kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan
NAdikarmakirmIratAnvayaH. yathaiv cha tatra veNudaNDe vichitrachitrakirmIratAnvayAbhAvAtsuvishuddhatva.n, tathaiv cha kvachijjIvadravye j~nAnavaraNAdikarma kirmIratAnvayAbhAvAdAptAgamasamyaganumAnAtIndriy– j~nAnaparichChinnAtsiddhatvamiti.. 20.. ----------------------------------------------------------------------------- j~nAnAvaraNAdi karmase hue chitravichitrapanekA anvay hai. aur jis prakAr bA.n.Nsame.n [uparake bhAgame.n] suvishuddhapanA hai kyo.nki [vahA.N] vichitra chitro.nse hue chitravichitrapaneke anvayakA abhAv hai, usIprakAr us jIvadravyame.n [uparake bhAgame.n] siddhapanA hai kyo.nki [vahA.N] j~nAnAvaraNAdi karmase hue chitravichitrapaneke anvayakA abhAv hai– ki jo abhAv Apta– Agamake j~nAnase samyak anumAnaj~nAnase aur atIndriy j~nAnase j~nAt hotA hai.
bhAvArthaH– sa.nsArI jIvakI pragaT sa.nsArI dashA dekhakar aj~nAnI jIvako bhram utpanna hotA hai ki – ‘jIv sadA sa.nsArI hI rahatA hai, siddha ho hI nahI.n sakatA; yadi siddha ho to sarvathA asat– utpAdakA prasa.ng upasthit ho.’ kintu aj~nAnIkI yah bAt yogya nahI.n hai.
jis prakAr jIvako devAdirUp ek paryAyake kAraNakA nAsh hone par us paryAyakA nAsh hokar anya paryAyakI utpanna hotI hai, jIvadravya to jo hai vahI rahatA hai; usI prakAr jIvako sa.nsAraparyAyake kAraNabhUt moharAgadveShAdikA nAsh hone par sa.nsAraparyAyakA nAsh hokar siddhaparyAy utpanna hotI hai, jIvadravya to jo hai vahI rahatA hai. sa.nsAraparyAy aur siddhaparyAy dono.n ek hI jIvadravyakI paryAye.n hai.n.
punashcha, anya prakArase samajhAte hai.nH– mAn lo ki ek la.nbA bA.Ns kha.DA rakhA gayA hai; usakA nIchekA kuCh bhAg ra.ngabira.ngA kiyA gayA hai aur sheSh uparakA bhAg ara.ngI [–svAbhAvik shuddha] hai. us bA.Nsake ra.ngabira.nge bhAgame.nse kuCh bhAg khulA rakhA gayA hai aur sheSh sArA ra.ngabira.ngA bhAg aur pUrA ara.ngI bhAg Dhak diyA gayA hai. us bA.NsakA khulA bhAg ra.ngabiera.ngA dekhakar avichArI jIv ‘jahA.N–jahA.N bA.Ns ho vahA.N–vahA.N ra.ngabira.ngIpanA hotA hai’ aisI vyApti [–niyam, avinAbhAvasambandha] kI kalpanA kar letA hai aur aise mithyA vyAptij~nAn dvArA aisA anumAn khI.nch letA hai ki ‘nIchese upar tak sArA