Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 98 of 264
PDF/HTML Page 127 of 293

 

] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda

jīvasya bhāvodayavarṇanametat. karmaṇāṁ phaladānasamarthatayodbhūtirudayaḥ, anudbhūtirupaśamaḥ, udbhūtyanudbhūtī kṣayopaśamaḥ, atyaṁtaviśleṣaḥ kṣayaḥ, dravyātmalābhahetukaḥ pariṇāmaḥ. tatrodayen yukta audayikaḥ, upaśamen yukta aupaśamikaḥ, kṣayopaśamen yuktaḥ kṣāyopaśamikaḥ, kṣayeṇ yuktaḥ kṣāyikaḥ, pariṇāmen yuktaḥ pāriṇāmikaḥ. ta ete pañca jīvaguṇāḥ. tatropādhicaturvidhatvanibaṁdhanāścatvāraḥ, svabhāvanibaṁdhan ekaḥ. ete copādhibhedātsvarūpabhedācca bhidyamānā bahuṣvartheṣu vistāryaṁt iti.. 56.. -----------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ– jīvako bhāvoṁke udayakā [–pān̐c bhāvoṁkī pragaṭatākā] yah varṇan hai. karmokā 1phaladānasamartharūpase udbhav so ‘uday’ hai, anudbhav so ‘upaśam’ hai, udbhav tathā anudbhav so ‘kṣayopaśam’ hai, 2atyanta viśleṣ so ‘kṣay’ hai, dravyakā 3ātmalābh [astitva] jisakā hetu hai vah ‘pariṇām’ hai. vahān̐, udayase yukta vah ‘audayik’ hai, upaśamase yukta vah ‘aupaśamik’ hai, kṣayopaśamase yukta vah ‘kṣāyopaśamik’ hai, 4kṣayase yukta vah ‘kṣāyik’ hai, 5pariṇāmase yukta vah ‘pāriṇāmik’ hai.– aise yah pān̐c jīvaguṇ haiṁ. unameṁ [–in pān̐c guṇoṁmeṁ] 6upādhikā caturvidhapanā jinakā kāraṇ [nimitta] hai aise cār haiṁ, svabhāv jisakā kāraṇ hai aisā ek hai. upādhike bhedase aur svarūpake bhedase bhed karane par, unheṁ anek prakāroṁmeṁ vistr̥t kiyā jātā hai.. 56..

--------------------------------------------------------------------------

98

1. phaladānasamartha = phal denemeṁ samartha.

2. atyanta viśleṣ = atyanta viyog; ātyaṁtik nivr̥tti.

3. ātmalābh = svarūpaprāpti; svarūpako dhāraṇ kar rakhanā; apaneko dhāraṇ kar rakhanā; astitva. [dravya apaneko
dhāraṇ kar rakhatā hai arthāt svayaṁ banā rahatā hai isaliye use ‘pariṇām’ hai.]


4. kṣayase yukta = kṣay sahit; kṣayake sāth sambandhavālā. [vyavahārase karmoke kṣayakī apekṣā jīvake jis bhāvameṁ
āye vah ‘kṣāyik’ bhāv hai.]


5. pariṇāmase yukta = pariṇāmamay; pariṇāmātmak; pariṇāmasvarūpa.

6. karmopādhikī cār prakārakī daśā [–uday, upaśam, kṣayopaśam aur kṣay] jinakā nimitta hai aise cār bhāv
haiṁ; jinameṁ karmopādhirūp nimitta bilakul nahīṁ hai, mātra dravyasvabhāv hī jisakā kāraṇ hai aisā ek pāriṇāmik
bhāv haie.