೨೫೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ದ್ವಿವಿಧಂ ಕಿಲ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್–ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಶಾಸ್ತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯಞ್ಚೇತಿ. ತತ್ರ ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಪ್ರತಿಸೂತ್ರಮೇವ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್.
ಶಾಸ್ತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯಂ ತ್ವಿದಂ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ. ಅಸ್ಯ ಖಲು ಪಾರಮೇಶ್ವರಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ, ಸಕಲಪುರುಷಾರ್ಥ–
ಸಾರಭೂತಮೋಕ್ಷತತ್ತ್ವಪ್ರತಿಪತ್ತಿಹೇತೋಃ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪಪ್ರತಿಪಾದನೇನೋಪದರ್ಶಿತಸಮಸ್ತವಸ್ತುಸ್ವ–
ಭಾವಸ್ಯ, ನವಪದಾರ್ಥಪ್ರಪಞ್ಚಸೂಚನಾವಿಷ್ಕೃತಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಸಂಬನ್ಧಿಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಾಯತನಬನ್ಧಮೋಕ್ಷವಿಕಲ್ಪಸ್ಯ, ಸಮ್ಯಗಾ–
ವೇದಿತನಿಶ್ಚಯವ್ಯವಹಾರರೂಪಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಸ್ಯ, ಸಾಕ್ಷನ್ಮೋಕ್ಷಕಾರಣಭೂತಪರಮವೀತರಾಗತ್ವವಿಶ್ರಾನ್ತಸಮಸ್ತಹೃದಯಸ್ಯ,
ಪರಮಾರ್ಥತೋ ವೀತರಾಗತ್ವಮೇವ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಿತಿ. ತದಿದಂ ವೀತರಾಗತ್ವಂ ವ್ಯವಹಾರನಿಶ್ಚಯಾವಿರೋಧೇನೈವಾನುಗಮ್ಯಮಾನಂ
ಭವತಿ ಸಮೀಹಿತಸಿದ್ಧಯೇ
ಸರ್ವ
ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕೇ ಪ್ರತಿಪಾದನ ದ್ವಾರಾ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುಕಾ ಸ್ವಭಾವ ದರ್ಶಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ, ನವ ಪದಾರ್ಥಕೇ ವಿಸ್ತೃತ
ಕಥನ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಮೇಂ ಬನ್ಧ–ಮೋಕ್ಷಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ [ಸ್ವಾಮೀ], ಬನ್ಧ–ಮೋಕ್ಷಕೇ ಆಯತನ [ಸ್ಥಾನ] ಔರ ಬನ್ಧ–
ಮೋಕ್ಷಕೇ ವಿಕಲ್ಪ [ಭೇದ] ಪ್ರಗಟ ಕಿಏ ಗಏ ಹೈಂ, ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರರೂಪ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ಜಿಸಮೇಂ ಸಮ್ಯಕ್ ನಿರೂಪಣ
ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ತಥಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಮೋಕ್ಷಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಪರಮವೀತರಾಗಪನೇಮೇಂ ಜಿಸಕಾ ಸಮಸ್ತ ಹೃದಯ ಸ್ಥಿತ ಹೈ–ಐಸೇ
ಇಸ ಸಚಮುಚ ೩ಪಾರಮೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ, ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ವೀತರಾಗಪನಾ ಹೀ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಹೈ.
ಸೋ ಇಸ ವೀತರಾಗಪನೇಕಾ ವ್ಯವಹಾರ–ನಿಶ್ಚಯಕೇ ವಿರೋಧ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಅನುಸರಣ ಕಿಯಾ ಜಾಏ ತೋ ಇಷ್ಟಸಿದ್ಧಿ
ಹೋತೀ ಹೈ, ಪರನ್ತು ಅನ್ಯಥಾ ನಹೀಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ವ್ಯವಹಾರ ಔರ ನಿಶ್ಚಯಕೀ ಸುಸಂಗತತಾ ರಹೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
ವೀತರಾಗಪನೇಕಾ ಅನುಸರಣ ಕಿಯಾ ಜಾಏ ತಭೀ ಇಚ್ಛಿತಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ,
೨. ಪುರುಷಾರ್ಥ = ಪುರುಷ–ಅರ್ಥ; ಪುರುಷ–ಪ್ರಯೋಜನ. [ಪುರುಷಾರ್ಥಕೇ ಚಾರ ವಿಭಾಗ ಕಿಏ ಜಾತೇ ಹೈಂಃ ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ ಔರ ಮೋಕ್ಷ;
ಪರನ್ತು ಸರ್ವ ಪುರುಷ–ಅರ್ಥೋಂಮೇಂ ಮೋಕ್ಷ ಹೀ ಸಾರಭೂತ [ತಾತ್ತ್ವಿಕ] ಪುರುಷ–ಅರ್ಥ ಹೈ.]
-----------------------------------------------------------------------------
ತಾತ್ಪರ್ಯ ದ್ವಿವಿಧ ಹೋತಾ ಹೈಃ ೧ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ. ಉಸಮೇಂ, ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸೂತ್ರಮೇಂ
[ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ; ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ ಅಬ ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ–
೨ಪುರುಷಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸಾರಭೂತ ಐಸೇ ಮೋಕ್ಷತತ್ತ್ವಕಾ ಪ್ರತಿಪಾದನ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಜಿಸಮೇಂ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯ ಔರ
೪ಅ
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಕಾ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಸೋ ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ ಹೈ ಔರ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಸೋೇ ಶಾಸ್ತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯ ಹೈ.
೩. ಪಾರಮೇಶ್ವರ = ಪರಮೇಶ್ವರಕೇ; ಜಿನಭಗವಾನಕೇ; ಭಾಗವತ; ದೈವೀ; ಪವಿತ್ರ.
೪. ಛಠವೇಂ ಗುಣಸ್ಥಾನಮೇಂ ಮುನಿಯೋಗ್ಯ ಶುದ್ಧಪರಿಣತಿಕಾ ನಿರನ್ತರ ಹೋನಾ ತಥಾ ಮಹಾವ್ರತಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಶುಭಭಾವೋಂಕಾ ಯಥಾಯೋಗ್ಯರೂಪಸೇ
ಹೋನಾ ವಹ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರಕೇ ಅವಿರೋಧಕಾ [ಸುಮೇಲಕಾ] ಉದಾಹರಣ ರ್ಹೈ. ಪಾಂಚವೇ ಗುಣಸ್ಥಾನಮೇಂ ಉಸ ಗುಣಸ್ಥಾನಕೇ ಯೋಗ್ಯ
ಶುದ್ಧಪರಿಣತಿ ನಿರನ್ತರ ಹೋನಾ ತಥಾ ದೇಶವ್ರತಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಶುಭಭಾವೋಂಕಾ ಯಥಾಯೋಗ್ಯರೂಪಸೇ ಹೋನಾ ವಹ ಭೀ ನಿಶ್ಚಯ–ವ್ಯವಹಾರಕೇ
ಅವಿರೋಧಕಾ ಉದಾಹರಣ ಹೈ.