കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
ഏവം ജീവോപി ഭാവപര്യായേണ പ്രവര്തമാനാത്മദ്രവ്യരൂപേണ കര്തൃതാമനുബിഭ്രാണോ, ഭാവപര്യായഗമന– ശക്തിരൂപേണ കരണതാമാത്മസാത്കുര്വന്, പ്രാപ്യഭാവപര്യായരൂപേണ കര്മതാം കലയന്, പൂര്വഭാവപര്യായ–വ്യപായേപി ധ്രുവത്വാലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനഭാവപര്യായരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢ–സംപ്രദാനത്വ;, ആധീയമാനഭാവപര്യായാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വഃ, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനോ ന കാരകാംതരമപേക്ഷതേ. അതഃ കര്മണഃ കര്തുര്നാസ്തി ജീവഃ കര്താ, ജീവസ്യ കര്തുര്നാസ്തി കര്മ കര്തൃ നിശ്ചയേനേതി.. ൬൨.. ----------------------------------------------------------------------------- സംപ്രദാനപനേകോ പ്രാപ്ത ഔര [൬] ധാരണ കിയേ ഹുഏ പരിണാമകാ ആധാര ഹോനേസേ ജിസനേ അധികരണപനേകോ ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.
ഇസ പ്രകാര ജീവ ഭീ [൧] ഭാവപര്യായരൂപസേ പ്രവര്തമാന ആത്മദ്രവ്യരൂപസേ കര്തൃത്വകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ, [൨] ഭാവപര്യായ പ്രാപ്ത കരനേകീ ശക്തിരൂപസേ കരണപനേകോ അംഗീകൃത കരതാ ഹുആ, [൩] പ്രാപ്യ ഐസീ ഭാവപര്യായരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവപര്യായകാ നാശ ഹോനേ പര ധ്രുവത്വകാ അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ ഭാവപര്യായരൂപ കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലാ ഭാവപര്യായരൂപ കാര്യ അപനേകോ ദിയാ ജാനേസേ] സമ്പ്രദാനപനേകോ പ്രാപ്ത ഔര [൬] ധാരണ കീ ഹുഈ ഭാവപര്യായകാ ആധാര ഹോനേസേ ജിസനേ അധികരണപനേകോ ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.
ഇസലിയേ നിശ്ചയസേ കര്മരൂപ കര്താകോ ജീവ കര്താ നഹീം ഹൈ ഔര ജീവരൂപ കര്താകോ കര്മ കര്താ നഹീം ഹൈ. [ജഹാ കര്മ കര്താ ഹൈ വഹാ ജീവ കര്താ നഹീം ഹൈ ഔര ജഹാ ജീവ കര്താ ഹൈ വഹാ കര്മ കര്താ നഹീം ഹൈ.]
ഭാവാര്ഥഃ– [൧] പുദ്ഗല സ്വതംത്രരൂപസേ ദ്രവ്യകര്മകോ കരതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കര്താ ഹൈ; [൨] സ്വയം ദ്രവ്യകര്മരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകീ ശക്തിവാലാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കരണ ഹൈ; [൩] ദ്രവ്യകര്മകോ പ്രാപ്ത കരതാ – പഹു ചതാ ഹോനേസേ ദ്രവ്യകര്മ കര്മ ഹൈ, അഥവാ ദ്രവ്യകര്മസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കര്മ [–കാര്യ] ഹൈ; [൪] അപനേമേസേ പൂര്വ പരിണാമകാ വ്യയ കരകേ ദ്രവ്യകര്മരൂപ പരിണാമ കരതാ ഹോനേസേ ഔര പുദ്ഗലദ്രവ്യരൂപസേ ധ്രുവ രഹതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ; [൫] അപനേകോ ദ്രവ്യകര്മരൂപ പരിണാമ ദേതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; [൬] അപനേമേം അര്ഥാത് അപനേ ആധാരസേ ദ്രവ്യകര്മ കരതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ.