നിശ്ചയേന ജീവസ്യ സ്വഭാവാനാം കര്തൃത്വം പുദ്ഗലകര്മണാമകര്തൃത്വം ചാഗമേനോപദര്ശിതമത്ര ഇതി..൬൧..
ജീവോ വി യ താരിസഓ കമ്മസഹാവേണ ഭാവേണ.. ൬൨..
ജീവോപി ച താദ്രശകഃ കര്മസ്വഭാവേന ഭാവേന.. ൬൨..
അത്ര നിശ്ചയനയേനാഭിന്നകാരകത്വാത്കര്മണോ ജീവസ്യ ച സ്വയം സ്വരൂപകര്തൃത്വമുക്തമ്.
കര്മ ഖലു കര്മത്വപ്രവര്തമാനപുദ്ഗലസ്കംധരൂപേണ കര്തൃതാമനുബിഭ്രാണം, കര്മത്വഗമനശക്തിരൂപേണ കരണതാമാത്മസാത്കുര്വത്, പ്രാപ്യകര്മത്വപരിണാമരൂപേണ കര്മതാം കലയത്, പൂര്വഭാവവ്യപായേപി ധ്രുവത്വാ– ലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനപരിണാമരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢസംപ്രദാനത്വമ്, ആധീയ– മാനപരിണാമാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വം, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനം ന കാരകാംതരമ– പേക്ഷതേ. -----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– നിശ്ചയസേ ജീവകോ അപനേ ഭാവോംകാ കര്തൃത്വ ഹൈ ഔര പുദ്ഗലകര്മോംകാ അകര്തൃത്വ ഹൈ ഐസാ യഹാ ആഗമ ദ്വാരാ ദര്ശായാ ഗയാ ഹൈ.. ൬൧..
അന്വയാര്ഥഃ– [കര്മ അപി] കര്മ ഭീ [സ്വേന സ്വഭാവേന] അപനേ സ്വഭാവസേ [സ്വകം കരോതി] അപനേകോ കരതേ ഹൈം [ച] ഔര [താദ്രശകഃ ജീവഃ അപി] വൈസാ ജീവ ഭീ [കര്മസ്വഭാവേന ഭാവേന] കര്മസ്വഭാവ ഭാവസേ [–ഔദയികാദി ഭാവസേ] [സമ്യക് ആത്മാനമ്] ബരാബര അപനേകോ കരതാ ഹൈ.
ടീകാഃ– നിശ്ചയനയസേ അഭിന്ന കാരക ഹോനേസേ കര്മ ഔര ജീവ സ്വയം സ്വരൂപകേ [–അപനേ–അപനേ രൂപകേ] കര്താ ഹൈ ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ.
കര്മ വാസ്തവമേം [൧] കര്മരൂപസേ പ്രവര്തമാന പുദ്ഗലസ്കംധരൂപസേ കര്തൃത്വകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ, [൨] കര്മപനാ പ്രാപ്ത കരനേകീ ശക്തിരൂപ കരണപനേകോ അംഗീകൃത കരതാ ഹുആ, [൩] പ്രാപ്യ ഐസേ കര്മത്വപരിണാമരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവകാ നാശ ഹോ ജാനേ പര ഭീ ധ്രുവത്വകോ അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ കാര്യ അപനേകോ ദിയാ ജാനേസേ] --------------------------------------------------------------------------
ആത്മായ കര്മസ്വഭാവരൂപ നിജ ഭാവഥീ നിജനേ കരേ. ൬൨.
൧൦൪