54
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
iti samayavyAkhyAyAmantanI.ntaShaDdravyapa~nchAstikAyasAmAnyavyAkhyAnarUpaH pIThaba.ndhaH samAptaH..
athAmIShAmev visheShavyAkhyAnam. tatra tAvat jIvadravyAstikAyavyAkhyAnam.
jIvo tti havadi chedA uvaogavisesido pahU kattA.
bhottA ya dehametto Na hi
mutto kammasa.njutto.. 27..
jIv iti bhavati chetayitopayogavisheShitaH prabhuH kartA.
bhoktA cha dehamAtro na hi mUrtaH karmasa.nyuktaH.. 27..
atra sa.nsArAvasthasyAtmanaH sopAdhi nirupAdhi cha svarUpamuktam.
AtmA hi nishchayen bhAvaprANadhAraNAjjIvaH, vyavahAreN dravyaprANadhAraNAjjIvaH. nishchayen
-----------------------------------------------------------------------------
is prakAr [shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI pa.nchAstikAyasa.ngrah shAstrakI shrI
amR^itacha.ndrAchAryadevavirachit] samayavyAkhyA nAmakI TIkAme.n ShaDdravya–pa.nchAstikAyake sAmAnya vyAkhyAnarUp
pIThikA samApta huI.
ab unhI.nkA [–ShaDdravya aur pa.nchAstikAyakA hI] visheSh vyAkhyAn kiyA jAtA hai. usame.n
pratham, jIvadravyAstikAyake vyAkhyAn hai.n.
gAthA 27
anvayArthaH– [jIvaH iti bhavati] [sa.nsArasthit] AtmA jIv hai, [chetayitA] chetayitA
[chetanevAlA] hai, [upayogavisheShitaH] upayogalakShit hai, [prabhuH] prabhu hai, [kartA] kartA haie, [bhoktA]
bhoktA hai, [dehamAtraH] dehapramAN hai, [na hi mUrtaH] amUrta hai [cha] aur [karmasa.nyuktaH] karmasa.nyukta hai.
TIkAH– yahA.N [is gAthAme.n] sa.nsAr–dashAvAle AtmAkA sopAdhi aur nirupAdhi svarUp kahA
hai.
AtmA nishchayase bhAvaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai, vyavahArase [asadbhUt
vyavahAranayase] dravyaprANako dhAraN karatA hai isaliye ‘jIv’ hai; 2nishchayase chitsvarUp honeke kAraN
‘chetayitA’ [chetanevAlA] hai, vyavahArase [sadbhUt vyavahAranayase] chitshaktiyukta honese ‘chetayitA’
--------------------------------------------------------------------------
1. sopAdhi = upAdhi sahit; jisame.n parakI apekShA AtI ho aisA.
2. nishchayase chitshaktiko AtmAke sAth abhed hai aur vyavahArase bhed hai; isaliye nishchayase AtmA chitshaktisvarUp
hai aur vyavahArase chitshaktivAn hai.
Che jIv, chetayitA, prabhu, upayogachihna, amUrta Che,
kartA ane bhoktA, sharIrapramAN, karme yukta Che. 27.