kahānajainashāstramālā] ṣhaḍdravya–pañchāstikāyavarṇan
jīvasyotpādavyayasaduchchhedāsadutpādakartr̥utvopapattyupasanhāro‘yam. dravyan hi sarvadā‘vinaṣhṭānutpannamāmnatam tato jīvadravyasya dravyarūpeṇ nityatvamupanyastam tasyaiv devādiparyāyarūpeṇ prādurbhavato bhāvakartr̥utvamuktan; tasyaiv cha manuṣhyādiparyāyarūpeṇ vyayato‘bhāvakartr̥utvamākhyātan; tasyaiv cha sato devādiparyāyasyochchhedamārabhamāṇasya bhāvābhāv– kartr̥utvamuditan; tasyaiv chāsataḥ punarmanuṣhyādiparyāyasyotpādamārabhamāṇasyābhāvabhāvakartr̥utvamabhihitam sarvamidamanavadyan dravyaparyāyāṇāmanyataraguṇamukhyatven vyākhyānāt tathā hi–yadā jīvaḥ paryāy–guṇatven dravyamukhyatven vivakṣhyate tadā notpadyate, na vinashyati, na cha kramavr̥uttyāvartamānatvāt -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [evam] isaprakār [guṇaparyayaiḥ sahit] guṇaparyāy sahit [jīvaḥ] jīv [sansaran] sansaraṇ karatā huā [bhāvam] bhāv, [abhāvam] abhāv, [bhāvābhāvam] bhāvābhāv [cha] aur [abhāvabhāvam] abhāvabhāvako [karoti] karatā hai.
ṭīkāḥ– yah, jīv utpād, vyay, sat–vināsh aur asat–utpādakā kartr̥utva honekī siddhirūp upasanhār hai.
dravya vāstavamen sarvadā avinaṣhṭa aur anutpanna āgamamen kahā hai; isaliye jīvadravyako dravyarūpase nityapanā kahā gayā. [1] devādiparyāyarūpase utpanna hotā hai isaliye usīko [–jīvadravyako hī] bhāvakā [–utpādakā] kartr̥utva kahā gayā hai; [2] manuṣhyādiparyāyarūpase nāshako prāpta hotā hai isaliye usīko abhāvakā [–vyayakā] kartr̥utva kahā gayā hai; [3] sat [vidyamān] devādiparyāyakā nāsh karatā hai isaliye usīko bhāvābhāvakā [–satke vināshakā] kartr̥utva kahā gayā hai; aur [4] phirase asat [–avidyamān] manuṣhyādiparyāyakā utpād karatā hai isaliye usīko abhāvabhāvakā [– asatke utpādakā] kartr̥utva kahā gayā hai.
–yah sab niravadya [nirdoṣh, nirbādh, aviruddha] hai, kyoṅki dravya aur paryāyomense ekakī gauṇatāse aur anyakī mukhyatāse kathan kiyā jātā hai. vah is prakār haiḥ––