ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ನಿತ್ಯಕ್ಷಣಿಕತ್ವೇನ ಕಾಲವಿಭಾಗಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.
ಯೋ ಹಿ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಃ ‘ಅಯಂ ಕಾಲಃ, ಅಯಂ ಕಾಲಃ’ ಇತಿ ಸದಾ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ ಸ ಖಲು ಸ್ವಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಮಾವೇದಯನ್ ಭವತಿ ನಿತ್ಯಃ. ಯಸ್ತು ಪುನರುತ್ಪನ್ನಮಾತ್ರ ಏವ ಪ್ರಧ್ವಂಸ್ಯತೇ ಸ ಖಲು ತಸ್ಯೈವ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಸ್ಯ ಸಮಯಾಖ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ. ಸ ತೂತ್ಸಂಗಿತಕ್ಷಣಭಂಗೋಽಪ್ಯುಪದರ್ಶಿತ–ಸ್ವಸಂತಾನೋ ನಯಬಲಾದ್ರೀರ್ಧಾತರಸ್ಥಾಯ್ಯುಪಗೀಯಮಾನೋ ನ ದುಷ್ಯತಿ; ತತೋ ನ ಖಲ್ವಾವಲಿಕಾಪಲ್ಯೋಪಮ–ಸಾಗರೋಪಮಾದಿವ್ಯವಹಾರೋ ವಿಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ. ತದತ್ರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲೋ ನಿತ್ಯಃ ದ್ರವ್ಯರೂಪತ್ವಾತ್, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ ಕ್ಷಣಿಕಃ ಪರ್ಯಾಯರೂಪತ್ವಾದಿತಿ.. ೧೦೧..
ಲಬ್ಭಂತಿ ದವ್ವಸಣ್ಣಂ ಕಾಲಸ್ಸ ದು ಣತ್ಥಿ ಕಾಯತ್ತಂ.. ೧೦೨..
ಲಭಂತೇ ದ್ರವ್ಯಸಂಜ್ಞಾಂ ಕಾಲಸ್ಯ ತು ನಾಸ್ತಿ ಕಾಯತ್ವಮ್.. ೧೦೨..
-----------------------------------------------------------------------------
‘ಯಹ ಕಾಲ ಹೈ, ಯಹ ಕಾಲ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕರಕೇ ಜಿಸ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕಾ ಸದೈವ ವ್ಯಪದೇಶ [ನಿರ್ದೇಶ, ಕಥನ] ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ವಹ [ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲರೂಪ ಖಾಸ ದ್ರವ್ಯ] ಸಚಮುಚ ಅಪನೇ ಸದ್ಭಾವಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರತಾ ಹುಆ ನಿತ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ [ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ] ಸಚಮುಚ ಉಸೀ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕೀ ‘ಸಮಯ’ ನಾಮಕ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ. ವಹ ಕ್ಷಣಭಂಗುರ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅಪನೀ ಸಂತತಿಕೋ [ಪ್ರವಾಹಕೋ] ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ನಯಕೇ ಬಲಸೇ ‘ದೀರ್ಘ ಕಾಲ ತಕ ಟಿಕನೇವಾಲಾ’ ಕಹನೇಮೇಂ ದೋಷ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಆವಲಿಕಾ, ಪಲ್ಯೋಪಮ, ಸಾಗರೋಪಮ ಇತ್ಯಾದಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ನಿಷೇಧ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ.
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹಾಂ ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ–ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಹೈ, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೈ.. ೧೦೧..
--------------------------------------------------------------------------
ಛೇ ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಸಂಜ್ಞಾ ಸರ್ವನೇ, ಕಾಯತ್ವ ಛೇ ನಹಿ ಕಾಳನೇ . ೧೦೨.