kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapa.nchavarNan
[
223
mokShamArgasvarUpAkhyAnametat.
jIvasvabhAvaniyata.n charita.n mokShamArgaH. jIvasvabhAvo hi j~nAnadarshane ananyamayatvAt. ananyamayatva.n
cha tayorvisheShasAmAnyachaitanyasvabhAvajIvanirvR^ittatvAt. ath tayorjIvasvarUpabhUtayo–
rj~nAnadarshanayoryanniyatamavasthitamutpAdavyayadhrauvyarUpavR^ittimayamastitva.n rAgAdipariNatyabhAvAdanindita.n
tachcharita.n; tadev mokShamArga iti. dvividha.n hi kil sa.nsAriShu charita.n– svacharita.n paracharita.n cha;
svasamayaparasamayAvityarthaH. tatra svabhAvAvasthitAstitvasvarUpa.n svacharita.n, parabhAvAvasthitAsti–
tvasvarUpa.n paracharitam. tatra yatsva–
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 154
anvayArthaH– [jIvasvabhAva.n] jIvakA svabhAv [j~nAnam] j~nAn aur [apratihat–darshanam]
apratihat darshan haie– [ananyamayam] jo ki [jIvase] ananyamay hai. [tayoH] un j~nAnadarshaname.n
[niyatam] niyat [astivam] astitva– [anindita.n] jo ki ani.ndit hai– [chAritra.n cha bhaNitam]
use [jinendro.nne] chAritra kahA hai.
TIkAH– yah, mokShamArgake svarUpakA kathan hai.
jIvasvabhAvame.n niyat chAritra vah mokShamArga hai. jIvasvabhAv vAstavame.n j~nAn–darshan hai kyo.nki ve
[jIvase] ananyamay hai.n. j~nAnadarshanakA [jIvase] ananyamayapanA honekA kAraN yah hai ki
visheShachaitanya aur sAmAnyachaitanya jisakA svabhAv hai aise jIvase ve niShpanna hai.n [arthAt jIv dvArA
j~nAnadarshan rache gaye hai.n]. ab jIvake svarUpabhUt aise un j~nAnadarshaname.n niyat–avasthit aisA jo
utpAdavyayadhrauvyarUp vR^ittimay astitva– jo ki rAgAdipariNAmake abhAvake kAraN ani.ndit hai – vah
chAritra hai; vahI mokShamArga hai.
1
2
3
sa.nsArIyo.nme.n chAritra vAstavame.n do prakArakA haiH– [1] svachAritra aur [2] parachAritra;
[1]svasamay aur [2] parasamay aisA artha hai. vahA.N, svabhAvame.n avasthit astitvasvarUp [chAritra]
vah svachAritra hai aur parabhAvame.n avasthit astitvasvarUp [chAritra] vah parachAritra hai. usame.nse
-------------------------------------------------------------------------
1. visheShachaitanya vah j~nAn haie aur sAmAnyachaitanya vah darshan hai.
2. niyat=avasthit; sthit; sthir; dra.DhrUp sthita.
3. vR^itti=vartanA; honA. [utpAdavyayadhrauvyarUp vR^itti vah astitva hai.]