೧೫೬
ಕಾಲಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯತ್ವವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧವಿಧಾನಮೇತತ್.
ಯಥಾ ಖಲು ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಿ ಸಕಲದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಸದ್ಭಾವಾದ್ರ್ರವ್ಯವ್ಯಪದೇಶಭಾಞ್ಜಿ ಭವನ್ತಿ, ತಥಾ ಕಾಲೋಽಪಿ. ಇತ್ಯೇವಂ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಾಣಿ. ಕಿಂತು ಯಥಾ ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಾಂ ದ್ವಯಾದಿಪ್ರದೇಶಲಕ್ಷಣತ್ವಮಸ್ತಿ ಅಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಂ, ನ ತಥಾ ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಸಂಖ್ಯಾನಾಮಪಿ ಕಾಲಾಣೂನಾಮೇಕ–ಪ್ರದೇಶತ್ವಾದಸ್ತ್ಯಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಮ್. ಅತ ಏವ ಚ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಪ್ರಕರಣೇ ನ ಹೀಹ ಮುಖ್ಯತ್ವೇನೋಪನ್ಯಸ್ತಃ ಕಾಲಃ. ಜೀವಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮಾವಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನಪರ್ಯಾಯತ್ವೇನ ತತ್ಪರಿಣಾಮಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ಯಾನುಮೀಯಮಾನದ್ರವ್ಯತ್ವೇನಾ– ತ್ರೈವಾಂತರ್ಭಾವಿತಃ.. ೧೦೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯಪನೇಕೇ ವಿಧಾನಕಾ ಔರ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನೇಕೇ ನಿಷೇಧಕಾ ಕಥನ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ನಹೀಂಂ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ಕಹಾ ಹೈ].
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೋ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮಸ್ತ ಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವೇ ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಸಂಜ್ಞಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲ ಭೀ [ಉಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮಸ್ತ ಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ] ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಸಂಜ್ಞಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಛಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ. ಕಿನ್ತು ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೋ ೧ದ್ವಿ–ಆದಿ ಪ್ರದೇಶ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ಹೈ, ಉಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲಾಣುಓಂಕೋ– ಯದ್ಯಪಿ ಉನಕೀ ಸಂಖ್ಯಾ ಲೋಕಾಕಾಶಕೇ ಪ್ರದೇಶೋಂಂ ಜಿತನೀ [ಅಸಂಖ್ಯ] ಹೈ ತಥಾಪಿ – ಏಕಪ್ರದೇಶೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ. ಔರ ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಲ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ನ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ] ಯಹಾಂ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ ಮುಖ್ಯರೂಪಸೇ ಕಾಲಕಾ ಕಥನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; [ಪರನ್ತು] ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ ಜೋ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೀ ಹೈ – ಮಾಪೀ ಜಾತೀ ಹೈ ಐಸೀ ಉಸಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೀ ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಉಸೇ ಯಹಾಂ ೨ಅನ್ತರ್ಭೂತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.. ೧೦೨..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ದ್ವಿ–ಆದಿ=ದೋ ಯಾ ಅಧಿಕ; ದೋ ಸೇ ಲೇಕರ ಅನನ್ತ ತಕ. ೨. ಅನ್ತರ್ಭೂತ ಕರನಾ=ಭೀತರ ಸಮಾ ಲೇನಾ; ಸಮಾವಿಷ್ಟ ಕರನಾ; ಸಮಾವೇಶ ಕರನಾ [ಇಸ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ
ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ, ಉನ ಪರಿಣಾಮೋಂಂ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈ– ಮಾಪೇ ಜಾತೇ
ಹೈಂ ಉಸ ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ತಥಾ ಉನ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೀ ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ
ಪದಾರ್ಥಕಾ [ಕಾಲಕಾ] ಗೌಣರೂಪಸೇ ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಉಚಿತ ಹೈ – ಐಸಾ ಮಾನಕರ ಯಹಾಂ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಪ್ರಕರಣಮೇಂ ಗೌಣರೂಪಸೇ
ಕಾಲಕೇ ವರ್ಣನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.]