16
] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
padārthānān guṇaparyāyayogapūrvakamastitvan sādhayanti. anumīyate cha dharmādharmākāshānān pratyekamūrdhvā‘–
dhomadhyalokavibhāgarūpeṇ pariṇamanātkāyatvākhyan sāvayavatvam. jhaviānāmapi
pratyekamūrdhvādhomadhyalokavibhāgarūpeṇ pariṇamanāllokapūraṇāvasthāvyavasthitavyaktessadā sannihit–
shaktestadanumīyat eva. pudgalānāmapyūrdhvādhomadhyalokavibhāgarūpapariṇatamahāskandhatvaprāptivyakti–
shaktiyogitvāttathāvidhā sāvayavatvasiddhirastyeveti.. 5..
-----------------------------------------------------------------------------
unakī jo tīn lokarūp niṣhpannatā [–rachanā] kahī vah bhī unakā astikāyapanā
[astipanā tathā kāyapanā] siddha karaneke sādhan rūpase kahī hai. vah isaprakār haiḥ–
[1] ūrdhva–adho–madhya tīn lokake utpād–vyay–dhrauvyavāle bhāv– ki jo tīn lokake
visheṣhasvarūp hain ve–bhavate hue [pariṇamat hote hue] apane mūlapadārthoṅkā guṇaparyāyayukta astitva siddha
karate haĩn. [tīn lokake bhāv sadaiv kathañchit sadrash rahate hain aur kathañchit badalate rahate hain ve aisā
siddha karate hai ki tīn lokake mūl padārtha kathañchit sadrash rahate hain aur kathañchit parivartit hote
rahate hain arthāt un mūl padārthoṅkā utpād–vyay–dhauvyavālā athavā guṇaparyāyavālā astitva hai.]
[2] punashcha, dharma, adharma aur ākāsh yah pratyek padārtha ūrdhva–adho–madhya aise lokake
[tīn] 1vibhāgarūpase pariṇamit honese unakee kāyatva nāmakā sāvayavapanā hai aisā anumān kiyā jā
sakatā hai. pratyek jīvake bhī ūrdhva–adho–madhya aise tīn lokake [tīn] vibhāgarūpase pariṇamit
--------------------------------------------------------------------------
1. yadi lokake ūrdhva, adhaḥ aur madhya aise tīn bhāg hain to phir ‘yah ūrdhvalokakā ākāshabhāg hai, yah
adholokakā ākāshabhāg hai aur yah madhyalokakā ākāshabhāg haie’ – isaprakār ākāshake bhī vibhāg kiye jā
sakate hain aur isaliye yah sāvayav arthāt kāyatvavālā hai aisā siddha hotā hai. isīprakār dharma aur adharma bhī
sāvayav arthāt kāyatvavāle haĩn.