Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan

[
11

atra pa~nchAstikAyAnA.n visheShasa.nj~nA sAmAnyavisheShAstitva.n kAyatva.n choktam. tatra jIvAH pudgalAH dharmAdharmau AkAshamiti teShA.n visheShasa.nj~nA anvarthAH pratyeyAH. sAmAnyavisheShAstitva~ncha teShAmutpAdavyayadhrauvyamayyA.n sAmAnyavisheShasattAyA.n niyatatvAdvay vasthitatvAdavaseyam. astitve niyatAnAmapi na teShAmanyamayatvam, yataste sarvadaivAnanya–mayA AtmanirvR^ittAH. ananyamayatve.api teShAmastitvaniyatatva.n nayaprayogAt. dvau hi nayau bhagavatA praNItau– dravyArthikaH paryAyArthikashcha. tatra na khalvekanayAyattAdeshanA kintu tadubhayAyatA. tataH paryAyArthAdeshAdastitve svataH katha.nchidbhinna.api vyavasthitAH dravyArthAdeshAtsvayamev santaH sato.ananyamayA bhavantIti. kAyatvamapi teShAmaNumahattvAt. aNavo.atra pradeshA mUrto.amUrtAshcha nirvibhAgA.nshAstaiH mahAnto.aNumahAntaH pradeshaprachayAtmakA iti siddha.n teShA.n kAyatvam. aNubhyA.n. mahAnta itiH vyatpattyA ---------------------------------------------------------------------------------------------

TIkAH– yahA.N [is gAthAme.n] pA.Nch astikAyo.nkI visheShasa.nj~nA, sAmAnya visheSh–astitva tathA kAyatva kahA hai.

vahA.N jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAsh–yah unakI visheShasa.nj~nAe.N anvartha jAnanA.

ve utpAd–vyay–dhrauvyamayI sAmAnyavisheShasattAme.n niyat– vyavasthit [nishchit vidyamAn] honese unake sAmAnyavisheSh–astitva bhI hai aisA nishchit karanA chAhiye. ve astitvame.n niyat hone par bhI [jisaprakAr bartaname.n rahanevAlA ghI bartanase anyamay hai usIprakAr] astitvase anyamay nahI.n hai; kyo.nki ve sadaiv apanese niShpanna [arthAt apanese sat] honeke kAraN [astitvase] ananyamay hai [jisaprakAr agni uShNatAse ananyamay hai usIprakAr]. ‘astitvase ananyamay’ hone par bhI unakA ‘astitvame.n niyatapanA’ nayaprayogase hai. bhagavAnane do nay kahe hai – dravyArthik aur paryAyArthika. vahA.N kathan ek nayake AdhIn nahI.n hotA kintu un dono.n nayo.nke AdhIn hotA hai. isaliye ve paryAyArthik kathanase jo apanese katha.nchit bhinna bhI hai aise astitvame.n vyavasthit [nishchit sthit] hai.n aur dravyArthik kathanase svayamev sat [–vidyamAn] honeke kAraN astitvase ananyamay hai.n. --------------------------------------------------------------------------- anvartha=arthakA anusaraN karatI huI; arthAnusAra. [pA.Nch astikAyo.nke nAm unake arthAnusAr hai.n.]