ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಅತ್ರ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪೇಣ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ತಾಂಸ್ತಾನ್ ಕ್ರಮಭುವಃ ಸಹಭುವಶ್ವಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್ ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷಾನಿತ್ಯನುಗತಾರ್ಥಯಾ ನಿರುಕ್ತಯಾ ದ್ರವ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್. ದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯ–ಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಭ್ಯಃ ಕಥಞ್ಚಿದ್ಭೇದೇಽಪಿ ವಸ್ತುತಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅಪೃಥಗ್ಭೂತಮೇವೇತಿ ಮನ್ತವ್ಯಮ್. ತತೋ ಯತ್ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ತ್ವಂ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮೇಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಮೇಕಪದಾರ್ಥಸ್ಥಿತತ್ವಂ ವಿಶ್ವ– -----------------------------------------------------------------------------
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತಾನ್ ತಾನ್ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯಾನ್] ಉನ–ಉನ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಕೋ [ಯತ್] ಜೋ [ದ್ರವತಿ] ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ – [ಗಚ್ಛತಿ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, [ತತ್] ಉಸೇ [ದ್ರವ್ಯಂ ಭಣನ್ತಿ] [ಸರ್ವಜ್ಞ] ದ್ರವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ – [ಸತ್ತಾತಃ ಅನನ್ಯಭೂತಂ ತು] ಜೋ ಕಿ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನನ್ಯಭೂತ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಸತ್ತಾನೇ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅರ್ಥಾನ್ತರಪನಾ [ಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥಪನಾ, ಅನ್ಯಪದಾರ್ಥಪನಾ] ಹೋನೇಕಾ ಖಣ್ಡನ ಕಿಯಾ ಹೈ.
‘ ಉನ–ಉನ ಕ್ರಮಭಾವೀ ಔರ ಸಹಭಾವೀ ಸದ್ಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಅರ್ಥಾತ ಸ್ವಭಾವವಿಶೇಷೋಂಕೋ ಜೋ ೧ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ – ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ – ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಸ್ವರೂಪಸೇೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ’ – ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸತ್ತಾಸೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಭೇದ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವಸ್ತುತಃ [ಪರಮಾರ್ಥೇತಃ] ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾಸೇ ಅಪೃಥಕ್ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ಮಾನನಾ. ಇಸಲಿಯೇ ಪಹಲೇ [೮ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಸತ್ತಾಕೋ ಜೋ ಸತ್ಪನಾ, ಅಸತ್ಪನಾ, ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಅತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ, ಏಕಪನಾ,
--------------------------------------------------------------------------
೨ಅನುಗತ ಅರ್ಥವಾಲೀ ನಿರುಕ್ತಿಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಕೀ ಗಈ. ಔರ ಯದ್ಯಪಿ ೩ಲಕ್ಷ್ಯಲಕ್ಷಣಭಾವಾದಿಕ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯಕೋ
೧. ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವಕೀ ಟೀಕಾಮೇಂ ಭೀ ಯಹಾಂಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೀ ‘ದ್ರವತಿ ಗಚ್ಛತಿ’ ಕಾ ಏಕ ಅರ್ಥ ತೋ ‘ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್
ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; ತದುಪರಾನ್ತ ‘ದ್ರವತಿ’ ಅರ್ಥಾತ ಸ್ವಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ದ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಗಚ್ಛತಿ
ಅರ್ಥಾತ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ’ ಐಸಾ ದೂಸರಾ ಅರ್ಥ ಭೀ ಯಹಾಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.
೨. ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯಕೀ ಜೋ ನಿರುಕ್ತಿ ಕೀ ಗಈ ಹೈ ವಹ ‘ದ್ರು’ ಧಾತುಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರತೇ ಹುಏ [–ಮಿಲತೇ ಹುಏ] ಅರ್ಥವಾಲೀ ಹೈಂ.
೩. ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ.