Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 46.

< Previous Page   Next Page >


Page 85 of 264
PDF/HTML Page 114 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan

[
85

vavadesA sa.nThANA sa.nkhA visayA ya ho.nti te bahugA. te tesimaNaNNatte aNNatte chAvi vijja.nte.. 46..

vyapadeshAH sa.nsthAnAni sa.nkhyA viShayAshcha bhavanti te bahukAH.
te teShAmananyatve anyatve chApi vidya.nte.. 46..

vyapadeshAdInAmekA.nten dravyaguNAnyatvaniba.ndhanatvamatra pratyAkhyAtam. yathA devadattasya gaurityanyatve ShaShThIvyapadeshaH, tathA vR^ikShasya shAkhA dravyasya guNA ityananyatve.api. yathA devadattaH phalama~N.hkushen dhanadattAy vR^ikShAdvATikAyAmavachinotItyanyatve kArakavyapadeshaH, tathA mR^ittikA ghaTabhAva.n svaya.n sven svasmai svasmAt svasmin karotItyAtmAtmAnamAtmanAtmane Atman Atmani -----------------------------------------------------------------------------

gAthA 46

anvayArthaH– [vyapadeshAH] vyapadesh, [sa.nsthAnAni] sa.nsthAn, [sa.nkhyAH] sa.nkhyAe.N [cha] aur [viShayAH] viShay [te bahukAH bhavanti] anek hote hai.n. [te] ve [vyapadesh Adi], [teShAm] dravya– guNo.nke [anyatve] anyapaneme.n [ananyatve cha api] tathA ananyapaneme.n bhI [vidya.nte] ho sakate hai.n.

TIkAH– yahA.N vyapadesh Adi ekAntase dravya–guNo.nke anyapanekA kAraN honekA khaNDan kiyA hai.

jis prakAr ‘devadattakI gAy’ is prakAr anyapaneme.n ShaShThIvyapadesh [–ChaThavI.n vibhaktikA kathan] hotA haie, usI prakAr ‘vR^ikShakI shAkhA,’ ‘dravyake guN’ aise ananyapaneme.n bhI [ShaShThIvyapadesh] hotA haie. jis prakAr‘devadatta phalako a.nkush dvArA dhanadattake liyee vR^ikSha parase bagIcheme.n to.DtA hai’ aise anyapaneme.n kArakavyapadesh hotA haie, usI prakAr miTTI svaya.n ghaTabhAvako [–gha.DArUp pariNAmako] apane dvArA apane liye apaneme.nse apaneme.n karatI hai’, ‘AtmA Atmako AtmA dvArA AtmAke liye AtmAme.nse AtmAme.n jAnatA hai’ aise ananyapaneme.n bhI [kArakavyapadesh] hotA haie. jis prakAr ‘U.Nche devadattakI U.NchI gAy’ aisA anyapaneme.n sa.nsthAn hotA haie, usI prakAr ‘vishAl vR^ikShakA vishAl shAkhAsamudAy’, mUrta dravyake mUrta guN’ aise ananyapaneme.n bhI [sa.nsthAn] hotA haie. jis prakAr ‘ek devadattakI das -------------------------------------------------------------------------- vyapadesh = kathan; abhidhAna. [is gAthAme.n aisA samajhAyA hai ki–jahA.N bhed ho vahI.n vyapadesh Adi ghaTit ho.n aisA kuCh nahI.n hai; jahA.N abhed ho vahA.N bhI ve ghaTit hote hai.n. isaliye dravya–guNo.nme.n jo vyapadesh Adi hote hai.n ve kahI.n ekAntase dravya–guNo.nke bhedako siddha nahI.n karate.]


vyapadesh ne sa.nsthAn, sa.nkhyA, viShay bahu ye hoy Che;
te temanA anyatva tem ananyatAmA.n paN ghaTe. 46.