൨൫൨
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ദ്വിവിധം കില താത്പര്യമ്–സൂത്രതാത്പര്യം ശാസ്ത്രതാത്പര്യഞ്ചേതി. തത്ര സൂത്രതാത്പര്യം പ്രതിസൂത്രമേവ പ്രതിപാദിതമ്.
ശാസ്ത്രതാത്പര്യം ത്വിദം പ്രതിപാദ്യതേ. അസ്യ ഖലു പാരമേശ്വരസ്യ ശാസ്ത്രസ്യ, സകലപുരുഷാര്ഥ–
സാരഭൂതമോക്ഷതത്ത്വപ്രതിപത്തിഹേതോഃ പഞ്ചാസ്തികായഷഡ്ദ്രവ്യസ്വരൂപപ്രതിപാദനേനോപദര്ശിതസമസ്തവസ്തുസ്വ–
ഭാവസ്യ, നവപദാര്ഥപ്രപഞ്ചസൂചനാവിഷ്കൃതബന്ധമോക്ഷസംബന്ധിബന്ധമോക്ഷായതനബന്ധമോക്ഷവികല്പസ്യ, സമ്യഗാ–
വേദിതനിശ്ചയവ്യവഹാരരൂപമോക്ഷമാര്ഗസ്യ, സാക്ഷന്മോക്ഷകാരണഭൂതപരമവീതരാഗത്വവിശ്രാന്തസമസ്തഹൃദയസ്യ,
പരമാര്ഥതോ വീതരാഗത്വമേവ താത്പര്യമിതി. തദിദം വീതരാഗത്വം വ്യവഹാരനിശ്ചയാവിരോധേനൈവാനുഗമ്യമാനം
ഭവതി സമീഹിതസിദ്ധയേ
സര്വ
ഷഡ്ദ്രവ്യകേ സ്വരൂപകേ പ്രതിപാദന ദ്വാരാ സമസ്ത വസ്തുകാ സ്വഭാവ ദര്ശായാ ഗയാ ഹൈ, നവ പദാര്ഥകേ വിസ്തൃത
കഥന ദ്വാരാ ജിസമേം ബന്ധ–മോക്ഷകേ സമ്ബന്ധീ [സ്വാമീ], ബന്ധ–മോക്ഷകേ ആയതന [സ്ഥാന] ഔര ബന്ധ–
മോക്ഷകേ വികല്പ [ഭേദ] പ്രഗട കിഏ ഗഏ ഹൈം, നിശ്ചയ–വ്യവഹാരരൂപ മോക്ഷമാര്ഗകാ ജിസമേം സമ്യക് നിരൂപണ
കിയാ ഗയാ ഹൈ തഥാ സാക്ഷാത് മോക്ഷകേ കാരണഭൂത പരമവീതരാഗപനേമേം ജിസകാ സമസ്ത ഹൃദയ സ്ഥിത ഹൈ–ഐസേ
ഇസ സചമുച ൩പാരമേശ്വര ശാസ്ത്രകാ, പരമാര്ഥസേ വീതരാഗപനാ ഹീ താത്പര്യ ഹൈ.
സോ ഇസ വീതരാഗപനേകാ വ്യവഹാര–നിശ്ചയകേ വിരോധ ദ്വാരാ ഹീ അനുസരണ കിയാ ജാഏ തോ ഇഷ്ടസിദ്ധി
ഹോതീ ഹൈ, പരന്തു അന്യഥാ നഹീം [അര്ഥാത് വ്യവഹാര ഔര നിശ്ചയകീ സുസംഗതതാ രഹേ ഇസ പ്രകാര
വീതരാഗപനേകാ അനുസരണ കിയാ ജാഏ തഭീ ഇച്ഛിതകീ സിദ്ധി ഹോതീ ഹൈ,
൨. പുരുഷാര്ഥ = പുരുഷ–അര്ഥ; പുരുഷ–പ്രയോജന. [പുരുഷാര്ഥകേ ചാര വിഭാഗ കിഏ ജാതേ ഹൈംഃ ധര്മ, അര്ഥ, കാമ ഔര മോക്ഷ;
പരന്തു സര്വ പുരുഷ–അര്ഥോംമേം മോക്ഷ ഹീ സാരഭൂത [താത്ത്വിക] പുരുഷ–അര്ഥ ഹൈ.]
-----------------------------------------------------------------------------
താത്പര്യ ദ്വിവിധ ഹോതാ ഹൈഃ ൧സൂത്രതാത്പര്യ ഔര ശാസ്ത്രതാത്പര്യ. ഉസമേം, സൂത്രതാത്പര്യ പ്രത്യേക സൂത്രമേം
[പ്രത്യേക ഗാഥാമേം] പ്രതിപാദിത കിയാ ഗയാ ഹൈ ; ഔര ശാസ്ത്രതാത്പര്യ അബ പ്രതിപാദിത കിയാ ജാതാ ഹൈഃ–
൨പുരുഷാര്ഥോംമേം സാരഭൂത ഐസേ മോക്ഷതത്ത്വകാ പ്രതിപാദന കരനേകേ ലിയേ ജിസമേം പംചാസ്തികായ ഔര
൪അ
-------------------------------------------------------------------------
൧. പ്രത്യേക ഗാഥാസൂത്രകാ താത്പര്യ സോ സൂത്രതാത്പര്യ ഹൈ ഔര സമ്പൂര്ണ ശാസ്ത്രകാ താത്പര്യ സോേ ശാസ്ത്രതാത്പര്യ ഹൈ.
൩. പാരമേശ്വര = പരമേശ്വരകേ; ജിനഭഗവാനകേ; ഭാഗവത; ദൈവീ; പവിത്ര.
൪. ഛഠവേം ഗുണസ്ഥാനമേം മുനിയോഗ്യ ശുദ്ധപരിണതികാ നിരന്തര ഹോനാ തഥാ മഹാവ്രതാദിസമ്ബന്ധീ ശുഭഭാവോംകാ യഥായോഗ്യരൂപസേ
ഹോനാ വഹ നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകേ അവിരോധകാ [സുമേലകാ] ഉദാഹരണ ര്ഹൈ. പാ
ചവേ ഗുണസ്ഥാനമേം ഉസ ഗുണസ്ഥാനകേ യോഗ്യ
ശുദ്ധപരിണതി നിരന്തര ഹോനാ തഥാ ദേശവ്രതാദിസമ്ബന്ധീ ശുഭഭാവോംകാ യഥായോഗ്യരൂപസേ ഹോനാ വഹ ഭീ നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകേ
അവിരോധകാ ഉദാഹരണ ഹൈ.