ત હૈ ઉસી પ્રકાર કર્મ મૂર્ત હૈ, ક્યોંકિ [મૂષકવિષકે ફલકી ભાઁતિ] મૂર્તકે સમ્બન્ધ દ્વારા અનુભવમેં આનેવાલા ઐસા મૂર્ત ઉસકા ફલ હૈ. [ચૂહેકે વિષકા ફલ (–શરીરમેં સૂજન આના, બુખાર આના આદિ) મૂર્ત હૈે ઔર મૂર્ત શરીરકે સમ્બન્ધ દ્વારા અનુભવમેં આતા હૈ–ભોગા જાતા હૈ, ઇસલિયે અનુમાન હો --------------------------------------------------------------------------
જીવ ભોગવે દુઃખે–સુખે, તેથી કરમ તે મૂર્ત છે. ૧૩૩.
૧૯૪