sthitipakṣopanyāso‘yam.
yato gatvā bhagavaṁtaḥ siddhāḥ lokoparyavatiṣṭhaṁte, tato gatisthitihetutvamākāśe nāstīti niścetavyam. lokālokāvacchedakau dharmādharmāvev gatisthitihetu maṁtavyāviti.. 93..
prasajatyalokahānirlokasya cāṁtaparivr̥ddhiḥ.. 94..
ākāśasya gatisthitihetutvābhāve hetūpanyāso‘yam. nākāśaṁ gatisthitihetuḥ lokālokasīmavyavasthāyāstathopapatteḥ. yadi gati– sthityorākāśamev nimittamiṣyet, tadā tasya sarvatra sadbhāvājjīvapudgalānāṁ gatisthityorniḥ sīmatvātpratikṣaṇamaloko hīyate, pūrvaṁ pūrvaṁ vyavasthāpyamānaścāṁto lokasyottarottaraparivr̥ddhayā vighaṭate. tato na tatra taddheturiti.. 94.. -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [yadi] yadi [ākāśaṁ] ākāś [teṣām] jīv–pudgaloṁko [gamanahetuḥ] gatihetu aur [sthānakāraṇaṁ] sthitihetu [bhavati] ho to [alokahāniḥ] alokakī hānikā [ca] aur [lokasya aṁtaparivr̥ddhi] lokake antakī vr̥ddhikā [prasajati] prasaṁg āe.
ṭīkāḥ– yahān̐, ākāśako gatisthitihetutvakā abhāv hone sambandhī hetu upasthit kiyā gayā hai.
ākāś gati–sthitikā hetu nahīṁ hai, kyoṁki lok aur alokakī sīmākī vyavasthā isī prakār ban sakatī hai. yadi ākāśako hī gati–sthitikā nimitta mānā jāe, to ākāśako sadbhāv sarvatra honeke kāraṇ jīv–pudgaloṁkī gatisthitikī koī sīmā nahīṁ rahanese pratikṣaṇ alokakī hāni --------------------------------------------------------------------------
to hāni thāy alokanī, lokānta pāme vr̥ddhine. 94.
146