ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ
ಜೀವಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಸದುಚ್ಛೇದಾಸದುತ್ಪಾದಕರ್ತೃತ್ವೋಪಪತ್ತ್ಯುಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್. ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ಸರ್ವದಾಽವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನಮಾಮ್ನತಮ್ ತತೋ ಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣ ನಿತ್ಯತ್ವಮುಪನ್ಯಸ್ತಮ್ ತಸ್ಯೈವ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತೋ ಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮುಕ್ತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ವ್ಯಯತೋಽಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚ ಸತೋ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋಚ್ಛೇದಮಾರಭಮಾಣಸ್ಯ ಭಾವಾಭಾವ– ಕರ್ತೃತ್ವಮುದಿತಂ; ತಸ್ಯೈವ ಚಾಸತಃ ಪುನರ್ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದಮಾರಭಮಾಣಸ್ಯಾಭಾವಭಾವಕರ್ತೃತ್ವಮಭಿಹಿತಮ್ ಸರ್ವಮಿದಮನವದ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನ್ಯತರಗುಣಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ ತಥಾ ಹಿ–ಯದಾ ಜೀವಃ ಪರ್ಯಾಯ–ಗುಣತ್ವೇನ ದ್ರವ್ಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ ತದಾ ನೋತ್ಪದ್ಯತೇ, ನ ವಿನಶ್ಯತಿ, ನ ಚ ಕ್ರಮವೃತ್ತ್ಯಾವರ್ತಮಾನತ್ವಾತ್ -----------------------------------------------------------------------------
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಏವಮ್] ಇಸಪ್ರಕಾರ [ಗುಣಪರ್ಯಯೈಃ ಸಹಿತ] ಗುಣಪರ್ಯಾಯ ಸಹಿತ [ಜೀವಃ] ಜೀವ [ಸಂಸರನ್] ಸಂಸರಣ ಕರತಾ ಹುಆ [ಭಾವಮ್] ಭಾವ, [ಅಭಾವಮ್] ಅಭಾವ, [ಭಾವಾಭಾವಮ್] ಭಾವಾಭಾವ [ಚ] ಔರ [ಅಭಾವಭಾವಮ್] ಅಭಾವಭಾವಕೋ [ಕರೋತಿ] ಕರತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಜೀವ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ, ಸತ್–ವಿನಾಶ ಔರ ಅಸತ್–ಉತ್ಪಾದಕಾ ಕರ್ತೃತ್ವ ಹೋನೇಕೀ ಸಿದ್ಧಿರೂಪ ಉಪಸಂಹಾರ ಹೈ.
ದ್ರವ್ಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸರ್ವದಾ ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಆಗಮಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೋ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ನಿತ್ಯಪನಾ ಕಹಾ ಗಯಾ. [೧] ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ [–ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೋ ಹೀ] ಭಾವಕಾ [–ಉತ್ಪಾದಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; [೨] ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಅಭಾವಕಾ [–ವ್ಯಯಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; [೩] ಸತ್ [ವಿದ್ಯಮಾನ] ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಕಾ ನಾಶ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಭಾವಾಭಾವಕಾ [–ಸತ್ಕೇ ವಿನಾಶಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ; ಔರ [೪] ಫಿರಸೇ ಅಸತ್ [–ಅವಿದ್ಯಮಾನ] ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೀಕೋ ಅಭಾವಭಾವಕಾ [– ಅಸತ್ಕೇ ಉತ್ಪಾದಕಾ] ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ.
–ಯಹ ಸಬ ನಿರವದ್ಯ [ನಿರ್ದೋಷ, ನಿರ್ಬಾಧ, ಅವಿರುದ್ಧ] ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಮೇಂಸೇ ಏಕಕೀ ಗೌಣತಾಸೇ ಔರ ಅನ್ಯಕೀ ಮುಖ್ಯತಾಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈಃ––