કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
[
૨૫૭
મનાગપ્યસંભાવયન્તઃ પ્રભૂતપુણ્યભારમન્થરિતચિત્તવૃત્તયઃ, સુરલોકાદિકૢેશપ્રાપ્તિપરમ્પરયા સુચિરં
સંસારસાગરે ભ્રમન્તીતિ. ઉક્તઞ્ચ–‘‘ચરણકરણપ્પહાણા સસમયપરમત્થમુક્કવાવારા. ચરણકરણસ્સ સારં
ણિચ્છયસુદ્ધં ણ જાણંતિ’’..
યેઽત્ર કેવલનિશ્ચયાવલમ્બિનઃ સકલક્રિયાકર્મકાણ્ડાડમ્બરવિરક્તબુદ્ધયોઽર્ધમીલિત–
-----------------------------------------------------------------------------
બહુત પુણ્યકે ભારસે મંથર હુઈ ચિત્તવૃત્તિવાલે વર્તતે હુએ, દેવલોકાદિકે ક્લેશકી પ્રાપ્તિકી પરમ્પરા દ્વારા
દીર્ઘ કાલતક સંસારસાગરમેં ભ્રમણ કરતે હૈં. કહા ભી હૈ કિ – ચરણકરણપ્પહાણા
સસમયપરમત્થમુક્કાવાવારા. ચરણકરણસ્સ સારં ણિચ્છયસુદ્ધં ણ જાણંતિ.. [અર્થાત્ જો
ચરણપરિણામપ્રધાન હૈ ઔર સ્વસમયરૂપ પરમાર્થમેં વ્યાપારરહિત હૈં, વે ચરણપરિણામકા સાર જો
નિશ્ચયશુદ્ધ [આત્મા] ઉસે નહીં જાનતે.]
૧
૨
૩
[અબ કેવલનિશ્ચયાવલમ્બી [અજ્ઞાની] જીવોંકા પ્રવર્તન ઔર ઉસકા ફલ કહા જાતા હૈઃ–]
અબ, જો કેવલનિશ્ચયાવલમ્બી હૈં, સકલ ક્રિયાકર્મકાણ્ડકે આડમ્બરમેં વિરક્ત બુદ્ધિવાલે વર્તતે
-------------------------------------------------------------------------
૧. મંથર = મંદ; જડ; સુસ્ત.
૨. ઇસ ગાથાકી સંસ્કૃત છાયા ઇસ પ્રકાર હૈઃ ચરણકરણપ્રધાનાઃ સ્વસમયપરમાર્થમુક્તવ્યાપારાઃ. ચરણકરણસ્ય સારં
નિશ્ચયશુદ્ધં ન જાનન્તિ..
૩. શ્રી જયસેનાચાર્યદેવકૃત તાત્પર્યવૃત્તિ–ટીકામેં વ્યવહાર–એકાન્તકા નિમ્નાનુસાર સ્પષ્ટીકરણ કિયા ગયા હૈઃ–
જો કોઈ જીવ વિશુદ્ધજ્ઞાનદર્શનસ્વભાવવાલે શુદ્ધાત્મતત્ત્વકે સમ્યક્શ્રદ્ધાન–જ્ઞાન–અનુષ્ઠાનરૂપ નિશ્ચયમોક્ષમાર્ગસે
નિરપેક્ષ કેવલશુભાનુષ્ઠાનરૂપ વ્યવહારનયકો હી મોક્ષમાર્ગ માનતે હૈં, વે ઉસકે દ્વારા દેવલોકાદિકે ક્લેશકી
પરમ્પરા પ્રાપ્ત કરતે હુએ સંસારમેં પરિભ્રમણ કરતે હૈંઃ કિન્તુ યદિ શુદ્ધાત્માનુભૂતિલક્ષણ નિશ્ચયમોક્ષમાર્ગકો માને
ઔર નિશ્ચયમોક્ષમાર્ગકા અનુષ્ઠાન કરનેકી શક્તિકે અભાવકે કારણ નિશ્ચયસાધક શુભાનુષ્ઠાન કરેં, તો વે સરાગ
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ હૈં ઔર પરમ્પરાસે મોક્ષ પ્રાપ્ત કરતે હૈં. –ઇસ પ્રકાર વ્યવહાર–એકાન્તકે નિરાકરણકી મુખ્યતાસે દો
વાક્ય કહે ગયે.
[યહાઁ જો ‘સરાગ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ’ જીવ કહે ઉન જીવોંકો સમ્યગ્દર્શન તો યથાર્થ હી પ્રગટ હુઆ હૈ
પરન્તુ ચારિત્ર–અપેક્ષાસે ઉન્હેં મુખ્યતઃ રાગ વિદ્યમાન હોનેસે ‘સરાગ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ’ કહા હૈ ઐસા સમઝના.
ઔર ઉન્હેં જો શુભ અનુષ્ઠાન હૈ વહ માત્ર ઉપચારસે હી ‘નિશ્ચયસાધક [નિશ્ચયકે સાધનભૂત]’ કહા ગયા
હૈ ઐસા સમઝના.