Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293

 

] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda

atra pañcāstikāyānāṁ kālasya ca dravyatvamuktam.

dravyāṇi hi sahakramabhuvāṁ guṇaparyāyāṇāmananyatayādhārabhūtāni bhavanti. tato

vr̥ttavartamānavartiṣyamāṇānāṁ bhāvānāṁ paryāyāṇā svarūpeṇ pariṇatatvādastikāyānāṁ parivartanaliṅgasya kālasya cāsti dravyatvam. na ca teṣāṁ bhūtabhavadbhaviṣyadbhāvātmanā pariṇamamānānāmanityatvam, yataste bhūtabhavadbhaviṣyadbhāvāvasthāsvapi pratiniyatasvarūpāparityāgā–nnityā eva. atra kālaḥ pudgalādiparivartanahetutvātpudgalādiparivartanagamyamānaparyāyatvā–ccāstikāyeṣvantarbhāvārtha sa parivartan– liṅga ityukta iti.. 6.. -----------------------------------------------------------------------------

dravya vāstavameṁ sahabhāvī guṇoṁko tathā kramabhāvī paryāyoṁko 1ananyarūpase ādhārabhūt hai. isaliye jo varta cūke haiṁ, varta rahe haiṁ aur bhaviṣyameṁ varteṁge un bhāvoṁ–paryāyoṁrūp pariṇamit honeke kāraṇ [pān̐c] astikāy aur 2parivartanaliṁg kāl [ve chahoṁ] dravya haiṁ. bhūt, vartamān aur bhāvī bhāvasvarūp pariṇamit honese ve kahīṁ anitya nahīṁ hai, kyoṁki bhūt, vartamān aur bhāvī bhāvarūp avasthāoṁmeṁ bhī pratiniyat [–apane–apane niśvit] svarūpako nahīṁ choṛate isaliye ve nitya hī hai.

yahān̐ kāl pudgalādike parivartanakā hetu honese tathā pudgalādike parivartan dvārā usakī paryāy gamya [jñāt] hotī haiṁ isaliye usakā astikāyoṁmeṁ samāveś karaneke hetu use ‘3parivartanaliṁg’ kahā hai. [pudgalādi astikāyoṁkā varṇan karate hue unake parivartan (pariṇaman) kā varṇan karanā cāhiye. aur unake parivartanakā varṇan karate hue un parivartanameṁ nimittabhūt padārthakā [kālakā] athavā us parivartan dvārā jinakī paryāyeṁ vyakta hotī haiṁ us padārthakā [kālakā] varṇan karanā anucit nahīṁ kahā jā sakatā. isaprakār paṁcāstikāyake varṇanameṁ kālake varṇanakā samāveś karanā anucit nahīṁ hai aisā darśāneke hetu is gāthāsūtrameṁ kālake liye ‘parivartanaliṁg’ śabdakā upayog kiyā hai.].. 6.. --------------------------------------------------------------------------

dvārā kālakā anumān hotā hai [jisaprakār dhuān̐rūpī cihna dvārā agnikā anumān hotā hai usīprakār],
isaliye kāl ‘parivartanaliṁg’ hai. [2] aur pudgalādike parivartan dvārā kālakī paryāyeṁ [–‘karma samay’,
‘adhik samay aisī kālakī avasthāen̐] gamya hotī haiṁ isaliye bhī kāl ‘parivartanaliṁg’ hai.

18

1. ananyarūp=abhinnarūp [jisaprakār agni ādhār hai aur uṣṇatā ādhey hai tathāpi ve abhinna haiṁ, usīprakār dravya ādhār hai aur guṇ–paryāy ādhey haiṁ tathāpi ve abhinna haiṁ.]

2. parivartanaliṁg=pudgalādikā parivartan jisakā liṁg hai; vah pudgalādike pariṇaman dvārā jo jñān hotā hai vaha. [liṁg=cihna; sūcak; gamak; gamya karānevālā; batalānevālā; pahicān karānevālā.]

3. [1] yadi pudgalādikā parivartan hotā hai to usakā koī nimitta honā cāhiye–isaprakār parivartanarūpī cihna