ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
[
೨೫
ಅತ್ರ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್.
ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪೇಣ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ತಾಂಸ್ತಾನ್ ಕ್ರಮಭುವಃ ಸಹಭುವಶ್ವಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್
ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷಾನಿತ್ಯನುಗತಾರ್ಥಯಾ ನಿರುಕ್ತಯಾ ದ್ರವ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯ–ಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಭ್ಯಃ
ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭೇದೇಽಪಿ ವಸ್ತುತಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅಪೃಥಗ್ಭೂತಮೇವೇತಿ ಮನ್ತವ್ಯಮ್. ತತೋ ಯತ್ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ತ್ವಂ
ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮೇಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಮೇಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ವಿಶ್ವ–
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೯
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತಾನ್ ತಾನ್ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್] ಉನ–ಉನ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಕೋ [ಯತ್] ಜೋ [ದ್ರವತಿ]
ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ – [ಗಚ್ಛತಿ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, [ತತ್] ಉಸೇ [ದ್ರವ್ಯಂ ಭಣನ್ತಿ] [ಸರ್ವಜ್ಞ] ದ್ರವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ
– [ಸತ್ತಾತಃ ಅನನ್ಯಭೂತಂ ತು] ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನನ್ಯಭೂತ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಸತ್ತಾನೇ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅರ್ಥಾನ್ತರಪನಾ [ಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥಪನಾ, ಅನ್ಯಪದಾರ್ಥಪನಾ] ಹೋನೇಕಾ
ಖಣ್ಡನ ಕಿಯಾ ಹೈ.
‘ ಉನ–ಉನ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಔರ ಸಹಭಾವೀ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಅರ್ಥಾತ ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷೋಂಕೋ ಜೋ ೧ದ್ರವಿತ
ಹೋತಾ ಹೈ – ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ – ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಸ್ವರೂಪಸೇೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ’ – ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
೨ಅನುಗತ ಅರ್ಥವಾಲೀ ನಿರುಕ್ತಿಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಕೀ ಗಈ. ಔರ ಯದ್ಯಪಿ ೩ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಕ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯಕೋ
ಸತ್ತಾಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವಸ್ತುತಃ [ಪರಮಾರ್ಥೇತಃ] ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾಸೇ ಅಪೃಥಕ್ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ಮಾನನಾ.
ಇಸಲಿಯೇ ಪಹಲೇ [೮ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಸತ್ತಾಕೋ ಜೋ ಸತ್ಪನಾ, ಅಸತ್ಪನಾ, ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ,
ಏಕಪನಾ,
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವಕೀ ಟೀಕಾಮೇಂ ಭೀ ಯಹಾಂಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೀ ‘ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ’ ಕಾ ಏಕ ಅರ್ಥ ತೋ ‘ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್
ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; ತದುಪರಾನ್ತ ‘ದ್ರವತಿ’ ಅರ್ಥಾತ ಸ್ವಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಗಚ್ಛತಿ
ಅರ್ಥಾತ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ದೂಸರಾ ಅರ್ಥ ಭೀ ಯಹಾಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
೨. ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಜೋ ನಿರುಕ್ತಿ ಕೀ ಗಈ ಹೈ ವಹ ‘ದ್ರು’ ಧಾತುಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರತೇ ಹುಏ [–ಮಿಲತೇ ಹುಏ] ಅರ್ಥವಾಲೀ ಹೈಂ.
೩. ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ.