Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 14 of 264
PDF/HTML Page 43 of 293

 

background image
14
] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
atra pañchāstikāyānāmastitvasambhavaprakāraḥ kāyatvasambhavaprakārashchoktaḥ.
asti hyastikāyānān guṇaiḥ paryāyaishcha vividhaiḥ sah svabhāvo ātmabhāvo‘ nanyatvam. vastuno
visheṣhā hi vyatirekiṇaḥ paryāyā guṇāstu ta evānvayinaḥ. tat aiken paryāyeṇ
pralīyamānasyānyenopajāyamānasyānvayinā guṇen dhrauvyan bibhrāṇasyaikasyā‘pi vastunaḥ
samuchchhedotpādadhrauvyalakṣhaṇamastitvamupapadyat eva. guṇaparyāyaiḥ sah sarvathānyatve tvanyo vinashyatyanyaḥ
prādurbhavatyanyo dhravutvamālambat iti sarvan viplavate. tataḥ sādhvastitvasambhav–prakārakathanam.
kāyatvasambhavaprakārastvayamupadishyate. avayavino hi jīvapudgaladharmādharmākāsh–padārthāsteṣhāmavayavā api
pradeshākhyāḥ parasparavyatirekitvātparyāyāḥ uchyante. teṣhān taiḥ sahānanyatve kāyatvasiddhirūpapattimatī.
niravayavasyāpi paramāṇoḥ sāvayavatvashaktisadbhāvāt kāyatvasiddhiranapavādā. na chaitadāṅkayam
-----------------------------------------------------------------------------
ṭīkāḥ– yahān̐, pān̐ch astikāyoṅko astitva kis prakār haie aur kāyatva kis prakār hai vah
kahā hai.
vāstavamen astikāyoṅko vividh guṇon aur paryāyoṅke sāth svapanā–apanāpan–ananyapanā hai.
vastuke 1vyatirekī visheṣh ve paryāyen hain aur 2anvayī visheṣho ve guṇ haĩn. isaliye ek paryāyase
pralayako prāpta honevālī, anya paryāyase utpanna honevālī aur anvayī guṇase dhruv rahanevālī ek hī
vastuko
3vyay–utpād–dhauvyalakṣhaṇ astitva ghaṭit hotā hī hai. aur yadi guṇon tathā paryāyoṅke sāth
[vastuko] sarvathā anyatva ho tab to anya koī vināshako prāpta hogā, anya koī prādurbhāvako
[utpādako] prāpta hogā aur anya koī dhruv rahegā – isaprakār sab
4viplav prāpta ho jāyegā.
isaliye [pān̐ch astikāyoṅko] astitva kis prakār hai tatsambandhī yah [uparyukta] kathan satya–
yogya–nyāyayukta haie.
--------------------------------------------------------------------------
1. vyatirek=bhed; ekakā dusarerūp nahīn honā; ‘yah vah nahīn hai’ aise gnānake nimittabhūt bhinnarūpatā. [ek paryāy
dūsarī payāryarūp na honese paryāyommen paraspar vyatirek hai; isaliye paryāyen dravyake vyatirekī [vyatirekavāle]
visheṣh haĩn.]
2. anvay=ekarūpatā; sadrashatā; ‘yah vahī hai’ aise gnānake kāraṇabhūt ekarūpatā. [guṇommen sadaiv sadrashatā rahatī
honese unamen sadaiv anvay hai, isaliye guṇ dravyake anvayī visheṣh [anvayavāle bhed] haĩn.
3. astitvakā lakṣhaṇ athavā svarūp vyay–utpād–dhrauvya hai.
4. viplav=andhādhūrandhī; uthalaputhal; gaṛạbaṛạī; virodha.